Agam Satik Part 35 Pindniryukti Aadi Sutra Gujarati Anuwad

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 87

મૂલ-પ૮૨ થી ૫૮૬
૧૫૫
પ્રકારે – અનંતર, પરંપટ, * [૫૮] - પૃની, અપ, તેઉ, વાયુ, વનસ્પતિ, બસ, તે પ્રત્યેકના બે ભેદ – અનંતર, પરંપર. અગ્નિકાયના સાત ભેદો છે.
[૫૮] સચિવ પૃથ્વીકાયમાં સચિત્ત પૃથ્વીકાય નાંખ્યો, એ પ્રમાણે અy, તેઉં, વનસ્પતિ, વાયુ અને ત્રસકાયમાં જાણવું - [૫૮] - એ પ્રમાણે બાકીનાનો પણ અવનિકાયમાં નિક્ષેપ હોય છે. તેમાં એક એક ભંગ પોતાના સ્થાનમાં અને પાંચ-પાંચ ભંગ પરસ્થાનમાં હોય છે. - [૫૮] - એ જ પ્રમાણે મિશ્નમાં પણ ૩૬ભેદો કહેવા. એ પ્રમાણે સચેતનમાં મિશ્રના ૩૬-ભેદો કહેવા. એમ જ મિના મિત્રને કહેવા એ જ પ્રમાણે સચિત અને મિશ્રના અચિત્તમાં કહેવા.
• વિવેચન-૫૮૨ થી ૫૮૬ :
[૫૮] મનંતર - આંતર વિના, પરંપર - આંતરા સહિત. જેમકે - સચિત પૃથ્વીકાય ઉપર થાળી અને તેના ઉપર દેવા લાયક વસ્તુ મૂકી હોય તે અહીં પરિહાર્ય અને અપરિહાર્યના વિભાગ વિના સામાન્યથી સચિત્ત, અચિત અને મિશ્રરૂપ ભેદ વડે કરીને નિક્ષિપ્ત પ્રણ પ્રકારે છે. તેમાં ત્રણ ચતુર્ભગી છે તે આ પ્રમાણે - (૧) સચિતમાં અચિત, (૨) મિશ્રમાં સચિવ, (૩) સચિતમાં મિશ્ર, (૪) મિશ્રમાં મિશ્ર. આ એક ચતુર્ભાગી થઈ. સચિત અને અચિત્તને આશ્રીને બીજી ચતુર્ભગી છે. અચિત અને મિશ્રને આશ્રીને ત્રીજી ચતુર્ભગી છે. હવે અનંત-પરંપર વિભાગને કહે છે -
[૫૮૩] પૃથ્વીકાયનો નિક્ષેપ છ પ્રકારે છે – (૧) પૃથ્વીકાયનો પૃથ્વીકાયને વિશે નિફોપ, (૨) પૃથ્વીકાયનો અપકાયને વિશે નિક્ષેપ, એ રીતે (૩) તેઉકાયને વિશે, (૪) વાયુકાયને વિશે, (૫) વનસ્પતિકાયને વિશે અને (૬) ત્રસકાયને વિશે પૃથ્વીકાયનો નિક્ષેપ. આ પ્રમાણે અપકાયાદિ દરેકનો પણ નિક્ષેપ છ પ્રકારે જાણવો. બધાં મળીને ૩૬-ભેદો થાય છે તે દરેક ભેદ બે પ્રકારે - અનંતર નિદ્રોપ, પરંપર નિક્ષેપ.
[૫૮૪] પૃથ્વીકાયને વિશે છ પ્રકારે નિક્ષેપ - ગાયાઈ મુજબ જાણવો. એ રીતે પૃથ્વીકાય નિક્ષેપ છ ભેદે કહીને, બાકીના કાયોનો નિર્દેશ કરે છે.
પિ૮ પૃથ્વીકાયની માકક અપકાયાદિનો નિક્ષેપ પૃથ્વી આદિને વિશે હોય છે. તેમાં એક એક ભંગ પોતાના સ્થાનમાં અને બાકીના પાંચ-પાંચ ભંગ પરસ્થાનમાં હોય છે. જેમ પૃથ્વીકાયનો પૃથ્વીકાયમાં વિક્ષેપ તે સ્વ સ્થાન છે, કાયાદિ પાંચ તે પરસ્થાન છે. આ રીતે સચિતમાં સચિત એવા પ્રકારના પહેલાં ભંગમાં ૩૬ ભેદો થયા. બાકીનાનો અતિદેશ કરે છે.
પિ૮૬] સચિતમાં સચિત્તની જેમ મિશ્ર પૃરવ્યાદિકને વિશે પણ સચિત yવ્યાદિકનો નિફોપ ૩૬-ભેટવાળો જાણવો. આ રીતે પહેલી ચૌભંગીનો બીજો ભંગ કહ્યો. એ પ્રમાણે સચિત પૃથ્વી આદિને વિશે મિશ્ર પૃથ્વી આદિનો નિક્ષેપ ૩૬-ભેટવાળો કહેવો. આમ કહીને ચૌભંગીનો ત્રીજો ભંગ કહ્યો. એ જ પ્રમાણે મિશ્રપૃથ્વી આદિનો મિશ્ર પૃથ્વી આદિને વિશે ૩૬-ભેદ કહેવા. એ પહેલી ચતુર્ભગીનો ચોથો ભંગ કહ્યો.
૧૫૬
પિંડનિયુક્તિમૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ એ પ્રમાણે ૧૪૪-મૂંગો થયા. એ રીતે ત્રણે ચતુર્ભગી મળીને ૪૩૨-ભેદો જાણવા.
હવે કલયાકતય વિધિ - • મૂલ-પ૮૭,૫૮૮ :
[૫૮] જે નિરૂપમાં સચિન અને મિશ્રને આપીને ચઉભંગી કહી છે, તેમાં ચાર ભંગમાં અનંતર અને પરંપર તથા પરિત્ત અને અનંત વનસ્પતિ અગ્રાહ્ય છે. - [૫૮] - અથવા અહીં ચૌભંગી જુદી રીતે થાય છે. તેમાં એક પક્ષમાં સચિત-મિશ્ર અને એક પક્ષમાં અચિત. પહેલા ત્રણ ભંગની વાત જ નથી.
• વિવેચન-પ૮૩,૫૮૮ -
ગાથાર્થ કહ્યો. વિશેષ એ કે બીજી અને ત્રીજી ચતુર્ભગીના પહેલાં ત્રણ ભંગમાં વતતુ અનંતર આદિ પણ અગ્રાહ્ય છે. તથા બીજી, ત્રીજી ચૌભંગીના ચોથા ભંગમાં વર્તત ગ્રાહ્ય છે. કેમકે તે લેવામાં દોષ નથી. હવે મતાંતર કહે છે –
- પૂર્વના ક્રમ વડે ચતુગી આ પ્રમાણે - સચિતમાં સયિમિશ્ર, અચિત્તમાં સચિવમિશ્ર, સચિતમિશ્રમાં અચિત અને અયિતમાં અચિત. અહીં પહેલાંની જેમ પ્રત્યેક ભંગમાં પૃથ્વી આદિ છ ભેદથી ૩૬-૩૬ ભેદો થાય, એ રીતે કુલ-૧૪૪ ભેદો થાય. તેમાં પહેલાં ત્રણ ભંગમાં ગ્રહણ કરવાની વાત જ નથી. સામર્થ્યથી ચોથા ભંગમાં કલ્પ છે. બીજી અને ત્રીજી યોભંગી સંબંધીનો ત્રીજો ત્રીજો ભંગ જે સામાન્યથી અશુદ્ધ છે, તે વિષયમાં વિશેષ કહે છે –
• મૂલ-૫૮૯,૫૯૦ :
[૫૮] વળી જે કોઈ અચિત દ્રવ્ય સચિત્ત કે મિકામાં નિક્ષેપ કરાય છે, ત્યાં આ અનંતર અને પરંપર વડે માગણા હોય છે. • [] - પૃથ્વી ઉપર સ્થાપિત અવગાહિમાદિ અનંતર છે, પૃથ્વી ઉપર રહેલા તપેલી આદિમાં સ્થાપન કરેલ તે પરંપરા છે. માખણ આદિ જલમાં નાંખેલ હોય તે અનંતર, નાવ આદિમાં મૂકેલ હોય તે પરંપર કહેવાય છે.
• વિવેચન-પ૮૯,૫૦ :
ગાથાર્થ કહ્યો. વિશેષ આ પ્રમાણે :- વત્ત દ્રવ્ય - ઓદનાદિ, અથrfeife • પડ્વાન્ન, માંડા વગેરે. આ ગાથામાં પૃથ્વીકાયને આશ્રીને અનંતર અને પરંપર નિફો કહ્યો. પછી અકાયને આશ્રીને કહેલ છે. હવે તેઉકાયને આશ્રીને અનંતર અને પરંપરની વ્યાખ્યા કરે છે –
• મૂલ-૫૯૧ થી ૫૯૪ :
[૫૧] વિધ્યાત, મુર, કંગાલ, અપાત, પ્રાપ્ત, સમજવાલ અને ભુતકાંત એમ સાત પ્રકારનો અગ્નિ છે. તે બે પ્રકારે છે, તેમાં લિંપેલા મને વિશે યતનાથી ગ્રહણ કરાય છે . [૫૯૨ - અગ્નિ સ્પષ્ટ દેખાતો ન હોય, પણ ઇંધણ નાંખવાથી દેખાય તેવો હોય તો વિધ્યાત કહેવા. કંઈક પીળા અનિના કણીયા