Gyansara Prakaran Part 01

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust

Page 4

अथ प्रारभ्यते श्रीज्ञानसारप्रकरणे प्रथमं पूर्णताष्टकम्।
અનન્તોપકારી શ્રી અરિહન્તપરમાત્માના પરમતારક શાસનના પરમાર્થને પામેલા પૂજ્યપાદ મહામહોપાધ્યાય શ્રીમદ્ યશોવિજયજી મહારાજાએ આ “જ્ઞાનસાર પ્રકરણ' ની રચના કરી છે. પ્રકરણના નામથી એના વિષયનો સામાન્યથી ખ્યાલ આવી જ જાય છે. જ્ઞાન સારભૂત જેમાં છે, એવા પ્રકરણને “જ્ઞાનસાર' પ્રકરણ કહેવાય છે. તેના દરેક અષ્ટકમાં જણાવેલા અર્થમાં જ્ઞાન જ સારભૂત છે... એ વાત યાદ રાખવી જોઈએ.
આમ પણ સામાન્યથી મોક્ષમાર્ગની સાધનાના માર્ગને જણાવનારા દરેક દર્શનકારોએ જ્ઞાનની પ્રધાનતાને તે તે સમયે વર્ણવી છે. પરંતુ દરેક દર્શનમાં સાધક વર્ગે જ્ઞાનના વિષયમાં ઔદાસીન્ય સેવવાનું ઉચિત માન્યું છે. એનું કારણ ગમે તે હોય પરન્તુ એ જ્ઞાન પ્રત્યેની ઉપેક્ષા સાથેની મોક્ષની સાધના મોક્ષનું કારણ નહીં બને. સિદ્ધિને જે મેળવી ન આપે તો સાધના નિરર્થક જ બને ને ?
સામાન્ય રીતે આ પ્રકરણમાં વર્ણવેલા છે તે વિષયોમાં, જ્ઞાનની પ્રધાનતાને આંખ સામે રાખીને વિચારણા કરવાનું આવશ્યક છે. જડ અને ચેતન : આ બેનો સંબન્ધ અનાદિનો છે. અત્યન્ત વિરુદ્ધ સ્વભાવવાળાં આ બે તત્ત્વોના ઐક્યથી આપણે આપણા સ્વરૂપનું ભાન ગુમાવ્યું છે. અનાદિની આ અજ્ઞાનદશાનું જ્ઞાન કરાવીને તેને દૂર કરવાના વિશુદ્ધ ઉપાયો આ “જ્ઞાનસાર' માં વર્ણવ્યા છે. એને સમજતાં પૂર્વે આત્મલક્ષી બનવાનું આવશ્યક છે. માત્ર જડ-પુદ્ગલોની અપેક્ષાની મુખ્યતાએ જીવન જીવવાથી જ્ઞાનની સારતાને સમજવાનું શક્ય નથી.
અનાદિકાળથી આત્મા, પર પદાર્થોમાં જ લીન બની સુખમાં લીન બનવા માટે પ્રયત્નશીલ છે. જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મોનાં આવરણોને લઈને આપણને આપણા સ્વરૂપનું જ્ઞાન નથી તેમ જ તેના જ્ઞાનની આવશ્યકતા પણ જણાતી નથી. આત્મા પોતાના સ્વરૂપને પરમાર્થથી નિહાળે તો આ જગતમાં કશું જ જોવાનું ન રહે. આત્માને એ રીતે પરપદાર્થની પરિણતિથી દૂર કરી પોતાના સ્વરૂપની રમણતાને પ્રાપ્ત કરાવવાના ઉદ્દેશથી રચાયેલ આ જ્ઞાનસારપ્રકરણની શરૂઆત ગ્રન્થકારશ્રીએ ‘પૂર્ણતાષ્ટક' થી કરી છે. આત્માની પૂર્ણઅવસ્થાનો ખ્યાલ ન આવે તો આત્મા પર
-(૩)