Gyanbindu Prakarana

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Sukhlal Sanghavi
Publisher: ZZZ Unknown

Page 185

ज्ञानबिन्दुप्रकरणस्य
[ पृ० ७. पं० २०
दानप्रशंसायां प्राणवधः, तन्निषेधे च वृत्तिप्रतिषेधः, एतेनेदं सूत्रकृतांगसूत्रं लक्ष्यते -
"जे उ दाणं पसंसंति वहमिच्छन्ति पाणिणं ।
जे अण्णं पडिसेहंति वित्तिच्छेयं कुणन्ति ते ।।" [ सूत्रकृ० १.११.२० ] अत्र पदार्थ एषः यदेतौ द्वौ दानप्रशंसानिषेधौ महापापावशुभगतिला भान्तरायादि प्रबलपाप• प्रकृतिबन्धहेतुत्वादिति ॥ १६८ ॥
10
७८
30
वक्कत्थो पुण एवं विच्छेओ होज देसणाईणं ।
एयं विसेसविसयं जुजइ भणिअं तु वोतुं जे ॥ १६९ ॥
वाक्यार्थः पुनरेवमभ्युपगम्यमाने देशनादीनां पात्रापात्रादिविषयदानविधिनिषेधादिदेशमादीनां विच्छेदः स्यात् -
"धर्मस्यादिपदं दानं दानं दारिद्र्यनाशनम् । जनप्रियकरं दानं दानं सर्वार्थसाधनम् ॥ बीजं यथोपरे क्षिप्तं न फलाय प्रकल्प्यते । तथाऽपात्रेषु यद्दानं निष्फलं तद्विदुर्बुधाः ।। "
इत्यादिदेशनाप्रवृत्तौ जीवहिंसानुमतिलाभान्तरायप्रसङ्गस्य वज्रलेपायमानत्वात् । तस्मात् 11 एतद्भणितं तु विशेषविषयं वक्तुं युज्यते, जे इति पादपूरणार्थो निपातः ॥ १६९॥ आगमविहिणिसिद्धे अहिगिच्च पसंसणे णिसेहे अ ।
लेसेण वि णो दोसो एस महावक्कगम्मत्थो ॥ १७० ॥
आगमे सिद्धान्ते विहितं निषिद्धं च दानमधिकृत्य प्रशंसने निषेधे च लेशेनापि नो दोषः । सत्प्रवृत्तिरूपस्य विहितदानव्यापारस्य हिंसारूपत्वाभावेन तत्प्रशंसने हिंसानुमोदनस्या20 प्रसङ्गात् । प्रत्युत सुकृतानुमोदनस्यैव सम्भवात्, निषिद्धदानव्यापारस्य च असत्प्रवृत्तिरूपस्य निषेधे वृत्तिच्छेदपरिणामाभावेनान्तरायानर्जनात् । प्रत्युत परहितार्थप्रवृत्त्यान्तरायकर्मविच्छेद एव । तदिदमुक्तमुपदेशपदे -
"आगमविहिअं तंते पडिसिद्धं चाहिगिच्च णो दोसो ति" - [ गा० ८७९ ] आगमविहितं संस्तरणे सुपात्रे शुद्धभक्तादिदानम् । असंस्तरणे त्वशुद्धभक्तादिदानमपि 25 तन्निषिद्धं च कुपात्रदानादिकमनुकम्पादानं तु क्वापि न निषिद्धं यदाह -
"मोक्खत्थं जं दाणं तं पइ एसो विही समक्खाओ । अणुकम्पादाणं पुण जिणेहिं न कयावि पडिसिद्धं ॥ "
एष महावाक्यगम्योर्थः ॥ १७० ॥
अपत्थ पुण मोक्खंगं होइ आगमाबाहा । एवं पत्तं चि वक्खाणं पायसो जुत्तं ॥ १७१ ॥ ऐदम्पर्यार्थः पुनर्मोक्षाङ्गं भवति, आगमाबाधा आगमार्थानुल्लङ्घनम् । अतिदेशमाह - एवमुपदर्शितप्रकारेण प्रतिसूत्रं यावन्ति सूत्राण्यङ्गीकृत्य प्रायशो व्याख्यानं युक्तं अतिसंक्षिप्तरुचिश्रोत्राद्यपेक्षया प्रायश इत्युक्तम् ॥ १७१ ॥