________________
૪૭૦]
શ્રી આનંદઘન-ચાવીશી
સ્તવન
(રાગ-ધન્યાસરી) શ્રી વીર જિનેશ્વર ચરણે લાગું, વીરપણું તે માગું રે; મિથ્યા મેહ તિમિર ભય ભાગું, જિત નગારૂં વાગ્યું રે. વીર. ૧
અથશ્રી મહાવીર પરમાત્માને પગે લાગ્યું અને તેમની પાસે વીરતા–બહાદુરીની માગણી કરું છું. મિથ્થામહનીયરૂપ અંધકારની બીક ભાગી ગઈ છે અને મારે તેને પરિણામે વિજય ડંકે વાગે છે. (૧)
વિવેચન–મહાવીરસ્વામીને-વર્ધમાન શ્રીવીરને પગે લાગીને તેમની પાસે વીરતા-બહાદુરી માગું છું. હું પૈસા કે ઘર માગતું નથી, પણ એ મોટા પુરુષ પાસે હું માનું છું કે મને એકલી વીરતા આપે, હું મારા દુશ્મનને પહોંચી શકું તેટલી બહાદુરી-તેટલું શૂરવીરપણું મને આપ.” માણસ માગે તે ધન કે ઘરબાર કે છોકરા-છોકરી કે આવું કાંઈ માગે, પણ આ ડાહ્યો માણસ કઈ ચીજ કે કઈ વસ્તુ માગતું નથી, પણ ભગવાન પાસે વીરતા જ માગે છે. એ માગણી કરવાને એને વિચાર દીર્ધદષ્ટિને છે. પૈસા કે સ્ત્રી-પુત્ર તે આ ભવમાં જ કામ આપે છે, પણ શત્રુઓને જીતવા માટે જે શૂરવીરપણું આ પ્રાણી માગે છે એ તે ઘણા કાળ માટેની અને ભવાંતરની વાત છે. એ માગણી કરી એણે અરહિંતપદના અર્થને ચરિતાર્થ કર્યો છે. “અરિ એટલે શત્રુ, તેને હણવા માટે હૃદયબળ જોઈએ અને તે વીરતામાંથી ઉદ્ભવે છે, એટલે આ માગણીમાં ભારે રહસ્ય રહેલું છે. વીરતાનું નીચેનું વર્ણન વાંચવાથી એ બરાબર સમજણમાં આવશે.
મિથ્યાત્વને લીધે અવસ્તુમાં વસ્તુનું ભાન થાય છે અને અવાસ્તવિકમાં વાસ્તવિક્તાનું ભાન થાય છે. આ મિથ્યાત્વ તરફને પ્રેમ એ તદ્દન અંધકાર છે. ચારે તરફ ઘોર અંધારું છે અને તેને ભય એટલે બધે છે કે પ્રાણી એને લઈને અનાદિકાળથી સંસારમાં અટવાયા કરે છે. વીરતા હોય તે અંધકારને ભય દૂર થાય અને પ્રાણીમાં હૃદયબળ આવી જાય. આવી રીતે મિથ્યાત્વમેનીયના અંધકારને દૂર કરવાની માગણી કરવામાં પ્રાણીની દીર્ઘ નજર રહેલી છે અને એ વીરતાને પરિણામે આખરે એને વિજયડંકે વાગે છે. ભગવાનને પગે લાગી તેમની પાસે આવી નાની માગણી કરી તેમાં ભારે સમજણ રહેલી છે. “મારા દીકરાના દીકરાની વહુને સાતમા માળેથી
પાઠાંતર– જિનેશ્વર' સ્થાને પ્રથમ પંક્તિમાં “જિન” (“વીર જિન') એવો પાઠ ભીમશી માણેક છાપે છે. ત્રીજા પાદમાં “ભાંગું’ એવો પાઠ “ભાગું' સ્થાને છે. (૧)
શબ્દાર્થ –વીર જિનેશ્વર = ચોવીશમાં તીર્થકર મહાવીરસ્વામી ચરણે = પગે લાગું = પાય પડું છું. વીરપણું = શૂરવીરતા, બહાદુરી. માર્ગ = યાચું, પ્રાર્થ. મિથ્યા = જૂઠ, ખોટે, પ્રથમ ગુણસ્થાનક. મેહ = મેહતીય કમર, મિથ્થામહનીયરૂપ. તિમિર = અંધારું. ભય = બીક. ભાગું = નાશ પામેલ, દૂર થવું, ભાગેલ. જિત = વિજય, જયનો. નગારૂ = ડંકે. વાગ્યું રે= ગગડયું, થયું. (૧)
