________________
૪૦૪]
શ્રી આનંદઘન-વીશી જિનવરમાં સઘળાં દર્શન છે, દશને જિનવર ભજના રે; - સાગરમાં સઘળી તટિની સહી, તટિનીમાં સાગર ભજન રે. ષડૂ૦ ૬.
અથ– જિનવર-તીર્થકર-જૈનદર્શનમાં સઘળાં દર્શનને સમાવેશ થઈ જાય છે. પ્રત્યેક બીજા દર્શનમાં જૈનધર્મ આવે કે નહિ તે વિકલ્પ છે, હેય પણ ખરું અને ન પણ હોય જેમ કે દરિયામાં સર્વ નદીઓ જરૂર આવી મળે છે, પણ નદીમાં સમુદ્ર હોય પણ ખરે અને ન પણ હોય. (૬) - ટબો–શ્રી જિનેશ્વર જિનાગમમાં સર્વ દર્શન છે, પણ બીજા એકેકા દર્શનમાં જિનમતની ભજના જાણવી. જિનમત અપર દર્શનમાં હોય અને ન પણ હોય, કોણ છતે, તે કહે છે : જેમ સાગર-સમુદ્રમાં સઘળી તટિની-નદી સમાય સહી, પણ નદીમાં સમુદ્ર ન સમાય. તટિનીનદીમાં સાગરની ભજના છે. અને નહીં તે માટે છતિના. (૬)
વિવેચન-જિનવરના દર્શનમાં સઘળાં દર્શને છે, કારણ કે તે પ્રમાણુવાદને માન આપે છે, અને બીજાં દર્શને એક બિંદુએ જુએ છે, તેથી બીજા દર્શનમાં જૈનદર્શન હોય કે ન હોય તે વાત વિકલ્પ છે. જેને મત તેમાં હોય પણ ખરે, અને ન હોય તેમ પણ બનવા જોગ છે. જૈનદર્શનમાં સઘળાં દર્શને તે આવી જ જાય છે, કારણ કે એ એકદેશીય મટીને સર્વદેશીય થાય છે. બીજા દેશોમાં જૈન દર્શન આવે પણ ખરું અને ન પણ આવે, કારણ કે સર્વદેશીયતા જૈનધર્મ-દર્શને સ્વીકારી છે તે બીજા દર્શનેએ, તે પૈકી કેઈએ, સ્વીકારેલ નથી. એના પર એક સરસ દાખલ આપે છેઃ સર્વ નદી અનેક ટેકરા, ડુંગર, ખાડા વટાવી અંતે સમુદ્રને મળે છે તેથી સમુદ્રમાં તે નદીઓ જરૂર હોય જ; પણ નદીમાં સમુદ્ર હોય પણ ખરો અને ન પણ હોય, આવો વિકલ્પવાદ છે. તે જ પ્રમાણે જૈનદર્શનમાં સર્વ દશનેને સમાવેશ જરૂર થાય છે.
ખાડા, ટેકરા, ખીણ એ ક્રિયાના ભેદ સમજવા. જૈન મતને કે દર્શનને અહીં સમુદ્રનું સ્થાન છે, નદીઓરૂપ જુદાં જુદાં દશને સમજાય છે. જેના મતરૂપ સમુદ્રમાં સર્વ દર્શનેને તે જરૂર સમાવેશ થાય છે, કારણ એ સર્વ દષ્ટિબિંદુને સ્વીકારે છે. આવી જૈનદર્શનની મહત્તા બતાવી તેમાં ભારે વિશાળતા ભરેલી છે એ વાતને એક વાર વધારે સ્પષ્ટ કરી છે. આવી વિશાળતા અન્યત્ર જ્યાં હોય ત્યાં નદીમાં પણ સમુદ્ર છે એમ જણાવ્યું. આવી વિશાળતા ખાસ આદરણીય | પાઠાંતર—દરશન’ સ્થાને પ્રતમાં “ દરિસન’ શબ્દ લખેલ છે; બીજી પ્રતમાં “ અંતર દરિશન ” છે. દશને ' સ્થાને બીજા પાદમાં ‘દર્શન શબ્દ છે. “સહી' સ્થાને એક પ્રતમાં “ૐ” પાઠ છે. અંતમાં ભજના” સ્થાને પ્રતમાં “છતિના” લખેલ છે. (૬).
શબ્દાર્થ-જિનવર = તીર્થકર, પ્રભુ, ભગવાન. સધળા = સર્વ, કુલ, બધાં. દર્શન = મત, અભિપ્રાયો. દર્શન = મત, સંપ્રદાયભેદમાં. જિનવર = જૈનદર્શનની. ભજના = વિકપ, હોય કે ન પણ હોય. સાગરમાં = દરિયામાં, સમુદ્રમાં. સઘળી = બધી, સર્વ, કુલ. તટિની = નદી, તટિનીમાં = નદીમાં. સાગર = સમક, દરિયો. ભજના = હોય કે ન હોય, વિકલ્પ. (૬)
