Agam Satik Part 28 Nirayavalika Aadi Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 112

ગાથા-૧૩૨,૧૩૩
૨૦૯
દોષયુક્ત હોય તો એક યોજન સંઘટ્ટથી જાય, પણ લેપોપરીથી નહીં. તે પણ ન હોય કે દોષયુક્ત હોય તો અર્ધયોજન. લેપથી જાય, લેપોપરીથી નહીં.
એક યોજન સ્થલપથથી જાય, લેપથી નહીં. જો તે ન હોય અથવા દોષયુક્ત હોય તો અર્ધયોજન સંઘટ્ટથી જાય, લેપથી નહીં.
અર્ધયોજન સ્થલપથી જાય, સંઘથી નહીં. − x +
૦ પૂર્વોક્ત જિનાજ્ઞાખંડનમૂલ સંસારને અર્જિત કરે. સાધ્વી, અપિ શબ્દથી મુનિ પણ નિશ્ચિત જિનાજ્ઞાખંડનમાં અને વિરુદ્ધ પ્રરૂપણામાં અનંત ભવભ્રમણ પામે. તેથી ધર્મોપદેશ - સ્વર્ગ, મોક્ષના સૌખ્યપ્રદને છોડીને આપ્તવાક્ય વિસંવાદી ન પ્રરૂપે.
ગાથા-૧૩૪
એકૈક મહિને એક જ કણથી જે સાધ્વી તપનું પારણું કરતાં હોય, તેવા સાધ્વી પણ જો ગૃહસ્થની સાવધ ભાષાથી કલહ કરે તો તેનું તે સર્વ અનુષ્ઠાન નિક છે.
• વિવેચન-૧૩૪ 3
માસક્ષમણ - માસક્ષમણ કરીને, બે-ત્રણ માસક્ષપણાદિ કરીને પણ જે આર્યા એક રૂક્ષ કૂરાદિ રૂપથી પારણું કરે છે. એવા પ્રકારના સાધ્વી જો કલહ સ્વ-પર વર્ગ સમક્ષ કરે છે, કોની સાથે ? ગૃહસ્થો સાથે, અનાર્ય રૂપ ભાષા - મર્મોદ્ઘાટન, શાપ આપવો, મકાર-ચકારાદિ ગાળો દેવી, તેવી ગૃહસ્થ ભાષા વડે, તેણીના બધાં તપ-કષ્ટ આદિ સર્વયા નિષ્ફળ છે.
(શંકા) સાધ્વી કલહ કરે અને સાધુ ન કરે ?
(સમાધાન) પ્રવાહથી થોડા કાર્યમાં પણ સ્ત્રીઓ કુતરી માફક કલહ ઉત્પન્ન કરે છે, તે રીતે સાધુ ન કરે, માટે સાધ્વી કહ્યું.
હવે આમાંથી કઈ રીતે ઉદ્ધતિ થાય, તે કહે છે – • ગાથા-૧૩૫ થી ૧૩૭ :
મહાનિશીથ કપ અને વ્યવહારભાષ્યમાંથી સાધુ-સાધ્વીને માટે આ ગચ્છાચાર પ્રકરણ ઉષ્કૃત છે. પ્રધાન શ્રુતના રહસ્ય ભૂત એવું આ અતિ ઉત્તમ ગચ્છાચાર પ્રકરણ અવાધ્યાય કાળ વર્જીને સાધુ-સાધ્વીઓએ ભણવું. આ ગચ્છાચાર સાધુ-સાધ્વીઓએ ગુરુમુખે વિધિપૂર્વક સાંભળીને કે ભણીને આત્મહિત ઈચ્છાનારાએ જેમ અહીં કહ્યું છે, તેમ કરવું.
• વિવેચન-૧૩૫ થી ૧૩૭ :
મહાનિશીયથી - - પ્રવચન પરમતત્વ સમાન, બૃહત્કા, વ્યવહારથી - પરમ નિપુણથી, તે પ્રમાણે નિશીથાદિથી, સાધુ-સાધ્વીના હિતને માટે, ગચ્છ આચાર પ્રતિપાદક પ્રકીર્ણક સિદ્ધાંતરૂપ ઉત્સર્ગ અપવાદ નિરૂપણથી બદ્ધ છે.
હવે શિષ્ય પૂછે છે - પ્રકીર્ણકોની ઉત્પત્તિ શું ગણધરથી છે? ગણધરશિષ્યથી છે? પ્રત્યેકબુદ્ધથી છે? તીર્થંકરના મુનિથી છે? તે પ્રત્યેકબુદ્ધથી કે તીર્થંકરના વિશિષ્ટમુનિથી છે. જેમકે નંદિસૂત્રમાં કહેલ છે કે – તે અંગબાહ્ય શું છે? તે બે ભેદે –
28/14
ગચ્છાચારપ્રકીર્ણકસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
આવશ્યક, આવશ્યક વ્યતિક્તિ. તે આવશ્યક શું છે ? તે છ ભેદે છે સામાયિક, ચતુર્વિશતિ સ્તવ, વંદન, પ્રતિક્રમણ, કાયોત્સર્ગ અને પ્રત્યાખ્યાન.
આવશ્યક વ્યતિક્તિ શું છે ? તે બે ભેદે - કાલિક, ઉત્કાલિક. તે ઉત્કાલિક સૂત્ર શું છે ? અનેક ભેદે છે – દશવૈકાલિક, કલ્પિતાકલ્પિત, લઘુકલ્પસૂત્ર, મહાકલ્પસૂત્ર ઈત્યાદિ ૨૯ નામો પ્રસિદ્ધ છે. તે આ ઉત્કાલિક સૂત્ર કહ્યું.
તે કાલિકસૂત્ર શું છે? તે અનેકવિધ કહેલ છે. તે આ પ્રમાણે – ઉત્તરાધ્યયન, દશા-કલ્પ-વ્યવહાર, નિશીથ, મહાનિશીય, ઋષિભાષિત ઈત્યાદિ ૩૧-નામો અહીં નોંધ્યા છે.
૨૧૦
એ પ્રમાણે ૮૪,૦૦૦ પ્રકીર્ણકો આદિ તીર્થંકર અરહંત ભગવંત ઋષભ સ્વામીના છે. સંખ્યાત હજાર પ્રકીર્ણકો મધ્યમ જિનવરોના છે, ૧૪,૦૦૦ પ્રકીર્ણકો ભગવંત વર્ધમાન સ્વામીના છે.
અથવા જેને જેટલાં શિષ્યો ઔત્પાતિકી, વૈનયિકી, કાર્મિકી, પારિણામિકી એ ચતુર્વિધા બુદ્ધિથી યુક્તને તેટલાં હજાર પ્રકીર્ણકો થાય, પ્રત્યેકબુદ્ધોને પણ તેટલાં જ છે. - ૪ -
વ્રુત્તિ - કેટલાં નામોનું ગ્રહણ કરવું શક્ય છે? ભગવંત ઋષભસ્વામીના તીર્થમાં કરાયેલા-૮૪,૦૦૦. મધ્યના અજિતાદિ જિનના સંખ્યાત હજાર પ્રકીર્ણકો, જેના જેટલા હોય - તેના તેટલાં પ્રથમાનુયોગથી જાણવા. વર્ધમાનસ્વામીના તીર્થમાં ૧૪,૦૦૦ છે.
અહીં ભાવના આ પ્રમાણે છે – ભગવંત ઋષભદેવના ૮૪,૦૦૦ શ્રમણો હતા. તેથી પ્રકીર્ણકરૂપ અધ્યયનો કાલિક - ઉત્કાલિક ભેદ ભિન્ન સર્વ સંખ્યાથી ૮૪,૦૦૦ થાય. જે ભગવંતના ઉપદેશને અનુસરીને ભગવંતના શ્રમણો વિચે છે, તે બધાં પ્રકીર્ણકો કહેવાય છે અથવા શ્રુતને અનુસરતા જે વચનકૌશલ્યથી ધર્મદેશના આદિમાં ગ્રંથપદ્ધતિ રૂપે કહે છે, તે બધાં પ્રકીર્ણક,
એ રીતે મધ્યમ તીર્થંકરોના સંખ્યાત હજાર પ્રકીર્ણકો છે.
વર્ધમાન સ્વામીના ૧૪,૦૦૦ શ્રમણો છે, તેથી પ્રકીર્ણકો પણ ૧૪,૦૦૦ થાય
છે. અહીં એક આચાર્ય બે મત પ્રજ્ઞાપે છે. અહીં ૮૪,૦૦૦ આદિ ઋષભાદિ. તીર્થંકરના શ્રમણ પરિમાણને પ્રધાનસૂત્ર વિચન સમર્થ શ્રમણોને આશ્રીને જાણવું. બીજા વળી સામાન્ય શ્રમણો પણ ઘણાં તે-તે ઋષભાદિ કાળે હતા.
વળી બીજા કહે છે કે – ઋષભાદિ તીર્થંકરના જીવતા જ આ ૮૪,૦૦૦ આદિ શ્રમણ પરિમાણ, પ્રવાહથી તો એકૈક તીર્થમાં ઘણાં શ્રમણો જાણવા. ઈત્યાદિ - ૪ - આ જ મતાંતર દર્શાવતા કહે છે – બીજા પ્રકારે ઋષભાદિ તીર્થંકરના જેટલાં શિષ્યો તીર્થમાં ઔત્પાતિકી આદિ ચારે બુદ્ધિવાળા છે, તે ઋષભાદિના તેટલાં પ્રકીર્ણકો થયા. પ્રત્યેકબુદ્ધ પણ તેમાં જ છે.
અહીં એક કહે છે – એકૈક તીર્થંકરના તીર્થમાં પરિમાણ પ્રકીર્ણકો થાય છે. કેમકે પ્રકીર્ણકકારી અપરિમાણત્વથી છે. અહીં કેવળ પ્રત્યેકબુદ્ધ રચિત પ્રકીર્ણકો જે કહેવા. કેમકે પ્રકીર્ણકના પરિમાણથી પ્રત્યેકબુદ્ધનું પરિમાણ પ્રતિપાદન કરેલ છે. પણ આ