Gyanbindu Prakarana

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Sukhlal Sanghavi
Publisher: ZZZ Unknown

Page 199

ज्ञानबिन्दुप्रकरणस्य [पृ० ७. पं० २१अहणंतो वि हु हिंसो दुवृत्तणओ मओ अभिमरो व्व।
बाहिंतो न वि हिंसो सुद्धत्तणओ जहा विजो ॥ १७६४ ॥ न हि 'घातकः' इत्येतावता हिंस्रः। न चानन्नपि निश्चयनयमतेनाहिंस्रः। नापि 'विरलजीवम्' इत्येतावन्मात्रेणाहिंस्रः, न चापि 'जीवधनम्' इत्येतावता च हिंस्र इति । किं तर्हि, 5 अभिमरो गजादिघातकः स इव दुष्टाध्यवसायोऽनन्नपि हिंस्रो मतः । बाधमानोऽपि च शुद्धपरिणामो न हिंस्रो यथा वैद्यः । इति प्रमप्यहिंस्रः, अनन्नपि च हिंस्र उक्तः ॥ १७६३-१७६४ ॥ स इह कथं भूतो ग्राह्यः ? इत्याह -
पंचसमिओ तिगुत्तो नाणी अविहिंसओ न विवरीओ।
होउ व संपत्ती से मा वा जीवोवरोहेणं ।। १७६५ ॥ पञ्चभिः समितिभिः समितः, तिसृभिर्गुप्तिभिश्च गुप्तो ज्ञानी जीवस्वरूप-तद्रक्षाक्रियाभिज्ञः सर्वथा जीवरक्षापरिणामपरिणतः तत्प्रयतश्च कथमपि हिंसन्नप्यविहिंसको मतः । एतद्विपरीतलक्षणस्तु नाहिंसकः, किन्तु हिंस्र एवायम् , अशुभपरिणामत्वात् बाह्मजीवहिंसायास्तु
जीवोपरोधेन जीवस्य कीटादेरुपरोधेनोपघातेन संपत्तिर्भवतु, मा भूद् वा 'से' तस्य साध्यादेः, 16 हिंसकत्वे तस्या अनैकान्तिकत्वादिति ॥ १७६५ ॥ कुतः तस्या अनैकान्तिकत्वमित्याह - __ असुभो जो परिणामो सा हिंसा सो उ बाहिरनिमित्तं ।
को वि अवेक्खेज न वा जम्हाऽणेगंतियं बझं ॥ १७६६ ॥ यस्मादिह निश्चयनयतो योऽशुभपरिणामः स एव हिंसा इत्याख्यायते । स च बाह्यसत्त्वातिपातक्रियालक्षणं निमित्तं कोप्यपेक्षते कोपि पुनस्तनिरपेक्षोऽपि भवेत् , यथा तन्दुलमत्स्यादीनाम् , तस्मादनैकान्तिकमेव बाह्यनिमित्तम्, तत्सद्भावेप्यहिंसकत्वात्, तदभावेऽपि च हिंसकत्वात् इति ॥ १७६६ ॥ ___ नन्वेवं बाह्यो जीवघातः किं सर्वथैव हिंसा न भवति ?। उच्यते कश्चिद् भवति, कश्चित्तु न । कथम् ? इत्याह -
असुभपरिणामहेऊ जीवाबाहो ति तो मयं हिंसा ।
जस्स उ न सो निमित्तं संतो वि न तस्स सा हिंसा ॥ १७६७॥ ततः - तस्मात् यो जीवाबाधोऽशुभपरिणामस्य हेतुः अथवा अशुभपरिणामो हेतुः कारणं यस्यासावशुभपरिणामहेतुर्जीवाबाधः जीवघातः स हिंसा इति मतं तीर्थकरगणधराणाम् । यस्य तु जीवाबाघस्य सोऽशभपरिणामो न निमित्तं स जीवाबाधः सन्नपि तस्य साधोन हिंसेति ॥ १७६७ ॥ अमुमेवार्य दृष्टान्तेन द्रढयन्नाह -
सदादओ रइफला न वीयमोहस्स मावसुद्धीओ। जह, तह जीवावाहो न सुमणसो वि हिंसाए ॥ १७६८ ॥