________________
ધ્રુવસત્તાક – જે પ્રકૃતિની સત્તા સમ્યકત્વાદિ ગુણ વિશિષ્ટ જીવ સિવાય સર્વ સંસારી જીવોને નિરંતર સત્તામાં હોય તે.
પરાવર્તનમાન - જે કર્મ પ્રકૃતિ પોતાના બંધ અને ઉદય અથવા બંધોદય બન્ને વખતે બીજી પ્રકૃતિના બંધના ઉદયને અથવા બન્નેને અટકાવી પોતાના બંધ ઉદય અને બન્ને ને પ્રગટ કરે છે. અપરાવર્તમાન - પોતાના બંધ ઉદય અને બન્નેને અન્ય કર્મ પ્રકૃતિના બંધ ઉદય કે બન્નેને અટકાવ્યાવિના પ્રગટ કરે છે.
ક્ષેત્રવિપાકી – જીવને પરભવમાં જતી વખતે અને જયાં થી નીકળી જયાં ઉત્પન્ન થવાનું છે ત્યાં ગતિના વળાંક વખતે ઉપયોગી (૪) અનુપૂર્વી.
જીવવિપાકી - જે કર્મ પ્રકૃતિનો અનુભવ સીધેસીધો જીવનેજ થતો હોવાથી તેને જીવવિપાકી કહેવાય.
ભવવિપાકી - જે પ્રકૃતિઓનો ઉદય પરભવમાં જતી વખતે થાય જેમકે ચાર ગતિ નામ કર્મ અને ચાર ગતિના આયુષ્ય.
પુગલવિપાકી - જે પ્રકૃતિનો ઉદય પાંચ શરીર રૂપે પરિણમતા પુદ્ગલો અને તેના સંબંધી પુદ્ગલો રૂપે થતો હોય છે. જેમકે (૩) શરીર - ઉપાંગ (૬) સંઘયણ - સંસ્થાન (૪) વર્ણાદિ નિર્માણ સ્થિરાદિ આઠ તૈજસ - કર્મણ વગેરે. સિબુકસંક્રમ - ઉદયવતિ કર્મ પ્રકૃતિમાં ભળી પોતાનું જુદું સ્વતંત્ર ફળ ન બતાવતા પ્રદેશ માત્રથી ભોગવાઈ જવું.
એક - બે - ત્રણ -ને ચાર સ્થાનિક (ઠાણીયો) રસ એટલે? અશુભ પ્રકૃતિનો રસ (ફળ) કડવો લિંબડાના રસ જેવો હોય. અને શુભકર્મ પ્રકૃતિઓનો રસ શેલડીના રસ જેવો મીઠો હોય. હવે રસ કડવો કે મીઠો ઉકાભાવિનાનો જે સ્વાભાવિક પ્રમાણ વાળો તે ૧-૨-૩-૪ શેર હોય તો તે એક સ્થાનિક. પછી બે શેરમાંથી ઉકાળી ને ૧ શેર રાખ્યો હોય તે દ્રિસ્થાનિક જણવો.
૧૧૧
