Agam Satik Part 28 Nirayavalika Aadi Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 79

સૂત્ર-૧૦૯ થી ૧૪૨
માનીને પ્રસન્ન થાઓ છે.
તારું મોઢું મુખવાસથી, અંગ-પ્રત્યંગ અગથી, કેશ નાનાદિ વેળા લગાડેલા સુગંધિત દ્રવ્યોથી સુગંધિત છે. તો આમાં તમારી પોતાની ગંધ શું છે? હે પુરુષ ! આંખ-કાન-નાકનો મેલ તથા શ્લેષ્મ, અશુચિ અને મુત્ર એ જ તો તારી
પોતાની ગંધ છે.
૧૪૩
• વિવેચન-૧૦૯ થી ૧૪૨ :
હે પૂજ્ય ! તે સ્ત્રીદેહની ગૃહકુડી [] કઈ રીતે છે ? અશ્રાંત, જેના વડે સ્વ સ્વાર્થમાં મૂઢતાને પામેલ હજારો કવિઓ વડે સ્ત્રીની કટિનો અગ્રભાગ અર્થાત્ ભગરૂપ વચન વિસ્તાથી વિસ્તારે છે. કેવું જઘન ? પરમ અપવિત્ર વિવર. કહ્યું છે – ચર્મખંડ, સદાભિન્ન, અપાન ઉદ્ગારવાસિત. તેમાં મૂઢો પ્રાણથી અને ધનથી ક્ષય પામે છે. જેમ
પ્રાણથી અને ધનથી ક્ષય પામે છે. જેમ-પ્રાણથી સત્યકી આદિ ક્ષય પામ્યા.
હે શિષ્ય! તીવ્ર કામરાગથી હૃદયમાં જાણતાં નથી, બીજાને કહેતા નથી. કોણ ? બિચારા. અપવિત્ર નિર્ધમન ખાળરૂપ તે જઘનને પરમ વિષયાસક્તો વર્ણવે છે. કઈ રીતે ? વિકસિત નીલોપલવનની ઉપમા આપે છે. કેટલાં પ્રમાણમાં હું શરીનું વર્ણન કરું? તે વિષ્ઠાદિ પ્રચૂર ભરેલ છે. અર્થાત્ પરમવિષ્ઠા સમૂહરૂપ છે.
વિરાગ તેનું કારણ કામાસક્ત અંગારવતીના રૂપદર્શનમાં ચંદ્રપ્રધોતનની જેમ જાણવું અથવા ચાલ્યો ગયેલ છે. રાગ-મન્મયભાવ જેમાંથી તે વિરાગ. વિરાગમૂલ - તેમાં રાગ ન કરવો - સ્થુલભદ્ર, વજ્ર સ્વામી કે જંબુસ્વામી આદિવત્.
કૃમિકુલ સંકીર્ણ, અપવિત્રમલ વ્યાપ્ત, અશુદ્ધ, સર્વથા પવિત્ર કરવાનું અશક્ય, અશાશ્વત, ક્ષણે-ક્ષણે વિનશ્વર, સારવર્જિત, દુર્ગન્ધ પ્રસ્વેદ-મલથી ચિગચિગાતો, એવા પ્રકારે શરીરમાં હે જીવો ! તમે નિર્વેદ-વૈરાગ્યને પામો.
દાંત, કાનનો મેલ, નાકનો મેલ, શ્ર્વ શબ્દથી શરીગત અનેક પ્રકારનો મલ ગ્રહણ કરવો. આવા બીભત્સ, સર્વથા નિંધ શરીરમાં કોણ રાગ કરે ? તે શરીરમાં
કોણ વાંછા કરે? કેવા શરીરમાં ? જે શરીર સડન, પત્તન, વિકિરણ, વિધ્વંસન, ચ્યવન, મરણધર્મવાળું છે. તેમાં વિળિ - વિનશ્વરત્વ, વિધ્વંસન-રોગ જ્વરાદિથી જર્જરીકૃત્, ચ્યવન-હાથ, પગાદિનો દેશ ક્ષય.
દેહમાં કોણ રાગ કરે? કેવો દેહ ? કાગડા, કુતરા, કીડી, મંકોડા, માછલી આદિના ભક્ષ્ય સમાન છે. સદા સંવિશુદ્ધિ, વિષ્ઠા ભૂત, માંસ-કલેવર-કુંડિ આદિ બધેથી ગળતું, માતા-પિતાના લોહી અને પુદ્ગલથી નિષ્પાદિત, નવ છિદ્રયુક્ત, અશાશ્વત એવું શરીર જાણ.
તરુણીના મુખને તું જુએ છે. કેવું છે ? તિલક સહિત, કુંકુમ-કાજલાદિ વિશેષ સહિત, તાંબુલાદિ રંગેલા હોઠ સાથે કટાક્ષ સહિત, ભ્રૂચેષ્ટા સહિત, ચપળ કાકલોચનવત્ આંખવાળી. એ પ્રમાણે હું બાહ્ય ભાગ મઠાતિને સરાગદૃષ્ટિથી અવલોકે છે. પણ અંધવત્ જોતો નથી. શું ? મધ્યે રહેલ અપવિત્ર કલિમલને. રતિ મોહોદયથી ભૂતાવેષ્ટિત સમાન ચેષ્ટા કરતો મસ્તકની ઘટીના અપવિત્ર રસને ચુંબનાદિથી પીએ છે. ઈત્યાદિ
તંદુલવૈચારિપ્રકીર્ણકસૂત્ર-સટીક અનુવાદ સૂત્રાર્થવત્ બધું જાણવું. વિશેષ એ રાવત - વિષયાસક્ત, મૂત્ર - મહામોહને પામેલ. અતિ મૂર્છિત - તીવ્રવૃદ્ધિને પામેલ. - X - ' - પૂતિવે - દુર્ગન્ધિ ગત્ર - x – પિન
- નિયંત્રિત.
૧૪૪
અંબન - નેત્રમાં કાજળ આંજવું. - x - વિશુદ્ધ - અતિ શોભતા, સ્નાન, ઉદ્ધર્વનાદિથી. તેમાં ક્રૂર્તન - પિષ્ટિકાદિથી મેલ ઉતારવો. મુળ - ધૂપનાદિ પ્રકારે અથવા સ્નાનાદિથી મૃદુત્વને પ્રાપ્ત. - ૪ - વાત - મન્મથ કર્કશ બાણથી વિદ્ધપણાથી સત્-અસત્નો વિવેક ગુમાવેલ, ૧ - માથથી પરવશતા, જેથી ગુર્વાદિને પણ
ન ગણે.
વૃત્તિમાં હવેની ગાથાઓમાં મુખ્યત્વે ગાથાર્થ જ છે જે અમે સૂત્રાર્થમાં નોંધેલો જ છે, માટે અહીં વિશિષ્ટ શબ્દાર્થ જ નોઁધેલ છે –
શીર્ષપૂર - મસ્તકનું આભરણ. મેવ - અસ્થિકૃત્ વત્તા - વિસસા, ચરબી. શબ્દથી શરીરમાં રહેલ અનેક અવયવો લેવા. સિા - વર્ણાદિથી ઉત્પન્ન ખેલકંઠ, મુખનો શ્લેષ્મ. સિંધાણક નાકનો શ્લેષ્મ. - x " વર્ચસ્કકુટી - વિષ્ઠાની કોથળી. દુષતિપૂરા-પૂરવાનું અશક્ય. ઉત્કટગંધવિલિપ્તા - તીવ્ર દુર્ગંધથી વ્યાપ્ત બાલજન-મૂર્ખલોક ગૃદ્ધ-લંપટત્વ.
કઈ રીતે ગૃદ્ધ - પ્રેમાવત - કામરાગ વડે ગુંથાયેલ. સવાશ્ય - પ્રગટ કરીને. ગૂઢ મુત્તોલિ - અપવિત્ર સ્ત્રીની ભગ કે પુરુષચિહ્ન. ચિક્કણાંગ - ગાગતુ અંગ, શીર્ષઘટીકાજિક - કપાળના હાડકાંનો ખાટો રસ. અંતમુ॰ ગાયામાં = શબ્દથી અનેક તિર્યંચના અવયવો. અહીં ભાવ એવો છે કે જેમ હાથી આદિ તિર્યંચોના દાંત આદિ બધાંને ભોગને માટે થાય છે, તેમ મનુષ્ય અવયવો ભોગને માટે થતાં નથી. તેથી કહે છે કે જિતધર્મ ધારણ કરવો.
-
-
પૂતિકકાય - અપવિત્રશરીર. ચ્યવનમુખ - મરણ સન્મુખ. નિત્યકાલ વિશ્વસ્ત - સદા વિશ્વાસને પામેલ. સદ્ભાવ-હાર્દ. મૂઢ-મૂર્ખ. - x - સિં૰ ગાથા :- જૂથ - વિષ્ટા. વંતકુંડી - હાડભાજન. અથવા દંતકુંડી એટલે દાઢા. બંધા॰ ગાથા :- ટિ - થ્રોણિ, કમર. - ૪ - અગ્નિય ગાથા :- કઢિણ - કઠિન. વિષ્ઠાકોષ્ઠાગાર - વિષ્ઠાના ગૃહની ઉપમા. ન ગાથા :- નામ - કોમળ આમંત્રણ. વચ્ચક્રવ-વિષ્ઠાનો ભરેલ કૂવો. કાક્કલિ - કાગડાનો સંગ્રામ. કૃમિક - વિષ્ઠામાં રહીને ‘શૂળશૂળ' એવા પ્રકારે શબ્દ કરે છે. પૂતિક - પરમ દુર્ગન્ધ,
હવે શરીરની શબ અવસ્થા દર્શાવતી ત્રણ ગાથા :- સૂત્ર-૧૩૪ થી ૧૩૬ વડે કહેલ છે – કાગડા આદિ વડે કાઢી લેવાયેલા નયનો જેના છે, તેના - તેમાં કે તેથી તે ઉદ્યુતનયન. વિનિંત - વિશેષથી સ્થાને સ્થાને પાડેલ. વિપ્રકીર્ણ-વિરલ. - x + શીયાળ આદિ વડે ખેંચી કઢાયેલ આંતરડાદિ, પ્રગટ શીર્ષઘટીથી રૌદ્ર.
ભિણિભિણિ ભણંત - માખી આદિ વડે ગણગણ કરતાં. વિસર્પદ્ - અંગ આદિના શિથિલપણાથી વિસ્તારને પામેલ. - ૪ - મિસિમિસિમિાંતકિમિય - ‘મિસંત’ - છબછબ કરતાં
શબ્દ કરતી કૃતિઓ જેમાં છે તે. થિતિથિવિશિવિતબીભચ્છ