Agam Satik Part 35 Pindniryukti Aadi Sutra Gujarati Anuwad

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 73

મૂલ-૪૨૮ થી ૪૩૩
૧૨૭
અવયવ તેમાં રહી જાય તો તે શુદ્ધ છે. • [૪ર૯] - વિવેક ચાર પ્રકારે છે - (૧) દ્રવ્ય વિવેક - જે દ્રવ્ય ત્યાગ કરાય છે. (૨) ક્ષેત્ર વિવેક - જે સ્થાને જે દ્રવ્ય ત્યાગ કરાય છે. (૩) કાળ વિવેક - કાળના વિલંબ વિના ત્યાગ કરાય છે. (૪) ભાવ વિવેક - આશઠ એવો સાધુ જેને દોષવાળું જુએ છે.
[૪૩] - અહીં શુક અને અદ્ધિનો સદંશપાત કે અસાઁશ પાત થતાં ચાર ભંગ થાય છે. તુલ્યમાં બે ભંગ અને અતુલ્યમાં બે ભંગ – [૪૩૧] - (૧) શુકમાં શુક પડેલ હોય તો સુખે તજી શકાય, (ર) દ્રવને નાંખીને તથા આડ હાથ રાખીને તે દ્રવને કાઢી નાંખવું. - [૪૩] - (3) હાથને આડો રાખી જેટલું બની શકે તેટલું ઓદનાદિ બહાર ખેંચી કાઢે. (૪) જે તે વસ્તુ દુર્લભ હોય તો માબ તેટલી જ દૂર કરવી. એમ બે ગાથામાં ચૌભંગી કહી.
[33] નિવહ થતો હોય ત્યારે બધાંનો ત્યાગ કરે, અનિવહમાં ચતુભીપિકાને આદરે જેમાં આશટ હોય તો શુદ્ધ થાય અને માયાવી બંધાય છે. : : વિવેચન-૪૨૮ થી ૪૩૩ :
ગાથાર્થ કહ્યો. વૃત્તિગત કિંચિત વિશેષ આ પ્રમાણે છે - [૨૮] બાકીના નવ પ્રકારે એટલે ઓઘ શિક અને વિભાગોદ્દેશિક એટલે ઉપકરણ પૂતિ, મિશ્રનો પહેલો ભેદ, સ્થાપના, સૂક્ષ્મપાશ્રુતિકા, પ્રાદુકરણ, ફ્રીત, પામિયક, પરિવર્તિત, અભ્યાહત, ઉદ્ભિજ્ઞ, માલાપહત, આચ્છેદ, અનિકૃષ્ટ અને અધ્યવપૂરનો પહેલો ભેદ એ વિશોધિકોટિ - એટલે જે ભોજનનો ત્યાગ કરતાં બાકીનું શુદ્ધ ભોજન વિશુદ્ધ થાય. ભિક્ષાર્થે અટન કરતા સાધુએ પહેલાં પાત્રમાં શુદ્ધ ભોજન ગ્રહણ કર્યું હોય તેમાં જ અનાભોગ - આદિ કારણે વિશોધિ કોટિના દોષથી દૂષિત થયેલું ગ્રહણ કર્યું હોય, પછી કોઈ પ્રકારે તે જાણે ત્યારે તેના વિના નિવહ ન થાય, તો વિશુદ્ધિ કોટિથી જે દૂષિત હોય તેટલો જ ત્યાગ કરે. લક્ષમાં ન આવે તો સર્વનો ત્યાગ કરે. સર્વવ્યા ત્યાર પછી કેટલાંક સૂક્ષ્મ દ્રવ્ય હોય તો પણ ત્રણ વાર ધુવે.
[૪૨૯] ચાર ભેદે વિવેક કહે છે - દ્રવ્યાદિ ચાર ભેદે છે, તે ગાથાર્થમાં કહ્યું. ઉ18 - રાગદ્વેષરહિત. નિર્વાહ ન થાય હોય તેમ દોષવાળા આહારને જ તજે, તેને વિશેની વિધિ માટે ચતુર્ભગી કહે છે – [૪૩૦] (૧) શુકમાં શક પડે, (૨) શુકમાં
આદું પડે, (3) આદ્રમાં શુષ્ય પડે, (૪) આદ્રમાં આદ્ધ પડે. તેમાં જે પદ વડે જ જે બળે ભંગ પ્રાપ્ત થાય તે-તે દેખાડે છે. તુલ્ય - સમાન હોવાથી અન્ય વસ્તુની મણે તુચનો નિપાત અર્થાત્ સદેશ વસ્તુનું નાખવું. તે પહેલો અને ચોથો ભંગ. બીજો અને ત્રીજો ભંગ તે અસદેશ વસ્તુનો પ્રક્ષેપ કરવાથી પ્રાપ્ત થાય છે.
હવે તેનો ઉદ્ધાર વિધિઃ- [૪૩૧] ગુમ - વાલ, ચણા આદિ. તેમાં જે ગુણ - વાલ, ચણાં પડી જાય. મુd - સુખે કરીને, જળ નાંખવું આદિ કષ્ટ વિના જ ત્યાગ કરવાને માટે થાય છે. શુકમાં દ્રવ - કાંજી વગેરે પડે, પાકને વાંકુ વાળી, આડો હાથ સખી સર્વ દ્રવને ગાળી નાંખે. [૪૩] શુદ્ધ આની મર્થ વાલ, ચણાદિ પડેલ હોય તો તેમાં હાથ નાંખી શટતા રહિતપણે તે શુકને કાઢી નાંખે. પછીનું દ્રવ કહે. જો
૧૨૮
પિંડનિયુક્તિ-મૂલસૂત્ર સટીક અનુવાદ આદ્ધમાં કંઈ બીજું આઠું પડે તો તેટલાં જ માનનો ત્યાગ કરે, બાકીનું કહે છે. જો નિર્વાહ થતો હોય તો આ ચતુર્ભગીન સેવે.
[૪33] ગાથાર્થમાં કહેલ જ છે. કંઈ વિશેષ નથી. હવે ઉપસંહાર - • મૂલ-૪૩૪,૪૩૫ -
[38] કોટિકરણ બે ભેદે છે – ઉગમ કોટિ અને વિશોધિ કોટિ. તેમાં ઉદગમ કોટિ છ પ્રકારે અને વિશોધિ કોટિ અનેક પ્રકારે છે. [૪૩] હવે તે કોટિ બીજા પ્રકારે કહે છે - નવ, અઢાર, સત્તાવીશ, ચોપન નેવું, ર૭૦ એ ભેદ છે.
• વિવેચન-૪૩૪,૪૩૫ :
૪િ૩૪] ઉદગમ કોટિ - આધાર્મિક અને શિકના છેલ્લા ત્રણ ભેદ વગેરે છ મેદવાળી છે. [૪૩૫ નવ કોટિ - હણવું, હણાવવું, હવાતાને અનુમોદવા. રાંધવું, રંધાવવું, રંઘાતાને અનુમોદવું. ખરીદવું, ખરીદાવવું, ખરીદાતાને અનુમોદવું. આમાં પહેલી છ અવિશોધિકોટિ છે. છેલ્લી ત્રણ વિશોધિ કોટિ છે.
આ નવે કોટિને કોઈ રાગથી સેવે, કોઈ દ્વેષથી સેવે તેવી અઢાર [૧૮] કોટિ થાય. o સત્તાવિશ કોટિ :- મિથ્યાદૈષ્ટિ સેવે, સમ્યગૃષ્ટિ વિરતિવંત સેવે અને સમ્યગદેષ્ટિ અવિરતિવંત સેવે. એ ત્રણ ભેદ વડે નવ કોટિને ગુણતાં-૨૩ ભેદો થશે. ૦ ચોપન કોટિ :- આ-ર૭ને રાગ અને દ્વેષ વડે ગુણતાં-૫૪-થાય.
o નેવું [6] કોટિ :- નવ કોટિને કદાચ પુષ્ટ આલંબનને આશ્રીને ક્ષાંત્યાદિ દશ પ્રકારના ધર્મને પાલન કરવા માટે સેવે. આ કોટિ સામાન્યથી રાત્રિના નિમિતવાળી છે. [૨૭] નેવુંને જ્ઞાન, દર્શન, ચાસ્ત્રિી ગુણતાં ૨૩૦ થાય.
• મૂલ-૪૩૬ -
૧૬-ઉગમના દોષો ગૃહસ્થોથી ઉત્પન્ન થયેલા શણ. ઉત્પાદનના દોષો સાધુથી ઉત્પન્ન થયેલા જાણ.
• વિવેચન-૪૩૬ -
ઉક્ત સોળ ઉદગમ દોષો, આધાકમદિ દોષ વડે દષિત થયેલા ભોજનાદિને ગૃહસ્યો જ કરે છે. ધણીપણું આદિ દોષો સાધુ વડે જ સંભવે છે. તેને સાધુચી ઉત્પન્ન થયેલા તું જાણ. આ ઉત્પાદન દોષોને હવે કહે છે –
• મૂલ-૪૩૩ થી ૪૩૯ :
[૪૩નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય, ભાવને વિશે ઉત્પાદના જાણવી. તેમાં દ્રવ્યમાં ત્રણ પ્રકારે અને ભાવમાં સોળ પદવાળી જાણવી. [૪3૮) ઔપયાયિતક આદિ વડે અને પરસ, અશ્વ તથા બીજ વગેરે વડે પુત્ર, અશ્વ, વૃક્ષાદિની જે ઉત્પાદના તે સચિત્ત છે. [૪૩] સોના, રૂપ આદિ મધ્યે ઈચ્છિત ધાતુથી કરેલી ઉત્પત્તિ અચિત હોય છે, તથા ભાંડ અલંકારાદિ સહિત દ્વિપદ આદિની ઉત્પત્તિ મિશ્ર હોય છે.
- વિવેચન-૪૩૩ થી ૪૩૯ :[૪૩] ઉત્પાદના ચાર ભેદે છે - નામ ઉત્પાદના આદિ નામથી દ્રવ્ય ઉત્પાદનાને