________________
આગલા એક અન્તર્મુહૂર્તમાં આત્મ પરિણામની ઉત્તરોત્તર પ્રત્યેક સમયે અનંત અનંત ગુણ વિશુદ્ધિ હોય. તે વખતે સાકારોપયોગ છે. નિરાકારોપયોગ નથી. આયુષ્યવિના સાતેય કર્મની અન્તઃકોડાકોડી સાગરોપમની સ્થિતિ કરે.
કર્મનો ઉદય ખૂબ લાંબા કાળ પર્યત ભોગવાય તે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બંધ અને તેનાં અનુભવમાં રસની તીવ્રતા તે ઉત્કૃષ્ટ રસબંધ.
સુવિશુદ્ધ પરિણામમાં અથવા સંકિલwખૂબજ અશુદ્ધ પરિણામમાં આયુષ્યનો બંધ થતો નથી.
અનાદિ મિથ્યાદ્રષ્ટિ ચારેય ગતિના જીવો ઉપશમ સમ્યકત્વ પામી શકે છે. જેમ જેમ કષાયની તીવ્રતા તેમતેમ અશુદ્ધિ તીવ્ર . જેવા પ્રકારના કષાય નો ઉદય તેવી સ્થિતિ બંધ. સ્થિતિબંધ એટલે સમયની (કાળની) મર્યાદા લિમીટ. તથા, બાંધેલી કે બંધાતી સ્થિતિમાં વિશુદ્ધિના કારણે ઘટાડો કરવો તે સ્થિતિઘાત, અને સ્વાદ-અનુભવ માં પણઘટાડો કરવો તે રસઘાત. બન્ને અપવર્તનાકરણ કરવા વડે થાય, અપવર્તના એટલે કાતર અથવા વાંસલો. ગતિ અને આયુષ્યની સ્થિતિ સમાન હોતી નથી. જેમ નરકનું આયુષ્ય પુરુથયું પણ ગતિ પુરી થઈ નથી. તેવો જીવ મનુષ્ય તરિકે ઉત્પન્ન થયો તે વખતે મનુષ્યપણામાં મનુષ્યનું આયુષ્ય અને મનુષ્યગતિ બન્ને ભોગવટામાં છે. પણ બાકી રહેલ નરકગતિ પણ મનુષ્યગતિની સાથે સાથે ભોગવાય, પણ અનુભવતો મનુષ્યગતિ નોજ થાય. મનુષ્યગતિનો વિપાકોદય અને નરકગતિનો પ્રદેશોદય. જે વસ્તુ જેમ છે તે તેજ રુપે ભોગવાય તે વિપાકે અને બીજા સજાતીયસાથે ભળી ભોગવાય. તે પ્રદેશોદયતેનો સાક્ષાત પ્રત્યક્ષ અનુભવ ન થાય. જેમ એક શેર શેરડીના રસમાં ૧૦, ટિપા લીંબડાનો રસ નાખો છતાય શેરડીનો તાજો રસ કડવો પ્રાયઃ ન બને લીંબડાની કટુતા તેમાં ન આવે. તેમ પ્રદેશોદયથી ભોગવાતું કર્મ વિપાકોદય સાથે મળીને ભોગવાઈ જાય. આયુષ્ય જ્યારે બંધાય ત્યારે તેની ગતિ પણ સાથે જ બંધાય. મનુષ્ય અને ગર્ભજતિર્યંચનું આયુષ્ય ઉત્કૃષ્ટથી ૩ પલ્યોપમનું અને દેવનારકીનું ૩૩ સાગરોપમનું. જ્યારે ગતિ તો કોડાકોડી સાગરોપરની પણ બંધાય, એટલે આયુષ્ય પુરું થયા પછી પણ ગતિ પુરી ન થાય.
૨૧
