Gyansara Prakaran Part 01

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust

Page 7

અનાદિકાળથી આ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતાં જ્યારે પણ આપણને થોડી સમજણ મળી, વિચારવાની શક્તિ મળી અને આપણી ઈચ્છાને પૂર્ણ કરવાની થોડી અનુકૂળતા મળી, ત્યારે આપણને જે ઓછું લાગ્યું તે પૂર્ણ કરવા માટે આપણે શક્ય બન્યો એટલો પ્રયત્ન કર્યો. પરંતુ પૂર્ણતાની વાત તો દૂર રહી, આપણી ઈચ્છા પ્રમાણે પણ આપણે પ્રાપ્ત કરી શક્યા નહિ. જે પણ થોડું મળ્યું એને જ પૂર્ણ માનીને અત્યાર સુધી નભાવ્યું. માની લીધેલી એવી પણ એ પૂર્ણતાનો અંશ પણ વાસ્તવિક નથી. એની અવાસ્તવિકતાનું વર્ણન કરતાં ગ્રન્થકારશ્રીએ આ શ્લોકમાં ફરમાવ્યું છે કે આ પર પદાર્થની પ્રાપ્તિને લઈને જણાતી પૂર્ણતા માંગી લાવેલા ઘરેણા જેવી છે.
સામાન્ય રીતે અલંકાર, શરીરની શોભા વધારવા માટે અને આપત્કાળમાં તેને વેચીને પ્રાપ્ત થનારી રકમથી જીવનનો નિર્વાહ કરવા માટે હોય છે. પરન્તુ જ્યારે લગ્નાદિ પ્રસંગે બીજાના અલંકારો લાવીને શરીરને શણગારવાદિનું કાર્ય કરવામાં આવે ત્યારે તે વાસ્તવિક બનતા નથી. કારણ કે એ રીતે અલંકારોનો ઉપયોગ કરનાર સતત ભયભીત હોય છે. અલંકારો, એના માલિકને પાછા આપવાના છે. તૂટી જશે, ચોરાઈ જશે... ઈત્યાદિ ચિન્તાના ભાર નીચે અલંકારોના પરિધાનનો આનંદ જ રહેતો નથી. આ રીતે ઔપાધિક આનંદ વસ્તુતઃ ઉપાધિસ્વરૂપ જ હોય છે.
બસ! આવું જ ઔપાધિક પૂર્ણતા અંગે બનતું હોય છે. અનાદિકાળથી આ સંસારમાં જીવન સુખાદિની ન્યૂનતા વર્તાય છે. તેની પૂર્ણતા માટે શક્ય પ્રયત્નો કરાયા પછી કર્મના યોગે કેટલીક વાર તે મળી રહે છે. પરન્તુ તે કર્મજન્ય હોવાથી પરોપાધિ(કર્મસ્વરૂપોપાધિજન્ય છે. અવશ્યપણે તેનો વિનાશ થતો હોય છે. આવી સ્થિતિથી આ પૂર્ણતા પણ ઔપાધિક હોવાથી માંગી લાવેલા અલંકાર જેવી છે. એનાથી થોડા સમય માટે પૂર્ણતાનો અનુભવ થાય તો પણ તે તેવા પ્રકારની ચિન્તાથી વ્યાપ્ત હોય છે. જે વસ્તુ પોતાની નથી પણ કર્મો આપી છે તે કર્મ જતાંની સાથે જ જતી રહે – એ સ્પષ્ટ છે. આમ છતાં પરના અલંકારના વિષયમાં જે સમજાય છે તે પરોપાધિજન્ય પૂર્ણતા અંગે સમજાતું નથી – એમાં વિષયોની આસક્તિ મુખ્ય કારણ
સ્વાભાવિક જે પૂર્ણતા આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપે છે, તે તો ઉત્તમકોટિના રત્નની કાન્તિ જેવી છે, એ કર્માદિ પરપદાર્થના સંયોગાદિથી જન્ય નથી, સહજસિદ્ધ છે, અવિનાશી છે અને અપર નિમિત્તથી ઉત્પન્ન થયેલી નથી. ઉત્તમકોટિના રત્નની