Agam Satik Part 28 Nirayavalika Aadi Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 17

૨૦
તિરયાવલિકા ઉપાંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
• સૂઝ-૨ -
તે કાળે, તે સમયે શ્રમણ ભગવંત મહાવીરના શિષ્ય આર્ય સુધમાં નામે અણગાર જાતિસંપEx, કેશી ગણધર સમાન હતા. પoo અણગારો સાથે પરિવરેલા, પૂવનિમૂવીથી વિચરતા, જ્યાં રાજગૃહનગર ચાવતુ ચયાપતિરૂપ અવગ્રહ ગ્રહણ કરી સંયમ વડે ચાવતું વિચારતા હતા.
પર્ષદા નીકળી, ધર્મ કહો, પાર્ષદા પાછી ફરી. • વિવેચન-૨ -
જાતિસંપન્ન- ઉત્તમ માતૃપાયુકત. અન્યથા માતૃકપક્ષ સંપન્નવ પુરષ માગને હોય, તેથી ઉત્કર્ષના અભિધાન માટે આ વિશેષણ ગ્રહણ કરેલ છે. કુલ - પિતૃપક્ષ. બલ-સંહનન વિશેષથી સમુત્પન્ન પ્રાણ. અહીં કેશી સ્વામીનું વર્ણન કહેવું. વિનયથી યુક્ત, નાયવ - દ્રવ્યથી અલા ઉપધિત્વ, ભાવથી - ત્રણ ગૌસ્વનો ત્યાગ. મણી - મનના ધૈર્યવાળા, વેણી - શરીરની પ્રભાવાળા, વઘંસ - સૌભાગ્યાદિયુક્ત વયનવાળા, નસંસ - ખ્યાતિવાળા.
ક્રોધ, માન, માયા, લોભને જીતનારા અર્થાત્ ઉદયપાત ક્રોધાદિને વિફળ કરનારા, જીવવા-પ્રાણ ધારણની વાંછા અને મરણના ભયથી વિપમુક્ત અર્થાત્ તે બંનેના ઉપેક્ષક. બીજા મુનિજનની અપેક્ષાથી તપમાં ઉત્તમ તે તપોપઘાન, સંયમગુણમાં પ્રધાન, ચાપિધાન, અનાયાસ પ્રવૃત્તિના નિષેધથી નિગ્રહપ્રધાન, અા સવવાળા જીવો વડે દુ:ખે કરીને આચરી શકાય તેવા ઘોર બ્રહ્મચર્યવાસી. શરીરને જેલ હોય તેવા અતિ શરીરસકારમાં નિસ્પૃહી. કેવળ જ્ઞાન સિવાયના ચાર જ્ઞાનોપયુક્ત.
એવા આચાર્ય સુધર્મા પ૦૦ આણગારો સાથે પરિવરી પૂવનુપૂર્વી - અનુકમથી સંચરતા, વિવક્ષિત ગામથી બીજે ગામ તે પ્રામાનુગ્રામ જતાં - એક ગામથી બીજું ગામ ઉલ્લંધ્યા સિવાય જતાં, આના વડે પ્રતિબદ્ધ વિહાર કહ્યો. તેવો વિહાર પણ ઉત્સુકતા રહિત કહ્યો. સુખે સુખે - શરીરના ખેદના અભાવે, સંયમની બાધા રહિત વિચરતા કે પ્રામાદિમાં રહેતા હતા.
જ્યાં રાજગૃહ નગર, જ્યાં ગુણશિલક ચૈત્ય છે, ત્યાં આવે છે. આવીને યથોચિત મુનિજન અવગ્રહ - આવાસને અનુજ્ઞાપૂર્વક ગ્રહણ કરીને, સંયમ અને તપથી આત્માને ભાવિત કરતાં રહે છે.
શ્રેણિકરાજાદિ લોકો-પાર્ષદા સુધમસ્વિામીના વંદનાર્થે નીકળી, ધર્મ સાંભળીને, જે દિશાથી આવેલા, તે જ દિશામાં પર્ષદા-પાછી ગઈ.
• સૂત્ર-3 :
તે કાળે તે સમયે આર્ય સુધમાં અણગારના શિષ્ય જંબૂ નામે અણગાર, સમચતુસ્ત્ર સંસ્થાન સંસ્થિત યાવતું સંક્ષિપ્ત-વિપુલ તેજ તેયાવાળા, સુધમાં અણગારની કંઈક સમીપ, ઉદ્ધાનૂ થઈ ચાવતુ વિચરતા હતા.
વિવેચન-3 :- x - આર્ય જંબૂનામે અણગાર કાશ્યપ ગોત્રીય હતા. સાત હાથ ઉંચા,
સમચતુરસ્ત્ર સંસ્થાન સંસ્થિત, વજઋષભનારાય સંઘયણી, સુવર્ણનો પુલક, તેની જે કાપ રેખારૂપ, પરાગર્ભવત્ જે ગૌર. - x - x • ઉગ્ર-અપપૃષ્ય તપવાળા. તાપિત તપ યુક્ત - જેના વડે કર્મો તપાવાય, તે તપથી સ્વાત્મા પણ તપોરૂપ સંતાપિત છે. દીતતપ - હતાશન માફક જવલત તેજ, કર્મવનના દાહકવણી છે. ઉદાર-પ્રધાન. ઘોર-નિર્ગુણ પરીષહ-ઈન્દ્રિય-કપાય નામક શગનો વિનાશ કરવા નિર્પણ. બીન વડે આચરી ન શકે તેવા વ્રતવાળા, ઘોર તપ વડે યુકત, શરીરની અંદર લીન, અનેક યોજન પ્રમાણ ક્ષેત્ર આશ્રિત વસ્તુના દહનમાં સમર્થ, વિશિષ્ટ તપોજન્ય લબ્ધિવિશેષ પ્રભાવ - તેજોવેશ્યા આદિ ગુણવિશિષ્ટ જંબૂસ્વામી, સુધમવામી સ્થવિરની બહુ દૂર નહીં - બહુ નીકટ નહીં તેવા ઉચિત પ્રદેશ રહ્યા.
કઈ રીતે ? શુદ્ધ પૃથ્વી આસન વજીન, પાક્ષિક નિષધાના અભાવથી ઉત્કટક આસને રહીને, તે ઉર્ધ્વ જાતુ, અધોમુખ - ઉંચે કે તીર્થી દષ્ટિ રાખીને. નિયત ભૂભાગે નિયમિત દૈષ્ટિવાળા. વાનરૂપ જે કોઠ, જેમાં કોઠામાં રહેલ ધાન્ય વિખેરાતું નથી તેમ, તે ભગવત્ ધર્મધ્યાન કોઠમાં પ્રવેશીને, ઈન્દ્રિય અને મનને આશ્રીને સંવૃતાત્મા થાય છે. સંવર અને તપ વડે આત્મામાં વાસિત થઈને રહે છે.
• સૂત્ર-૪ -
ત્યારે તે જંબૂવામી જાતશ્રદ્ધ થઈ ચાવતું પર્યાપાસના રતાં આમ કહે છે કે - ભગવાન શ્રમણ યાવત સંપાપ્ત ઉપાંગોનો શો અર્થ કહેલો છે ?
નિશે હે જંબુ શ્રમણ ભગવતે વાવત એ પ્રમાણે ઉપાંગોના પાંચ વર્ગો કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે - નિરયાવલિકા, કલાવર્તાસિકા, પુષિપકા, પુચૂલિકા અને વૃષ્ણિદશા.
ભગવના જે કામણ ભગવતે ઉપાંગના પાંચ વર્ગો કહેલા છે - X • તો ભગવા પહેલાં વરૂપ ઉપાંગ - નિરયાવલિકાના શ્રમણ ભગવંતે કેટલાં અધ્યયનો કા છે?
હે જંબુ શ્રમણ ભગવંતે ઉપાંગોના પ્રથમ વર્ષ નિરયાવલિકાના દશ અધ્યયનો કહેલા છે - કાલ, સુકાલ, મહાકાલ, કૃણ, સણ, મહાકૃષ્ણ, વીકૃષ્ણ, રામકૃષણ, પિતૃસેનકૃષ્ણ અને મહાસેનકૃષ્ણ.
• વિવેચન-૪ -
ધ્યાન પછી તે આર્ય જંબુ, કેવા થયા ? જેને પ્રશ્ન પૂછવાની ઈચ્છા છે. તેવા જાતશ્રદ્ધ - વફ્ટમાણ વસ્તુ તવ પરિજ્ઞાન માટેની ઈચ્છાવાળા થયા. તથા સંશયવાળા, કુતુહલ- ઉત્સુકતા વાળા - બધી વસ્તુનો વ્યતિકર અંગસૂત્રોમાં કહ્યા પછી ઉપાંગોમાં બીજો શો અર્થ ભગવંતે કહ્યો હશે ? તેને હું કઈ રીતે જાણીશ ? તેવી ઉત્સુકતાથી ઉભા થઈને આર્ય સુધમનેિ ત્રણવાર આદક્ષિણ-પ્રદક્ષિણા કરે છે - દક્ષિણ બાજુથી આરંભીને પરિભ્રમણ કરતાં ફરી દક્ષિણ પાર્થની પ્રાપ્તિ, તેને કરે છે. પછી વચનથી સ્તુતિ કરે છે, કાયાથી નમન કરે છે, ઉચિત દેશે શ્રવણની ઈચ્છાથી નમન કરતાં, અંજલિ જોડીને, વિનયથી, પર્યાપાસના કરતા બોલ્યા -