________________
શ્રદ્ધાની કસોટી
અનેક વર્ષોનાં છે, અનેક વાર એને વિશે એ લખી ચૂકેલા છે, અનેક બાળકોને શીતળા આવેલા તનો દઢતાથી ઉપચાર કરી તેમને સાજાં પણ એમણે કરેલાં. પણ જ્યાં ટપાટપ ત્રણ કુમળાં બાળક ઊડી જાય ત્યાં કાનું મન ન ડગે? આશ્રમનાં બાળકોને ગાંધીજીએ તો તેમનાં જન્મદાતા માતપિતા કરતાં વધારે વહાલાં કરેલાં છે એમ કહું તો ચાલે, છતાં જગતની દષ્ટિએ તેમને સહજે મનમાં એમ થઈ શકે : “આ બાળકોને બળિયા ન હંકાવવામાં, એના ચેપથી સુરક્ષિત રહેવાને માટે આશ્રમવાસીઓને રસી મુકાવવાની સલાહ ન આપવામાં, હું વધારે પડતી ધૃષ્ટતા તો નથી કરી રહ્યો ? મુંબઈ – અમદાવાદમાં હજારો લોકોએ રસી મુકાવી, અને ટીકાકારો નહીં પણ મિત્રો રોજ વાત કરતા હતા : ‘ગાંધીજી આ નાહકનું જોખમ શા સારુ ખેડી રહ્યો છે?' એક સ્વજને તો સ્પષ્ટ પ્રેરણા પણ કરી : “જને રસી મુકાવવી હોય તેને આપ ના પાડતા નથી એ હું જાણું છું, છતાં હવે તાં રસી મુકાવવાનો આપ સૌને આગ્રહ કરો એમ ઇચ્છું છું.' આ સ્વજનની કિંમત ગાંધીજીની પાસે કાંઈ નાનીસૂની નહોતી, સિદ્ધાંતનો બાધ ન આવતો હોય તો અનિચ્છાએ પણ એ રવજનની સલાહના તે અમલ કરે, પણ આ વેળા ? સ્વજનનો કાગળ ઘણાને વંચાવ્યા, પ્રાર્થનામાં વાંચી સંભળાવ્યો, પણ સાથે જ પોતાના અંતરાત્માનાં વચન સૌને સંભળાવ્યાં : “એ રસી લેવી એ ગંદી ક્રિયા છે, એમાં અતિશય નુકસાન રહેલું છે, અને એને તો હું ગોમાંસ ખાવા બરાબર માનું છું. પણ મારાં જ બાળકો જ્યારે ટપાટપ ઊંડી જવા માંડ્યાં છે એટલે મારે મારો સિદ્ધાંત ફેરવવો અને જાહેર કરવું કે ના, રસી લેવામાં વાંધો નથી, તો મારા સત્યની શી કિંમત, મારી ઈશ્વર – શ્રદ્ધાનો શો અર્થ? આખો આશ્રમ સાફ થઈ જાય તો પણ એ શ્રદ્ધામાં તાત્ત્વિક ભૂલ ન લાગે ત્યાં સુધી એને વળગી રહેવું એ મારો ધર્મ રહ્યાં. પોતાનાં બાળકો ગુમાવવાં કોને ગમે ? એટલે જે માબાપોને રસીમાં સુરક્ષિતતા લાગતી હોય તે હજી મુકાવે, જેની ઈચ્છા હોય તેની સામે વાંધો તો ન જ લઉં પણ સગવડ કરી આપું, પણ મારી શ્રદ્ધા હું શી રીતે ફેરવી શકું? મારાથી રસી લેવાનું ઉત્તેજન આપવાનું તો શી રીતે બની શકે ?'
