Book Title: Gyansara
Author(s): Bhadraguptasuri
Publisher: Mahavir Jain Aradhana Kendra Koba

View full book text
Previous | Next

Page 492
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra જ્ઞપરિક્ષા-પ્રત્યાખ્યાન પરિક્ષા www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ११ જ્ઞપરિજ્ઞા-પ્રત્યાખ્યાનપરિતા $9 ૪૩૯ સમ્યગ્ આચારની પૂર્વભૂમિકામાં સભ્યજ્ઞાનની આવશ્યકતા નિશ્ચિતરૂપે મનાયેલી છે. સમ્યગ્ જ્ઞાન વિના આચારમાં પવિત્રતા, વિશુદ્ધિ અને માર્ગાનુસારિતા આવી ન શકે. ‘પાપોને જાણવાં અને પરિહરવાં' સાધક મનુષ્યનો આ આદર્શ સાધકને પાપમુક્ત બનાવે છે. આ આદર્શને શ્રી ‘આચારાંગસૂત્ર'માં ‘જ્ઞરિજ્ઞા અને પ્રત્યાખ્યાનપરિજ્ઞા'ની પરિભાષામાં પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યો છે. ‘આચારાંગ સૂત્ર'ના પ્રથમ અધ્યયનમાં જ ચાર પ્રકારની ‘પરિક્ષા’ બતાવવામાં આવી છેઃ (૧) નામપરિજ્ઞા, (૨) સ્થાપનાપરિક્ષા, (૩) દ્રવ્યપરિજ્ઞા અને (૪) ભાવપરિક્ષા. તેમાં દ્રવ્ય અને ભાવપરિજ્ઞાના બે-બે ભેદ બતાવાયા છે : શરિજ્ઞા અને પ્રત્યાખ્યાનપરિક્ષા. પૃથ્વિકાયાદિ ષટ્કાયના આરંભ-સમારંભને કર્મબંધના હેતુ” તરીકે જાણવા તે જ્ઞપરિક્ષા અને તે આરંભ-સમારંભનો ત્યાગ કરવો તેનું નામ પ્રત્યાખ્યાનપરિજ્ઞા, મુનિ આ બંને પરિક્ષાથી સર્વ પાપઆચારોને જાણે અને તેનો ત્યાગ કરે. For Private And Personal Use Only ભાવપરિજ્ઞાનું વિશેષ સ્પષ્ટીકરણ કરતાં શ્રી શીલાંકાચાર્યજીએ કહ્યું છે : ભાવજ્ઞપરિક્ષા : ‘આગમ'થી-જ્ઞપરિક્ષાનો જ્ઞાતા અને એમાં ઉપયોગવાળો આત્મા પોતે જ , ‘નોઆગમ'થી જ્ઞાનક્રિયારૂપ આ અધ્યયન અથવા જ્ઞપરિજ્ઞાનો જ્ઞાતા અને અનુપયુક્ત. પ્રત્યાખ્યાનપરિજ્ઞા પણ આ પ્રમાણે સમજવી. વિશેષમાં, નોઆગમથી પ્રાણાતિપાત નિવૃત્તિરૂપ છે અને તે નિવૃત્તિ ત્રિવિધ-ત્રિવિધ સમજવાની છે. ૬૬. ૧૩ મું મૌન અષ્ટક, શ્લોક, ૨. * दव्वं जाणण पच्चक्खाणे दविए उवगरणे । भावपरिण्णा जाणण पच्चक्खाणं च भावेण | | ३७।। - आचारांग, प्र. अध्य. निर्युक्तिगाथा ६७. पृथिवीविषयाः कर्मसमारम्भाः खननकृष्याद्यात्मकाः कर्मबन्धहेतुत्वेन परिज्ञाता भवन्ति ज्ञपरिज्ञया तथा प्रत्याख्यानपरिज्ञया च परिहृता भवन्ति । -આવારાં, પ્ર. અધ્ય. ત્તિ. ઉદ્દે. सूत्र १८

Loading...

Page Navigation
1 ... 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553