Agam Satik Part 28 Nirayavalika Aadi Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 47

ગાયા
આતુરપ્રત્યાખાનપકીર્ણકસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
૨૫ આતુરપ્રત્યાખ્યાન-પૂકીર્ણક ખૂણ-૨
અનુવાદ તથા ટીકાનુસારી વિવેચન
• સૂત્ર-૧ :
એક દેશ દેશવિરત સમ્યગૃષ્ટિ જીવ જે મરે, તેને જિનશાસનમાં બાલમંડિત મરણ કહેલું છે.
• વિવેચન-૧ -
ત્રસકાયનો એક દેશ, તેના સંકલજન્ય હિંસાની નિવૃત્તિ, તે પણ સાપરાધ અને નિરપરાધ બે પ્રકારે છે. તેમાં સ્વયં વાત કરવા વડે નિવૃત એવો સમ્યમ્ દષ્ટિ જો મરે, તેવો શ્રાવક જીવ, તેને જિનશાસનમાં બાલપંડિત મરણ કહ્યું - ૪ -
• સૂત્ર-૨ થી ૫ :
]િ દેશ યતિ [વિરતિ] ધર્મમાં પાંચ અણુવ્રત અને સાત શિક્ષાવતો હોય છે. સર્વશી કે દેશથી યુકત દેશવિરત હોય છે.
[3] પ્રાણિવધ, મૃષાવાદ, અદત્ત, પસ્ત્રીનિયમન, અપરિમિત ઈચ્છા, એ બધાંનું નિયમન-વિરમણ તે પાંચ અણુવતો છે.
| [] જે દિવિમણ, અનર્થદંડ વિરમણ અને દેશાવકાસિક એ ત્રણે ગુuતો કહેવાય છે.
[૬] ભોગનું પરિમાણ, સામાયિક, અતિથિસંવિભાગ, પૌષધવિધિ એ સર્વે • ચારે મળી શિક્ષાવત કહેલાં છે.
• વિવેચન-૨ થી ૫ -
[૨] જેના યોગે દેશયતિ થાય છે, તે વ્રતોને દર્શાવતા કહે છે - પાંચ અણુલઘુવતો કે બીજી વ્રતપતિપત્તિયુક્ત દેશયતિ થાય છે.
[3] પ્રાણના વધવી પ્રાણિવધ કેમકે અજીવ વધ અશકય છે. મૃષાવાદ ત્રણ ભેદે – મૃષા, મિથ્યા બોલવું, અનૃતુ. તે દ્રવ્ય-ભાવ ભેદથી બે પ્રકારે છે. ક્રોધાદિ ભેદથી ચાર પ્રકારે છે. • X • ન આપેલ તે અદd. તે સ્વામી આદિ ચાર ભેદથી છે. બીજાની સ્ત્રી કે પત્ની તે પરી. પાંચમું અપરિમિત ઈચ્છા. આ બધાંથી વિરમવું. આ અણુવતો.
[૪] દિશાથી વિરમવું તે દિવિરમણ, એ પહેલવું ગુણવત. જે દિશા વ્રત સ્વીકારે, તે ત્યાંના સર્વે જીવોને અભય આપે છે, લોભસમુદ્રને ઉચ્છેદે છે. અનર્થ દંડ-નિપ્રયોજન દંડ, જીવો જેનાથી દંડાય છે કે, તેનાથી જે વિરમવું તે, બીજું ગુણવત. ત્રીજે દિશાનો અવકાશ પ્રતિ દિનમાને થવું તે દેશાવકાશિક. તેનાથી વિરમવું તે.
મૂલકમમાં તેને બીજું શિક્ષાવ્રત કહેલ છે. જો કે તત્વાર્થ સુપ્રકારે જ ગુણવતાદિ પસ્પિાટીકમ સ્વીકારેલ છે. અહીં પયામાં પણ ગુણવ્રત અને શિફtradit/ કમમાં પ્રસિદ્ધ કર્મ કરતાં ભેદ છે, માટે અવશ્ય આવી કોઈ • પરિપાટી હોય જ, આવશ્યક સૂક્તિમાં પણ આવો ઉલ્લેખ મળે છે.)
બધાં વ્રતનો સંક્ષેપ હોવાથી અન્ય આચાર્યો દેશાવકાસિકને બધાં વ્રતમાં ગુણકારીપણાથી તેને ગુણવ્રત કહે છે.
[૫] એકવાર ભોગવાય તે ભોગ, વારંવાર ભોગવાય તે પરિભોગ, તેનું પ્રમાણ કર્યું તે પહેલું શિક્ષાવત અહીં પ્રસિદ્ધ ક્રમમાં ભિન્નતા છે • x • ધર્મની પુષ્ટિ આપે તે પૌષધ. સમનો આય તે સામાયિક. અતિથિનો સંવિભાગ, તે અતિથિ સંવિભાગ.
• સૂત્ર-૬ થી ૯ :
૬િ] ઉતાવળું મરણ થવાથી, જીવિતની આશા ન તુટવાથી, સ્વજનોએ રા ન આપવાથી, છેવટની સંલેખના કર્યા વિના...
[9] શલ્યરહિત થઈ, પણ આલોવી, પોતાના ઘેર, સંથારે આરૂઢ થઈને જે દેશ વિરત થઈ મરે તો તે બાલપંડિતમરણ છે.
[૮] જે વિધિ ભકતપરિજ્ઞા વિશે વિસ્તારથી બતાવેલો છે, તે નક્કી બાલપંડિતમરણને વિશે યથાયોગ્ય જાણવો.
| [] કોપન્ન વૈમાનિકને વિશે નિયમથી તેની ઉત્પત્તિ થાય છે, નિશે કરીને તે સાતમાં ભવે સિદ્ધ થાય છે.
• વિવેચન-૬ થી ૯ :
[૬] માસુ(RY - શીઘકરણ, અવિચારેલ ક્રમે અથવા ક્રમથી જ મરણકાળ આવે ઈત્યાદિ, ત્યારે અંતિમકાળનું કર્તવ્ય સમજી સંલેખના તપ વડે શરીરનું શોષણ કૃત્ય ન કરવું.
| [] તે ઘર કઈ રીતે મરે ? ગુરુ પાસે આલોચના કરી, આપેલ પ્રાયશ્ચિત્ત સ્વીકારી, ભાવશચથી મુક્ત થઈ, પોતાના ઘેર જ સંચારો સ્વીકારી, અનશન કાળે દર્ભ ઉપર સંયારીને મરે.
[૮] ભક્તપરિજ્ઞા અધ્યયનમાં જે શ્રાવકની અનશન સ્વીકાર વિધિ કહી, તે જ આ અધ્યયનમાં યથાવિધિ જાણવી.
[૯] વૈમાનિકો, જ્યોતિકો પણ હોય, તેથી તેના વિચ્છેદ માટે કયોપજ્ઞ કહ્યું. શ્રાવક કપાતીતમાં ન જાય.
• અગ-૧૦ :
અરિહંત શાસનમાં આ બાલપંડિતમરણ કહેલ છે. હવે હું પંડિત મરણને સંક્ષેપમાં કહીશ.
• વિવેચન-૧૦ -
પછી પંડિત પંડિત મરણ - સાધુ મરણ કહીશ. • x • શિષ્ય ગુરને વિજ્ઞપ્તિ કરતો કહે છે કે –