________________
મોહનીયમાં ઔદયિક ભાવ અનાદિથી છે. જ્ઞાનાવરણ આદિ ત્રણમાં ઔદયિક અને ક્ષાયોપથમિક આ બે અનાદિથી છે.
સંસારી સર્વ જીવોને જ્ઞાનદર્શન અને વીર્યલબ્ધિ અનાદિથી છે. વીર્યલબ્ધિનું જ્ઞાનગુણ સાથે જોડાણ તે જ્ઞાનોપયોગ અને વીર્યલબ્ધિનું દર્શન ગુણ સાથે જોડાણ તે દર્શનોપયોગ. જ્ઞાનદર્શનોપયોગ બે માંથી એક સમયે એકજ હોય. જ્ઞાનપયોગ વખતે દર્શનોપયોગ ન હોય અને દર્શનોપયોગ વખતે જ્ઞાનોપયોગ ન હોય, બેમાંથી એક હોય. વીર્યલબ્ધિમાંથી બે પ્રવાહ નીકળે છે. એક પુદ્ગલ સાથે જોડાય અને બીજો સ્વગુણ સાથે જોડાય વીર્યલબ્ધિનું પુદ્ગલ સાથે જોડાણ તેનું નામ કરણવીર્ય અને વીર્યલબ્ધિનું સ્વરગુણ સાથે જોડાણ તેનું નામ ઉપયોગવીર્ય કહેવાય. મન વાણી કાયાના વ્યાપાર તે કરણ વિર્ય, મનોયોગ એટલે મનઃ પર્યાપ્તિ વડે મનોવર્ગણાના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરી મનપણે પરીણમાવી તેના અવલંબનથી ભૂત ભાવિનોવિચાર કરી શકીએ તે. અને તે સંજ્ઞીપંચેન્દ્રિય નેજ હોય છે. એકેન્દ્રિયથી અસંશિપંચેન્દ્રિય સુધીના જીવોને ફક્ત ભાવમન જાણવું. દ્રવ્યમાન સાથે ભાવમન છદ્મસ્થપણા માં અવશ્ય હોય છે. ભાવમનમાં પુગલનું પ્રહણ નથી. મનોયોગ એ પૌદ્ગલિક ભાવ છે. ભાવમન અને મનોયોગ એ બેજુદા સમજવા, મનોયોગમાં ભાવમન પણ ભેગું ભળ્યું હોય છે. ભાવેન્દ્રિયની અપેક્ષાએ દરેક જીવો પંચેન્દ્રિય સમજવા. કારણ દરેકને ભાવેન્દ્રિય તો છેજ. જ્ઞાનોપયોગ અને દર્શનોપયોગમાં અવળાઈ ઉભી કરનાર મિથ્યાત્વ મોહનીય છે. કારણ તેનો દરેકને અનાદિથી એક સરખો ઉદય છે. આથી મનવાણી કાયાના વ્યાપારરુપ કરણ વીર્યમાં અળવાઈ એટલે અવિરતિ અને સવળાઈ , એટલે વિરતિ, કરણવીર્યની અળવાઈ થી કર્મપુદ્ગલોનું ગ્રહણ થાય છે.
આત્માના ગુણ જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્રરુપ સ્વભાવને સ્વભાવ તરીકે જાણવા તેને જ્ઞાન કહેવાય. તે ગુણોમાં ઉત્તમ રુચિ તે દર્શન અને તેમાંનિજ ગુણમાં રમણતા સ્થિરતા તે ચારિત્ર જે ભાવો જે રીતે છે. જેવા છે તેને તે રીતે તેવા માનવામાં વિપર્યાસ અવળાઈ તે દર્શનમોહ, મિથ્યાત્વ. અને પરભાવ જ્ઞાનાદિથી ભિન્ન ભાવ તેમાં રમણતા તે ચારિત્રમોહનીય.
વિશુદ્ધિ એટલે સમયે સમયે કષાયની મંદતા. યથાપ્રવૃત્ત કરતાં પહેલાનાં
O
