Agam Satik Part 28 Nirayavalika Aadi Sutra Gujarati Anuwad 1

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar

Page 39

ગાથા-૧ થી ૭
૬૩
રીતે ? સમભાવલક્ષણ સામાયિકથી. અહીં - જિનશાસનમાં, બીજે ક્યાંય નહીં, કેમકે તેમને સામાયિકની પરિભાષા જ નથી. કઈ રીતે વિશોધિ કરાય છે ? યોગ - કાય આદિ વ્યાપરા. તેમાં સાવધનું વર્જન અને નિવધના આસેવનથી કરાય. હવે દર્શનાચારવિશુદ્ધિ –
[3] દર્શન-સમ્યક્ત્વ, તેના આચાર - નિઃશંકિતાદિ આઠ. તેની વિશોધિનિર્મળતા, ૨૪-તીર્થંકર સંબંધી સ્તવ જેમાં કરાય છે તે. ‘લોગસ્સ' ઈત્યાદિરૂપ, તેના
વડે કરાય. અર્થાત્ ચતુર્વિશતિસ્તવ. - ૪ - કઈ રીતે ? સર્વાતિશાયી લોકોધોતકરાદિ જે ગુણો, તેનું વર્ણન, તે રૂપે. કોનું ? નિન - રાગાદિના જયથી ઉપશાંત મોહાદિ, તેમાં શ્રેષ્ઠ કેવલી, તેના ઈન્દ્ર જેવા, તીર્થંકર કે જિનવરેન્દ્ર. હવે જ્ઞાનાચારની અને ચારિત્રાચાર-દર્શનાચાની વિશેષથી વિશુદ્ધિ –
[૪] કાળ, વિનયાદિ અષ્ટવિધ જ્ઞાનાચાર. ઞાતિ શબ્દથી દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર લેવા. કેમકે આ ત્રણેથી યુક્ત જ વંદનને યોગ્ય છે, બીજા કોઈ નહીં. પાર્શ્વસ્થાદિ વ્યવહારથી જ્ઞાનાવાન્ પણ કે ચાસ્ત્રિવાન્ પણ નિહવાદિ નહીં. આ જ્ઞાનાદિ જ ગુણો છે. તેનાથી યુક્ત ગુરુ, તેમની ભક્તિ કરવી તે. તેનો વિનય કરવો. કોના વડે? વંદન વડે, કઈ રીતે? ૩૨-દોષ રહિત, ૨૫-આવશ્યકની વિશુદ્ધિથી. - x - x -વંદનથી જ્ઞાનાદિ ત્રણ આચારની શુદ્ધિ કહી, હવે બે ગાથાથી બે
આવશ્યક –
[૫] વ્રતવિષયના અતિક્રમ, વ્યતિક્રમાદિ પ્રકારના થયેલા અપરાધ. જ્ઞાનાચારાદિનું પુનઃ પ્રતિષેધનું કરવું, કરવા યોગ્ય ન કરવું, અશ્રદ્ધાન્, વિપરીત પ્રરૂપણાદિ પ્રકારે થયેલા અતિચારનું સૂત્રોક્ત પ્રકારથી જે નિંદન - મેં આ દુષ્ટ કર્યુ, આદિ શબ્દથી ગર્દાદિ લેવા. ગુરુ સાક્ષીએ પોતાના દોષ કહેવા તે ગઈ. એ રીતે સ્ખલનાનું જે નિંદનાદિ કરણ, તે પ્રતિક્રમણ. પાછું ખસવું તે પ્રતિક્રમણ. - ૪ -
[૬] ચાસ્ત્રિનું અતિક્રમણ તે ચરણાતિગ-અતિયાર. તેમાં બધાં અતિચાર, તે ચરણાતિગાદિ. પ્રતિક્રમણ - પૂર્વોક્ત શુદ્ધ કે અર્ધ શુદ્ધોની શુદ્ધિ, પૂર્વોક્ત રીતે કાયોત્સર્ગથી કરવી. કઈ રીતે? ક્રમથી પ્રાપ્ત, દશ પ્રાયશ્ચિતમાં પાંચમા પ્રાયશ્ચિત્તથી, વ્રણ-દ્રવ્ય અને ભાવ બે ભેદે. દ્રવ્યવણ - કાંટો આદિ વાગતા, ભાવવ્રણ - અતિચાર શલ્યરૂપ. તે ભાવવણની પ્રતિકાર રૂપ કાયોત્સર્ગ. મહાનિર્જરાનું કારણ હોવાથી તેના વડે અતિચાર શોધવા. જ્ઞાનનય પ્રાધાન્યથી ત્યાં જ્ઞાનાદિ કહ્યું, ક્રિયાનય પ્રાધાન્યથી ચરણાદિ જાણવું.
અતિચાર શુદ્ધિ કહી. હવે તપોવીર્યાચાર કહે છે -
[9] શુળ - વિરતિ આદિ. વિરતિથી આશ્રવદ્વાર બંધ કરવા, કરીને તૃષ્ણાનો છેદ, તેથી અતુલ ઉપશમ, તેથી પ્રત્યાખ્યાન શુદ્ધિ, તે શુદ્ધિથી ચાસ્ત્રિનૈર્મલ્ય. તેથી કર્મ વિવેક - અપૂર્વકરણ - કેવળજ્ઞાન. તેનાથી મોક્ષ થાય. તે ગુણ ધારણા પ્રત્યાખ્યાન વડે થાય. તે દશ ભેદે છે, અથવા પાંચમહાવ્રત કે શ્રાવકના બાર વ્રત, નવકારશી આદિ રૂપે છે. તપાચારના અતિયારની વિશુદ્ધિ તપ વડે થાય.
ચતુઃશરણપ્રકીર્ણકસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
આત્માને વિશેષથી તે-તે ક્રિયામાં પ્રેરે તે. વીર્ય પાંચ ભેદે-તપવીર્ય, ગુણવીર્ય, ચારિત્રવીર્ય, સમાધિવીર્ય, આત્મવીર્ય. તેનો આચાર તે વીર્યાચાર. તે બધાંની શુદ્ધિ છ આવશ્યક વડે થાય - ૪ - હવે સર્વ જિનગુણોત્કીર્તન ગર્ભ મંગલરૂપ ગજાદિ સ્વપ્નને કહે છે -
-
૬૪
• સૂત્ર
ગજ, વૃષભ, સીંહ, અભિષેક, માળા, ચંદ્ર, સૂર્ય, ધ્વજા, કુંભ, પસરોવર, સાગર, વિમાન-ભવન, રત્નોત્કર, શીખા.
• વિવેચન-૮ :
ગાથા-સુગમ છે. વિશેષ આ – ચોયા સ્વપ્નમાં બંને પડખે રહેલ, હાથીની શુંઢમાં રહેલ કળશયુગલ વડે સીંચાતી લક્ષ્મીને જિનમાતા જુએ. બારમા સ્વપ્નમાં વિમાન, દેવલોકથી તીર્થંકર આવે તો વિમાન, નકથી આવે તો ભવન જુએ. વિમાન કે ભવનનો આકાર માત્ર ભેદ છે. [સ્વપ્નફલ કલ્પસૂત્ર ટીકાથી જોવું.] સ્વપ્ન મંગલ કહ્યું. હવે વીર નમસ્કાર રૂપ ત્રીજું મંગલ, અધ્યયન પ્રસ્તાવના –
• સૂત્ર -
દેવેન્દ્ર, નરેન્દ્ર અને મુનીન્દ્ર વંદિત ભગવંત મહાવીરને વાંદીને કુશલાનુબંધિબંધુ અધ્યયન હું કહીશ.
• વિવેચન-૯ :
અમરેન્દ્ર - અપમૃત્યુથી ન મરે તે અમર, તેનો ઈન્દ્ર-દેવેન્દ્ર. - x - તેમના વડે વંદિત, મહાવીર - જેનું વીર્ય મહત્ છે, અનંતબલ હોવાથી દેવકૃત્ પરીક્ષામાં પણ બિલકુલ ક્ષોભિત ન થયા તે. કુશલ મોક્ષ, તેને પરંપરાએ દેનાર. વચુર - મનોજ્ઞ, જીવોને આલોક-પરલોકમાં સમાધિ હેતુષણાથી, અર્થ સમુદાય જેમાંથી જણાય તે અધ્યયન-શાસ્ત્ર. હવે પ્રસ્તુત અધ્યયન અધિકાર –
- સૂત્ર-૧૦ :
ચાર શરણે જવું, દુષ્કૃત્ ગર્હા અને સુકૃત્ અનુમોદના, આ ત્રણ અધિકાર મોક્ષના કારણ હોવાથી નિરંતર કરવા જોઈએ.
ગ
• વિવેચન-૧૦ :
(૧) અરહંત, સિદ્ધ, સાધુ, ધર્મના શરણે જવું. (૨) દુષ્ટ કરવું તે દુષ્કૃત્, તેનું ગુરુ સાક્ષીએ કથન. (૩) શોભન કરવું તે સુકૃત્, તેની અનુમોદના - મેં આ કર્યુ તે ભવ્ય છે. આ ત્રણે સતત અનુસરણીય છે. કેમકે તે મોક્ષનું કારણ છે. હવે ચતુઃ શરણ અધિકાર - સૂત્ર-૧૧ :
અરહંત, સિદ્ધ, સાધુ, કેવલી, કથિત સુખ આપનાર ધર્મ આ ચારે શરણા ચતુર્ગતિ નાશક છે. તેને ધન્યો પામે છે.
* વિવેચન-૧૧ -
અ ંત - દેવેન્દ્રકૃત્ પૂજાને યોગ્ય. સિદ્ધ-નિષ્ઠિતાર્થ હોય તે. સાધુ - નિર્વાણ
1