________________
યોગની પ્રવૃત્તિના અન્તર્ગત સ્વતંત્ર દ્રવ્ય સ્વરૂપ છે જેના છ પ્રકાર છે તે પુદ્ગલ સ્વરૂપ હોવાથી વર્ણ ગંધાદિક થી સહિત હોય છે.
તે દ્રવ્ય લેડ્યાના પુદ્ગલો જયાં સુધી કષાય હોય છે ત્યાં સુધી તે કષાયોને ઉત્તેજીત કરે છે.
જેમ પિત્તના અતિ પ્રકોપથી ઘણો ક્રોધ ઉત્પન્ન થાય છે એટલે ક્રોધને ઉત્પન્ન કરવામાં વધારવામાં પિત્ત વર્ધક દ્રવ્યો નિમિત્ત બને છે તેમ અને જેમાં બ્રાહ્મી આદિનું ચૂર્ણ જ્ઞાનાવરણીયના ક્ષયોપશમમાં નિમિત્ત બને છે, તથા મદિરાનાં દ્રવ્યો જ્ઞાનાવરણીયના તીવ્ર ઉદયમાં નિમિત્ત બને છે તથા મીઠું સરસ દહિંનું ભોજન નિદ્રારૂપ દર્શનાવરણીયમાં કારણ બને છે તેવી જ રીતે યોગની અન્તર્ગત રહેલા દ્રવ્ય લશ્યાના પુદ્ગલો રસબંધ માં નિમિત્ત બને છે. અહિં કોઈ આચાર્ય : ભગવંતો લેડ્યા દ્રવ્યોને કષાય રૂપ દ્રવ્યની અન્તગર્ત સ્વતંત્ર દ્રવ્યરૂપ ગણે છે તે વાત પણ બરાબર છે. દ્રવ્યલેશ્યાઓ વર્ણ રૂપ છે પુદ્ગલરૂપે છે, તે યોગનાં અન્તર્ગત દ્રવ્ય પરિણામ રૂપ છે. જયારે ભાવ લેશ્યાઓ છે તે કષાય ક્રોધાદિ દ્રવ્યનાં અંદર રહેલા સ્વતંત્ર દ્રવ્ય પરિણામ રૂપ છે. કિલષ્ટ - કિલષ્ટતર - કિલષ્ટતમ પરિણામ-ભાવ સ્વરૂપ છે, એટલે મનના ભાવો આત્માના પરિણામ સ્વરૂપ છે અને તેમાં ચડતા ઉતરતા શુભાશુભના ફેરફારો થયા કરે છે.
કર્મ ભોગવવાના કાળનું પરિમાણ તે સ્થિતિબંધ તેનું કારણ કષાયો છે. કર્મોના શુભાશુભ રસના અનુભવનું કારણ લડ્યા છે ભાવ લેડ્યા છે. માણસની છાયા પડછાયો માણસની આગળ કે પાછળ જાય પણ પુરૂષ છાયા પાછળ જતો નથી જઈ શકતો નથી. તેમ, જે લેડ્યાના ભાવમાં આત્મા એક શરીરમાંથી નિકળે તેજ લેડ્યાના ભાવ સાથે બીજા ભવના શરીરમાં દાખલ થાય છે એટલે જીવલેડ્યા દ્રવ્યોને અનુસરે છે લેડ્યા દ્રવ્યો જીવને અનુસરતા નથીજ ઇતિ.
૧૨૦
