Agam Satik Part 28 Nirayavalika Aadi Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 111

ગાથા-૧૨૪ થી ૧૨૬
પૂરણાર્થે - મુગ્ધ વંચનાદિ પ્રયોજનાર્થે વિધમાન છે તે વેષાર્થી અર્થાત્ સર્વભ્રષ્ટાચારી સાધુ, તેનો સંસર્ગ થાય, તે સાધ્વી ન કહેવાય.
૨૦૩
છકાય - પૃથ્વી આદિમાં દૂર કરેલ યતના લક્ષણ વ્યાપાર જેમાંથી તેવી સાધ્વી ધર્મકથા કે અધર્મકથા તથા વિકયાને પરસ્પર સ્ત્રી આદિ સાથે કરે છે. ગૃહસ્થોના કાર્યો કરે, ગૃહસ્થોના આસનો બેસવાને માટે મૂકે. ગૃહસ્થોની નિષધાદિને પાચરે, ગૃહસ્થ સંસ્તવ કરે. સંસ્તવ બે ભેદે - ગુણ સંસ્તવ અને સંબંધી સંસ્તવ - ૪ - x
- તેને સાધ્વી ન કહેવાય.
- ગાથા-૧૨૭,૧૨૮ :
પોતાની શિષ્યાઓ તથા પાણીરિકાઓને સમાન ગણનાર, પ્રેરણા કરવામાં આળસરહિત, પ્રશસ્ત પુરુષોને અનુસરનારી, એવી મહત્તરા સાધ્વી ગુણસંપન્ન જાણવી. ભીત પદાવાળી, કારણે ઉગ્ર દંડ આપનારી, સ્વાધ્યાય અને ધ્યાનમાં યુક્ત, શિષ્યાદિના સંગ્રહમાં કુશળ એવી સાધ્વી પ્રવર્તીની પદને યોગ્ય છે.
• વિવેચન-૧૨૭,૧૨૮ :
રાગ-દ્વેષ પરિણામના અભાવે તુલ્ય હોય છે. સ્વ શિષ્યા અને પ્રતીછિંકા - સ્વ કે પગચ્છથી જ્ઞાન, વૈયાવસ્યાદિને માટે આવેલા, તે બંનેમાં તુલ્ય. - ૪ - સર્વથા આળસરહિત, જ્ઞાન-દર્શન-ચાસ્ત્રિરૂપ ગુણોથી યુક્ત, ક્ષમા-વિનય-વૈયાવચાદિ ગુણયુક્તતાથી પ્રશસ્ત, પરિવારરરૂપ, તેના વડે સદાયુક્ત, એવો સાધ્વી પરિવાર જેને વિધમાન છે, તે મુખ્ય સાધ્વી થાય.
પરમ સંવેગરાલીન, ભરપાપ્ત, પરિવાર જેણીને છે તે. અથવા પોત-પોતાની સંઘાટિકા સાથે કલહાદિ કરવામાં ભય પામેલ પર્યાદાવાળી અથવા ઈહલોકભય -
સ્વગુરુગુરુગુરુના ગણ કુળ જાત્યાદિની અપકીર્તિરૂપ, પરલોક ભય - મહાવ્રતદૂષણરૂપ પરિવાર જેણીને છે તે. ઉગ્ર તીવ્રદંડ-પ્રાયશ્ચિત્તાદિ રૂપવાળા.
સ્વાધ્યાય-ધ્યાનસંયુક્ત, સ્વાધ્યાય પાંચ ભેદે - વાયના, પૃચ્છના, પરાવર્તના, અનુપ્રેક્ષા, ધર્મકથારૂપ. ધ્યાન - ધર્મ, શુક્લરૂપ. અથવા ધ્યાન ચાર ભેદે - પિંડ સ્વાદિ - પિંડસ્થ, પદસ્થ, રૂપસ્થ, રૂપાતિત. પછી વૃત્તિકારશ્રી આ ચારે ધ્યાનની વ્યાખ્યાના ચાર શ્લોક નોંધે છે. - ૪ - ૪ - સંગ્ર૪ - શિષ્યાદિ સંગ્રહ, મૈં કારથી નિર્દોષ વસ્ત્ર, પાત્રાદિ સંગ્રહણ, વિશારદ-કુશલા ગણિની.
* ગાથા-૧૨૯ -
જે ગચ્છમાં વૃદ્ધા સાધ્વી કોપાયમાન થઈને સાધુની સાથે ઉત્તર-પ્રત્યુત્તર વડે મોટેથી પ્રલાપ કરે છે, તેવા ગચ્છથી હે ગૌતમ ! શું પ્રયોજન છે ? • વિવેચન-૧૨૯ :
જે ગણમાં ઉત્તર-પ્રત્યુત્તર આપે છે. તેમાં ઉત્તર-એક્વાર, પ્રત્યુત્તર-વારંવાર અથવા કલહ વડે - અશુભરાગ વડે. મુખ્ય સાધ્વી કે વૃદ્ધા - જરા વડે ગ્રસ્તા. અનાર્યારૂપ આપ્યું જાણવી. જેમાં મુખ્યા અન્યા સાધ્વી, મુખ્યગુરુ કે અન્ય મુનિ સાથે પ્રકર્ષથી લોકની સમક્ષ કે અસમક્ષ, જેમ-તેમ વાક્યો બોલે છે, કેવી થઈને? અતિશય કોપ-ચાંડાલત્વ
૨૦૮
ગચ્છાચારપ્રકીર્ણકસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
પામીને કે અલ્પરોષથી પણ, તેવા અધમગચ્છ-સાધ્વીગણથી શું પ્રયોજન છે?
• ગાથા-૧૩૦,૧૩૧ -
હે ગૌતમ ! જે ગચ્છમાં સાધ્વીઓ કારણ ઉત્પન્ન થતાં મહત્તરા સાધ્વીની પાછલ ઉભા રહીને મૃદુ શબ્દો બોલે છે. તે જ વાસ્તવિક ગચ્છ છે. વળી માતા, પુત્રી નુષા કે ભગિની આદિ વચન ગુપ્તિનો ભંગ જે ગચ્છમાં સાધ્વી ન કરે તે જ સાચો ગચ્છ.
• વિવેચન-૧૩૦,૧૩૧ :
જે ગણમાં કારણ ઉત્પન્ન થતાં વારળ જ્ઞાન, દર્શન, ચાત્રિમાંનું કોઈપણ કાર્ય, આર્યા-નાના સાધ્વી, ગણિની-મુખ્ય સાધ્વી, તેમના પાછળના ભાગે રહીને બોલે છે. કઈ રીતે ? મૃદુ શબ્દોથી - અલ્પ, ઋજુ, નિર્વિકાર વાક્યોથી, સ્થવિર-ગીતાર્યાદિ સાથે. ગણિનીએ મોકલેલ હોય તો વિનયપૂર્વક વચનકથનથી બોલે.
જનની, પુત્ર કે પુત્રીની સંતાન, વધૂ કે ભગિની આદિ એવું જે ગણમાં ન કહે – કારણ વિના સ્વ-પર વર્ગમાં ન કહે કે – આ મારી માતા છે અથવા હું આની માતા છું ઈત્યાદિ, તે ગચ્છ છે.
* ગાથા-૧૩૨,૧૩૩ -
જે સાધ્વી દર્શનાચાર લગાડે, ચારિત્રના નાશ અને મિથ્યાત્વ ઉત્પન્ન કરે, બંને વર્ગના વિહારની મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન કરે તે સાધ્વી નથી. ધર્મોપદેશ સિવાયનું વચન સંસારમૂલક હોવાથી તેવી સાધ્વી સંસાર વધારે છે. માટે હે ગૌતમ ! ધર્મોપદેશ મૂકીને બીજું વચન સાધ્વીઓએ ન બોલવું.
• વિવેચન-૧૩૨,૧૩૩ :
દર્શન-સમ્યકત્વના અતિચાર કરે છે. ચાસ્ત્રિનો વિનાશ અને મિથ્યાત્વનું નિષ્પાદન કરે છે. સાધુ-સાધ્વીરૂપ બંને વર્ગનો સ્વ-પરમાં આર્યા જિનોક્ત માર્ગ વિનાશ કરતી અથવા માસકલ્પાદિ વિચરણની મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન કરતી, એકત્ર વસતા સાધ્વીના કારણ વિના દર્શન-ચરણાદિ બહુ વિનાશ હેતુપણાથી છે.
વિહાર કરતાં યતીને કદાચિત્ નાવ, સંઘટ્ટ, લેપ, લેપ ઉપર જળ હોય તો આ યતના જાણવી. [અહીં વૃત્તિકારશ્રીએ ચાર ગાથા નોંધી તેનો ભાવાર્થ કહેલો છે, તે આ રીતે −
બે યોજન વડે જવાતા સ્થલપથ પ્રાપ્ત હોવ તો નાવ વડે ન જાય. જો સ્થલપયમાં શરીરોપધાતાદિ, ચોર, સીંહ, વ્યાલ આદિ હોય તો અથવા સ્થલપથમાં ભિક્ષા પ્રાપ્ત ન થાય કે વસતિ પ્રાપ્ત ન થાય, તો અઢી યોજન સંઘનથી જાય, નાવથી નહીં. જો સંઘટ્ટ ન હોય અથવા તે દોષયુક્ત હોય તો યોજન લેપથી જવું પણ નાવ વડે ન જવું. જો લેપ પણ ન હોય કે પૂર્વોક્ત દોષયુક્ત હોય તો અર્ધયોજન લેપોપરી વડે જવું, નાવથી નહીં, જો તે પણ ન હોય કે દોષયુક્ત હોય તો નાવ વડે જવું. એ રીતે બે યોજનની હાનીથી નાવ માર્ગ પ્રાપ્ત થાય.
અઢી યોજન સ્થળમાર્ગથી જાય, લેપોપરીથી નહીં. સ્થલ પથ ન હોય કે