________________
પાપની નિંદા
૧૧૯ જ વાપરનારની હિંસાવૃત્તિ સૂચવનારા હોય છે એવો નિયમ નથી. હું જાણું છું કે એવાં વિશેપણો તદ્દન યોગ્ય અને સંપૂર્ણપણે લાગુ પડનારા હોય તો પણ જેની સામે તે વપરાયાં હોય તેની સામે મારફાડ કરાવવા ખાતર જો તે વાપરવામાં આવ્યાં હોય તો તે હરકોઈ સ્થળ અગર પ્રસંગે હિંસાની નિશાની છે; પણ એ જ યથાર્થ વિશે પણ જ્યારે સામાને એવી નિર્ભર્ચના કરીને તેની ટેવમાંથી છોડવવાને ખાતર અગર તો શ્રોતાજનોને એવા માણસની સંગત તજવાનું કહેવા ખાતર વાપરવામાં આવ્યાં હોય ત્યારે તેમાં કશુંયે અજુગતું નથી. હિંદુ ધર્મગ્રંથો દુખોની એવી નિર્ભર્સનાથી ભરપૂર છે. એવાઓની ઉપર તેમાં નિંદાના શબ્દોના વરસાદ વરસાવેલ છે. તુલસીદાસજી દયાધર્મના મૂર્તિમંત અવતાર હતા. પણ તેમણે સુધ્ધાં રામના શત્રુઓને લગતાં જે વિશેષણોથી રામાયણ ભર્યું છે તે વિશેષણોની ભાગ્યે જ કોઈ વિશપણ સરસાઈ કરી શકશે. એમાણ ઘણાંખરાં નામ જ એવાં આવ્યાં છે કે જે પોતે જ એ દુષ્ટોના કોઈ ને કોઈ દુષ્ટ ગુણ સૂચવતાં હોય. અને ઈશુ ખ્રિરતે પણ જેમને તેણે કાળોતરા સાપ, પાંખડી અને ધોળી કબરોની ઓલાદ' કહ્યા તેમની ઉપર ઈશ્વરી કોપ ઊતરવાનું શાપવચન ઉચ્ચારતાં આંચકો ખાધો શું? બુદ્ધ ભગવાને પણ ધર્મને નામે નિર્દોષ બકરાંઓના ભોગ આપવા નીકળેલાઓને માટે વાપરેલાં વિશે પણ મુલાયમ હતાં શું? કુરાન શું, છંદ અવરતા શું, કોઈ ધર્મગ્રંથ એવાં વિશેષણોના ઉપયોગ વિનાનો નથી. એટલું જ કે આમાંના એકે પુરુપના એ વિશે પણ વાપરવામાં દુષ્ટ હેતુ નહોતો. તેમને તો માત્ર તેમની સામેની વ્યક્તિઓ અગર વસ્તુઓને યથાર્થરૂપે વર્ણવવી હતી અને તેને માટે તેમને ભાપા પણ એટલી જ સચોટ પસંદ કQી પડી કે આપણને સારા અને નરસા વચ્ચેનો ભેદ તત્કાળ સમજાય.
આટલું કહ્યા પછી લેખકના બાકીના અભિપ્રાય જોડે હું અલબત્ત મળતો છું કે સરકાર અગર તેના અમલદારોને વર્ણવવામાં અત્યારે આપણે જેટલો સંયમ બતાવશું તેટલું આપણા લાભનું છે. અત્યારે આપણામાં જ એટલી વિકાર અને એટલી બદગોઈ ભરેલાં છે કે આપણે હરઘડી કડવી ભાષામાં ન જ ઊતરીએ. અને આ સરકારનો સૌથી સારામાં સારો ઉપયોગ તો આપણે એ કરીએ કે તેની હસ્તી જ સમૂળગી ભૂલી
