________________
૪૫૪]
શ્રી આનંદઘન-ચોવીશી મારા સ્વરૂપને વિચાર કરું છું તે તમે અચલ, વિમળ અને અકલ્પ્ય છે, તેવી જ રીતે સત્તાગતે હું પણ તે જ છું. આપનામાં જે અનેક ગુણે છે તે પૈકી ત્રણ ગુણ અચળતાને, વિમળતાને અને અકખ્યતાને સત્તાગને મારામાં પણ છે, તે હવે મારા ગુણ આવિર્ભાવ શી રીતે પામે અથવા પ્રગટ કેમ થતા નથી તેનું કારણ આપ મને જણ, સ્પષ્ટ કરે. આપ અચળ છે, આપના મૂળ ગુણથી ખસતા નથી. આપ નિર્મળ છે, આપને કર્મને મેલ લાગતે નથી, આપ ન સમજી શકાય તેવા અકથ્ય છે. તે અનેક ગુણે પૈકી સત્તામાં એ ત્રણ ગુણ મારામાં પણ છે, તે આપના ગુણ આવિર્ભાવ પામ્યા અને હું તે શું તેવો જ રહ્યો, તે મારા એ ગુણ આવિર્ભાવ કેમ પામે અને આપના જે હું કઈ રીતે થાઉં, તેનું કારણ મને સમજાવે. આ પ્રશ્ન સ્વાભાવિક છે. હવે તેને પાર્શ્વનાથ શે જવાબ આપે છે, તે હવે પછીની ગાથામાં જણાવે છે તે લક્ષ્યપૂર્વક વિચારવા જેવો છે.
મુઝ પ્રવચન પક્ષથી, નિશ્ચય ભેદ ન કોય રે . વિવહારે લખી દેખીએ, ભેદ પ્રતિભેદ બહુ લોય રે. પાસવ ૨
અર્થ–પ્રભુ તે સવાલનો જવાબ આપે છે; શુદ્ધ શાસ્ત્ર દષ્ટિએ, નિશ્ચયન જોઈએ તે મારામાં અને તારામાં કાંઈ તફાવત નથી. વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ વિચાર કરીએ તે તે મારામાં અને તારામાં તફાવત અને પેટભેદે અનેક છે, તે જોવા લાયક છે. (૨)
| વિવેચન–સત્તાગતે પિતામાં રહેલા પ્રભુના ગુણે પ્રગટ કરવાની ઈચ્છાથી પૂછેલા સવાલને પાર્શ્વનાથ ભગવાન આ જીવને નીચે પ્રમાણે જવાબ આપે છે. મારા પ્રવચન પક્ષથી નિશ્ચયન મારામાં અને તારામાં કઈ પ્રકારને ભેદતફાવત નથી, નિશ્ચયનયે આત્માને કર્મ લાગતાં નથી સત્તાગને તું મારી પેઠે અચલ, વિમળ અને અકલ્પ્ય ગણી શકાય અને જ્યારે વ્યવહારનયે વિચાર કરી જોઈએ ત્યારે એના અનેક ભેદ અને પેટભેદ થાય એવી સ્થિતિ છે.
ન દ્રવ્યાનુયેગમાં નિશ્ચય અને વ્યવહાર બે પ્રકારનાં દષ્ટિબિંદુએ છે, એકને દ્રવ્યાર્થિન કહે છે, બીજાને પર્યાયાર્થિકનય કહે છે. એ દ્રવ્યાથિકનયના ચાર ભેદ છે અને પર્યાયાથિકનયના ત્રણ ભેદ છે. દ્રવ્યાથિકનયની સત્તાગત અપેક્ષાએ જોઈએ તે મારામાં અને તારામાં જરા પણ તફાવત નથી, અને જે પર્યાયાર્થિકનયે વિચારીએ તે ભેદ અને પેટભેદને પાર નથી. દેવ. મનુષ્ય, નારકી અને તિર્યંચ એના ભેદ છે, અને હાથી, ગાય, બળદ, પોપટ, કાગડે, કબૂતર, સર્પ, શિયાળ વગેરે એના અપરંપાર પેટા ભેદો છે. એમાંથી કઈ નજરે આ જીવ તરફ અને ભગવંત તરફ જોવામાં આવે છે તે ઉપર ઘણો આધાર છે. વસ્તુને જોવા માટે દૃષ્ટિબિર
શબ્દાર્થ–મુઝ = મારી. અને પ્રવચન = શાસ્ત્ર, નિશ્ચયનયે પક્ષથી = વાદથી, મતથી. નિશ્ચય = નિશ્ચયનયે. રહો. ભેદ = અદા પડે તેવું સ્વરૂપ. ન કોય = ન કોડપિ, કોઈ નથી. વિવારે = વ્યવહાર, વ્યવહાર. લખી = જાણીએ. દેખીએ = જોઈએ, અવલેકીએ. ભેદ = જુદા પડવાનું. પ્રતિભેદ = પેટા ભેદ, સામા ભેદ. બહુ = ધણા. લોય રે = થાય, જણાય, સમજાય. (૨)
