________________
શ્રી આનાન-ચાવીશી અ—જ્યારે સ્પસુખ ભોગવવાની ઇચ્છા થાય છે અને તેમાં પેાતાની શક્તિ વાપરવા પ્રાણી લલચાય છે, ભાગી ભાગને ભાગવવા તત્પર બને છે, તે પ્રમાણે આત્મા ભાગ ભોગવવા તૈયાર થાય છે અને તેટલી ખબહાદુરીથી તે આત્મા ઉપયોગને શુદ્ધપણે પ્રવર્તાવે છે અને તેમ કરતાં તે તદ્દન યાગ વગરના–અયાગી થઈ જાય છે. (૫)
વિવેચન—આત્માને લગતાં કેટલાંક મહાસત્ય જણાવે છે :—
જેમ ઈંદ્રિયસંગી ભાગવિલાસઆસક્ત પુરુષ ઇંદ્રિયના ભાગને ઇચ્છે છે, ખાવાને શેખીન પુરુષ ભાવે તેવા પદાર્થ ઘેબર-જલેખી-લાડવાના ભાગ કરવા-ખાવા ઇચ્છે છે, જેમ સ્ત્રીના ઇચ્છક પુરુષ સ્ત્રીને મેળવવામાં સુખ માને છે, તેમ આત્માના ભાગ ઇચ્છનારા પુરુષ આત્માના ઉપયાગમાં શૂરવીરતા વાપરી છેવટે યાગ ઉપર વિજય મેળવી અયેગી થાય છે. અને તે રીતે પુરુષ પાતાના આત્મભેગ શું છે તે દાખવે અને તે રીતે પોતાના ભાગનું સ્થાન શું છે તે જણાવી અંતે યાગ વગરના થઈ જાય છે. આત્મા જ્યારે શૂરવીર થાય છે ત્યારે તેના મૂળ ગુણમાં ઉપયોગ રાખી એ જ્ઞાન-દન-ચારિત્ર ગુણને ભોગવી તેના ભાગ કરે છે અને પોતે મન વચન-કાયાના યાગ પર વિજય મેળવી અયેગી થાય છે.
૪૭૪ ]
આમ નિજગુણુરમણુતાને ઉપયાગ આત્માનું અયેગીપણું પ્રાપ્ત કરે છે, એ મહાન સત્ય આ ગાથામાંથી પ્રાપ્ત થાય છે. અયેાગીપણું પ્રાપ્ત કરવાના ઉપાય આત્મા શૂરવીરપણે પોતાના મૂળગુણ્ણાના ઉપયોગ કરે-રાખે એ જ છે, એમ તેથી સમજાય છે. આ વાત ગળે ઊતરે તે માટે કામી પુરુષના અને ભેગી, સાંસારિક ધનાર્થીના દાખલેા આપ્યા છે. ધન ખાતર માણુસ પરદેશ જાય છે, પર્યંતને શિખરે ચઢે છે અને સમુદ્રને પેલે પાર જાય છે, તેની પેઠે જેને ચેાગા પર વિજય કરવા હેાય તે આત્માના મૂળ ગુણુમાં રાચે છે, તેમાં મસ્ત બની જાય છે અને ચેગા પર વિજય પ્રાપ્ત કરે છે. (૫)
વીરપણું તે આતમ-ઠાણે, જાણ્યું તુમો વાગે રે; ધ્યાન વિનાણે શક્તિ પ્રમાણે, નિજધ્રુવપદ પહિચાણે રે. વીર૦ ૬
અ—વીરપણું (જે હું આપની પાસે માગતા હતા તે) તે મારા આત્મામાં જ છે અને એ હકીકત મેં આપની ભાષાથી જ જાણી છે. એને આધાર તે મારા ધ્યાન, સમજણ અને વીલ્લાસ પર છે અને પ્રાણી પેાતાના ધ્રુવપદને એ રીતે જ એળખે છે. (૬)
પાઠાંતર— શક્તિ ’ સ્થાને ભીમશી માણેક ‘શકતિ’ છાપે છે. (૬)
=
શબ્દા —વીરપણુ = બહાદુરી, જોરશોર, શક્તિવિશેષ. આતમ-દાણે = આત્મગુણસ્થાને, ચઢતાં ચઢતાં એ આવે છે, આત્મામાં જ છે. જાણ્યું = પરખ્યું, અનુભવ્યું. તુમચી = તમારી, આપની. વાણે = વાણીએ, વાચાએ, શબ્દોચ્ચારથી ધ્યાન = ચિ ંતવન, meditation. વિનાણે = વિજ્ઞાન, જાણવું તે, સમજવું તે. શક્તિ – આવડત. પ્રમાણે = માપમાં, તેટલું જ. નિજ = પોતાનું, આત્મિક. ધ્રુવપદ = સ્થિરતા-સ્થાન, મનની સ્થિરતા. પહિચાણ = જાણે, સાથે, પ્રગટ કરે છે. (૬)
