Indian Philosophy

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Sanskrit Sanskriti Granthmala

Page 67

58
INDIAN PHILOSOPHY 19. तच्च तस्यैश्वर्यं साम्यातिशयविनिर्मुक्तम् । न तावदैश्वर्यान्तरेण तदतिशय्यते । यदेवातिशायि
स्यात् तदेव तत् स्यात् । तस्मात् यत्र काष्ठाप्राप्तिरैश्वर्यस्य स ईश्वरः । न च तत्समानमैश्वर्य
मस्ति। Ibid, 1.24 20. कस्मात् ? द्वयोस्तुल्ययोरेकस्मिन् युगपत् कामितेऽर्थे नवमिदमस्तु पुराणमिदमस्त्वित्येकस्य
कामितार्थप्राप्ति स्त्यर्थस्य विरुद्धत्वात् । Ibid, 1.24 21. Ibid, 1.25 22. तस्यात्मानुग्रहाभावेऽपि भूतानुग्रहः प्रयोजनम् ज्ञानधर्मोपदेशेन कल्पप्रलयमहाप्रलयेषु ___संसारिणः पुरुषानुद्धरिष्यामीति। Ibid, 1.25 23. Ibid, 1.26 24. न चेश्वरस्य चित्तसत्त्वं महाप्रलयेऽपि प्रकृतिसाम्यं नोपैतीति वाच्यम्। Tattvavaisaradi,
. 1.24 25. सर्गान्तरसमुत्पन्नसंजिहीर्षावधिसमये पूर्णे मया सत्त्वप्रकर्ष उपादेय इति प्रणिधानं कृत्वा
भगवान् जगत् संजहार । तदा चेश्वरचित्तसत्त्वं प्रणिधानवासितं प्रधानसाम्यमुपगतमपि परिपूर्णे महाप्रलयावधौ प्रणिधानवासनावशात् तथैवेश्वरचित्तं सत्त्वभावेन परिणमते। Ibid,
1.24 26. यस्य हि न कदाचिदपि प्रधानसाम्यं न तत् प्राधानिकम्, नापि चितिशक्तिरज्ञत्वा__दित्यर्थान्तरमप्रामाणिकमापद्येत । Ibid, 1.24 . 27. तच्चायुक्तम् । 'तस्य हेतुरविद्या' इत्यागामिसूत्रेणाविद्याया बुद्धिपुरुषसंयोगहेतुत्व
वचनेनेश्वरस्याप्यविद्वत्त्वापत्ते...ईश्वरोपाधौ संस्कारस्य प्रतिषिद्धत्वात् तदभ्युपगमोऽपि । तेषामपसिद्धान्त एव । Yogavartika, 1.24 । 28. ईश्वरस्यापि धर्माधिष्ठानार्थं प्रतिबन्धापनये एव व्यापारो वेदितव्यः। TattvaV., 4.3 29. ईश्वरस्य तु परदुःखप्रहाणेच्छा विद्यमानाऽपि भक्तवशतया कुण्ठिता स्वकार्याय विलम्बत इति
सर्वं समञ्जसम्, यच्च सर्वेश्वरस्य कर्मसापेक्षतया वैषम्यं नैपुण्यं च ब्रह्ममीमांसासूत्रेणापाकृतं
तत्राप्ययमेवाशयः। Yogavartika, 1.25 30. भगवान् जगत् संजहार । TattvaV., 1.24 31. प्रकृतेर्वैषम्यहेतुः क्षोभोऽपीश्वरेच्छात एव । Yogavartika, 1.24 32. ननु प्रकृतिश्चेत् स्वतन्त्रा केन प्रकारेण तर्हि धर्मेश्वरयोगिसङ्कल्पादीनां प्रकृतिपरिणाम
हेतुत्वमिति पृच्छति – कथं तीति । सूत्रार्धेनोत्तरमाह-वरणभेदस्तु ततः क्षेत्रिकवदिति।... तथैव प्रकृतिरेव जगत्कारणं कालकर्मेश्वरादयस्तु प्रकृतेः कार्यजननशक्त्युबोधकाः ईश्वरस्तु
साम्यपरिणामादिरूपाखिलावरणभङ्गेनोद्बोधकः... | Ibid, 4.3 . 33. अत्रोच्यते-जीवेश्वरयोरंशाशिनोस्तावत्...न्यायानुग्रहेण बलवद्भिरग्निस्फुलिङ्गादिभिः
सांशदृष्टान्तैः...। Ibid, 1.24