________________
(૩)
ધર્મનું માર્મિક સ્વરુપ
-
-
-
વ્ય
ધમધ : ધર્મ એ તર્કને વિષય નથી, કારણ કે, ધર્મ કઈ વિચાર નથી. વળી ધર્મ વિચારની અનુભૂતિ પણ નથી, કિંતુ નિર્વિચાર-ચતન્યમાં થયેલ બેધ છે.
વિચાર ઈન્દ્રિયજન્ય છે. નિર્વિચાર-ચૈતન્ય, એ અતીન્દ્રિય છે. નિવિચાર–ચૈતન્ય જ્યારે ચરમબિંદુએ પહેચે છે ત્યારે તેને આત્માને સાક્ષાત્કાર થાય છે. આથી આત્માના સંબંધમાં કેવળ “વિચારણું” વ્યર્થ છે સાર્થક છે, તે સાધના, કે જે નિર્વિચારણું તરફ લઈ જાય!
વિચારની પાછળ પણ એક સભાનતા છે, બુદ્ધિ છે. વિચારમાં પ્રસ્ત અને વ્યસ્ત માણસ એને (ધર્મને) જાણું શકતો નથી.
વિચાર પરાયા છે. જ્ઞાનને અગ્નિ આપણે પિતાને છે વિચાર આપણું સીમા છે, ઈન્દ્રિયે આપણું સીમા છે. આથી એ બધા વડે જે જાણી શકાય તે સીમાવાળું જ હોય છે. અસીમને–અનંતને જાણવા માટે એનાથી ઉપર ઉઠવું પડશે. ઈન્દ્રિયોથી પર, ચિત્તની વિચારશૂન્ય અવસ્થામાં જેને સાક્ષાત્કાર થાય છે તે જ અનંત-અસીમ–અનાદિ આત્મા છે.
