Indian Philosophy

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Sanskrit Sanskriti Granthmala

Page 141

132
INDIAN PHILOSOPHY
8. भविष्यत् प्रतिपद्येत शकटं कृत्तिकोदयात् ।
श्व आदित्य उदेतेति ग्रहणं वा भविष्यति ॥
तदेतद् भविष्यद्विषयमविसंवादकं ज्ञानं प्रतिबन्धसङ्ख्यां प्रतिरुणद्धि । Akalaikagra_nthatraya, p. 5. See also Siddhiviniscaya 6.16 9. सहक्रमभावनियमोऽविनाभावः। सहचारिणोः व्याप्यव्यापकयोः सहभावः। पूर्वोत्तरचारिणोः
कार्यकारणयोश्च क्रमभावः। Pariksāmukha, III. 16-18 ... 10. एकसामायधीनस्य रूपादे रसतो गतिः।
हेतुधर्मानुमानेन... ॥ ...एतेन पिपीलिकोत्सरण-मत्स्यविकारादेः वर्षाद्यनुमानमुक्तम् । तत्रापि भूतपरिणाम एव वर्षाहेतुः पिपीलिकादिसंक्षोभहेतुरिति । Svārthanumānapariccheda, p. 5 · See also Dharmottarapradipa, pp. 115-116 :: 11. कार्यकारणभावाद्वास्वभावाद्वा नियामकात्।अविनाभावनियमो...| Svarthānuma
napariccheda, p. 13 12. तत्पूर्वकमित्यनेन लिङ्गलिङ्गिनोःसम्बन्धदर्शनं लिङ्गदर्शनंचाभिसम्बध्यते। Nyayabhāsya,
I. 1.5 लिङ्गलिङ्गिसम्बन्धदर्शनमाद्यं प्रत्यक्षम्, लिङ्गदर्शनं द्वितीयम् । Nyayavartika (Ed. Vindhyeshvariprasada Dvivedi, 1916), p. 44 See also Nyāyadarśana (Bengali translation of Nyāyabhāsya with notes etc by Phanibhusana) Vol. I, p. 135 Read the following passage : अत्रोच्यते वह्निधूमादीनां तावत् संयोगादिसम्बन्धः प्रत्यक्षादिभिरवसीयते । तत्रापि संयोगो विशेषणत्वेन गुणादीनां द्रव्यपरतन्त्रस्वभावत्वात् । विशेष्यतया च स्वतन्त्रभूतं द्रव्यं प्रकाशते । देशकालावपि विशेषणत्वेनैवावभासतः । सन्निहितदेशवर्तमानकालता हि इदंता । सा च विशेषणमेव । एवं च देशकालाभ्यां संयोगादिसम्बन्धेनच विशिष्टौ द्रव्यभूतौ वह्निधूमौ अवगम्यतेन पुनर्देशकालाभ्यांसम्बन्धस्य विशिष्टस्यावगतिः । तथा हि संयक्ताविमाविति प्रतियन्ति न पनरयमनयोः संयोग इति देशकालावच्छिन्नः प्रथममग्निधूमयोः संयोगलक्षणो सम्बन्धो द्वयोरवगम्यते।
Prakaranapaficika (Chowkhamba Sanskrit Series No 17), p. 70 13. न हि प्रत्यक्षं यावन् कश्चिद् धूमः कालान्तरे देशान्तरे च पावकस्यैव कार्यं नार्थान्तरस्य' इति
इयतो व्यापारान् कर्तुं समर्थं सन्निहितविषयबलोत्पत्तेरविचारकत्वात् । Akalaikagrathatraya, p. 5
See also Bhamati (Nirnayasagara), p. 766 14. ...भूयोदर्शनबलादग्निधूमयोर्देशादिव्यभिचारेऽप्यव्यभिचारग्रहणम् । Vyomavati,
p. 570
प्राचीनानेकदर्शनजनितसंस्कारसहाये चरमे दर्शने चेतसि चंकास्ति धूमस्य वह्निनियतस्वभावत्वम् । Kasika on Slokavartika, Anumāna., ka. 12