Avashyak Niryukti Part 03

Author(s): Aryarakshitvijay
Publisher: Vijay Premsuri Sanskrit Pathshala

Page 371

૩૬૦ છે મલધારી હેમચન્દ્રસૂરિકૃત ટીપ્પણક (ભાગ-૩) शब्द: पतितो-बृहत्त्वाद्वयापितया सर्वदिक्षु यस्यां सा तथा, बृहच्छब्देन नैषेधिकी चक्रुरित्यर्थः। 'उस्सारकप्पो'त्ति (११८-७), यत्रैकस्मिन्नेव दिने बहुदिवसयोग्यसूत्रस्य वाचना दीयते स उत्सारकल्पः'अम्मोगइयाए'त्ति (१२१-२), अभिमुखो निर्गत इत्यर्थः । 'तडिउत्ति (१२६-३), अभिधानमेतत्तस्य। 'तुब्भे गहेह'त्ति (१२६-४), ग्रथयत तावत्पुष्पाणि यूयमित्यर्थः ॥ इत. आर्यरक्षितचरितं-'तेहिं पारद्धोत्ति (१३४-६), राजा स्वल्पपरिवार आसीद्देवेन च पूर्वमेव. बहवस्तापसा विकुर्विता आसन्नितिभावः । 'तंपी'ति (१३९-७), तस्य गृहं वदनं-तोरणमाला 'अग्घेण'त्ति (१३९-८), अक्षतपात्रवस्त्रादिना ‘पज्जेणं'ति प्रशस्तकुसुममिश्रजलादिना 'तेवि सुविणय'मित्यादि, (१४४-१) यथा-वैरस्वामिन्यध्ययनार्थमागते भद्रगुप्ताचार्याः क्षीरभृतनिज
पतद्ग्रहकमागन्तुकेन पीतं ददृशुस्तथा वैरस्वाम्यपि स्वप्नमद्राक्षीत्, केवलं तेन किञ्चिदुद्धरितं क्षीरं 10 दृष्टं यथा च भद्रगुप्ताचार्यैः स्वप्नार्थः परिणमितस्तथा एभिरपीत्यर्थः । 'अज्जवइरा भणंती'त्यादि
(१४४-६) वैरस्वामिना आर्यरक्षित उक्तः-कुरु त्वं, किमित्याह—'जइतं'ति, ननु जविकं किमुच्यत इत्याह-'एअं परिकम्मं एयस्स'ति यथा श्रीधरादि पाठ्याः सङ्कलनादीनि परिकर्माणि तथा जविकान्यप्येतस्य दशमपूर्वस्य परिकर्मभूतानि, ततश्च जविकलक्षणपरिकर्मश्रुताध्ययनं कुरु येन
दशमपूर्वाध्ययनयोग्यो भवसीत्यर्थः । 'अहिगते'ति (१४८-६), अधिगतजीवादितत्त्वा चिन्तेई'15 त्यादि सा श्राविका चिन्तयामास-मैवं भवतु यदुत वयमत्र नगरे ऊर्जितं-समाहात्म्यं जीवित्वा ततो
'देहबलियाए'त्ति (१४८-७), भिक्षया वृत्तिं करिष्याम इति । 'जुयलएणं कुंडियाइ'त्ति (१५०१), कुण्डिया नाम शौचा) करपत्रिका तया युगलकेन च-अड्डकच्छाबन्धयोग्येनेकैनाध:परिधानेन द्वितीयेन तु प्रावरणेन सार्द्ध प्रव्रज्यामङ्गीकरोमीत्यर्थः । 'बत्तीसं सीसे'त्यादि (१५५-१),
द्वात्रिंशन्मोदकलाभनिमित्तसूचिताः परम्परया युष्मत्सन्तानव्यवस्थापका द्वात्रिंशच्छिष्या भविष्यन्तीति 20 भावः। 'वइदिस'त्ति (१५६-४), उज्जयिन्यां, 'सुत्तमंडलीए'त्ति (१५८-६) सूत्रपाठकयतिमण्डल्यां।
'अइसय' गाहा 'साणुग्गहो'गाहा (१५९-२), अत्र च द्वितीयगाथायां क्रिया, विष्वक्-पृथग् अकाषीदार्यरक्षित इति प्रक्रमाद्गम्यते, कान्?-अनुयोगान्-चरणकरणानुयोगादीन् केन?-'कालियसुअं च इसिभासियाई' इत्यादिगाथावक्ष्यमाणश्रुतविभागेन नयाँश्च-नैगमादीन् अकार्षीदिति वर्तते, कथम्भूतान्?
- सुष्ठ निगूहितो-व्याख्यानिरोधेन छन्नीकृतो विभागो येषां ताँस्तथाभूतान्, किमर्थं ?-सुखग्रहणादिनिमित्तं, 25 आदिशब्दाद् धारणादिपरिग्रहः, एतच्च कृतवान् कथम्भूतः?-शिष्यान् प्रति सानुग्रहः, किं कृत्वा ?
ज्ञात्वा क्षेत्रमित्यनुस्वारोऽलाक्षणिकः क्षेत्रकालानुभावं आत्मव्यतिरिक्तशेषपुरुषाँश्च मतिः-अर्थग्रहणविषया मेधा-सूत्राध्ययनविषया ताभ्यां परिहीणान्, कथम्भूतः सन्नेतज्जानातीत्याह-श्रुतातिशये कृतोपयोग इति गाथाद्वयार्थः ॥ एवमनुयोगपृथक्करणे नयाविभागकरणे च सामान्येनोक्तेऽपि कारणे पुनरपि नयाविभागकरणे विशेषतः सविस्तरं कारणमाह-'सविसये'त्यादि गाथाद्वयं (१५९-४), अस्य