Agam Satik Part 35 Pindniryukti Aadi Sutra Gujarati Anuwad

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 18

પિંડનિયુક્તિ-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ
બાલબ્રહ્મચારી શ્રી નેમિનાથાય નમઃ
_ नमो नमो निम्मलदसणस्स પ.પૂ. શ્રી આનંદ-ક્ષમા-લલિત-સુશીલ-સુધર્મસાગર ગુરૂભ્યો નમઃ
જ પિંડનિર્યુક્તિ-મૂલp/૨
આગમ-૪૧/૧ નો સટીક અનુવાદ
).
| ભાગ-૩૫, ૪૧/૧ પિંડનિર્યુક્તિ - મૂલણ-૨
અનુવાદ તથા ટીકાનુસારી વિવેચન
આગમ સટીક અનુવાદ શ્રેણીમાં આ ૪૧-મું આગમ છે તે ચાર મૂળસૂત્રોમાં બીજુ સૂત્ર છે. તે “પિંડનિર્યુક્તિ” નામથી પ્રસિદ્ધ છે તેને પ્રાકૃતમાં ‘fgfનનુત્ત' કહેવામાં આવે છે. તેમાં કોઈ શ્રુતસ્કંધ કે અધ્યયન આદિ વિભાગો નથી, સળંગ૬૭૧ ગાથાઓ જ છે. માત્ર તેની મધ્યે બીજી ભાષ્ય ગાથાઓ પણ આવે છે.
- દશવૈકાલિક સત્રના પાંચમાં અધ્યયનની વિગતો ને વિસ્તારથી જણાવનારી આ ‘પિંડનિર્યુક્તિ' છે. જેમાં પિંડનું સ્વરૂપ, ઉદ્ગમ-ઉત્પાદન અને એષણાના દોષો તેમજ ગ્રામૈષણાના દોષ અને આહાર વિધિનું કથન છે.
આ આગમના વિકલામાં “ઓઘનિર્યુક્તિ” નામે બીજું આગમ છે. જેમાં સાત દ્વારોનું વર્ણન છે - પ્રતિલેખના, પિંડ, ઉપધિ, અનાયતન વર્જન, પ્રતિસેવા, આલોચના અને વિશુદ્ધિ, એવી ૮૧૨-શ્લોકોમાં ચના છે.
બંને નિયુક્તિ મુખ્યત્વે ચરણકરણાનુયોગ પ્રધાન છે.
અમારા પૂર્વેના બધાં સંપાદનોમાં ૪૧/૧-ઓઘનિર્યુક્તિ અને ૪૧/૨ પિંડનિર્યુક્તિ એમ ભાગ કરેલ છે. અહીં અમે ૪૧/૧ પિંડનિર્યુક્તિ એમ ક્રમ એટલે બદલ્યો છે કે - અહીં તેમાં પૂ.મલયગિરિજી ટીકાની મુખ્યતાથી સંપૂર્ણ વિવેચન કરેલ છે.
જ્યારે ૪૧/ર-ઓઘનિયુક્તિ એવો કમ ફેરવી, તેને થોડું ઓછું મહત્વ આપી ઓઘનિયુક્તિ-સારરૂપે રજૂ કરેલ છે. જો કે તેમાં કિંચિત્ આધાર દ્રોણાચાર્યકૃત ટીકાનો તો લીધો જ છે.
પિંડનિયુક્તિમાં ક્રમાનુસાર ગાથાર્થ અને ટીકા આદિના અર્થોનો સંક્ષેપ કરેલ છે. જ્યારે ઓઘનિયુક્તિામાં તો ‘ગ્રંથસાર' કહી શકાય તે રીતે જ નોંધ છે, આટલી સ્પષ્ટ કબૂલાતપૂર્વક જ અમે આ સટીક અનુવાદ જૂ કરી રહ્યા છીએ છતાં સંપૂર્ણ સટીક ગ્રંથ માટે અમારું આ THકુત્તા- જોવું. [35/2]
o ભૂમિકા :- પરોપકાર કરવામાં તત્પર, કર્મરૂપી જનો નાશ કરનાર, મોક્ષમાર્ગરૂપ ચારિત્રને પોષણ કરનાર નિર્દોષ આહારવિધિના દેશક એવા શ્રી વર્ધમાન જિનેશ્વર જય પામે છે.
ગુરુપદ કમલ નમીને હું ગુરુ ઉપદેશથી શિષ્યોના બોધને માટે આ પિંડનિર્યુક્તિની સંક્ષેપમાં વિવૃત્તિ કરું છું.
(શંકા] નિયુક્તિ સ્વતંત્ર શાસ્ત્રારૂપ નથી પણ સૂગને પરાધીન છે, કેમકે નિયુક્તિ એટલે સૂત્રોક્ત પદાર્થો સ્વ સ્વરૂપ સાથે સંબંધવાળા છે, તો પણ શિષ્યોની પાસે, જેનાથી નિશ્ચયપણે સંબંધનો ઉપદેશ કરી વ્યાખ્યાન કરાય છે, તે નિર્યુક્તિ કહેવાય છે. આપ પણ પિંડનિયુક્તિની ટીકા કરવાનું કહો છો, તો આ પિંડનિર્યુક્તિ કયા સૂત્રના સંબંધવાળી છે ?
[સમાધાન] અહીં દશ અધ્યયનના પરિમાણવાળું, બે ચૂલિકા વડે શોભતું દશવૈકાલિક નામે શ્રુતસ્કંધનું પાંચમું અધ્યય પિÖષણા છે. તથા દશવૈકાલિક નિર્યુકિત ચૌદપૂર્વી શ્રી ભદ્રબાહ સ્વામીએ કરી છે. તેમાં પિગૅપણા નામક અધ્યયનની નિયુક્તિ અતિ મોટી હોવાથી શાસ્ત્રાંતરની માફક જુદી રાખી છે. તેનું પિંડનિર્યુક્તિ નામ રાખેલ છે.
આ કારણથી જ ગ્રંથમાં પહેલા મંગલને માટે નમસ્કાર કર્યો નથી. કેમકે દશવૈકાલિકની નિયુક્તિમાં આનો સમાવેશ છે. તેથી તે નિયુક્તિના આરંભે જ નમસ્કાર કરેલો હોવાથી અહીં પણ વિદનના ઉપશમનો સંભવ છે. - x • આરંભે અધિકાર સંગ્રાહક ગાયા આ છે –
• મૂd-૧ :
પિંડને વિશે ઉગમ, ઉત્પાદના, કણા, સંયોજના, પ્રમાણ, આંગર, ધૂમ અને કારણ એ આઠ પ્રકારે પિંડનિયુક્તિ છે.
• વિવેચન-૧ :
પિંડ એટલે સમૂહ, પિંડ કરવો તે પિંડ - ઘણી વસ્તુનો એક્ત સમુદાય કરવો તે જે સમુદાય હોય તે સમુદાયવાળાથી કથંચિત્ અભિન્ન છે તેથી તે જ ઘણાં પદાર્થો એક્સ સમૂહપે કરેલ્લા તે પિંડ શબ્દથી કહેવાય છે તે પિંડ જો કે નામાદિ ભેદથી અનેક પ્રકારનો કહેવાશે તો પણ અહીં સંયમ આદિ ભાવપિંડનો ઉપકાર કરનાર દ્રવ્યપિંડ ગ્રહણ કરાશે.
તે દ્રવ્યપિંડ પણ આહાર, શમ્યા અને ઉપાધિ ભેદથી ત્રણ પ્રકારે છે. અહીં