________________
સમીક્ષા:
શ્રમણ ભગવાન મહાવીર દેવ, શ્રી મહાવીર દેવ, શ્રી મહાવીર સ્વામી, શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાન એ રીતે તીર્થકર ભગવંતો માટે શબ્દયોગ કરવો જોઈએ, તેના સ્થાને જ્યાં ત્યાં “મહાવીર વિષે “મહાવીરની', “પાર્શ્વનાથે એવા પ્રયોગો અવિવેક યુક્ત ગણાય. આ રીતે સાધુ ભગવંતો તથા આચાર્ય ભગવંતો માટે પણ શબ્દપ્રયોગ કરેલ છે. દા.ત. પૂજ્યપાદ હેમચન્દ્રસૂરિ, શ્રી ભદ્રબાહસ્વામિ વગેરે રીતે શબ્દપ્રયોગ કરવાને બદલે હેમચન્દ્ર, ભદ્રબાહુએ વગેરે રીતે શબ્દપ્રયોગ કરેલ છે. આવી રીતના શબ્દપ્રયોગો આખા પુસ્તકમાં લેખકે ઠેરઠેર કર્યા છે.
જીવ, કર્મ વગેરેના સિદ્ધાંતો છે જેનદર્શનમાં છે, તે કોઈએ મનમાની રીતે સ્થાપ્યા નથી. આ સિદ્ધાંત એ વાસ્તવિકતા છે. તીર્થકર ભગવંતો સંસાર પરિત્યાગ કરી સંયમ ગ્રહણ કરીને એવી રીતની સાધના કરે છે કે તેનાથી આત્મા ઉપરથી વાતિકનો સફાયો બોલાઈ જાય. જ્યારે ઘાતી કર્મો નાશ પામે છે ત્યારે તેઓ વીતરાગ, સર્વજ્ઞ, સર્વદર્શબને છે. આત્માના જ્ઞાનાદિ ગુણ, કર્મના આવરણો વગેરેનો અંત:કરણને સ્પર્શે તે રીતે તલસ્પર્શી અભ્યાસ કરવામાં આવે તો આ બાબતને સારી રીતે સમજી શકાય. તીર્થકરો સર્વશ સર્વદર્શી બને એટલે જગત જેવું છે, તેવું સંપૂર્ણ જાણી શકે છે અને જોઈ શકે છે. તેથી સર્વજ્ઞ સર્વદર્શી એવા તીર્થકર ભગવંતો પોતાની દેશનામાં જગતનું જગતના પદાર્થોનું જેવું સ્વરૂપ છે, તેવું વર્ણવે છે. સર્વજ્ઞ અને સર્વદર્શી એવા તીર્થકર ભગવંતોએ જગતના સર્વ પદાર્થોને છ વિભાગમાં વહેંચીને જણાવ્યા છે (૧) જીવાતિકાય [
૮
]
