Agam Satik Part 28 Nirayavalika Aadi Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 96

ગાથા-૧૨
૧૭૭
આ પાંચ વ્યવહારોમાંનો કોઈ વ્યવહારયુક્ત જ પ્રાયશ્ચિત્ત દેવામાં ગીતાર્થ ગુરુ અધિક્ત્ છે, અનેક દોષના સંભવથી અગીતાર્થ નહીં. હવે આલોચનાનું દૃષ્ટાંત – ગાથા-૧૩ :
જેમ અતિ કુશળ વૈધ, બીજાને પોતાની વ્યાધિ કહે છે, અને વૈધે કહેલું
સાંભળીને તે કર્મ આચરે છે.
• વિવેચન-૧૩ :
જેમ વૈધક શાસ્ત્રમાં નિપુણ પણ વૈધ - ચિકિત્સા કર્તા પોતાની રોગોત્પત્તિ બીજા વૈધને જેમ હોય તેમ કહે ચે, વૈધ નિરુતિ સાંભલીને પછી તે વૈધ, પેલા વૈધે કહ્યા મુજબ પ્રતિકારરૂપ આચરણ કરે છે. એ રીતે આલોચનાનું સ્વરૂપ જાણીને આલોચક પણ સદ્ગુરુએ કહેલ તપ કરે.
હવે આચાર્યનું કૃત્ય કંઈક કહે છે –
• ગાથા-૧૪ ઃ
દેશ અને ક્ષેત્રને જાણીને વસ્ત્ર, પાત્ર, ઉપાશ્રય અને સાધુવર્ગનો સંગ્રહ કરે અને સૂત્રાર્થનું ચિંતન કરે.
• વિવેચન-૧૪ :
ના
- માલવા આદિ, ક્ષેત્ર-રૂક્ષ-અરૂક્ષ, ભાવિત-અભાવિત આદિ. તુ શબ્દથી ગુરુ ગ્લાન બાલ વૃદ્ધ પ્રાપૂર્ણાદિ યોગ્ય દ્રવ્ય અને દુર્ભિક્ષા કાળને જાણીને, વસ્ત્ર-શાસ્ત્રોક્ત વિધિથી, પાત્ર-પતદ્ગહાદિ, ઉપાશ્રય - મુનિ યોગ્ય વસતિ. સ્થાનાંગના સાતમાં સ્થાનમાં કહેલ છે - આચાર્યો અનુત્પન્ન ઉપકરણના સમ્યક્ ઉત્પાદક હોય છે. પૂર્વોત્પન્ન ઉપકરણોના સમ્યક્ સંરક્ષણકર્તા હોય છે - x - સંગોપયિતા હોય છે. - x -
તથા સાધુનું વૃંદ તે સાધુવર્ગ, ૐ શબ્દથી સાધ્વીવર્ગ લેવો પણ હીનાવાર વર્ગ નહીં, સૂત્ર-ગણધરાદિ બદ્ધ, અર્થ-નિર્યુક્તિ, ભાષ્ય, ચૂર્ણિ, સંગ્રહણી, વૃત્તિ, ટિપ્પણાદિ રૂપ. સૂત્રાર્થને જિનોપદેશ વડે વિચારે છે. = શબ્દથી સુવિનીત શિષ્યને નહીં. આવા આચાર્યો મોક્ષમાર્ગ વાહક કહેલા છે.
હવે મોક્ષમાર્ગના ભંજકોને કહે છે –
• ગાથા-૧૫,૧૬ :
જે આચાર્ય આગમોક્ત વિધિથી સંગ્રહ અને ઉપગ્રહ કરતા નથી, સાધુસાધ્વીને દીક્ષા આપીને સામાચારી ન શીખવે, બાળ શિષ્યોને જીભ વડે ચુંબન કરે, સન્માર્ગ ગ્રહણ ન કરાવે, તે આચાર્યને તૈરી જાણવા.
• વિવેચન-૧૫,૧૬ :
ન
સંગ્રહ - જ્ઞાનાદિ કે શિષ્યોનો સંગ્રહ. ઉપગ્રહ - તેમને જ ભોજન-શ્રુતાદિ દાનથી ઉપકાર કરે. વિધિ - ઉત્સર્ગ અને અપવાદના પ્રકારથી સ્વયં ન કરે, પ્રમાદી ન કરાવે, અન્ય કરનાર પ્રત્યે દ્વેષ કરે, જે કોઈ આચાર્યાભાસ, તથા સાધુ-સાધ્વીને દીક્ષા આપી, સામાચારી સ્વ ગોકતાને નિર્જરાપેક્ષી હોય તો પણ ન શીખવે. સુવિનિત પ્રતિચ્છક ગણને પણ સૂત્રાર્થ ન આપે, તે અયોગ્ય છે. 28/12
-
ગચ્છાચારપ્રકીર્ણકસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
પ્રશ્નવ્યાકરણોક્ત બાળને જે આચાર્ય - શિષ્યોને અને મહત્તરા સ્વ શિષ્યાને જીભ વડે ગાય વાછડાંને ચાટે તેમ ચાટે અર્થાત્ ચુંબનાદિ કરે, સમ્યગ્ મોક્ષ માર્ગ ન શીખવે, બીજા શીખવે તો પણ રોકે, તે આચાર્યને તું શત્રુ જાણ અથવા વૈરી જાણ. હવે સદ્ગુરુનું સ્વરૂપ -
ગાથા-૧૭ :
૧૩૮
જે આચાર્ય શિષ્યોને સ્નેહથી સુમે પણ તેને સારણાદિ ન કરે, તે શ્રેષ્ઠ નથી, પણ દંડ વડે તાડન કરીને પણ જેમાં સારણાદિ છે, તે આચાર્ય શ્રેષ્ઠ છે. • વિવેચન-૧૭
જીભથી ચુમવાદિ કરતાં આચાર્ય કલ્યાણકારી નથી, જેમાં ગુરુ સારા - હિતમાં પ્રવર્તાવવારૂપ, ઉપલક્ષણત્વથી વારણા - અહિતથી નિવારવા, ચોયણા - સંયમ યોગમાં સ્ખલિતને વિવિધ પ્રેરણા, પડિયોયણા - પુનઃપુનઃ પ્રેરણા ન કરે તે. પરંતુ લાકડી આદિથી શરીરે પીડા કરીને પણ જે સારણાદિ કરે છે, તે કલ્યાણકારી છે. હવે શિષ્યનું નિર્ગુણત્વ.
• ગાથા-૧૮ :
શિષ્ય પણ, જો પ્રમાદ મદિરાગ્રત અને સામાચારી વિરાધક ગુરુને બોધ ન કરે તો તે વૈરી જ છે.
• વિવેચન-૧૮ :
સ્વ હસ્ત દીક્ષિત પણ શત્રુ છે, જે ગુરુ-ધર્મોપદેશકને હિતોપદેશ આપીને સન્માર્ગમાં સ્થાપતો નથી. કેવા ગુરુને ? નિદ્રા - વિકયાદિરૂપ પ્રમાદ, એ જ મદિરા, તેનાથી આચ્છાદિત તત્વજ્ઞાન, સામાચારી વિરાધક શૈલકાચાર્ય કે જેને ચૌમાસી છે, તે પણ ખબર નથી - કઈ રીતે પ્રમાદી ગુરુને બોધ કરે ?
- ગાથા-૧૯ :
હે મુનિવર ! તમારા જેવા પુરુષો પણ પ્રમાદાધીન થાય, તો અમને સંસારમાં બીજા કોનું આલંબન થશે ?
• વિવેચન-૧૯ :
આપના જેવા પણ હે શ્રમણશ્રેષ્ઠ ! પ્રમાદ પરવશ થાય છે, તેથી પૂજ્ય સિવાયના અમે - મંદભાગ્ય, અકૃતપુન્ય, પ્રમાદ પવશ, આપના ચરણકમળના દાસ, પુત્ર-ઘ-સ્ત્રીને તજેલાને આ ભયંકર, પીડાકર, શોકભર, દુ:ખાકર, ચતુર્ગતિરૂપ
અપાર સંસારમાં કોણ આલંબન થાય ?
. ગાથા-૨૦ :
જ્ઞાનમાં, દર્શનમાં, ચાસ્ત્રિમાં એ ત્રણે સિદ્ધાંતસારમાં જે પોતાને અને ગચ્છને સ્થિર કરવા પ્રેરે તે આચાર્ય.
• વિવેચન-૨૦ :
જ્ઞાન-અષ્ટવિધ જ્ઞાનાચાર, દર્શન-અષ્ટવિધ દર્શન-આચાર, ચરણ-અષ્ટવિધ ચાસ્ત્રિાચાર, = શબ્દથી તપાચાર અને વીર્યાચાર પણ લેવા. જે આચાર્ય તેમાં પ્રેરણા