________________
હિંદુ ધર્મનું હાર્દ એમ કહી શકીએ કે અમુક નીતિનિયન એ સત્ય છે અથવા તો ન જ આપણને આપણી શોધમાં મદદ કરનાર છે ?'
અમુક વસ્તુ માની લઈને ચાલ્યા વિના કોઈ પણ જાતની શોધ થઈ જ ન શકે. કશું જ માની લેવાની ના પાડીએ તો બાપાને કશું જ ન જડે. જગતના આદિકાળથી સુજ્ઞ તેમ જ અન્ન સૌ એમ માનીન ચાલ્યા છે કે જો આપણી હસતી હોય તો ઈશ્વરની હસ્તી છે અને જે ઈશ્વર નથી તો આપણે પણ નથી. અને ઈશ્વર વિશની આરિતકતા મનુષ્યજાતિના જેટલી જ જૂની છે. તેથી, સૂર્ય છે એ હકીકત જેટલી સાચી મનાય છે એના કરતાં ઈશ્વર છે એ હકીકત વધારે સાચી મનાય છે. આ જીવંત શ્રદ્ધાએ જીવનના વધારેમાં વધ્યારે કોયડાઓનો ઉકેલ આપ્યાં છે. એ શ્રદ્ધાએ આપણું દુઃખ હળવું કર્યું છે. તે આપણને જીવન ટકાવી રાખે છે. મૃત્યુકાળ એ જ આપણું એકમાત્ર આશ્વાસન છે. એની શોધમાં પણ આ અવસ્થાને લીધે જ રસ પડે છે, એ પુપાર્થ કરવાનું મન થાય છે. પણ સત્યની શોધ એટલે જ ઈશ્વરની શોધ, સત્ય એ જ ઈશ્વર છે. ઈશ્વર છે કે કેમ કે રાજ્ય છે એ શોધ આપણે આદરીએ છીએ, કેમ કે આપણે માનીએ છીએ કે સત્યની હસ્તી છે, અને પરિશ્રમપૂર્વક શોધ કરવાથી તથા એ શોધ માટેના જે જાણીતા ને કસોટીએ ચડી ચૂકેલા નિયમો છે તેનું સૂકમ પાલન કરવાથી એ રાત્યની પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે. એવી શોધ નિષ્ફળ ગયાની નોંધ ઈતિહાસમાં કયાંય મળતી નથી. જે નિરીશ્વરવાદીઓએ ઈશ્વરના અરિક્તત્વ વિશે અનારસ્થા બતાવી છે તેમણે પણ સત્ય ઉપર તો રાખી જ છે. એમાણે યુકિ રામે કરી છે કે તેમણે ઈશ્વરને જુદું –નવું નહીં – નામ આપ્યું છે. એનાં નામ ગણ્યા ગણાય નહીં એટલાં છે. એમાં સર્વશ્રેષ્ઠ નામ તે 'સત્યનારાયણ' છે.
સત્યનારાયણ જે વસ્તુ ઈશ્વરને વિશે સાચી છે તે કંઈક ઓછે અંશે અમુક નૈતિક સત્યો અવિચળ ન શાશ્વત છે એવી માન્યતાને વિશે પણ સાચી છે. વરસ્તુતઃ ઈશ્વર કે સત્ય વિશેની આસ્થામાં આ નીતિનિયમો વિશેની આસ્થાના રામાવેશ ગર્ભિત રીતે થઈ જ જાય છે. જેઓ એ નીતિનિયમોથી ચળ્યા
