Agam Satik Part 35 Pindniryukti Aadi Sutra Gujarati Anuwad

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 83

મૂલ-૫૩૨ થી ૫૩૦
૧૪૩
૧૪૮
પિંડનિયુક્તિ-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ
• મૂલ-૫૩૨ થી ૫૩૭ :
[] વિદ્યા અને મંત્રની પ્રરૂપણા કરવી. વિદ્યામાં બિપાસકનું દષ્ટાંત છે, મંગામાં શિરોવેદનામા મુરંડ રાજાનું દષ્ટાંત છે. • [૫૩૩,૫૩૪] આ બંને ગાથાનો અર્થ વિવેચનમાં દૌટાંત સહ સમાવાય જાય છે. તેમાં દોષો કહે છે - [3] • પ્રતિવિધ્ય દ્વારા છે કે બીજો તેનું સંભનાદિ કરે. તથા આ પાપ વડે જીવનારા માયાવી અને કામણગારા છે, એમ લોકમાં જુગુપ્તા અને ગ્રહણાદિ થાય. - [૩૬] મંત્રના વિષયનું દૃષ્ટાંત છે. જેનો અર્થ વિવેચનમાં જોવો. - [૫૩] તેના દોષો - પ્રતિમંગ વડે તે અથવા બીજી તેનું સ્તંભનાદિ કરે ઈત્યાદિ ગાથા- પ૩૫ - મુજબ જાણવું.
• વિવેચન-૫૩૨ થી ૫૩૭ :
[૫૩૨] વિધા સાધના સહિતની અથવા સ્ત્રીરૂપ દેવતાધિષ્ઠિત જે અક્ષર રચના. મંત્ર • સાધનારહિત કે પુરુષ દેવતાધિષ્ઠિત અક્ષર સ્થના.
[૫૩૩,૫૩૪] ભિક્ષ-ઉપાસકનું દૃષ્ટાંત - સાધુમાં આલાપ થયો કે બિપાસક અતિ પ્રાંત છે, તેને કોઈ અપાવે એવો છે ? સાધુએ કહ્યું - મને અનુજ્ઞા આપો. ગંધ સમૃદ્ધ નગરનો આ ધનદેવ ભિક્ષપાસક સાધુને કંઈ આપતો ન હતો. અનુજ્ઞા પામેલ સાધુ કેટલાંક સાધુને લઈને તેને ઘેર ગયો. વિધા વડે મંત્રિત કર્યો. તેણે સાધુને કહ્યું - તમને શું આપું ? તેઓ બોલ્યા - ઘી, ગોળ, વસ્ત્રાદિ આપો. તેણે સ્વજનો મારફતે ઘણાં ઘી, ગોળ આદિ અપાવ્યા. પછી સાધુએ વિદ્યા સંહરી લીધી. બિપાસક મૂળ સ્વભાવમાં આવી ગયો. વિલાપ કરવા લાગ્યો કે મારા પી આદિ કોણ હરણ કરી ગયું ? ત્યારે તેના પરિજનો બોલ્યા- તમે જ સાધુઓને અમારા હાથે અપાવેલ છે.
[૫૩૫] અહીં તેના દોષો કહે છે - વિધામુક્ત થયેલો તે ગૃહસ્થ કદાચ હેપી થાય, તેનો પક્ષનો કોઈ પ્રતિવિધાથી સ્તંભન, ઉચ્ચાટન, મારણાદિ કરે. આ સાધુ વિધાદિથી જીવનારા, માયાવી, શઠ છે એવી લોકમાં નિંદા થાય છે. રાજકુળે પકડાવો, વેશ છોડાવવો, કદર્શનાદિ પણ થાય છે.
[૩૬] મંત્રના વિષયમાં મુરુડ રાજા, પાદલિપ્તસૂરિનું દષ્ટાંત :- પ્રતિષ્ઠાનપુર મુરુંડ રાજા હતો. ત્યાં પાદલિપ્તાચાર્ય રહેતા હતા. કોઈ દિવસે મુરુંડ રાજાને અતિ શિરોવેદના થઈ, કોઈ તેનું શમન ન કરી શક્યા, ત્યારે કોઈ ન જાણે તેમ પાદલિપ્તાચાર્યએ મંત્રના ધ્યાનપૂર્વક ઓઢેલ વસ્ત્રની અંદર પોતાના જમણા જાનુની ઉપર, પડખે, ચોતરફ પોતાના જમણા હાથની અંગુલી જેમ જેમ ભમાવવા લાગ્યા, તેમ તેમ રાજાની શિરોવેદના દૂર થવા લાગી. સજા આચાર્ય ભગવંતનો ઉપાસક થયો ઘણાં આહારાદિ આપવા લાગ્યો.
[૫૩] અહીં પાદલિપ્તાચા કોઈ દોષ સેવન કરેલ નથી. પણ પૂર્વે કહેલા વિધા કથાનકની જેમ મંત્ર પ્રયોગ કરતાં દોષો સંભવે છે તેથી તેને કહેવાયેલ છે. દોષો ‘વિધા-પ્રયોગ’વત જાણવા. છતાં સંઘાદિના પ્રયોજનમાં મંત્રનો પ્રયોગ એ
અપવાદ માર્ગ છે.
વિધા અને મંત્ર કહ્યા. હવે ચૂર્ણાદિ દ્વારોને કહે છે :• મૂલ-પ૩૮ થી પ૪ર :
[૫૩૮] અદેય કરનાર ચૂર્ણમાં ચાણકયનું, પાદપરૂપ યોગમાં સમિતસૂરિનું, મૂલકમ-વિવાહ, ગર્ભ પરિશાટનમાં બે યુવતીનું દષ્ટાંત છે.
[પ૩૯ થી ૨૪૧] આ ત્રણ ગાથામાં દષ્ટાંત છે, અર્થ વિવેચનમાં જોયો.
[૫૪] વિધા અને મને વિશે જે દોષો કહ્યા, તે જ વશીકરણાદિ ચૂર્ણોને વિશે પણ જાણવા. એક કે અનેક ઉપર પહેલ કરે કે નાશ પણ થાય.
• વિવેચન-પ૩૮ થી ૫૪ર -
કુસુમપુર નગરમાં ચંદ્રગુપ્ત નામે રાજા હતો. ચાણકય તેનો મંત્રી હતો. ત્યાં જંઘાબળરહિત સુસ્થિતાચાર્ય હતા. ત્યાં દુકાળ પડ્યો. આચાર્યએ વિચાર્યું કે - સમૃદ્ધ નામના શિષ્યને આચાર્યપદે સ્થાપી, ગચ્છ સહિત કોઈ સુભિક્ષ દેશમાં મોકલું. એમ વિચારી તેને યોનિપ્રાભૃત એકાંતમાં ભણાવે છે. બે નાના સાધુ અદૃશ્ય થવાના કારણરૂપ અંજનની વ્યાખ્યા સાંભળી. સમૃદ્ધ નામક મુનિને આચાર્યપદે સ્થાપ્યા. ગચ્છ સહિત દેશાંતર મોકલ્યા આચાર્યશ્રી એકલા રહ્યા. બે નાના સાધુ તેમની પાસે રહ્યા. આહાર પરિપૂર્ણ ન હોવાથી આચાર્યશ્રી દુર્બળ થવા લાગ્યા. અંજનવિધિથી અદૃશ્ય થઈ તેઓ ચંદ્રગુપ્ત સાથે ભોજન કરે છે. ચંદ્રગુપ્ત રાજા દુબળો થવા લાગ્યો. આહાર પૂરો થતો નથી. ચાણક્યએ વિચાર્યુ કે આટલો આહાર પીરસાવા છતાં આમ કેમ ? માટે જનસિદ્ધ પુરુષ રાજા સાથે જમતો હોવો જોઈએ.
ચાણક્યએ બુદ્ધિથી જાણ્યું કે બે અંજનસિદ્ધ પુરષો આવે છે. પકડવા માટે ધુમાડો કર્યો. આંખમાંથી આંસુ સાથે અંજન પણ રેલાઈ ગયું. બંને સાધુ પ્રત્યા થયા. ચાણક્યએ પ્રવચનની મલિનતા ન થાય તે માટે ચંદ્રગુપ્તને ધન્યવાદ આપી, વેદના કરીને બંને સાધુને વિદાય આપી. પછી આચાર્યશ્રીને કહ્યું કે આપના મુલકો ઉગ્રહ કરે છે. આચાર્યશ્રીએ તેમને કહ્યું – શ્રાવક થઈને પણ તમે મુનિના નિવહિનો વિચાર કરતા નથી ? ચાણકયએ ક્ષમાયાચના કરી.
ચૂર્ણદ્વાર કહ્યું. હવે ‘યોગ' પદને જણાવે છે - • મૂલ-પ૪૩ થી ૫૪૩ - પ્રિક્ષેપ-૬]
[૫૪] સૌભાગ્ય અને દૌભગ્ય કરનારા યોગો આહાર્ય, અનાહાર્ય એમ બે ભેદે છે. તેમાં આર્ષ અને ધૂપવાસ આહાર્ય છે અને પાદલપાદિ યોગ અનાહાર્ય છે . [૫૪૪ થી ૫૪૬] પાદલેપન યોગનું ષ્ટાંત છે, જેનો ગાથાર્થ વિવેચનમાં સમાવિષ્ટ છે. [૫૪] આ એક પ્રક્ષેપ ગાથા છે. જે મૂલકર્મ સંબંધી છે. જે હવે પછીના દ્વારમાં કહેવાશે.
• વિવેચન-૫૪૩ થી ૫૪૭ :યોગો બે ભેદે - લોકોને પ્રીતિકારી અને પોતિકારી. પાણી વગેરેની સાથે