Alankarsarvasva

Author(s): Girijaprasad Dvivedi
Publisher: Pandurang Javaji

Page 216

192 काव्यमाला। 'उरो दत्त्वामरारीणां येन युद्धेष्वगृह्यत / हिरण्याक्षवधाह्येषु यशः साकं जयश्रिया // अत्रोरोयशसोस्तुल्यगुणत्वम् / अधिकपरिवृत्तिर्यथा'किमित्यपास्याभरणानि यौवने धृतं त्वया वार्धकशोभि वल्कलम्। वद प्रदोषे स्फुटचन्द्रतारका विभावरी यद्यरुणाय कल्पते॥' ___ अत्रोत्कृष्टगुणैराभरणैन्यूनगुणस्य वल्कलस्य परिवृत्तिः / न्यूनपरिवृत्तिर्यथा 'तस्य च प्रवयसो जटायुषः खर्गिणः किमिव शोच्यते बुधैः। येन जर्जरकलेवरव्ययात्क्रीतमिन्दुकिरणोज्ज्वलं यशः // ' .. अत्र हीनगुणेन कलेवरेणोत्कृष्टगुणस्य यशसो विनिमयः / पौर्वापर्येण ऋमिकत्वात् / तुल्यगुणत्वमिति / वैपुल्यादिना साधारणधर्मस्यानुगामितया पुनरत्र तुल्यगुणत्वं यथा-'सुधावदातं पाण्डुत्वं विनिधाय कपोलयोः। मीर्यत्कथोत्था शत्रूणां निःशेषमकरोद्यशः // ' सुधावदातमित्यस्यानुगामित्वम् / बिम्बप्रतिबिम्बभावो यथा-'लतानामेतासामुदितकुसुमानां मरुदसौ मतं लास्यं दत्त्वा श्रयति भृशमामोदमसमम् / लतास्त्वध्वन्यानामहह दृशमादाय रभसाद्ददत्याधिव्याधिभ्रमरुदितमोहव्यतिकरम् // ' अत्र लतासमत्वयोर्बिम्बप्रतिबिम्बभावः। शुद्धसामान्यरूपत्वं यथा-'मनोहरं खं प्रतिवेतनाय रुतं प्रकल्प्योन्मदचित्तहारि। मध्वाददानो मधुपायिलोकः पद्माकराणामनृणीबभूव // ' अत्र मनोहरत्वचित्तहारित्वयोः शुद्धसामान्यरूपत्वम् / आभरणानां चात्रोत्कृष्टत्वं वस्तुसामर्थ्याल्लभ्यते / वल्कलस्य पुनर्वार्धकशोभीत्यनेन खयमेव न्यूनत्वमुक्तम् / एवं कलेवरयशसोरपि जर्जरोज्ज्वलत्वेन न्यूनाधिकत्वमुक्तम् / एतच्चास्य प्राच्यैरप्युक्तमिति रुद्रटोदाह 1. 'अतश्चास्याः ' ख.