________________
૪૮૦]
શ્રી આનંદઘન-ચાવીશી બાબત છે. આમાં અનેક બાબતેને સમાવેશ થાય છે. પ્રભુ પિતે તે અવિકારી અને અરૂપી છે, તે તેઓનું ધ્યાન કેમ કરવું તે વાત પણ વિચારવા યોગ્ય છે અને તેઓ તે સાત રાજ અળગા જઈને બેઠેલા છે. અને પ્રભુના ધ્યાન વગર પ્રભુ જેવા થઈ શકાય નહિ તે પણ વાત જાણવામાં છે. અહીં આ કાળ અને સર્વ કાળની બેવડી ગૂંચવણ થઈ. ધ્યાન વગર સિદ્ધિ નથી, તે એ અવિકારી અને અરૂપી ધ્યાન કઈ રીતે કરવું–તે સવાલ આ જિજ્ઞાસુને ઊડ્યો. તેને જવાબ આ પ્રાણી પ્રભુ પાસે માગે છે. પ્રભુ એ સવાલને જવાબ આપે છે તે આવતી ગાથામાં જોવામાં આવશે. ધ્યાન સાકારીનું થઈ શકે છે, અને પ્રભુ નિરાકાર છે, તે વિચારી જવાબ આપવાને છે. (૧)
આપ સરૂપે રે આતમમાં રમે રે, તેહના ધુર બે ભેદ, અસંખ ઉકકોસે સાકારી પદે રે, નિરાકારી નિરભેદ. ચરમે ૨ . .
અર્થ–પિતાના સ્વરૂપમાં હોય ત્યારે તે આત્મામાં રમણ કરે છે, આત્મભાવમાં રમે છે; તેના પ્રથમથી તે બે પ્રકાર છે : (૧) અસંખ્ય ઉત્કૃષ્ટ ભાવે એ સાકારી પદે છે, તેનું રૂપ હોય છે. અને (૨) જ્યારે તે સિદ્ધ થાય છે, ત્યારે તે આકાર વગરના, એકસરખા છે અને ભેદ-પ્રકાર વગરના છે. (૨)
વિવેચન–આત્મરવરૂપે એ પરમાત્મા આત્મામાં રમણ કરે છે. પ્રથમ તે તેના બે પ્રકાર પડે છેઃ અસંખ્ય વર્ષો સુધી તે સાકારી પણ રહે અને પછી છેવટે તે નિરાકારી અને નિભેદ થાય. આવા પરમાત્માને તે કેમ ભજવા? નિરાકારીને આકાર કેમ આપ? આત્મા જ્યારે પોતાના સ્વરૂપમાં હોય છે, એટલે કે જ્ઞાનદર્શનચારિત્રમાં હોય છે, ત્યારે એ પોતાના ગુણમાં રમણ કરે છે. પણ અસંખ્ય વર્ષો સુધી એને ઘાતી કર્મ લાગેલાં હોય છે. જ્ઞાનાવરણીય, દર્શન નાવરણીય, મેહનીય અને અંતરાય કર્મને ઘાતી કર્મ કહેવામાં આવે છે. કેટલાક પ્રાણી ઘાતી કર્મવાળા હોય છે અને કોઈ કોઈ અઘાતી કર્મવાળા હોય છે. તે બે પ્રકાર પૈકી કોઈ તીર્થકર હોય છે, માન-પ્રતિષ્ઠા-પૂજાને પાત્ર હોય છે અને કોઈ અતીર્થકર હોય છે. ઉત્કૃષ્ટ કાળે ૧૭૦ તીર્થકર લાભે છે અને અતીર્થકર તે નવ કોડ હોઈ શકે છે. તીર્થકર બધા સિદ્ધ થાય છે. તે અવિકારી અને અભેદી કહેવાય છે કારણ કે સિદ્ધ તરીકે તે પછી કોઈને ભેદ રહેતા નથી, સર્વ સમાન છે. આવા અવિકારી પ્રભુનું ધ્યાન કેમ કરવું?–એ સવાલ છે અને આ પ્રાણી પ્રભુને તેને સવાલ કરે છે. (૨)
શબ્દાર્થ—આપ = આત્મા, પતે, નિજ. સરૂપે = સ્વરૂપ, રૂપે, સ્વભાવે. આતમમાં = આત્મામાં, પિતામાં, રમે = રમણ કરે, વિલસે. તેહના = તેના. ધુર = પહેલેથી, પ્રથમથી. બે = એકને વધતાં એક. ભેદ = પ્રકાર. અસં'ખ = અસંખ્ય, જે ગણી ન શકાય તેટલા. ઉક્કોસે = ઉત્કૃષ્ટ, વધારેમાં વધારે સાકારી = આકારે કરી સહિત, તીથ' કર, પદે = પદવીએ. નિરાકારી = આકાર વગરના, રૂપ વગરના, સિદ્ધ, નિરભેદ = ભેદ વગરના. એક્સરખા, નિભેદ. (૨)
