Gyansara Prakaran Part 01

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust

Page 5

પદાર્થમાં લીન બન્યા વિના નહીં રહે – એ સ્પષ્ટ છે. જે જોઈએ છે તે પોતાની પાસે નથી એમ લાગે તો તેને મેળવવા માટે પર પદાર્થને શોધવા પ્રયત્ન થવાનો જ છે, અને ત્યાં સુધી આત્માને પોતાના સ્વભાવનો લાભ થવાની કોઈ જ શક્યતા નથી. તેથી આ પ્રકરણના પ્રથમ અષ્ટક તરીકે પૂર્ણતા અષ્ટક' ની રચના છે, જેનો પ્રથમ શ્લોક નીચે જણાવ્યા મુજબનો છે :
ऐन्द्रश्रीसुखमग्नेन, लीलालग्नमिवाखिलम् ।
सच्चिदानन्दपूर्णेन, पूर्णं जगदवेक्ष्यते ॥१-१॥ “ઈન્ડસંબન્ધી લક્ષ્મીના સુખમાં મગ્ન થયેલા જેમ સમગ્ર જગતને લીલામાં (આનંદ-પ્રમોદમાં) લાગેલું જુએ છે તેમ વાસ્તવિક જ્ઞાનના આનંદથી પૂર્ણ એવા યોગી જનો સમગ્ર જગતને પૂર્ણ સ્વરૂપે નીરખે છે.”
આ સંસારમાં પ્રકૃષ્ટ પુણ્યના પ્રભાવે જેમને ઈન્દ્રાદિ સંબન્ધી ઐશ્વર્યનું સુખ પ્રાપ્ત થયું છે, તેવા જીવોને સમગ્ર જગતમાં બધા જ જાણે આનંદપ્રમોદમાં મગ્ન હોય છે – એમ દેખાય છે. પ્રકૃષ્ટ સુખના પરિભોગમાં તેમને જગતના દુઃખનો વિચાર જ આવતો નથી. પેલા રાજપુત્રની વાતમાં આવે છે ને ? કે એકવાર રાજપુત્ર ભિખારીઓને જોયા. મન્ચીને પૂછ્યું કે આ લોકો ભીખ કેમ માંગે છે ? મન્ત્રીએ કહ્યું કે રાજાજી ! તેમની પાસે કાંઈ ખાવાનું નથી. એ સાંભળીને રાજપુત્રે કહ્યું કે ખાવાનું ન હોય તો તેઓ ખાજા ખાય. વાત સામાન્ય છે, પરંતુ તેમાં વિશેષતા છે. સુખમાં લીન બનેલાને બીજાના દુઃખનો સહેજ પણ ખ્યાલ આવતો નથી. સકલ વિશ્વને તેઓ | પોતાની કલ્પનાનુસાર લીલાલગ્નસ્વરૂપે જોતા હોય છે.
આવી જ રીતે વાસ્તવિક કોટિના જ્ઞાનના આનંદથી જેઓ પૂર્ણ છે, તેમને આ સમગ્ર જગત પૂર્ણ દેખાય છે. કોઈ પણ સ્થાને કોઈ પણ પ્રકારની ખામી તેમને દેખાતી નથી. કહેવાનો આશય એ છે કે વસ્તુતત્ત્વનું છે તે સ્વરૂપે જ્ઞાન થયા પછી જ્ઞાતાને કોઈ જ કુતૂહલ રહેતું નથી. પોતાની અનુભવાતી સચ્ચિદાનંદની સ્થિતિ આત્માની પૂર્ણતાની અનુભૂતિ કરાવનારી છે. નિત્ય નવા નવા વિષયોનું જ્ઞાન થવાથી અનુભવાતો આનંદ વસ્તુતઃ જ્ઞાનનો આનંદ નથી. બુદ્ધિથી વિષયોને દૂર કરી માત્ર જ્ઞાનને લઈને જે આનંદ અનુભવાય છે, તે સચ્ચિદાનંદ છે. એનો અંશ પણ જો અનુભવવા મળે તો આત્માની પૂર્ણતાનો થોડો પણ ખ્યાલ આવે. આત્માનો મુખ્ય