Book Title: Agam Satik Part 35 Pindniryukti Aadi Sutra Gujarati Anuwad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
View full book text
________________
મૂલ-૫૯૧ થી ૫૯૪
૧૫૩
મર કહેવાય, વાલારહિત તે અંગાર કહેવાય. [૫૩] વાલા થાળી આદિ સુધી ન પહોંચે તો ચોથા અપ્રાપ્ત ભેદમાં અને પ્રાપ્ત થઈ હોય તો પાંચમાં ભેદમાં જાણવું. છઠ્ઠા ભેદમાં કર્ણ સુધી જ્વાલા જાય છે અને છેલ્લા ભેદમાં કણથી ઉપર અદિક જવાલા જાય છે.
પિ૯૪] તે કટાહ ચારે પડખે લીધેલ હોય, રસનું પરિશાટન થતું ન હોય, તે કટાહ પણ વિશાળ હોય, તે ઈરસ પણ તુરંત નાંખેલ હોય અને અતિ ઉણ ન હોય તો કહ્યું.
• વિવેચન-૫૯૧ થી ૫૯૪ :
અગ્નિ સાત પ્રકારે - (૧) વિધ્યાત - સ્પષ્ટ દેખાતો હોય, પછી ઇંધણ નાખવાથી વૃદ્ધિ પામતો દેખાય છે. (૨) મુર્ખર - કંઈક પીળા અને અઘ બુઝાઈ ગયેલા અગ્નિના કણિયા. (૩) અંગાર - જ્વાલા હિત અગ્નિ, (૪) અપાત - ચૂલે સ્થાપેલ પણ જવાળા વાસણને ન સ્પર્શતી હોય. (૫) પ્રાપ્ત-જવાળા વાસણમાં તળીયાને સ્પર્શતી હોય. (૬) સમજવાલ - જ્વાળા વાસણના કાંઠા સુધી સ્પર્શે. (૩) વ્યુત્ક્રાંત • વાળા વાસણના કાંઠાથી ઉંચે જાય. સાતે તેઉકાયના ભેદો છે.
દરેકના બળે ભેદ • અનંતર નિક્ષિપ્ત, પરંપરનિક્ષિપ્ત. અર્થ પૂર્વવત્. * * • x - હવે આ જ ગાથાનું વિવરણ વિધ્યાતાદિના સ્વરૂપથી કહે છે.
[૫૯૨,૫૯૩] ટીકાર્ય ગાથાર્થમાં અને પૂર્વ સૂત્રની ટીકામાં કહેલો છે.
[૫૯૪] જો કડાઈની ચોતફ માટી લીધેલ હોય, દેવાતા ઈચ્છુસ્સના બિંદુઓ ન પડતાં હોય, જો તે કડાઈ પણ વિશાળ મુખવાળી હોય, જો તે ઈફ્યુમ્સ પણ તુરંતનો નાંખેલો હોય, તો તે દેવાતો ઈક્ષરસ છે. અહીં તે ઈક્ષરસનું બિંદુ પડે તો પણ માટીના લેપમાં પડે પણ ચૂલાના તેઉકાયમાં નહીં, તેથી લીપલ કડાઈ કહી. વિશાળ મુખવાળા પાત્રમાંથી ખેંચાતુ કમંડલ આદિ-થી કડાઈ ન ભાંગે, તેઉકાયની વિરાધના ન થાય માટે ‘વિશાળ' શબ્દ લખ્યો. ‘અતિ ઉણ’ ન હોય તે ગ્રહણ કરવાનું કારણ પોતે કહેશે. ધે ઉદકને આશ્રીને વિશેષથી કહે છે –
• મૂલ-૫૫ થી ૫૯૯ :
[૫૯૫] ઉણોદક પણ ગુડસથી પરિણામ પામેલું અતિ ઉણ ન હોય તો પણ કહ્યું છે, વળી જે પિઠરના કર્ણ ઘસાયા વિના અપાય તે કહ્યું છે, કેમકે ઘસાવાથી લેપ કે જળના પડવાથી અગ્નિની વિરાધના ન થાય. • [૫૬] - પાર્વે લીઉલ કટાહ, અનતિઉણ ઈશુરસ, અપરિશાટ અને અઘર્શત આ ચાર પદ વડે સોળ ભંગ થાય છે. તેમાં પહેલાં ભંગમાં અનુજ્ઞા છે, શેષ ભંગોમાં અનુજ્ઞા નથી. - [૫૯] - પદની જેટલા દ્વિક સ્થાપવા, તેને ગુણવાથી ભંગોનું માન થાય છે. તેની સ્યના એક આંતરાવાળા લઘુ, ગુરુ મૂકવા ઈત્યાદિથી થાય છે. ૫૮] અતિ ઉષ્ણ દેતાં બે પ્રકારની વિરાધના, છન થવાથી હાનિ તથા પાત્રનો ભેદ થાય.
૧૫૮
પિંડનિર્યુક્તિ-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ વાયુએ ઉપાડેલી પટિકા અનંતર છે અને બસ્તિમાં રહેલ પરંપરા છે. [૫૯] વનસ્પતિમાં હરિતાદિક ઉપર અપૂાદિક અનંતર નિખિ છે. પિરાદિમાં નાંખેલ પરંપર છે. તથા પીઠ ઉપર મૂકેલ અપૂણદિ અનંતર છે અને મસ્ક કે કુતુપાદિમાં મૂકેલ છે પરંપર છે.
• વિવેચન-૫૫ થી :
[૧૯૫] જે કડાઈમાં પહેલાં ગોળ ઉકાળ્યો હોય, તેમાં નાંખેલ જળ કાંઈક તપેલ હોય તો પણ સંસક્ત ગુડરસ વડે મિશ્ર થવાથી તત્કાળ અચિત્ત થાય છે. તેથી અતિ ઉષ્ણ ન હોય તો પણ ક્યો. જે જળ દેવાતુ હોય ત્યારે પિઠરના બંને કર્ણ પ્રવેશ કરતા કે બહાર નીકળતા કમંડળાદિ વડે અથડાતા ન હોય તો તે દેવાતું જળ કલો છે. આમ કહીને હવે કહેવાનાર સોળ ભંગોની મધ્યે પહેલો ભંગ દેખાડ્યો. હવે તે ૧૬-ભંગ કહે છે -
[૫૯૬ ગાથાર્થમાં અર્થ કહેવાયેલ જ છે. હવે ભંગ ગાથા કહે છે –
[૫૯] જેટલાં પદોના ભંગો લાવવાની ઈચ્છા હોય તેટલા લિંક ઉપર અને નીચે એવા ક્રમ વડે સ્થાપવા. પછી તેમનો યથાક્રમ ગુણાકાર કરતાં છેલ્લા દ્વિકમાં જે અંક આવે, તે ભંગોનું પ્રમાણ જામ્યું. ગાથા-પ૯૬માં કહેલા ચાર પદોના ભંગ લાવવાને ઈષ્ટ છે. તેથી ચાર લિંક ઉપર નીચેના ક્રમ વડે સ્થાપન કરવા. પછી પહેલા દ્વિકને બીજા કિ વડે ગુણવો, ત્યારે ચાર થાય. તે ચાર વડે બીજો દ્વિક ગુણવો એટલે આઠ થયા. તે આઠ વડે ચોથો દ્વિક ગુણવો ત્યારે સોળ થયા.
વૃિત્તિમાં પંક્તિરચના કેમ કરવી ? તેની પદ્ધતિ કહી છે અને સ્થાપના પણ દેખાડી છે, જેનો અનુવાદ અમે કરેલ નથી.] માત્ર એટલું કે તેમાં પાશ્વવિલિત, અનન્યુણ, અપરિશાટિ, અઘતિ કર્મનો ભાંગો શુદ્ધ છે, બાકીના પંદરે ભંગો અશુદ્ધ છે. તેમના વિશે અનુજ્ઞા આપેલ નથી.
| [૫૯૮] અતિ ઉષ્ણ ગ્રહણ કરવામાં દોષ કહે છે – (૧) આત્મ (૨) પવિરાધના. અતિ ઉષ્ણ ગ્રહણ કરવાથી તે ભાજન તેનાથી તપતા હાથ વડે ગ્રહણ કરનાર સાધુ દઝે, તે આત્મવિરાધના. સ્થાપન કરેલા સ્થાન વડે આપનારી આપે, તે અતિ ઉષ્ણ હોવાથી તેણી પણ શકે છે, તે પરવિરાધના. અતિ ઉષ્ણ હોવાથી દાન આપતા કોઈ પ્રકારે સાધુના પાત્રથી બહાર પડે તો ઈશ્રુસાદિની હાનિ થાય. વળી તે ભાજન-પાન પડી જવાથી ભંગ થવાનો કે છ જવનિકાયની વિરાધનાથી સંયમ વિરાધના થાય. વાયુકાય સુગમ છે.
[૫૯૯] વનસ્પતિના વિષયમાં અને બસના વિષયમાં અનંતર અને પરંપર નિક્ષિપ્ત કહેલ છે તે ગાયામાં સ્પષ્ટ જ છે. તેમાં સર્વત્ર જે અનંતર નિક્ષિપ્ત હોય તે ગ્રહણ કરવા લાયક નથી. કેમકે સચિતનો સંઘટ્ટ વગેરે દોષનો સંભવ છે અને પરંપર નિપ્તિ હોય તો સચિતના સંઘાદિનો ત્યાગ કરવા વડે યતનાપૂર્વક ગ્રહણ કરવા લાયક છે.
