________________
૨૩ (૩) શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિવિરચિત
શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન ભૂમિકા–આ પાર્શ્વનાથનું સ્તવન જ્ઞાનવિમલસૂરિએ બનાવી તેની આખરે પિતાનું નામ મૂક્યું છે અને તેને અર્થ પણ લખ્યું છે. જ્ઞાનવિલાસના કર્તા આવું તદ્દન સાદું સ્તવન લખે એ નવાઈ ભરેલું લાગે તેમ છે. તેને અર્થ પણ ઉઘાડે હોવાથી એના પર બહુ વિસ્તારથી વિવેચન કરવામાં નહિ આવે. એમાં આનંદઘનજીની ભાષા કે ઊંડાણ મને જણાયાં નથી અને તે સરખામણી કરવા માટે જ એને અહીં ૨૩ (૩) અને મહાવીર સ્વામીના સ્તવનને ૨૪ (૩) તરીકે સ્થાન આપેલ છે.
જ્યાં સુધી આ પ્રાણ પૌગલિક વિષયે કે અહીં મળેલાં સગાંઓમાં રાચીમાથી રહે ત્યાં સુધી એ નિજ સ્વરૂપને ઓળખતે નથી, અને પરભવ–પૌગલિક ભાવમાં રમણ કરે છે ત્યાં સુધી એને નિસ્વાર થતું નથી, પણ એ એક ખાડામાંથી નીકળી બીજા ખાડામાં પડે છે અને વિચિત્ર પ્રકારનાં જુદાં જુદાં જીવન પસાર કરે છે. શેડાં વર્ષ સુધી એ રાજ્ય કરે છે. કઈ પ્રધાન થાય છે, કઈ દીવાનગીરી કરે છે, કોઈ નેકરી કરે છે, કોઈ શેઠીઓ બને છે અને કઈ ગુલામગીરી કરે છેએમ પિતાને જે અનેક પ્રકારના પાઠ ભજવવાના મળે તે થોડાં કે વધારે વર્ષ સુધી ભજવી અંતે વીસરાળ થઈ જાય છે અને પાછી બીજી જગ્યાએ બીજે જ પાઠ ભજવે છે અને નવાં સગાં-સંબંધીઓ કરે છે. એ અનેક ખટપટો કરે છે, અને દુનિયાની અરધી–ઝાઝી સમજણ પિતામાં છે એમ માની પિતાની નજર ખૂબ પહોંચાડવાનો દાવો કરે છે. અને આ પ્રમાણે મનુષ્ય થાય ત્યારે તે સમજ્યા, પણ કોઈ વાર તિર્યંચ ગતિમાં જઈ ત્યાં મૂંગે મોઢે માર સહન કરે છે અને ભૂખ્યા તરસ્યા રહે છે અને મરજી ન હોય તે પણ છેતરે જોડાય છે. આમાં જે એના જીવનનું પૃથક્કરણ કરવામાં આવે તે સુખ જેવું કાંઈ દેખાતું નથી, છતાં અભુત વાત તે એ છે કે કોઈને-ઘણાખરાને–આમાંથી નીકળવાનું અને સાચું શાશ્વત સુખ પ્રાપ્ત કરવાનું મન પણ થતું નથી અને કઈ સંસારમાંથી જાય ત્યારે એ પિકે પિક રડે છે. પણ અંતે સર્વને માટે એ જ માર્ગ છે એ તે જાણે છે, છતાં તદનુસાર વર્તન કરતું નથી, કરવાનું મન પણ કરતું નથી.
આ સ્તવનમાં આવા આવા વિચારે બતાવ્યા છે તે ચાલુ વિચારે છે, અને ઘણાએ અનેક સ્થાને બતાવ્યા છે, તેથી અર્થ સમજવા પૂરતું જરૂરી વિવેચન જ આ સ્તવનને અંગે કરવામાં આવશે. જ્ઞાનવિમલસૂરિની આ ગંભીર કૃતિ છે એમ ધારી એનું મનન કરવું.
