Book Title: Agam Satik Part 35 Pindniryukti Aadi Sutra Gujarati Anuwad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
View full book text
________________
મૂલ-૬૫૫ થી ૬૬૪
ઈત્યાદિ દોષ ન લાગે છે. આ િશબ્દથી કીટિકાદિ વડે સંસક્ત એવા વસ્ત્રાદિને લુછવા વગેરેનું ગ્રહણ કરવું. વળી અલેપકૃત લેવાથી રસના આહારમાં લંપટપણાની વૃદ્ધિ થતી નથી. અહીં શિષ્ય પ્રશ્ન કરે છે -
[૬૫૬] ઉક્ત દોષો થતા હોય તો કદાપિ સાધુએ ભોજન ન કરવું, કેમકે તેથી સર્વ દોષોની ઉત્પત્તિનો મૂળથી જ નાશ થાય છે. આચાર્ય કહે છે – હે શિષ્ય ! સર્વકાળ અનશનતપને કરવો શક્ય નથી. તેથી તપાદિની હાનિ થાય. ફરી શિષ્ય કહે છે – તો પછી છ માસી તપ કરે, કરીને અલેપકૃત્ પારણું કરે. ગુરુ ઉત્તર આપે છે કે – જો તેમ કરતા તપ, નિયમ, સંયમના યોગો કરવાને શક્તિમાન થતો હોય તો ભલે કરે. ફરી શિષ્ય કહે છે – જો એમ હોય તો છ માસ ઉપવાસ કરીને આયંબિલ કરે, જો તેવી શક્તિ ન હોય તો એકાદિ દિવસની હાનિ કરીને આયંબિલ કરે, જો તેવી શક્તિ ન હોય તો એકાદિ દિવસની હાનિ કરીને પારણે આયંબિલ કરે, તેમ પણ ન થાય તો એક-એક દિવસની હાનિ કરતાં-કરતાં છેલ્લે એક ઉપવાસ અને પારણે આયંબિલ કરે, તેમ પણ ન કરી શકે તો સર્વદા અલેપકૃત જ ગ્રહણ કરે.
ન
૧૭૧
[૬૫] ગુરુ કહે છે કે “જે લિપ્ત છે તે સદોષ છે.” એમ કહી અલેપકૃત્ ભોજન કરે, તેવી તીર્થંકરની અનુજ્ઞા છે. ત્યારે શિષ્યે કહ્યું કે – જાવજીવ ભોજન ન કરે યાવત્ ઘટતાં ઘટતાં છેલ્લે રોજ અલેપકૃત્ ગ્રહણ કરે.
[૬૫૮,૬૫૯] ગાથાર્થ કહ્યો છે. વૃત્તિમાં કોઈ જ વિશેષતા નથી. જ્યારે શિષ્યએ છમાસી તપ કે તે ન થઈ શકે તો યાવત્ અલેપ આયંબિલને જ ગ્રહણ કરવાનું કહ્યું, ત્યારે ગુરુ જણાવે છે કે – [૬૬૦] - જો તે સાધુને વર્તમાન કાળે કે ભાવિકાળે પ્રત્યુપેક્ષણાદિરૂપ સંયમ યોગનો નાશ ન થતો હોય તો છ માસ આદિનો ઉપવાસ કરે યાવત્ સર્વદા આયંબિલરૂપ તપ કરે. પરંતુ હાલમાં સેવાઈ સંહનનવાળાને તેવી
શક્તિ નથી, તેથી આવો ઉપદેશ કરાતો નથી.
ફરી શિષ્ય કહે છે – [૬૬૧] - નીચેની પૃથ્વીમાં રહેનારા મહારાષ્ટ્રીઓ અને કોશલ દેશોત્પન્ન મનુષ્યો સર્વદા સૌવીર અને કૂરીયાનું જ ભોજન કરનારા છે, તેમને પણ સેવાર્તા સંહનન છે, તેઓ જો આ રીતે યાવજ્જીવ નિર્વાહ કરે છે, તો મોક્ષૈકલક્ષી સાધુઓ નિર્વાહ કેમ ન કરે? આચાર્ય જણાવે છે –
ન
[૬૬૨] આગળ કહેવાનાર ત્રણ વસ્તુ સાધુને શીતળ છે, હંમેશાં આયંબિલ કરવામાં તક્ર આદિના અભાવે આહાર પાચન અસંભવથી અજીર્ણાદિ દોષો પ્રગટ થાય છે અને તે જ ત્રણ વસ્તુ ગૃહસ્થોને ઉષ્મ છે, તેથી સૌવીર અને પૂરિયા માત્રના ભોજન છતાં તેમને આહારનું પચવું થતું હોવાથી અજીર્ણાદિ દોષ થતા નથી. તેથી તેઓ તેવા પ્રકારે નિર્વાહ કરી શકે છે. પણ સાધુઓને તો ઉપર કહ્યા મુજબ દોષો થાય છે, તેથી સાધુઓને તક્રાદિક ગ્રહણ કરવાની અનુજ્ઞા છે. અહીં પ્રાયઃ સાધુને વિકૃતિના પરિંભોગનો ત્યાગ કરીને સર્વદા પોતાના શરીરની ચાપના કરવી જોઈએ અને શરીરની
પિંડનિર્યુક્તિ-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ
-
અપટુતા હોય ત્યારે સંયમ યોગની વૃદ્ધિ માટે બળ પ્રાપ્ત કરવા કદાચિત્ વિકૃતિનો ઉપયોગ કરવો. સૂત્રમાં કહ્યું છે કે વિગઈના પરિભોગમાં તક્રાદિ જ ઉ૫યોગી છે, તેથી તક્રાદિનું ગ્રહણ કરવું ધૃતિવટિકા સહિતનું ગ્રહણ વિકલ્પો કરાય છે તેથી ગ્લાનત્યાદિ પ્રયોજનમાં જ ગ્રહણ કરવું, શેષકાળે નહીં.
[૬૬૩] હવે તે ત્રિક કયા છે ? તે કેહ છે – ગૃહસ્થોને આહાર, ઉપધિ, શય્યા ત્રણે શીતકાળે પણ ઉષ્ણ થાય છે. તેથી તેમને તક્રાદિ વિના પણ બાહ્ય અને અત્યંતર તાપ વડે આહાર જીર્ણ થાય છે. તેમાં ભોજનના વશથી અત્યંતર અને શય્યા તથા ઉપધિના વશથી બાહ્ય તાપ વડે જીર્ણ થાય છે. - [૬૬૪] - આ જ ત્રણે સાધુઓને ગ્રીષ્ણ કાળમાં પણ શીતળ હોય છે. સાધુને ઘણાં ઘરોમાંથી થોડો-થોડો આહાર લાભ થવા વડે ઘણો કાળ જતાં આહાર શીતળ થાય છે. ઉપધિ વર્ષમાં એક
જ વાર ધોવાથી મલિનતાને લીધે અને વસતિ સમીપે અગ્નિ કરવાનો અભાવ હોવાથી
૧૭૨
શીતળતા થાય છે. વળી જઠરાગ્નિના ઉપઘાતથી અજીર્ણ, ક્ષુધાની મંદતા આદિ દોષો થાય છે. તેથી સાધુને તક્રાદિની અનુજ્ઞા આપી છે. જેથી જઠરાગ્નિ પ્રદીપ્ત થાય છે. હવે અલેપ દ્રવ્યોને દેખાડે છે –
• મૂલ-૬૬૫ થી ૬૬૮ :
-
[૬૬૫] ઔદન, માંડા, સાથવો, કુભાષ, રાજમાપ, કલા, વાલ, તુવેર, મસૂર, મગ અને અડદ વગેરે બધાં સૂકાયેલા હોય તે અલેપકૃત્ છે. - [૬૬૬] અલ્પલેપવાળા દ્રવ્યો દર્શાવે છે ઉદ્ભશ્ર્વ, પેય, કંગ, તર્ક, ઉલ્લણ, સૂપ, કાંજી, ક્વક્ષિત આદિ. તેને વિશે પશ્ચાત્કર્મની ભજના છે. - [૬૬૭] - ક્ષીર, દધિ, જાઉં, કટ્ટર, તેલ, ઘી, ફાણિત, સપિંડરસ આદિ દ્રવ્યો બહુ લેપવાળા છે, તેમાં પશ્ચાત્કર્મ અવશ્ય કરવાનું છે. - [૬૮] - હાથ અને પત્ર પણ સંસૃષ્ટ અથવા અસંસૃષ્ટ હોય છે, દ્રવ્ય પણ સાવશેષ કે નિરવશેષ હોય છે. તેને વિશે આઠ
ભંગ થાય છે. તેમાં વિષમ ભંગમાં અવશ્ય ગ્રહણ કરવા યોગ્ય છે.
• વિવેચન-૬૬૫ થી ૬૬૮ઃ
[૬૬૫] ઓવન - ભાત, મંડુ - માંડા, સત્તુ - સાથવો, શુભાષ - અડદ, રાનમાષા - ઓળા, ના - ગોળ ચણા કે વટાણા, વલ્લા-વાલ, તુવરી-તુવેર, મસૂર - દ્વિદળ વિશેષ, મગ. આવા ધાન્યો સૂકા હોય તે અલેપકૃત જાણવા. - [૬૬૬] - અલ્પલેપવાળા દ્રવ્યો - ભેદ્ય - વત્થલાની ભાજી, પેય - રાબડી, બ્લ્યૂ - કોદરાના ચોખા, ત - છાશ, ઉલ્લણ - ઓસામણ, સૂપ - રાંધેલી દાળ કાંજિક - સૌવીર, ક્વચિત - તીમનાદિક. આવી બળ વસ્તુ અલ્પલેપવાળી છે, તેમાં પશ્ચાત્કર્મની ભજના છે. હવે બહુ લેપવાળા દ્રવ્યોને બતાવે છે –
- [૬૬૭] - ક્ષીર - દુધ, ધિ - દહીં, નાક - ક્ષીરપેયા, પાળિત - ગોળનું પાણી. સપિંડ રસ - અતિ અધિક રસવાળા ખજૂર આદિ. આ બધાં દ્રવ્યો બહુલેપકૃત્ હોવાથી તેમાં પશ્ચાત્કર્મ અવશ્ય થાય છે.
