________________
(મા
,
પરિશિષ્ટ નં-૨ (બ)
(માસ્ટર - કી) કાર્મણ વર્ગણા અને કર્મમાં તફાવત
કર્મ બાંધવા માટે ઉપયોગમાં આવે તેવો અતિવિશાળ પુદ્ગલોનો જત્થો તે કાર્પણ વર્ગણા જે સમગ્ર લોકમાં ઠાંસી ઠાંસીને ભરેલી છે. અને અગાઉ બાંધેલા કર્મના ઉદયવડે ઉપરની કાર્મણ વર્ગણા જીવ જયાં પોતે છે ત્યાંજ રહેલી તે વર્ગણાને યોગ અને કષાય વડે ગ્રહણ કરી અગાઉના કર્મો સાથે આત્મામાં ચોંટાડી દે તે બંધાએલું નવું કર્મ.
કર્મો બાંધવાનો આત્માનો પોતાનો મૂળ સ્વભાવ નથી છતાંય અતિગાઢ અજ્ઞાનના કારણે કર્મ બાંધે છે. જેમ અતિ દુઃખી થતો માણસ પાપો નહિં કરવાનો પાકો વિચાર કરે છે પરંતુ દુઃખ દૂર થઈ ગયા પછી તે વિચાર મનમાં જ રહી જાય છે તેમ.
મૂળ પ્રકૃતિ રૂપે કર્મ આઠ પ્રકારે છે.
આત્માના મૂળ મુખ્ય ગુણ જ્ઞાન અને દર્શન, (સામાન્ય જ્ઞાન) ને દબાવે તે પ્રગટ ન થવાદે (૧) જ્ઞાનાવરણીય (૨) દર્શનાવરણીય. પુષ્ય અને પાપના ફળ રૂપે આત્માને સુખી દુઃખી કરે તે (૩) વેદનીયકર્મ.
આત્માને (મનને) સ્વ અને પરમાં - સત્ય અસત્યમાં, હેય અને ઉપાદેયમાં, અર્થાત મેળવવા લાયક અને છોડવા લાયકમાં, કરવા લાયક અને ન કરવા લાયકમાં, ભ્રમ પેદા કરે - નિર્ણય ન કરવાદે મુંજવે તે (૪) મોહનીય સર્વ કર્મોનો સેનાપતિ.
ચારેય ગતિ રૂપ કેદખાનામાં ક્યાં કેટલી મુદત સુધી રહેવાનું અનાવર્ષોનું પરિમાણને (૫) આયુષ્ય. દરેક પદાર્થો ના નામકરણનો રંગીન અને સંગીન ગમતા ને અમગમતા નામોનો સમારંભ તે (૬) નામકર્મ. મનુષ્ય તરીકેના એક
૧૦૯
