Book Title: Agam Satik Part 28 Nirayavalika Aadi Sutra Gujarati Anuwad 1
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
View full book text
________________
સૂત્ર-ર૬ થી ૪
૧૧e
કે બેઠો ? સુતો હોય કે જાગતો ? માતા સુવે ત્યારે સુવે અને જાગે ત્યારે પગે ? માતા સુખી હોય તો સુખી અને દુઃખી હોય તો દુઃખી રહે ? હા, ગૌતમ ! તેમજ છે.
સ્થિર રહેલા ગર્ભનું માતા રક્ષણ કરે, સખ્યરૂપે પરિપાલન કરે, વહન કરે, તેને સીધો રાખે અને એ રીતે ગર્ભની અને પોતાની રક્ષા કરે.
માતા સુવે ત્યારે સુવે, જાગે ત્યારે જાગે, સુખી હોય તો સુખી અને દુઃખી હોય ત્યારે દુઃખી થાય છે.
તેને વિષ્ઠા, મૂમ, કફ, નાકનો મેલ પણ ન હોય અને આહાર અસ્થિ, મજા, નખ, કેશ, મશ્નરૂપે પરિણમે છે.
આહાર પરિણમન અને શ્વાસોચ્છવાસ બધું શરીર પ્રદેશોથી થાય છે અને તે કવાલાહાર કરતો નથી..
આ રીતે દુ:ખી જીવ ગર્ભમાં શરીરને પ્રાપ્ત કરી આશુચિ પ્રદેશમાં નિવાસ કરે છે. પરમ અંધકારમાં રહે છે.
હે આયુષ્યમાન ! ત્યારે નવમાં મહિનામાં માતા તેના દ્વારા ઉત્પન્ન થનારા ગભી ચારમાંથી કોઈ એકરૂપે જન્મ આપે છે. તે આ પ્રમાણે – શ્રી, પરષ, નપુંસક, પિંs.
શુક ઓછું - રજ વધુ હોય તો સ્ત્રી, રજ ઓછી - શુક વધુ છે પુરુષ, રજ અને શુક બંને સમાન હો તો નપુંસક માત્ર સ્ત્રી-રજની સ્થિરતા રહે તો પિંક ઉતપન્ન થાય
પ્રસવકાળે બાળક માથા અથવા પગથી નીકળે છે. જે તે સીધું બહાર નીકળે તો સકુશલ જન્મ, પણ જે તીછું થઈ જાય તો મરણ પામે છે.
કોઈ પાપાત્મા અશુચિ પ્રસુત અને શુચિરૂપ ગર્ભવાસમાં ઉત્કૃષ્ટથી ૧ર વર્ષ સુધી રહે છે.
જન્મ અને મૃત્યુ સમયે જીવ જે દુ:ખ પામે છે. તેનાથી તે વિમૂઢ બનેલો પોતાના પૂર્વજન્મોનું સ્મરણ કરી શકતો નથી. ત્યારે રડતો તથા પોતાની માતાના શરીરને પીડા પહોંચાડતો યોનિ મુખથી બહાર નીકળે છે.
ગર્ભગૃહમાં જીવ કુંભીપાક નરકની જેમ નિષ્ઠા, મુત્ર આદિ અશુચિ સ્થાને ઉત્પન્ન થાય છે, જેમ વિઝામાં કૃમિ ઉત્પન્ન થાય છે, તે જ રીતે પરણના પિત્ત, ફ, વીર્ય, લોહી અને મૂત્રમાં જીવ ઉત્પન્ન થાય છે.
તે જીવનું શુદ્ધિકરણ કઈ રીતે થાય જેની ઉત્પત્તિ જ શુક અને લોહીના સમૂહમાં થઈ હોય ?
અશુચિથી ઉm અને હંમેશાં દુધિયુકત વિષ્ઠાણી ભરેલા અને હંમેશાં શુચિની અપેક્ષા કરનારા આ શરીર પર ગર્વ કેવો ?
• વિવેચન-૨૬ થી ૪ર :ભગવન્! ગર્ભગત જીવ ચતો કે ઉમુખ સુવે ? પડખે સુવે ? આમફળવત્
૧૧૮
તંદુલવૈચારિકપ્રકીર્ણકસૂત્ર-સટીક અનુવાદ કુજ સુવે ? આદિ પ્રશ્નો-સૂત્રાર્થ મુજબ જ જાણવા. વિશેષ શબ્દોનો અર્થ આ રીતે - અશિષ્ય - સામાન્યથી રહેલ. વિન - ઉર્થસ્થાનથી, નિલમ - નિષદન સ્થાનથી, તુવન - નિદ્રા વડે સુવું, માસ$1 - ગર્ભમધ્યપ્રદેશ. • • મુથ - નિદ્રા કરતી, નાWITHf - જાગરણ કરતી - નિદ્રા નાશ કરતી. • x • હેત - કોમળ આમંત્રણ કે સ્વીકારવચન છે.
હવે પૂર્વોક્ત પધ ચાર ગાથા વડે દેખાડતા કહે છે - સ્થિરજાત - સ્થિરીભૂત, રક્ષતિ - સામાન્યથી પાલન કરે છે, સમ્યક્ પ્રયત્નપૂર્વક રક્ષણ કરે છે. સંવતિ - ગમનાગમનાદિ પ્રકારથી સુવે છે. રક્ષતિ - આહારાદિ વડે પોતાને અને ગર્ભને પાળે છે. •x • ઉદરનો ગર્ભ માતાના સુખે સુખી અને દુઃખે દુઃખી થાય. ઉચ્ચાર-વિઠા, પ્રશ્રવણ-મૂત્ર, ખેલ-કફ, સિંઘાણ - નાકનો મેલ, તે ગર્ભને હોતો નથી. માતાના જઠરમાં જીવ આહારપણાથી જે ગ્રહણ કરે તે હાડકાં-મા -કેશાદિ પે પરિણમે છે.
એ પ્રમાણે ઉક્ત પ્રકારે શરીર પ્રાપ્ત થતાં માતાની કુક્ષીમાં કેદખાનામાં પુરેલા ચોર માફક રહે છે. જેમ અગ્નિથી તપેલ સોયો વડે ભેદાતા પ્રાણીને જેવું દુ:ખ થાય, તેનાથી આઠ ગણું જે દુઃખ થાય, તેવા દુઃખથી જીવ ગર્ભમાં દુઃખી થાય છે, ત્યાં મહા અંધકાર વ્યાપ્ત છે. તેમાં વિષ્ઠાપૂર્ણ પ્રદેશમાં જીવને રહેવાનું સ્થાન હોય.
હે આયુષ્યમાનું ! ઈન્દ્રભૂતિ ! આઠ માસ પછી નવમો માસ અતિક્રાંત થતાં કે વર્તતા કે અપ્રાપ્ત હોય ત્યારે સ્ત્રી-આદિ રૂપ ચારમાંથી કોઈ એકને માતા જન્મ આપે. (૧) સ્ત્રી કે સ્ત્રી આકારે જન્મ, (૨) પુરુષ કે પુરુષાકારે, (૩) નપુંસક કે નપુંસક આકારે, (૪) બિંબ કે બિંબાકારે - ગભકૃિતિ આdવપરિણામ, પણ ગર્ભ નહીં જ. આ ચારે કઈ રીતે થાય ?
(૧) ઓજ અલ અને શુક વધુ હોય તો પુરુષ જન્મ, (૨) અલા શુક્ર અને બહુ જ હોય તો સ્ત્રી જન્મ, (3) બંને લોહી અને વીર્ય સરખા હોય તો નપુંસક જમે. (૪) સ્ત્રીનું ઓજ વાયુના કારણે સ્થિર થઈ જાય તો તે ગર્ભાશયમાં બિંબ જન્મે છે.
હવે જન્મકાળ અવસરે મસ્તકેયી કે બંને પગ વડે આવે છે. મમ્ - અવિષમ આવે છે. અથવા સમ્યક - ઉપઘાત રહિતપણે માતાના ઉદરથી યોનિમાંથી નીકળે છે. તીર્ણ થઈને તે જઠરથી નીકળવાને પ્રવર્તે તો વિનિઘાત-મરણ પામે, કેમકે તે રીતે નીકળવાનું અશક્ય છે. કોઈ વળી પાપકારી-ગ્રામઘાતક, જઠર વિદારણ, જિન-મુનિ મહાઆશાતના કરનાર વાત-પિત્તથી દૂષિત કે દેવાદિથી ખંભિત હોય, તે ઉત્કૃષ્ટ બાર વર્ષ રહે છે. તુ શબ્દથી ગર્ભોક્ત પ્રબળ દુ:ખ સહેતો ગર્ભવાસમાં રહે છે. તે ગર્ભવાસ અશુચિ પ્રભવ અને અશુચિરૂપ હોય છે.
(શંકા) નવ માસ માત્ર જવા છતાં પૂર્વના ભવને સામાન્ય જીવ કેમ યાદ કરી શકતો નથી? ગર્ભથી નીકળતા કે ત્યાં ઉપજતા જે દુઃખ થાય છે અથવા ફરી મરતાં જે દુ:ખ થાય છે, તે દારુણ દુ:ખથી મહામોહ પામીને પોતાના ભવને તે મૂઢાભા પ્રાણી યાદ કરી શકતો નથી કે હું પૂર્વભવે કોણ હતો ? તે ન જાણે.
