Book Title: Updesh Mala
Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023127/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI *}@@@ dha pla rma El sa zAstrAbhyAsanI kaLAnI kasoTI 0 ga Ni za bhA vRttikAra siddharSigazi vi LA bhAga 1 ci tA yugapradhAna AcAryasama paMnyAsa prava2zrI caMdrazekharavijayajIma.sA. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrAbhyAsanI kaLAnI kasoTI zrI upadezamAlA zrI siddharSigaNikRtaheyopAdeyAvivaraNasahitA zrIdharmadAsagaNiviracitA yugapradhAnAcAryasama paMnyAsa candrazekhara vijayajI ma.sAheba prakAzaka kamala prakAzana TrasTa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8i divyAziSa ka siddhAnta mahodadhi, saccAritracUDAmaNi, sva. pUjyapAda A. bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA vineya pUjyapAda paM. pravara zrI caMdrazekharavijayajI ma. sAheba ka8 zubhAziSa laka gacchAdhipati zrI jayaghoSasUrIzvarajI ma. sAheba ka8 snehALa sAnnidhya bhaka pU. paM. zrI haMsakIrtivijayajI ma.sAheba ka8 anuvAdaka eka muni zrI rAjahaMsa vi. muni zrI zIlarakSita vi. je prakAzaka ha8 kamala prakAzana TrasTa 102-e, caMdanabALA komleksa, AnaMda nagara posTa ophisa sAme, bhaThThA, pAlaDI, amadAvAda-7. Teli. ra660 pa355 nakala : 700 mUlya : adhyayana - adhyApana - zAstrAbhyAsa kaLA vijJAna kaccha mudraka cheka yathArtha pablikezana "sAIna zo' 1-riddhi pelesa, 90 phUTa roDa, bhAyaMdara (ve), mo. : 98336 16004, Teli. 28184599 ON Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saujanya tapovana saMrakAra pIThanI jJAnakhAtAnI upajamAMthI zrutabhaktino lAbha lIdho e badala khUba khUba dhanyavAda.... - kavara - prAptisthAna) hitezabhAI gAlA bI-17, tRpti sosAyaTI, hanumAna roDa, vile pArle (pUrva), muMbaI- 400 057. mobAIla : 9820928457 AziSabhAI mahetA 7, sunISa epArTamenTa, ratnasAgara skUlanI sAme, kAjInuM medAna, gopIpurA, surata mobAIla : 937451rara59 dIpezabhAI dIkSita bI-2, amara epArTamenTa, DIvAIna lAIpha skUlanI sAme, bereja roDa, vAsaNA, amadAvAda. mobAIla : 094286 08279 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI ka mANI ( samarpaNama karI o jemaNe A grathanA padArtho artharUpe karoDo lokonI sAme prarUpyA, I e zramaNa bhagavAna mahAvIra devane.. 0 2 jemaNe e artharUpapadArtho suMdara majAnA zlokarUpe gUMthI lIdhA, e vIraziSya dharmadAsagaNivaryane... che jemaNe e zloko upara saraLa-rasALa bhASAmAM vRttio racI, e tamAma upakArI vRttikArone... 0 jemaNe A Akho grantha kaMThastha karyo che te saMyamIone... 0 jemaNe A Akho grantha kaMThastha karavAno prAraMbha karyo che, te saMyamIone... 0i jemaNe A Akho grantha kaMThastha karavAnI IcchA karI che, te saMyamIone. che jemaNe A grantha hAthamAM pakaDavAnuM saubhAgya prApta karyuM che, te saMyamIone. 0 jemaNe A granthanA padArthone ekAda aMzarUpe paNa jIvanamAM utArelA che, te saMyamIone.. bhASAMtaravALo A grantha hastakamaLamAM samarpita karIe chIe. mu. rAjahaMsa vi. mu. zIlarakSita vi. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH .......... 1-2 ......... ...... 7 ...... 8-10 / ...............14 viSayanirupaNam gAthAGkaH maGgalAcaraNam / ............ vIraprabhuvat kSamA kartavyA / ........ upasargopasthAne zrIvIraprabhoH nisspkmptaa|. ......... guruvcnshrvnnvidhiH|.. ............ guroH pradhAnatA guroH svarupam / .............. gurupadamahattAvarNanam / .... .....................11 sAdhuviSaye sAdhvIvinaye zeDuvakakathA / ...... ................... 12-13 varSazatadIkSitayA AryayA adyadIkSitaH sAdhuH abhigamanavandanAdinA pUjyaH / ..... dharme puruSapradhAnatAyAM saMvAhananRpa - aGgavIravRttAntaH / .... ...................15-18 AtmasAkSikadharme bharatacakravarti - prasannacandrakathA / .... .................... 18 bhAvazuddhi-veSayoH upayogitA / ........ ................... bhAvAnusAreNa karmabandhaH / ........ ahaGkAreNa saha dharmaviSaye bAhubalikathA / .. gurUpadezayogyatA / ... ........... madatyAgopadezaH / ............... ............ rupasyAnityatAviSaye sanatkumArakathA / .......... ........... devAnAmapi anityatA, lavasaptamAnAM vyutpattiH / .... ................... sAMsArikasukhasya nirarthakatA / ... upadezasahasraiH kila kecid jantavo na pratibudhyante, etasyopari brahmadattanRpa - udAyinRpamArakakathAnakam / ................. 30-31 20-21 ` ` ............... Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .............. ......... ............. ........ viSayanirupaNam gAthAGkaH yA sA sA sA kathAnakam / ....... svadoSasvIkArasya guNatve mRgAvatIkathAnakam / ............ kSamAyA mahattvam / ............... kaSAyANAm apAyakAritA / ........... zabdAdiviSayAnAM tyAge jambUsvAmikathAnakam / ............. dharmamAhAtmyAt paramaghoraprANipratibodhe cilAtIputrakathA / ........ prANaprahANe'pi pratijJAnirvAhe DhaNDhaNamunikathAnakam / . sAdhvadhikArA'nadhikAraprakaraNam / ................. .............. Apatsvapi dRDhadharmaviSaye skandakAcAryakathAnakam / ......... ..... 40-41 kSamA kartavyA / ... .................. 42 ladhukarmatA kAraNaM, na kulaM, tadviSaye harikezabalakathA / ................................ 43 saMsArijIvasya naTasadRzatA, tataH kaH kulAbhimAnaH / ............. ....... 44-46 vivekino mokSakA?katAnA, na dhanAdilipsavaH, etadupari vajrasvAmikathA, sAdhusvarupam / .. ............... ....47-48 parigrahasyA'pAyahetutA / ...... ..................... 48 parigrahadoSAH / ... ................. 50-51 kulAbhimAnasya tyAgaviSaye nandiSeNa-vasudevakathA / ............... .52-53 kSamAyA mokSAGgatvAd gajasukumAlavat upasargakAriNi kSamA kartavyA / ............. kSamAkaraNopadezaH / ......... ................... 55 (pU. vijaya saMpAhita upadezamAlA siddharSigaNikRtaTIkAsamalakRtA pustakamAMthI A anukramaNikA sAbhAra grahaNa karela che.) 54 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 'zAstrAbhyAsanI kaLA'mAM je kaLAo darzAvI che enI prekTIsa mATe be granthonuM bhASAMtara karavAnuM nakkI kareluM. (1) uttarAdhyayana - zAMtisUrivRtti - adhyayana-1 (2) upadezamALA - siddharSigaNivRtti - 55 jeTalI gAthA... emAM upadezamALAnuM bhASAMtara muni rAjahaMsavijayajI ane muni zIlarakSitavijayajIe khUba ja mahenata karIne pUrNa karela che. lekhanakSetramAM ane emAM ya bhASAMtara kSetramAM te baMne muniono A prathama prayAsa che, vaLI siddharSigaNivRtti kaMI sahelI nathI... eTale bhASAMtaramAM kSati rahI gaI hoya, to kSamA ApazojI. baMne munivaro to prazaMsApAtra che ja. paraMtu mu. zIlarakSita vi.nA gurujI pU.paM. kalparakSita ma.e ane mu. rAjahaMsa vi.nA gurujI pU.mu. vimalahaMsa ma.e potAnA ziSyone saMmati-anumati-anukULatA pradAna karI, e kaMI nAnI bAbata nathI. e baMne guruvaro eTalA ja, kadAca enAthI paNa vadhAre prazaMsApAtra che. IcchA che ke dhIme dhIme AkhA granthanuM bhASAMtara chapAya. khAsa zAstrAbhyAsanI kaLA pustaka vAMcI enI kaLAonI prekTIsa A granthamAM karatA jazo, to 'zAstro kevI rIte vAMcavA ?' enI paddhati tamArA hAthamAM AvI jaze. A paddhati hAthamAM AvyA bAda tamane ema lAgaze ke 'atyAra sudhI je vAMcana kareluM, enA karatA havenuM vAMcana karavAmAM AsamAna-jamInanuM aMtara paDe che.' vu yugapradhAnAcAryasama pUjyagurudeva paMnyAsapravara candrazekhara vi. ma.sAhebano ziSya mu. guNahaMsa vi. jeTha suda-dvitIya cotha, vi.saM. 2070, sAbaramatI, nUtana upAzraya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. pra-stavanA zAstro sAdhunI AMkha che amAsanI ghora aMdhArI rAta che. eka vyaktine moTaramAM besI paragAma javuM che. enI pAse moTara che. moTa2 sArI che. te vyaktine paragAma laI javA samartha che. mAtra e moTaranI lAITa cAlu nathI. e vyakti paragAma javA zuM kAmiyAba banI zakaze? kadAca hiMmata ane lAITa vinAnI moTarane laIne paragAma javAnuM sAhasa karaze to rastAmAM athaDAvA-kUTAvAnuM ja Ave. vaLI, paragAma pahoMcaze ja e nizcita nahIM. aMdhArAmAM rasto bhUlI anya gAme pahoMce athavA rastAmAM ja aTakI paDe na AgaLa jaI zake, na pAcho AvI zake kAraNa? mArgadarzaka lAITano tenI pAse abhAva che. spaSTa bhASAmAM kahIe to paragAma laI janAra moTa2 cakSuvikala che. jo moTarane lAITa rUpI cakSanI prApti thaI jAya to te moTa2 vinAmusIbate vyaktine Icchita paragAme pahoMcADavA samartha banI jAya... kharuM ne? vAta ApaNI che - amAsanI ghora aMdhArI rAta samAna saMsAra...! vyakti samAna ApaNe sAdhu-sAdhvIjI...! moTara samAna ApaNuM sAdhujIvana...! paragAma samAna ApaNI sadgati-paramagati...! moTaranI lAITa samAna koNa? je ApaNane A saMsAramAM sadgati ane paramagatinA mArga para dhArI rAkhe.. A sthaLe pU. mahopAdhyAyajI yAda Ave che. jeozrIe jJAnasAra prakaraNanA 24mA aSTakamAM Ano javAba ApaNane ApatA kahyuM che ke, sAva: zAradA A saMsAramAM ApaNane sadgati ane paramagatinA mArga para dhArI rAkhavA moTaranI lAITa samAna zAstro che...! sAdhujIvana paraloka-pradhAna che. enI dinacaryAmAM A lokanA sukhonI prAptinI kAraNatA kyAMya nathI.. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu vApare che to paraloka mATe! sAdhu UMdhe che to paraloka mATe! sAdhu bhaNe che to paraloka mATe! sAdhu jIve che to paraloka mATe! paralokano mArga agama-agocara che. je ApaNI cAmaDAnI AMkhe dekhAvo azakya che. A kAraNe ja zAstra sAdhunI AMkha che. sAco sAdhu potAnA carmacakSunI jeTalI saMbhALa kare enAthI kaMI gaNI saMbhALa A AdhyAtmikacakSunI kare... A cakSu jeTalI vadhu teja bane evo prayatna kare. e cakSune jarA paNa hAni na pahoMce e mATenI tamAma kALajI kare ja kare. arthAt zAstrAbhyAsa-parAvartanAdimAM satata pravRtta rahe... vartamAna jinazAsanamAM najIkanA varSothI eka AnaMdadAyaka + mahattvapUrNa bAbata banI rahI che. e che "amArA gurudeva dvArA prerita, sAdhu-sAdhvI bhagavaMtonA saMyama-jIvananA abhyatthAna mATe dara mahine pragaTa thatAM viratidUta mAsika Ayojita zAstra-parIkSA yojanA." A yojanAnA mAdhyame vizeSathI sAdhvIsaMghamAM zAstrAbhyAsano navo juvALa ukyo. 32-35 varSanA paryAyavALA sAdhvIjI bhagavaMtoe paNa graMthavAMcanamAM pagaraNa mAMDyA... zAstravAMcana zarU thayuM eTaluM ja nahi, zAstronA rahasyone pAmI jIvananuM viziSTa abhyasthAna paNa zarU thavA lAgyuM... dara mahine sarerAza 200thI 250 jeTalA AvatA uttarapatronI aMdara lakhelA pratibhAvo dvArA jJAnasAra prakaraNanA zabdo ekadama sAcA jaNAya che. zAstrAbhyAsanA A mAholane dekhIne viratidUtanA saMyojaka, amArA vidyAgurudevazrI pU.guNahaMsa vi.ma.sAhebe zAstrAbhyAsane vadhu vegavaMto banAvavA zAstra paMktine vAMcavAnI - kholavAnI tarakIbo dekhADatuM" "zAstrAbhyAsanI kaLA" pustakanuM lekhana karyuM. koIpaNa bAbatane samajAvavAmAM dRSTAnta ApavAmAM Ave to te bAbata vadhu sahelAIthI samajAI jAya" A hetuthI zAstrAbhyAsanI kaLAnI tarakIbo granthamAM kevI rIte - kevI jagyAe Ave, enA dRSTAMta darzAvavA uttarAdhyayanasUtra (prathama adhyayana) ane upadezamALA (1 thI 55 gAthA) A be granthonA TIkA aMzane gujarAtI bhASAmAM prakAzita karavAnuM pU. vidyAgurudevazrIe vicAryuM, ke jemA TIkAnA anuvAda sAthe zAstrapaMkti kholavAnI tarakIbo paNa jaNAvAI jAya.. Aje, ApanA karakamalamAM upadezamALA graMthanA 1 thI 55 gAthAno savivecana TIkAaMza AvI gayo che. AnA adhyananI sAthe zAstrapaMktione kholavAnI tarakIbo paNa zIkhI zAstrAbhyAsamAM sahu svAvalaMbI bane, tAtparyone grahaNa karanArA bane, viziSTa pariNatisaMpanna bane to amArI mahenatano uddeza pUrNa thaze... Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A anuvAdagraMthanA vAMcana pUrve dhyAnamAM rAkhavA yogya keTalIka bAbato : (1) dareka gAthAno TIkA sahitano anuvAda 4 vibhAgamAM karAyo che. (a) avataraNikA (ba) gAthArtha (ka) TIkArya (Da) vizeSArtha. (2) ghaNI jagyAe padArtha saraLatAthI samajAya e hetuthI TIkAnA zabdonA artha sivAyano artha ( ) kauMsamAM mUkyo che. (3) koIka jagyAe gAthAnA anvaya pramANe TIkAgranthano anvaya karIne anuvAda karyo che. gAthAnA anvaye vinA TIkAnA krama pramANe artha karavAmAM gUMcavaNa UbhI thAya evA sthaLe A rIte artha karyo che. e sivAya lagabhaga badhe TIkAgrantha pramANeja anuvAda karyo che. (4) koIka jagyAe TIkAnA pratikono anuvAda karIne pachI TIkAnA vizeSa viSamapada, viSamasamAsa samajAvyA che. (5) koIka jagyAe TIkAgranthanA amuka zabdo, tAtparyo vigere darzAvavA vizeSArtha jaNAvAyo che. AthI TIkAryamAM artha na bese athavA TIkAnA koIka zabdono artha TIkArthamAM na dekhAto hoya to sauprathama vizeSArtha para najara karavA sahune bhalAmaNa che. (6) ghaNI jagyAe zabdanA arthane vadhu saraLa banAvavA =' karIne eno ja artha karyo che. (7) ghaNI jagyAe AgaLanI paMktinA avataraNano bhAvArtha, hetu darzAvato prazna Ubho karI pachI uttara rUpe AgaLanI paMktino artha karyo che. A sivAya paNa anya dhyAna rAkhavA jevI bAbato te-te sthaLe lagabhaga jaNAI jaze. TUMkamAM "zAstrAbhyAsanI kaLA' pustakane najara samakSa rAkhIne A gurjarInuvAda karavAmAM Avyo che. tethI A gurjarAnuvAdano sahAro letAM pU'zAstrAbhyAsanI kaLA' pustakanuM vAMcana Avazyaka raheze. je A pustaka vAMcIne A gurjaranuvAdano sahAro leze tene te-te kaLAono upayoga kevI rIte karavAmAM Avyo che te jaNAI jaze. aMte A anuvAdakAryanAM preraka, protsAhaka pIThabaLane kema bhUlAya? parama tAraka paramAtmAnI acinya kRpA, parama pUjya yugapradhAnAcAryasama paMnyAsa pravara zrI candrazekharavijayajI ma.sAhebanA divyAziSa tathA temane pragaTAvela zAsanarAga, bhavodadhinAraka pUjya paMnyAsa zrI kalparakSita vi.ma.sAheba tathA bhavodadhinAraka pUjya munirAja zrI vimalahaMsa vi.ma.sAhebano lAgaNIsabhara yoga-kSema, A anuvAda kAryamAM amane joDanAra pUjya vidyAguruvaryazrI guNavaMsa vi.ma.sAhebano amane bhaNAvavAno bhavya puruSArtha, tathA sahavartI sarva mahAtmAonI UnI UnI hUMpha A badhAthI A kArya nirvibe pAra paDyuM che tathA A avasare nAmIanAmI sarve upakArIonuM ame kRtajJabhAve smaraNa karI RNamukta thavA prayatna karIe chIe. A AkhA gurjarAnuvAdamAM jinAjJA viruddha-graMthakAranA Azaya viruddha pratipAdana thayuM hoya to tenuM aMta:karaNapUrvaka micchAmidukkaDam mAMgIe chIe. - mu. rAjahaMsa vi., mu. zIlarakSita vi. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // Namo'tyu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa // // tasmai zrI gurave nmH|| // namo'stu tasmai jinazAsanAya // // aiM namaH // zrI siddharSigaNikRtaheyopAdeyAvivaraNasahitA zrIdharmadAsagaNiviracitA * zrI upadezamAlA [ TIkAkartuH maGgalam ] heyopAdeyArthopadezabhAbhiH prabodhitajanAbjam / jinavara-dinakara-mavadalitakumata-timiraM namaskRtya // 1 // (AryAvRttam) gIrdevatAprasAdita-dhASTAnmandatarajantubodhAya / jaDabuddhirapi vidhAsye vivaraNamupadezamAlAyAH // 2 // (yugmam)(AryAvRttam) abhidheyAdizUnyatvAd asyA vivaraNakaraNamanarthakamiti cet, na, tatsadbhAvAt, tathAhi-asyAmupadezA abhidheyAH, tadabhidhAnadvAreNa sattvAnugrahaH karturanantaraprayojanam, zrotustadadhigamaH, dvayorapi paramapadAvAptiH paramparAphalam, sambandhastUpAyopeyarUpaH, tatropeyaM prakaraNArthaparijJAnam, prakaraNamupAyaH, ato yuktametad vivrnnkrnnmiti| A vairAgyaprada graMtha zrI dharmadAsagaNIjIe racelo che. jeozrI prabhuvIranA aMtevAsI hatAM ane avadhijJAnI hatAM. emaNe potAnA saMsArI putra upara upakAra karavA A graMtha racyo hato. A pramANe vartamAnamAM pracalanA che. A graMtha upara aneka mahApuruSoe TIkA racI che. emAMthI hAla ahIM pU. siddharSigaNIkRta heyopAdeyATIkAno TIkArtha + vizeSArtha zarU karAya che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauthI pahelAM TIkAkArazrI potAnuM maMgala kahe che : TIkA maMgala zloka (1) TIkArya : heya = choDavA yogya ane upAdeya = grahaNa karavA yogya evA je artho = padArtho, teono upadeza = nirUpaNa karavuM, e rUpI bhA = kiraNo dvArA jagADAyela che (bhavya) lokarUpI kamaLa jemanA vaDe evA, vaLI nAza karAyela che kumata = viparIta mAnyatA rUpI aMdhakAra jenA vaDe evA jinavara= (jina - kevalI bhagavaMta, teomAM vara-zreSTha) tIrthaMkara paramAtmA rUpI sUryane namaskAra karIne, / 1 / TIkA maMgala zloka (2) TIkArtha vAjhevatA = sarasvatI devI athavA prabhunI vANI rUpI devatAnI prasAdarUpe maLelI = kRpAne kAraNe AvelI evI dhiThAInA vazathI jaDabuddhivALo evo paNa huM mArA karatAM paNa vadhAre manda = ajJAnI evA jIvone bodha thAya e mATe upadezamAlA graMthanA vivaraNane karIza. vizeSArtha : (1) pU. siddharSi gaNIjIe potAnI TIkAnuM nAma "heyopAdeyA" rAkhyuM che. ethI emane maMgala zlokanI zarUAta paNa "heyopAdeya' zabdathI ja karI. (2) maMgalazlokamAM mAtra "jana' zabda ja lakhela che. chatAM TIkAryamAM koMsamAM "bhavya' zabda umeryo che. enuM kAraNa e che ke prabhunI vANIthI bhavyajanonuM ja hita thAya, abhavyo - dUrabhavyonuM nahiM. mATe khulAso karela che. (3) A zlokamAM upamA-upameya bhAva A rIte samajavo :- paramAtmA = sUrya, loka = kamaLa, kumata = aMdhakAra, upadeza = kiraNo. (4) bIjA TIkAmaMgala zloka dvArA TIkAkArazrIe potAnI namratA batADI che. te A rIteAma to huM jaDabuddhivALo chuM chatAM mArA para vAgevatA=zrutadevInI kRpA thaI ene lIdhe sahajatAthI mArI mati A graMthanA vivaraNa tarapha prayatnazIla banI gaI che. ethI A vivaraNa mArA matine lIdhe nahIM, paNa kRpAne lIdhe ja thaze. hA! eTaluM kharuM A je vivaraNa karAze te mArA karatAM paNa vadhu ajJAnI jIvonA bodha mATe thaze. bAkI vidvajjano to svayaMbhU rIte graMthastha padArthonA jANakAra banI ja jAya che.' (5) A be zloka dvArA TIkAkArazrIe potAnA TIkA graMthanuM maMgalacatuSTaya batADI dIdhela che. temAM (1) maMgala ? paramAtmAne namaskAra karavA dvArA, (2) prayojana : "manvatanamnavovAya' e padathI, (3) viSaya : "upadezamAlAnA vivaraNane karIza' e dvArA ane (4) saMbaMdha H e sAmarthyathI vAcya-vAcaka bhAva, abhidhAna - abhidheyabhAva vigere svarUpa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANI levo arthAt maMgala zlokamAM saMbaMdha batAvyo nathI chatAM maMgalAdi traNanA kathana dvArA upalakSaNathI saMbaMdha paNa jANI levo. athavA "zrutadevIno prasAda mane prApta thayo che' evI je vAta karI enA dvArA guruparvakrama - guru paraMparA rUpa saMbaMdha sUcita thaI jAya che. kemake zrutajJAna guru pAsethI ja prApta thAya che. mATe A rIte maMgalacatuSTaya ahIM batADI devAmAM Avela che. TIkArtha - praznaH A upadezamAlA graMthanuM vivaraNa karavuM nirarthaka = prayojana vagaranuM che. kemake A graMthamAM abhidheya = viSaya vigere to kahyA ja nathI. sIdhesIdhu prathamagAthAmAM paramAtmAnuM nAma ja mAtra vizeSaNapUrvaka grahaNa karela che. to pachI viSaya vigere vinAnA graMthanuM tame zA mATe vivaraNa karo cho? (have TIkAkArazrI prathamagAthA prastuta karatAM pahelAM ja emAM arthapattithI viSaya vigere kahelA ja che." e vAta spaSTatApUrvaka kahI de che.) uttara : A pramANe tame je vAta karo cho te khoTI che kemake abhidheyavigerenI hAjarI che arthAt abhidheya vigere ahIM kahevAmAM AvelA ja che. (prazna H kyAM kahelA che? amane to jaNAtAM nathI.) uttara : te A pramANe che - A upadezamAlAmAM upadezo e ja abhidheya = viSaya che. (ethI graMthanA nAma dvArA ja graMthanA viSayanuM sUcana karI devAmAM AveluM che. have tamane prazna thaze ke graMthakArazrIne A upadezo ApavAnI jarUra zI paDI? jene lIdhe A graMtha racyo? enA javAbarUpe arthapattithI kartA ane zrotAnuM anaMtara ane paraMpara prayojana jaNAI ja jAya che. te A pramANe -) (1) "upadezonA kathana dvArA jIvo para anugraha karavo' e graMthakartAnuM anantara = tatkAlanuM prayojana che ane (2) zrotAne te upadezono bodha karavo e zrotAvarganuM anantara prayojana che ane kartA tathA zrotAne anukrame graMthakaraNa tathA zravaNa dvArA paramapada = mokSanI prApti thavI e baMneyanuM paNa paraMpara prayojana che. (have saMbaMdhane jANavA mATe zAstramAM A zloka prasiddha ja che ke "saMvadha: provata paddha thAt, tirthatatrayogane protte.... | arthAt A graMthanuM A prayojana che" e pramANe kahevAye chate saMbaMdha kahevAI ja gayelo samajavo.' ethI ahIM prayojana to upara kahI dIdhuM enA AdhAre saMbaMdha paNa graMthamAM che ja ane te) saMbaMdha vaLI ahIM upAyopeya bhAva svarUpa levo. temAM upeya ahIM prakaraNanA arthanuM jJAna thavuM te che ane upAya A prakaraNa pote ja che. (kemake graMthakArazrIe A prakaraNa zrotAvargane padArthanuM jJAna thAya e mATe ja to racyo che. arthAt emanuM prayojana A prakaraNa dvArA "bodha karAvavo' e ja che. eTale upAya tarIke A prakaraNa pote ja thAya. ane upAya jo sacoTa hoya to Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enAthI upaya prApta thaI ja jAya. ethI ahIM paNa arthajJAnarUpa upeya prApta thaze ja. A rIte prayojananA kathana dvArA saMbaMdhanuM kathana thaI ja jAya che.) AthI = abhidheya vigere A graMthamAM hovAthI A vivaraNa karavuM yogya ja che, nakAmuM nathI. vizeSArtha : (1) mA pUrvapakSanI timaid 'asyAH' 206 cha bAlavAno . (1) 'abhidheyAdizUnyatvAt' bhe 56 sAthe ane. (2) 'vivaraNakaraNaM' 56 sAthe 55. temAM pahelA pada sAthe joDatI vakhate chaThI vibhaktino artha karavAno nathI kemake tyAM SaSThI ane tva no lopa karIne ja artha karavAno che. te A pramANe - "A (upadezamAlA) viSaya vigerethI zUnya che. tethI bhAnu (75zamAsAnu) viv21|721| nirartha cha.' A rIte pUrvapakSe prathama gAthAne joIne prazna uThAvyo. (2) 'yuktaM' bhai 'ta' bhUtahatana na sama4di mA (anaT n|) arthamA sama4vo. (3) pUrvapakSamA 'asyA vivaraNakaraNaM' // prbhaae| ti cha bhane uttara 5kSamA 'etad vivaraNa karaNaM' // prbhaae| zo cha.4ve sahI bane paMtimA 28 srvnaamn| vizeSyo me 4 nathI. paraMtu / che. paDeTAmA 'asyAH' thI 75zamAmAnu' ma artha thAya nyAre bImA samAsa na ho| sAthe 'etad' sarvanAma napuM. me. vayanamA DopathI. 'vivaraNakaraNaM' za6 4 anu vizeSya banaze. nahiM 3 64hezamANA'. (4) chanda 'iti' 206 4 bhUsyo cha / uttaranI samAptino sUya che. have prathama gAthAnI avataraNikA kahe che : tatrA''dyagAthayA ziSTasamayAnusaraNArthaM bhAvamaGgalamAha jagacUDAmaNibhUo usabho vIro tiloysiritilo| ego logAicco, ego cakkhU tihuyaNassa // 1 // jagacUDAmaNi0 gAhA : iyaM hi bhagavadguNotkIrtanArthA, tasya ca nirjarAhetutayA tapovad maGgalatA sphuttaiveti| jagata:- bhuvanasya, cUDAmaNibhUto mahAnAgasya zikhAratnavat pradhAno bhUtazabdasyopamAvAcitvAt jagaccUDAmaNibhUtaH, anena lokottmtvmaah| ko'sau? vRSabhaH prathamatIrthakaro viirshc| cazabdasya luptanirdiSTatvAdevamuttaravizeSaNeSvapi yojym| trilokazriyaH jagattrayakamalAyAstilaka: - vizeSakastrilokazrItilakaH, anena bhuvanabhUSakatvaM kthyti| lokyata iti lokaH paJcAstikAyAtmako gRhyate, tasyAdityavadAdityaH kevalAlokena prakAzakatvAt, eka advitIyaH, dravyAdityena tatprakAzAyogAd, anena tu svArthasampadaM drshyti| tribhuvanasya- lokatrayavAsiviziSTAmaranaratiryagrupasya cakSuriva cakSuryathAvasthitapadArthavilokanahetutvAt, parArthaprayuktadhvanInAM siMho mANavaka iti nyAyena ivAdivirahe'pi tadarthagamanAd, ekam-asahAyam, dravyalocananirIkSite baadhaadrshnaat| pulliGganirdezastu prAkRtatvAdaduSTaH, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anena praarthsmpttimaacsstte| athavA vIre bhagavati jIvati sati guNastutiriyaM prakaraNakAreNa kAkvA ckre| RSabho jagaccUDAmaNibhUto'dhunA muktipadasthAyitayA caturdazarajjvAtmakalokasyoparivartItyarthaH, vIraH punaH pratyakSopalakSyamANatayA trilokazrItilako bhuvanalakSmImaNDanamiti bhaavH| tathA'nayormadhye eka RSabho lokAdityo yugAdau prabhAta iva vivekapratibodhadvAreNa padArthodyotakatvena ca nikhilavyavahArakAraNatvAt, ekaH punarvIrazcakSuH tribhuvanasya idAnIntanajantucakSurbhUtAgamArthabhASakatvAditi // 1 // avataraNikA : tyAM = jenuM ame vivaraNa karavAnA chIe te upadezamALA graMthamAM pahelI gAthA vaDe ziSTa = sajjana puruSonI maryAdA (AcAra)ne anusaravA mATe bhAvamaMgalane kahe che : (arthAt ziSTa puruSo koIpaNa pravRtti zarU karatAM pahelA potAnA ISTadevatAnA smaraNa - namaskAra vigere rU5 bhAva maMgalane kare ane graMthakArazrI pote ziSTa che mATe eo paNa e AcAra pAlana mATe graMtha zarU karatAM pahelAM bhAva maMgalane kahe che.) (maMgalanuM "bhAva" vizeSaNa mUkavA dvArA dravyamaMgalano vyavaccheda (bAdabAkI) karI dIdhelo samajavo. kemake dahIM vigere rUpa dravyamaMgala e anekAntika ane anAtyantika hovAthI nirvijJa samAptinuM kAraNa banI zake nahi.) (anekanika - phaLa Ape ja evo niyama nahiM. anAtyantika - Ape to ya pUrepUruM Ape evo niyama nahiM.) gAthArtha H (1) RSabhaprabhu ane vIprabhu jagatunA mastakane vize maNi samAna che, traNa lokarUpI lakSmInA tilaka samAna che, lokanA advitIya sUrya samAna che. (tathA) traNa bhuvananI eka = sahAyanI jarUrIyAta vagaranI = asahAya evI AMkha samAna che. sAlA athavA (2) 28Sabhadeva bhagavAn jagatanA mastakane viSe maNirUpa che (ane) vIra prabhu traNa lokarUpI lakSmInA tilaka samAna che. (temAM) eka (AdinAtha) loka mATe sUrya samAna che. ane eka (vIraprabhu) traNa bhuvananA cakSu samAna che. || 1 | TIkArtha : (koI paNa gAthAnI TIkAnI zarUAta karatAM pahelAM TIkAkArazrI gAthAnA pahelA zabdane pratIkarUpe nIce utAre jethI khyAla Ave ke A gAthAnI TIkA zarU karAI che. ema ahIM paNa "lavUDAmagiNiI' A pratIka utArIne TIkAkArazrIe "A gAthAnI TIkA huM zaru karuM chuM' evuM sUcana karyuM che. ethI eno artha karavA besavuM nahi. A pramANe dareka ThekANe samajI levuM.) (ahiM TIkAnI je prathama paMkti che te garbhita rIte rahela eka praznanA khulAsArUpa che. te prazna A pramANe : prazna : tame avataraNikAmAM "graMthakArazrI bhAvamaMgalane kahe che' - evo ullekha karyo che. jyAre A zlokamAM to e dekhAtuM nathI. kemake bhAvamaMgala sAmAnyathI namaskAra dvArA thatuM hoya che. enI jagyAe ahIM to mAtra bhagavAnanA vizeSaNo, upamAo ja Apela che?). pharthe hi... uttara bhAI! A gAthA kharekhara bhagavAnanA guNonI stavanAnA arthavALI che eTaluM to pAEchene? Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA. ane te bhagavAnanA guNonuM utkIrtana = stavana nirjarAnuM kAraNa bane che ane ethI te utkIrtana maMgala che e vAta spaSTa ja che. jema tapa nirjarAnuM kAraNa banatuM hovAthI e maMgala tarIke prasiddha ja che. tenI jema ahIM stavana paNa nirjarAnuM kAraNa banatuM hovAthI e maMgala tarIke spaSTa ja che ane maMgalarUpa utkIrtana ja ahIM gAthAmAM kaheluM hovAthI ame avataraNikAmAM kazuM khoTuM kahyuM nathI. rUti' zabda uttaranI samAptino sUcaka che. vizeSArtha (1) ahIM tatha' zabdathI 'utkIrtana' zabda samajavAno che. nahIM ke artha. kemake "artha' zabda bahuvrIhi samAsane lIdhe "gAthA" zabdanuM vizeSaNa banI gayo hovAthI strIliMgamAM che. jyAre tastha' pulliMga rUpa che. (2) "tastha' zabda "nirnarahetutA' tathA paMtI' baMneya pada sAthe joDavAno che ane e banne sAthe joDatI vakhate "SaSThI' "tA'no lopa karIne artha karavAno che. TIkArya : gati:.. (prabhu) jagata = bhuvana (urdhva-adho-tiraskRloka rUpa traNa bhuvana)nA mastakane viSe maNi rUpa che arthAt mahAnAga = viziSTa maNidhara nAganI phaNA upara rahela maNi jema pradhAna = zreSTha vastu gaNAya tema (bhagavAna paNa) jagatanA mastakane viSe maNirUpa che. eTale ke jagatane viSe pradhAna che evo artha samajavo. (bAkI jagatanuM mastaka kyA hovAnuM? paNa nAganA maNinI sAthe sarakhAmaNI karavA A rIte lakhela che.) (A pramANenA tAtparyanA AdhAre vUDAmaNi = "pradhAna' Avo artha jANavo.) (prazna : "bhUta' zabdano artha to 'thayelo' vigere thAya kemake e bhUtakRdata che. jyAre tame ahIM 'rUpa" ema artha karyo che. to e kevI rIte barAbara gaNAya?) uttara H ahIM "bhUta' zabda upamAne kahenAro che. arthAt e bhUtakRdaMtanA pratyaya vALo zabda na samajatAM svataMtra eka upamAvAcaka zabda jANavo ane evuM hovAthI ame ahIM "rUpa" ema upamAgarbhita artha karyo che. ("navUDAmaLimUta:' A "pUDAmaNUiko" gAthA zabdanuM pratIka svarUpa che. gAthAnA zabdo TIkAmAM be rIte utAravAmAM AvatAM hoya che : (1) te zabdanA samAsa-artho vigere badhuM karyA bAda utAre ane (2) pahelA zabda utArIne pachI tenA artho, samAso vigere khole. A graMthamAM baMne paddhati vaparAyelI che. temAM atyAre prathama zlokamAM sAmAnyathI paddhatinaM.1 pramANe samajavuM.) ane... A vizeSaNa dvArA (bhagavAnanuM) lokomAM uttamapaNu che arthAt prabhu e lokomAM uttama-zreSTha che' ema (graMthakArazrIe) kahI dIdhuM (kemake jagatane viSe pradhAna vyakti te ja hoI zake Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je lokomAM zreSTha hoya. nagarano rAjA te ja thaI zake je lokomAM kSAtravaTanI apekSAe caDiyAto hoya.) prazna : tame je A "jagatane viSe pradhAna rUpa' vyakti kaho cho te vyakti koNa che? uttara : vRSabha ('vRSabha' e pramANe nAmavALA A avasarpiNInI covIzInA) prathama tIrthakara ane vIraprabhu (e jagatane viSe pradhAna rUpa che). (prazna : tame ahIM "ane arthavALo gha' zabda kyAMthI lAvyA? gAthAmAM to nathI lakhelo?) uttara : "gha' zabda (gAthAmAM) lopAI gayelo che nirdeza-kathana jeno evo che. (arthAt gAthAmAM spaSTa zabda rUpe 'va' bhale nathI dekhAto paNa arthane barAbara saMgata karavA lopAI gayelo "gha' zabda ahIM samajavAno ja che. jema "T - go' pachI AvatAM "ga" no lopa thavA chatAM lopAyelo evo paNa ga' tyAM samajIe chIe tema.) ane evuM hovAthI jema ahIM "' zabda lupta nirdezavALo che tema have pachInAM (AkhA graMthanA) vizeSaNomAM paNa - jyAM "' zabdanI AvazyakatA hoya chatAM graMthakArazrIe lakhela na hoya tevI bAbatomAM paNa ra' zabdanuM lupta nirdezavALApaNuM samajI levuM. (prazna H teo kevA che?). uttara : ritno... traNa jagatarUpI lakSmIdevInA (kapALane viSe) tilaka samAna (vizeSakano artha tilaka ja che) prabhu che. A vizeSaNa vaDe "prabhu traNa bhuvanane zobhAvanAra che' A pramANe (graMthakArazrI) kahe che. vizeSArtha (1) "phUDAmaNibhUtaHzabdano TIkAkArazrIe sIdhesIdho artha na karatAM eno phalitArtha kahyo che. kemake eno zabdArtha e sahelo ja che. mATe e zabdathI je tAtparya kADhavo hato e tAtparya ja phalitArthamAM batAvI dIdho. (zabdArtha = jagatanA mastakane viSe maNi jevA, phalitArtha = sarpanA mastakane viSe jema maNi pradhAna vastu gaNAya tema prabhu e lokamAM pradhAna puruSa che.) (2) prazna : tame je "vuiM.... yogyam' A paMktino artha karyo emAM "yogyam' zabdanA vizeSa tarIke turtaniddhitva'ne kema batADyuM? uttara : jo vizeSya tarIke ' zabda lo to e pulliMga hovAthI "voca' nuM napusaMkaliMga ghaTaze nahIM. jyAre .... nirdiSTatva' e napusaMkaliMga zabda ja hovAthI badhuM saMgata thaI jaze. (3) prazna : prabhu traNa bhuvanane zobhAvanAra kevI rIte che? uttara : koI gAma ke nagaramAM viziSTa vyakti ke vastu rahelI hoya to lokamAM ema kahevAya ke "A gAma vigere A vyakti vigerethI zobhI uThela che. tema prabhu A jagatamAM kevalajJAnAdi viziSTa guNanA dhAraka vyakti tarIke che ane evA viziSTa vyakti vaDe (jene ahIM AbhUSaNanI upamA ApavAmAM AvI che tenA vaDe) A jagaturUpI lakSmI zobhI uThe emAM Azcarya zuM? Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkArya strokyata... je jaNAya te loka (ane e loka tarIke ahIM urdhva loka vigere rUpa na letAM) pAMca astikAya (dharmAstikAya vigere) rUpa loka levAno che. e lokanA = lokane prakAzita karavA mATe sUrya jevA che mATe sUrya (A banneya arihaMta paramAtmA che.) prazna H sUrya to potAnA kiraNo vaDe lokane prakAzita kare che e ame spaSTa paNe joI zakIe chIe. paNa prabhu jo sUrya jevA hoya to e kevI rIte lokane prakAzita kare che?) uttara : prabhu kevalajJAnarUpI prakAzavaDe pAMcaastikAyarUpa lokane prakAzita karanArA che = jaNAvanArA che. mATe emane ame sUrya jevA kahyA che. (prakAzita karavuM eTale vastu jaNAvavI. jema sUrya prakAza vaDe vastune jaNAve che tema prabhu kevalajJAna vaDe vastune jaNAve che mATe sUrya jevA prabhu che.) (prazna : prabhu kevA sUrya jevA che?) uttara : eka = advitIya sUrya jevA che. (advitIya = jenI samAna bIjo koI nathI.) (prazna : prabhu jema prakAzaka che, tema sUrya paNa prakAzaka che ane jyAre prabhu hAjara hatAM tyAre sUrya nhoto evuM to nhotuM to pachI zA mATe tame prabhune advitIya sUrya kaho cho?) uttara : tame je prakAzaka sUryanI vAta karo cho e to dravyasUrya che ane e dravyasUrya dvArA kyAreya tenuM = pAMca astikAyarUpa lokanuM prakAzita karavuM ghaTI zake ema nathI. (jyAre prabhu bhAvasUryarUpa che ane eo kevalajJAna dvArA saMpUrNa lokane prakAzita karavAnuM sAmarthya dharAve che. mATe eone advitIya sUrya jevA kahyA che.) A = "o no Dravyo' vizeSaNa vaDe vaLI prabhunI svArtha saMpattine = potAnA mATenI saMpattine graMthakArazrI kahe che. (arthAt "prabhu potAne upayogI banatI evI kevaLajJAnarUpI lakSmInA dhAraka che." evuM graMthakArazrI kahI rahyA che. kemake kevalajJAna vagara advitIya sUrya jevA prabhu banI zake ema nathI ane prabhune sUrya jevA graMthakArazrIe kahela che, ethI prabhu kevaLajJAnanA dhAraka che e vAta nakkI che. ane kevalajJAna e vaLI AtmAno guNa hovAthI potAnI saMpattirUpa kahevAya.) (vaLI prabhu) tribhuvanaya... traNa bhuvananA = traNa lokamAM vasanArA viziSTa (= mArgAnusArI, bhavya) deva, (viziSTa) manuSya tathA (viziSTa) tiryaMca rUpa traNa bhuvananA) cakSu jevA che. (prazna : cakSu e jovAnuM sAdhana che ane deva vigere badhA pAse AMkha to che ja ane e AMkha dvArA e loko joI zake che to pachI prabhu temanA mATe "cakSu jevA che' evuM tame kevI rIte kaho cho?) uttara : je pramANe padArtho = jIvAdi padArtho rahelA che te pramANe rahelA te padArthonA vilokana = jovAmAM - jANavAmAM prabhu e hetu che. (arthAt prabhunI dezanA dvArA devo vigere yathAsthita jIva vigere padArthone samyagU rIte jANI zake che. mATe padArthone jANavAmAM prabhu e hetu banyA. jema AMkha ghaTAdine Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovAmAM hetu bane che tema.) ane AvA heturUpa hovAthI eo cakSu jevA che. (prazna : 'srotyi' ane 'tribhuvanasya cakSuH' A baMneya vizeSaNo AgaLa kyAMya 'va' vigere upamA vAcaka zabdo lakhelA nathI. chatAM tame artha 'va' vigere hoya e rIte karyo che. to e kevI rIte cAlI zake ?) uttara H 56 = je zabda jenA mATe vaparAto hoya te vyaktithI bhinna evo vyakti ene '52' kahevAya ane evA '52' mATe vaparAyela dhvani = zabdone viSe 'va' vigere upamA vAcI zabdo na hoya to paNa teno artha tyAM jANI ja levAno hoya che. (prazna H eTaluM spaSTa samajAyu nahiM. dRSTAMtathI samajAvo.) uttara : juo, 'siMddo mALava:' A pramANe eka nyAya che. A nyAya vaDe = dRSTAnta vaDe A ja vAta spaSTa rIte jaNAI jAya ema che. te A pramANe - 'mANavaka nAmano vyakti (parAkrama vigerene AdhAre) siMha jevo che.' e vAta A dRSTAMta dvArA kahevI che. have ahIM 'mANavaka' e 'siMha' zabdathI vAcya siMha padArthathI para = bhinna che. chatAM amuka samAnatAne laIne e siMha zabda mANavaka mATe vaparAyelo che. have jo tyAM 'va' vigereno abhAva hovAne lIdhe 'siMha mANavaka' ema artha karIe to e saMgata na thAya ethI 'mANavaka siMha jevo che' e pramANe 'va' zabdano artha tyAM samajavo ja paDe. ema ahIM paNa 'prabhu lokAditya' ane 'prabhu traNabhuvananA cakSu' e sIdhesIdho artha saMgata thAya ema nathI. mATe tyAM paNa 'Dva' vigereno artha samajavo ja paDe. eTale ke prabhu lokane prakAzita karavAM mATe sUrya samAna che ane traNa bhuvananA jIvo mATe dezanA dvArA cakSu samAna che. ethI upa2 ame je artha karyo e barAbara che. (prazna : prabhu kevA cakSu samAna che ?) uttara : m... prabhu eka = asahAya = jene koI sahAyanI jarUra nathI evA bhAva cakSu samAna che. (prazna : AvuM vizeSaNa mUkavAnI jarUra zI paDI? ) uttara H lokika cakSurindriyane AMkhano DoLo - kIkI rUpa dravya AMkhanA sahAyanI jarUra paDe ane e dravya AMkha vaDe jovAmAM aneka sthaLe spaSTa paNe bAdhA = takalIpha dekhAya ja che. (jemake H aMdhArAmAM e joI na zake, dUra rahelI vastu joI na zake vigere. jyAre kevaLajJAnI prabhu lokottara AMkha che. ane e sahAyanirapekSa hovAthI emane vastu aMdhArAmAM hoya ke ajavALAmAM. dUra hoya ke najIka jovAmAM kazI ja takalIpha paDatI nathI ane evA prabhunI dezanAnA zravaNathI traNabhuvananA lokone paNa bAdhA vagaranu jJAna thaze.) mATe prabhune ahIM 'eka = advitIya cakSu samAna' tarIke kahyA che. (prazna : tame '' zabdane 'cakSu' nA vizeSaNa tarIke batADela che. paNa e barAbara nathI. kemake gAthAmAM '' zabda puliMgamAM batADyo che ane 'cakSu' zabda to napusaMkaliMga che ?) uttara H gAthAmAM je '' zabdano puliMgamAM nirdeza karyo che e nirdeza vaLI prAkRta hovAne lIdhe thayo che. (arthAt prAkRtamAM liMgano vyatyaya - pheraphAra thaI zake che.) mATe puliMga hovA chatAMya 'cakSu'nA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSaNa tarIke eno nirdeza duSTa nathI. AnA vaDe = A 'chyo navU tiduyaLastra' vizeSaNa vaDe prabhunI pArthasaMpatti = 5ra mATenI saMpattine (graMthakArazrI) kahe che. (arthAt prabhu dezanA ApanAra hovAthI lokonA cakSu samAna thAya che. ethI prabhunI 'dezanA' nAmanI saMpatti e 52 mATe upayogI saMpatti che.) vizeSArtha : (1) 'toyate' dvArA 'sro' zabdano vyutpatti artha kahyo ane 'pannAstiAyAtmaLa:' enA dvArA ruDhi - artha batADyo che. jo e na batAve to mAtra vyutpatti - arthavALA 'to' zabdathI 'urdhvaloka - tirhAloka vigere' paNa artha karI zakAya je ahIM saMgata thaI zake ema nathI kemake e artha letAM mAtra lokAkAza ja Ave. jyAre prabhu kevaLajJAna vaDe lokAloka ubhayanA prakAzaka che. ane emanuM ubhayanuM prakAzakapaNu e 'bhoLa' zabdano 'pannAstiLAyAtmaja' artha karatAM ja spaSTa thaI zake ema che. kemake emAM AkAzAstikAya AvI jAya ane AkAzAstikAya e lokAloka banneya sthaLe che. (2) 'tu' zabda ahIM'vaLI'nA arthamAM che. enAthI Avo artha thAya ke 'AgaLanA be vizeSaNo vaDe 'lokottamapaNuM' vigere kahyuM hatuM. A vizeSaNa vaDe vaLI svArthasaMpattine kahe che.' (3) 'tribhuvana' zabda kSetrano sUcaka che ane deva vigere kSetrI - kSetramAM vasanArA che. have ahIM 'tribhuvana'no ja artha karI dIdho '.... tiryarUpa' to emAM kSetrIno kSetramAM upacAra karI dIdhelo jANavo arthAt kSetrane ja kSetrI svarUpe oLakhAvI dIdho ane Avo upacAra karavo ahIM Avazyaka eTalA mATe che ke prabhu e dezanA dvArA vyaktione viSe jJAnanA kAraNa bane che. nahIM ke kSetrane viSe jJAnanA kAraNa kemake kSetra e jaDa hovAthI emAM jJAna saMbhavI na zake. mATe 'tribhuvana' zabdano yathAzrutArtha na karatAM upacaritArtha TIkAkAre karyo che. (4) prazna H tame TIkArthamAM 'viziSTa'no artha 'mArgAnusA2I bhavya' evo kema karyo? ene badale viziSTa = 'ezvarya vigerevALA' vigere artha na karI zakAya? uttara H prabhu dezanAthI samyajJAna mArgAnusArI, bhavya evA ja deva vigerene thAya, nahIM ke badhA ezvaryAdivALAne, kemake ezvaryAdivALA to saMgama vigere abhavI, durbhAvI jIvo paNa hoI zake che ane eone dezanAthI bodha thato nathI. jyAre ahIM 'prabhu dezanA dvArA devAdinA samyag jJAnanA hetu che' evuM jaNAvavuM che. mATe TIkAkArazrIe hoMziyArIpUrvaka 'viziSTa' zabda mUkIne 'mArgAnusArI, bhavya'nuM sUcana karI dIdhuM. ('viziSTa' zabdathI anya paNa artho - zuklapAkSika vigere karI zakAya. paraMtu koI paNa artha ka2vAmAM eTalo khyAla rAkhavo ke evA arthavALA jIvomAM e karela artha samyajJAna thavAmAM heturUpa hovo joIe.) (5) ahIM'gamana'no artha 'javuM' ema na karatAM 'bodha' artha karavAno che. (gatyarthavALA dhAtuo jJAnabodha arthamAM paNa vaparAya che.) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkArtha : (have TIkAkArazrI prathama zlokano artha judI rIte kare che) athavA... athavA, vIra bhagavAna jIvaMta hote chate (tyAranI avasthAne laIne emanAmAM je guNa saMgata thato hato te) guNanI A stuti prakaraNakAra = graMthakArazrI vaDe kAku dvArA = ADakatarI rIte karAI che. te guNastuti A pramANe che. 'RSabhadeva te jagatanA mastakane viSe maNirUpa che'. Ano bhAvArtha A pramANe jANavo ke : RSabhadeva hamaNAM muktinA sthAna = mokSane viSe rahenArA rahelA che (ane e sthAna coda rAjalokanI u52 che je lokanuM mastakarUpa gaNAya) ane evA sthAna 52 rahelA hovAthI 'RRSabhadeva cauda2AjasvarUpa A lokanI upara mastaka bhAgane viSe vartanArA che' Avo phalitArtha A 'nAndUDALibhUta: ' vizeSaNano jANavo. = (prabhu vIra jIvatAM hatAM tyAre AdinAtha prabhu nirvANa pAmI gayA hatAM mATe emanA mATe A vizeSaNa barAbara che.) vIra prabhu vaLI (vartamAnamAM jIvaMta che ane graMthakArazrI paNa emanA ziSya tarIke hovAthI samakAlIna che mATe graMthakArazrIne vIra prabhu) pratyakSapaNe dekhAtAM hovAthI traNa lokarUpI lakSmIdevInA (bhAlapradezaviSe) tilaka = AbhUSaNavizeSa samAna che arthAt 'bhuvanarUpIlakSmIne zobhAvanAra che' epramANe A vizeSaNano tAtparyArtha che. bhAva = ('A hIrAno hAra A vyaktine (vartamAnamAM) zobhAvanAra che' AvuM koI vyakti kyAre bole ? jyAre sAme rahela trIjI vyaktie e hAra paheryo hoya. tema ahIM paNa vIra prabhune 'zobhAvanAra' tarIke je kahyA te jo prabhu jIvatAM hoya to ja saMbhavI zake. mATe vIra prabhunI jIvaMta avasthAne AzrayIne A stuti graMthakA2zrI vaDe karAI.) tathA = ane A be prabhunI vacce eka (je) RRSabhadeva che (te) lokane viSe sUrya samAna che. kemake sUrya jema prabhAtamAM tema teo yuganI AdimAM vivekarUpI pratibodha = jAgrata dazA pragaTAvavA dvArA ane padArthone prakAzita karanArA hovAthI saghaLAya = lokottara ane laukika rUpa samasta vyavahAranA kAraNa che. (arthAt jema prabhAte sUryano udaya thatAM loko nidrAno tyAga kare ane sUryanA prakAzane kA2Ne badhI vastuo spaSTa dekhAtI hovAthI loko uThIne potAnI dainika kriyAo - vyavahAro zarU kare, tema, RSabha prabhue paNa yugalika kALa bAdanA yuganI zarUAta thaI tyAre lokone vyavahA2, dharma vigere viSayaka viveka = ajJAnano tyAga karAvyo ane pachI badhA padArthonuM spaSTa jJAna karAvyuM tyArabAda lokoe laukika - lokottara badhA vyavahAro barAbara zarU karyA. mATe A sarakhApaNAne laIne RSabha prabhu lokane viSe sUrya jevA che) (te be prabhumAM) vaLI eka (je) vIra prabhu che (te) traNa bhuvananA cakSu samAna che. 11 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kemake hamaNAMnA = duSamakALanA jIvone cakSu svarUpa je Agama padArtha che tenA bhASaka = bolanArA prabhu vIra che mATe teo cakSu samAna che. (arthAtu hamaNAMnA jIvone sAkSAt dezanAnuM zravaNa zakya nathI mATe prabhuvIra sIdhesIdhA cakSu svarUpa nathI paNa cakSu svarUpa je Agama' nAmano padArtha che tenA bhASakarUpe prabhu hovAthI upacArathI prabhuvIrane cakSu kahI dIdhAM.) (cakSuthI vastu dekhAya = jaNAya tema AgamathI vastu jaNAya mATe Agama cakSu samAna che.) ti' zabda e prathama gAthAnI TIkAnI samAptino sUcaka che. vizeSArtha H (1) "tilaka' zabdano sIdhesIdho artha "AbhUSaNa vizeSa = kapALa para lagADavAmAM AvatuM AbhUSaNa' Avo thAya. have ahIM e artha nahoto levo paNa e tilakathI je zobhA rUpa kArya thAya e kArya levuM hatuM mATe TIkAkArazrIe tilaka = zobhAvanAra (maMDana) e pramANe bhAvArtha batADI dIdho ane e hakIkatane sUcavavA emane "rUti mAva:' zabda lakhI dIdho. (2) va:' A zabda bIjA arthamAM puliMga ja rahevA daI baMne prabhunA vizeSaNa tarIke banAvI dIdho. eTale prathama artha pramANe bIjA arthamAM koI "prAkRtatAtu' hetu mUkavAnI AvazyakatA UbhI thaze nahIM. lll adhunaitaduddezenaiva tapaHkarmopadezamAha saMvaccharamusabhajiNo chammAsA vaddhamANajiNacaMdo / iya vihariyA nirasaNA, jaeja eovamANeNaM // 2 // saMvacchara0 gAhA : saMvatsaraM - varSam RSabhajina: - prathamatIrthakaraH, SaDmAsAn varddhamAnajinacandraHzrIvardhamAnAbhidhAnaH pradhAnatvAt zrutAdijinanakSatrarAja ityarthaH, ityevametau vihatAvupasargaparISahasahanArthaM paryaTitau nirazanau-nirbhojanau upoSitau iti svarUpaM nivedya ziSyaM pratyAha- 'yateta' tapaHkarmaNi yatnaM kuryAd bhavAn, 'etadupamAnena' RSabhavarddhamAnopamayetyarthaH / tathAvidhazaktivikalatvAdazakyAnuSThAno'yamupadeza: iti cet, naitadasti, idaM hIha tAtparyam-yadi tAvad bhagavantau caramadehatvAdyathAkathaJcinmuktigAminAvapyevaM vihatau ato'nyena sandigdhamuktigamanenaikAntikamuktikAraNe taduktatapa:karmaNi yathAzakti sutarAmAdaro vidheyaH, bhagavadbhyAM svayamAcaraNena drshittvaaditi| etatkathAnake suprasiddhatvAnna kathite // 2 // avataraNikA H have "tad' = A baMne prabhunA uddeza vaDe ja = eone lakSyamAM rAkhIne ja taparUpI kriyA viSayaka upadezane kahe che : (arthAt "jema baMneya prabhue viziSTa tapa karyA tema tame paNa evA tapanA AcaraNa viSe prayatnazIla bano' evo upadeza havenI gAthA dvArA graMthakArazrI Ape che.) gAthArtha H eka varSa sudhI RSabhajina ane cha mahinA sudhI vardhamAna nAmanA jinacaMdra (kevalIone viSe caMdra samAna) A pramANe (ATalA kALa sudhI A baMne prabhu) khAdhA vagara vicaryA (tethI) teonA dRSTAMtane laIne Ape) yatna karavo joIe. / 2 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkArtha : saMvatsara = (eka) varSa sudhI "RSabhajina' = RSabha nAmanA prathama tIrthaMkara, (ane) cha mahinA sudhI 'vardhamAna nAmanA jinacaMdra = zrI vardhamAna nAmanA, Rtajina vigere je aneka prakAranA jinarUpI nakSatro che teonA rAjA samAna (arthAt jema nakSatrono rAjA caMdra kahevAya tema prabhu vIrajina zrutajina vigerenA rAjA che mATe caMdra samAna kahyA.) (prazna H kema prabhuvIra e rAjA samAna che?) uttara : kemake prabhu vIra e zruta vigere jinomAM (kevaLajJAna, samavasaraNa vigererUpa Rddhi vigerenI apekSAe) pradhAna = zreSTha che mATe jinomAM caMdra samAna che. A pramANe (ATalA kALa sudhI) A baMnneya prabhu viharyA = upasargo ane pariSadone sahana karavA mATe (jagatane viSe) cArebAju vicaryA. (prazna : kevI rItie prabhu vicaryA?) uttara H bhojana vagara arthAt upavAsI rUpe vicaryA. A pramANe (baMne prabhunA tApUrvakanA vicaraNanuM) svarUpane kahIne (have) ziSya prati kahe che ke : Ape tapa karma = tArUpI kriyAne viSe yatna karavo joIe. (prazna : gurujI! kone najaramAM rAkhIne mAre yatna karavo joIe?). uttara : A baMneya = RSabha tathA vardhamAna prabhunI upamA vaDe arthAt eonA ghora pariSaho upasargo sahana karavA pUrvakanA tapane najara samakSa rAkhIne tapane viSe yatna karavo joIe. prazna : paramAtmA jevI zakti to konI pAse hoI zake? arthAt koInI pAse na hoya tethI tame atyAre je ziSyane paramAtmAnA viziSTa tapa samAna tapa karavAnuM kaho cho te ziSya (arthAt vartamAnano koIpaNa vyakti) tevA prakAranI (paramAtma samAna) zaktithI rahita che. ane e rahita hovAthI ene apAto) A upadeza azakya anuSThAna vALo = nathI zakya karaNa - pAlana jenuM evo che. (mATe ziSya prati tamAro A upadeza nirarthaka che.) uttara : A pramANe jo tame kahetAM ho, to tamArI A vAta khoTI che, kemake ahIM = A upadezanI pAchaLa kharekhara A tAtparya che : A baMneya prabhu caramazarIrI = tadbhavamokSagAmI hovAthI game te rIte = tapa kare ke na kare mokSe janArA ja hatAM chatAM evA paNa prabhu jo A pramANe = viziSTa tapa karavA pUrvaka vicaryA. (to pachI) emanAthI = caramazarIrI prabhuthI anya = bIjA vyakti vaDe ke jenuM (te ja bhavamAM) mokSa gamana saMdigdha = saMdehavALuM che evA vyakti vaDe to ekAnta mokSanuM kAraNa evA temanA vaDe = paramAtmA vaDe kahevAyela tapaH karmamAM zakti pramANe sutarAM = nakkI Adara = prayatna karavo ja joIe. (praza: "mokSe javuM hoya to tapamAM Adara karavo joIe evuM zA mATe? zuM khAtAM-pItAM mokSe na javAya?) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara H baMneya bhagavAna vaDe jAte ja (tapanA) AcaraNa = karavA dvArA (tapa mokSanA kAraNa rUpe) batAvAyelo che. (arthAt potAnuM mukti gamana te ja bhave nakkI hovA chatAM eoe je tapa Acaryo e sUcavavA mATe ke 'amAro paNa je mokSa thavAno che te A tapathI thavAno che. nahIM ke khAtAM-pItAM kemake A tapamAM dehamamatvanA tyAganI prekTIsa (abhyAsa) hoya che ane e abhyAsano atizaya thatAM ja deharahita = siddha avasthA prApta thaI zake. je mokSarUpa che.') A pramANe paramAtmA vaDe batADAyeluM hovAthI ja mumukSu mahAtmAe yathAzakti tapamAM yatnAtizaya karavo joIe. paramAtmAnuM dRSTAMta levA pAchaLa Avo tAtparya hovAthI azakyAnuSThAnaviSayavALo upadeza nathI. kemake A tAtparyamAM 'yathAzakti' zabdano ullekha karyo che. TIkAno 'ti' zabda gAthAnA padanA artho pUrA thayAno sUcaka che. A baMneya prabhunA kathAnako atyaMtaprasiddha hovAthI (mArA vaDe) nathI kahevAyA. / / 2 / / vizeSArtha : (1) prazna H TIkAmAM 'saMvatsara'no artha mAtra 'varSa' ema ja karyo che. to tame eno artha 'eka varSa' evo kevI rIte karyo? uttara H eka vacana je 'varSa' zabdamAM che te ja eka saMkhyAno sUcaka che ghaNA varSo levA hoya to bahuvacana karavuM paDe. mATe 'eka varSa sudhI' ema artha karyo. (2) TIkAkArazrIe 'viharaNa'no ruDhi artha sAthe zabdArtha kholIne eka masta padArtha jaNAvI dIdho. te A pramANe :- 'upasarja... paTio' Avo artha kholyo. emAM paryAau e zabdArtha che ane 35sarvapajJasahanArtha e ruDhi artha che. have 'jema jema aparicita sthAnomAM javAnuM thAya tema tema takalIpho vadhu paDe' A eka sAmAnyathI hakIkata che. ethI prabhuonuM je vicaraNa hatuM te kutUhulatAbharyuM = deza-videzone jovAnI IcchAthI prerita nahotuM paNa upasarga, pariSahone sahana karavA mATenuM hatuM. kemake baMneya prabhu sAdhvAcArathI aparicita evA kSetrone viSe sAmAnyathI vicaratAM hatAM ethI tyAM takalIpho vizeSa paDavAnI ja. (3) 'nirmonanau' zabdathI je phalitArtha nIkaLI zake te phalitArtha rUpa '3poSitau' che. ane e artha ka2vo Avazyaka eTalA mATe che ke 'bhojana na maLatAM bhojana vagarano to bhikhArI paNa gaNAya, paNa e 'upavAsI' na gaNAya. kemake 'upavAsI'no bhAvArtha 'manathI bhojanatyAgI' evo thAya che je artha bhikhArImAM ghaTI zake nahIM. jyAre baMne prabhu bhojana nhotuM maLatuM mATe 'bhojana vagaranA' to kyAreka hatAM ja sAthe manathI paNa e bhojana pratyenI Asakti chUTI gaI hovAne lIdhe 'upavAsI' paNa hatAM.' AvuM jaNAvavA phalitArtha karyo. (4) 'tathAvidhavivita' zabdano vizeSya 'ziSya (vyakti)' e adhyAhArathI prakRtanA AdhAre samajavAno che. paNa 'upadeza' ne vizeSya samajavo nahIM. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) mA 'tAvat' za06 prastuta pAta 52 bhAra bhuuv| saMskRtanI zelavizeSa35. 152rAta za6 cha. eno bIjo koI vizeSa artha karavAno nathI. (6) 'yattadoH nityasaMbandhaH' meTacyA 'ya'rnu 35 Doya tyA 'ta'nu 35 hoya 4 (pratyakSa 5) na pAtuM Doya to adhyArathI 59 / sama devAna)' ko niyama cha. methI mahI 'yadi tAvadbhagavantau...' ma 'yadi' me yahanu 35 cha. 59 / 'ato'nyena' zabda 5 / 'tarhi' me tanu rUpa hovuM joIe te na hovA chatAM paNa ahIM samajavAnuM che ane e pramANe ja ame upara TIkAryamAM artha karyo che. lll na kevalaM tapaHkarma, kSamA'pi bhagavaccaritamAkalayya kartavyetyAha jai tA tiloyanAho, visahai bahuyAiM asarisajaNassa / iya jIyaMtakarAiM, esa khamA savvasAhUNaM // 3 // 'jai tA0' gAhA : tatra bhagavAnRSabho nirupasarga vihRtaH, ato na taddvAreNopadezaH, vIreNa punarbhagavatA viharatA janmAntarajanitakarmazeSopaDhaukitairamara-nara-pazubhirvihitAni prAkRtajanadurviSahANi jIvitAntakArINi kadarthanAni titikSitAni, tatazca yadi tAvat, yadItyabhyupagame, tAvaditi kramArthaH, abhyupagato'yaM kramaH, trilokanAtho bhuvanatrayabhartA viSahate kSamate bahUni nAnArUpANi asadRzajanasya nIcatayAtmano'tulyalokasya smbndhiiniityrthH| asadRzagrahaNaM ca nIcajana-vihitakadarthanAyA durviSahatvajJApanArtham / jIvanaM jIvaH prANadhAraNam, tasya anto vinAzaH, tatkaraNazIlAni jIvitAntakarANi duSTaceSTitAnIti gmyte| itizabdenopasargakAlabhAvinaM prANaprahANakaraNadakSaM saGgamakacakramokSAdikaM prakAraM dyotayati, vineyamadhikRtyAha - eSA'nantaroditaivaMrUpA prANacyAvanapravRtte'pi pare mAdhyasthyakaraNalakSaNA kSamA zAntiH sarvasAdhUnAM samastayatInAM, bhagavadanuSThAnaM hRdi nidhAya sarvasAdhubhirevaM prAkRtajanavihitamapi tarjana tADanAdikaM kSantavyamiti bhAvaH / / 3 / / savatarasi : 'mAtra ta5: 4 (prabhune na42 samakSa 2|jiine 42 bhe) nahI, (paraMtu) kSamA paNa bhagavAnanA caritrane jANIne karavA yogya che (arthAt jema prabhunA tapane joIne tapa karavAno che tema prabhunA caritramAM prabhunI kSamAne paNa barAbara jANIne evI kSamA paNa dhAraNa karavA yogya che.)" e vAtana graMthA2zrI cha : gAthArthaH jo kharekhara traNa lokanA nAtha (evA paNa prabhu) (potAnAthI) asamAna evA lokanA evA prakAranA jIvanA aMtane karanArA, ghaNA evA (duSTa AcaraNone) (emanA jIvana daramyAna) sana 2i Doya. (to) 0 = sAranI kSamA sarvasAdhusonI hotI . / / 3 / / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkArtha : (kSamA sAmAnyathI upasargo sahana karavA daramyAna rAkhavAnI hoya che ane upasargo RSabha prabhune nhotAM thayA. ethI kSamAno upadeza prabhunA dRSTAntathI je ApavAno che. temAM prabhu tarIke vIra ja levAnA che. eno khulAso gAthAnI TIkA zarU karatAM pahelAM TIkAkArazrI kare che ) tyAM = te baMneya prabhumAM je RSabhaprabhu che te upasarga vagara vicaryA hatAM. AthI temanA dvArA ahIM kSamAno upadeza nathI apAyo. jyAre vIra bhagavAna vaDe vaLI vicaratAM chatAM arthAt jyAre chadmastharUpe dIkSA bAda vicaratAM hatAM tyAre kadarthanAo - herAnagatio sahana karAI hatI (A pramANe anvaya karavo have e 'kadarthanA'nA vizeSaNono artha kahIzuM.) (prazna - kadarthanAo kevI hatI?) 1 uttara H janmAntara = pUrvanA bhavomAM utpanna karAyelA - baMdhAyelA je karmo, tenA zeSa = bAkI rahI gayelA aMzo vaDe AvI caDelI evI, vaLI deva-manuSya-pazuo vaDe karAyelI evI, vaLI prAkRta = viziSTa saMghayaNAdi abhAvavALA sAmAnya loka vaDe atyaMta duHkhethI sahana karI zakAya evI, vaLI jIvananA aMta = nAzane karanArI evI kadarthanAo (upasargo-pariSaho) sahana karAI hatI. ane tethI = 'be prabhumAMthI mAtra vIra prabhune upasargo vigere sahana karavA paDyAM hatAM' AvI hakIkata hovAthI (ame TIkA mAtra vIra prabhune AzrayIne kholIzuM.) 'vi' zabda 'svIkAra'nA arthamAM che ane 'tAvat' zabda (tA) 'krama' artha vALo che. (mATe baMne avyayono artha A pramANe thaze ke) A krama = paraMparA svIkArAyelo che (ke prabhu vIre ghora kadarthanAo sahana karI hatI) (A ApaNI svIkRtine gujarAtI bhASAnI zailImAM batADavI hoya to nIce pramANe baMne avyayono artha karI AgaLanA artho karavA.) ddi jo tAvat kharekhara traNa bhuvananA svAmI (vIra prabhu) asamAna jananA saMbaMdhI AvA prakAranA jIvananA aMta karanArA, ghaNA evA duSTa vartanone (mAra mAravo, gALo vigerene) sahana karatAM hoya, (A anvaya pramANe artha karI dIdho. have eka eka zabdano artha jANIe.) ghaNA = * aneka prakAranA svarUpavALA, (mAra khAvo, zastronA prahAro veThavA, gALo vigere) asamAna lokanA = 'pote tIrthaMka2 hovAthI vIprabhu sauthI ucca che ane emanI apekSAe bAkInA badhA loko guNavattA, zakti, rUpa vigerene AzrayIne nIca = nIcA che ane e badhA nIcA hovAne lIdhe (ja) bhagavAnanI samAna koI nathI. mATe atulya evA lokonA saMbaMdhI (duSTa vartano)' A pramANe 'prasavRzanana' zabdano bhAvArtha jANavo. (prazna : ahIMyA 'lokonA saMbaMdhI duSTa vartano' evuM sIdhesIdhu na batADatAM zA mATe 'loka'nuM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asadaza" = asamAna evuM vizeSaNa mUkyuM?) uttara : (sAmAnyathI eka hakIkata che ke potAnA karatAM koI nIco vyakti ApaNane herAna kare, ApaNane saMbhaLAvI jAya e sahana na thAya' ethI) "nIcA janavaDe karAyelI kadarthanAo duHkhethI sahana karI zakAya evI hoya che AvuM jaNAvavA mATe ahIM 'ka ' vizeSaNa mUkyuM che. jIvanA aMtane karanArA' A zabdamAM je "nIva' zabda che te prANadhArI jIva'ne AzrayIne nathI vaparAyo. paNa "jIvavAnI kriyAne laIne vaparAyo che mATe "nIti = gauva:' ema na kholatAM "navanuM nIva:' AvI vyutpatti kholI ane eno artha kare che ke prANone dhAraNa karavuM te, te jIvano = jIvanano (ja) anta = vinAza, te = vinAza karavAno che svabhAva jeno = jIvAtta karanArA (prazna : e "jIvanA antane karanArA' koNa che?) uttara : "duSTa vartano" ema jaNAya che. arthAt gAthAmAM lakhyuM nathI paNa prastutane AdhAre jaNAya che. ti' = AvA prakAranA (Ano anvaya "jIvAtta karanArA' zabdanI pahelA karavAno che. ethI AvA prakAranA jIvanA antane karanArA" Avo artha thaze.) (prazna H AvA prakAranA eTale kevA prakAranA?) uttara : "rUti' zabda vaDe "upasarganA kALa daramyAna thanArA, prANano nAza karavAmAM hoMziyAra = samartha evA saMgamanuM prabhu tarapha cakra choDavuM vigere prakArane graMthakArazrI batADe che. (ahiMyA pAcho uparano anvaya sahitano artha joI levo pachI AgaLa vadhavuM.) have ziSyane AzrayIne kahe che ke : (to) A = anantara - hamaNAM prabhunA dRSTAnta dvArA kahevAyelI = AvA prakAranA svarUpavALI eTale ke ApaNA prANano tyAga karAvavAmAM pravRtta = prayatnavALo evo paNa para= bIjo vyakti hote chate mAdhyacya karavAM = "zarIrane viSe rAga nahIM tathA upasarga karanArane viSe dveSa nahi" evo madhyasthabhAva dhAraNa karavA svarUpa kSamA sarvasAdhuonI hoya (A ja paMktino bhAvArtha batADe che ke) bhagavAnanA anuSThAnane = upasargo vakhate paNa kSamA rAkhavA rUpa anuSThAnane hRdayamAM dhAraNa karIne = vicArIne e pramANe sarva sAdhu bhagavaMto vaDe prAkRta = sAmAnya lokavaDe karAyelA evA paNa tarjana = tiraskAra, tADana = mAra vigere upasargo sahana karavA yogya che = e vakhate upara kahela madhyasthabhAva keLavavA yogya che. (paNa enI jagyAe evA avasare Ama na vicAravuM joIe ke - "Avo nAno-amatho mANasa mane tiraskArI - mArI jAya e kema cAle? Ane sabaka zIkhavADavo ja joIe' vigere.) vizeSArtha H (1) prazna H ahIMyA TIkAkArazrI bhagavAn RSabha upasarga vagara vicaryA' ema kahe che. jyAre AgaLanI bIjI gAthAmAM "baMneya prabhu upasarga-pariSaha sahana karavA mATe jagatane viSe Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicaryA' ema kahIne RSabha prabhune paNa upasargo kahI dIdhAM hatAM. to zuM paraspara virodha na Ave? uttara : aho! dhanyavAda che tamane ke AvuM pUrvAparanuM upasthita rAkhIne tame AgaLa vadho cho. paNa tame je virodha batADyo e kharekhara Avaze nahiM kemake tyAM baMne prabhune AzrayIne bhegI vAta karI che. ethI RSabhaprabhune mAtra pariSaho AvyA hovA chatAM paNa prabhu vIrane upasargo AvelA hovAthI tyAM upasarga' zabda lakhyo. jyAre ahIM to mAtra RSabha prabhune AzrayIne ja nirupasarga kahyuM che. ane eone kharekhara koI upasarga AvyA nahotA mATe koI virodha nathI. (2) prazna : "karmanA zeSavaDe AvI caDelA emAM "zeSa' zabda kema mUkyo? karmavaDe AvI caDelA' ema kema na kahyuM? uttara : vIra prabhue naMdana rAjarSinA bhavamAM mAsakSamaNa vigere dvArA ghaNA karmo khapAvI dIdhAM hatAM chatAM e vakhate thoDAka bAkI rahI gayelA ane bAkI rahI gayela evA e karmone lIdhe prabhune upasargo AvyA. mATe ahIM "zeSa' zabda lakhela che. 3] lll upasargopasthAne bhagavaniSprakampatAM vineyazikSaNArthamAha - na caijjai cAlelaM, mahai mahAvaddhamANajiNacaMdo / / uvasaggasahassehi vi, merU jahA vAyaguMjAhiM / / 4 / / 'na caijjai0' gAhA : na caijjai tti na zakyate cAlayituM kampayituM dhyAnAccyAvayituM mahati prakramAnmokSe kRtamatiriti vAkyazeSaH, mahAvardhamAnajinacandra iti pUrvavat kevalaM mahAMzcAsau vardhamAnajinacandrazceti samAsaH, kairityAha- upasargasahasrairapi upasRjyate sanmArgAt preryate ebhirityupasargAH kadarthanAni, teSAM sahasrANi tairpi| kiMvadityAha - meruH zailarAjo yathA vAyuguJjAbhiH sazabdaprabalavAtotkalikAbhiriti / / 4 / / avataraNikA : ziSyane zikSaNa ApavA mATe upasarganI hAjarImAM bhagavAnanI niSpakaMpatAne = "upasargo AvI caDyA tyAre prabhu kevA makkama hatAM?' e makkamatAne graMthakArazrI kahe che : gAthArtha H moTA (= mokSa)ne viSe (karAyI che mati jenA vaDe evA) mahAnuM vardhamAna nAmanA jinacaMdra upasargonA hajAro vaDe paNa (hajAro upasargo vaDe paNa) calAvavAne mATe zakya nathI. jema meruparvata vAyuguMjAo = avAja karatAM vaMToLiyA vaDe (calAvavAnuM zakya nathI tema.) || 4 | TIkArtha H calAvavAne mATe eTale ke dhrujAvavAne mATe eTale ke dhyAnathI calita karavAne mATe zakya nathI. (prazna : kevA vyakti calAvavA mATe zakya nathI?) uttara : moTAne viSe = mokSane viSe. "paha' zabdanA vizeSya tarIke "mokSa' e prakrama = prastuta Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtanA AdhAre jaNAya che. mATe moTA = mokSa artha karyo. (tethI) mokSane viSe karAyelI che mati jenA vaDe = mokSa prati eka cittavALA. (prazna H gAthAmAM to "tati' zabda nathI to tame TIkAmAM kyAMthI lAvyA?) uttara : "#tamati' e pramANeno zabda e vAyazeSa che. eTale ke "mokSane viSe karAI che mati jenA vaDe A AkhA vAkyamAM be aMzo che : (1) mokSane viSe (2) kRtamati. have jo A bIjo aMza ahIM nahIM laIe to vAkya adhUruM rahI jAya mATe ene vAkayanA zeSa tarIke ahIM samajavAno che. (prazna : vyaktinuM tame ATalu joradAra vizeSaNa to kahI dIdhuM. paNa e vyakti koNa che e to kaho?) uttara : "mahAna evA vardhamAna nAmanA jinacaMdra (jinomAM caMdra samAna) Ano artha pahelAMnI jema = bIjI gAthAnI TIkAmAM karAyela "vamaUvipako' zabdanA artha pramANe jANavo. mAtra tyAM "mahA" zabda nhoto je ahIM che. eno artha "mahAnuM che. ane e zabdane "vardhamAna jinacaMdra' zabda sAthe karmadhAraya samAsa karIne joDI devo. ( samAsa TIkAkArazrIe batADyo ja che.) prazna : zenA vaDe tevA prabhuvIra dhyAnathI calita karavAne mATe zakya nathI? mATe kahe che ke : uttara : upasargonA hajAro = hajAro upasargo vaDe paNa calAvavAne mATe zakya nathI. (temAM upasarga eTale) "upasarjana karAya che = sanmArgamAMthI (jIva) dUra karAya che AnA vaDe " te upasarga eTale ke kadarthanAo = zArIrika vigere pIDAo, trAso. te upasargonA hajAro = hajAro upasargo. temanA vaDe paNa calAvavAnuM zakya nathI. (saMskRtamAM saMkhyAvAcI zabda pAchaLa mUkAya jyAre gujarAtImAM artha bolatI vakhate eno artha pahelA bolavAno.) prazna : konI jema vIra prabhu calita karavA zakya nathI? mATe kahe che ke : uttara : jema meru parvata = parvatono rAjA evo meru nAmano parvata pavananA guMjAo vaDe eTale ke zabdasahitanI= guMjArava karatI, vaLI prabala = jorathI phUMkAtI evI vAtotkalikAo = vAyunI utkalikAo = vaMToLiyA vaDe calita karavAnuM zakya nathI (tenI jema prabhuvIra hajAro upasargo vaDe paNa dhyAnathI calita karI zakAya ema nathI.) (4 lll adhunA gaNadharopadezena vinayopadezamAha bhaddo viNIyaviNao, paDhamagaNaharo samattasuyanANI / jANato vi tamatthaM, vimhiyahiyao suNai savvaM / / 5 / / bhaddo0 gAhA : bhaTra : kalyANaH sukhazca tatsvarupatvAttaddhetutvAdvA, vinIyate karmA'neneti vinayaH, vizeSeNa nItaH prApto vinayo yena sa vinItavinayaH, ko'sau ? prathamagaNadharo'rhadAdyaziSyaH, kimbhUtaH? Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAptaM niSThAM nItaM zrutajJAnaM yasya sa samAptazrutajJAnI, sarvadhanAderAkRtigaNatvAdinasamAsAntaH / ata:zrutakevalitvAjjAnannapyavabudhyamAno'pi zeSajanabodhanArthaM prathamaM pRcchati, pazcAdbhagavatA kathyamAnaM tamiti prAkpRSTamartham, tacchabdasya prakrAntaparAmarzitvAtprAkpRcchA gamyate, vismitaM sakautukam, hRdayaM cittam, romAJcotphullalocanaMtAmukhaprasAdAdInAM bahistatkAryANAM darzanAt yasyA'sau vismitahRdayaH zRNoti AkarNayati sarvaM niHzeSaM tmrthmiti| tadidaM gaNadharaceSTitamanusRtya tathaiva gurorvacaH zrotavyamiti bhAvaH // 5 // avataraNikA: have (atyAra sudhI bhagavAnanA dRSTAMtone laIne tapa, kSamA vigereno upadeza ziSyane Apyo. have) gaNadharanA uddezathI= gaNadhara bhagavAnanA dRSTAMtane laIne vinaya dharmanA upadezane kahe che (Ape che) : gAthArtha bhadra, prApta karAyelo che vinaya jenA vaDe evA vaLI samApta thayela = saMpUrNa zrutajJAnavALA, evA prathama gaNadhara (gautamasvAmI) (bhagavAna vaDe kahevAtAM) arthane jANatAM hovA chatAM paNa (navuM ja sAMbhaLI rahyA hoya e rIte) vismita = Azcarya pAmela hRdayavALA chatAM (prabhu pAsethI) badhuM sAMbhaLe che. TIkArtha bhadra = kalyANarUpa ane sukhasvarUpa (evA gautama svAmI) (prazna : kayA AzayathI tame gautamasvAmIne "kalyANarUpa ane sukharUpa kaho cho?) uttara : (gautamasvAmI) tat = kalyANa ane sukha e che svarUpamAM = jIvadaLamAM jenI evA hatAM ethI "kalyANarUpa ane sukharUpa gautamasvAmI' ema artha karyo che. arthAt gautamasvAmIne viSe maMgalahita ane sukha eTalA AtmasAt thaI gayA hatAM jethI potAnI aMdara kalyANa ane sukha hovA chatAM teo pote ja kalyANa-sukharUpa kahI zakAya.). athavA (gautamasvAmI)tat = kalyANa ane sukhanA kAraNa (bIjAne mATe) hovAthI (kAryamAM = kalyANa, sukhamAM kAraNano = gautamasvAmIno upacAra karIne) teo pote kalyANarUpa ane sukharUpa che evo artha karyo che. (A hakIkta ja che kemake gautamasvAmInA je ziSyo banatAM te kevaLajJAna pAmI jatAM. ethI gautamasvAmI kalyANa-sukhanA kAraNa hatAM.) vinIta vinaya = (temAM pahelAM "vinaya'no artha kare che) dUra karAya che karma AnAM vaDe = vinaya. | vinIta = vi = vizeSathI = pamAyo che eTale ke prApta karAyo che vinaya jenA vaDe evA vinItavinayavALA = viziSTavinayavALA (gautamasvAmI), (eozrIno viziSTavinaya AgaLanA vizeSaNothI spaSTa rIte jaNAI jaze.) prazna : A = bhadra vigere vizeSaNavALA vyakti koNa che? uttara prathama gaNadhara= arihaMta (prabhuvIra)nA prathama ziSya (gautamasvAmI) (vartamAnazAsananI apekSAe) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna : e prathama gaNadhara kevA che? uttara : samApta eTale ke niSThAne pAmelu = pUruM thayeluM che zrutajJAna jenuM = saMpUrNa zrutajJAnI (teo che) (prazna : "mAtaM zrutajJAnaM yastha sa = samAptazrutajJAna:' A pramANe bahuvrIhi samAsa karIne vALA' artha vALo 'rUna' pratyaya lagADyA vagara badhuM ghaTI zakatuM hatuM to pachI zA mATe "rUna' pratyaya lagADyo che?). uttara : vyAkaraNamAM kAti ga' nAmano zabdono vibhAga che. jemAM amuka prakAranA zabdone amuka prakAranA (pracalita karatAM judA) niyamo lagADIne judI rItanA samAso vigere karavAmAM AvatA hoya che. jemake emAM "sarvadhana' vigere zabdo che. have A zabdano bahuvrIhi samAsa karI laIe to paNa sarvadhanavALo = sarvazana: (vatta:) ema artha maLI jaze (sarva naM yastha = sarvacana:) chatAM A zabda AkRtigaNano hovAthI "rUna' pratyaya e che samAsanAM antamAM je zabdanA evo e zabda banyo arthAt sarvadhanI' evo zabda taiyAra thaze. enI jema ahIM paNa samajavuM. (A muddo vyAkaraNano che. ethI vyAkaraNa karelAone vAMdho nahIM Ave, paNa e nahIM bhaNelAone na bese to jarAya mUMjhAvuM nahIM. kemake prastuta padArtha sAthe e vizeSa kazo saMbaMdha dharAvatuM nathI.) AthI = saMpUrNazrutajJAnI hovAthI teo zrutakevalI kahevAya ane zrutakevalI hovAthI (bhagavAnane potAnA vaDe pUchAtAM padArthane pote) jANatA hovA chatAM paNa (potAnA sivAyanA) zeSa = bAkInA lokone bodha thAya e mATe pahelAM pUche che, ane pUchyA bAda bhagavAnavaDe kahevAtA te = pUrve je saMbaMdhI prazna karyo hato te arthane (vismitahRdayavALA chatAM sAMbhaLe che.) prazna : 'ta' zabdano artha tame te = pUrve pUchAyela' evo kevI rIte karyo? kemake gAthAmAM to evo koI zabdollekha maLato nathI. uttara : tat' zabda e prastuta vAtane vicAranAro - kahenAro hoya che (jemake "rAma rAjA hatAM ane te lakSmaNanA bhAI hatAM' ahIM prastutamAM rAmane uddezIne vAta cAlatI hovAthI te = rAma lakSmaNanA bhAI hatAM' ema ja artha thAya. tema ahIM paNa gaNadhare pahelAM prazna karyo che ane pachI bhagavAna bolI rahyA che to have eo zuM bole? vicAratAM spaSTa jaNAze ke gaNadhara bhagavaMtavaDe pahelAM pUchAyela prazna = artha viSe ja eo bolI rahyA che. mATe "pahelA pUchAyela e prastuta che ane) 'tat' zabda prastutano parAmarzI che mATe "praskRiSTa' zabda gAthAmAM na lakhyo hovA chatAM samajI levAno che. (prazna H gaNadharabhagavaMta bhagavAnavaDe kahevAtA te arthane kevA prakAranA thaIne sAMbhaLe che?) uttara H vismaya pAmelu = Azcarya sahitanuM che hRdaya = citta jemanuM evA Azcarya sAthenA hRdayavALA chatAM teo saMpUrNa evA te arthane sAMbhaLe che. (arthAt jANe ke navo ja padArtha sAMbhaLatA na hoya e rIte sAMbhaLe che.). Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (prazna : haiyuM to AMtarika vastu che. emAM thatAM bhAvo kAMI carmacakSuthI thoDI jANI zakAya ? to pachI tame kevI rIte kaho cho ke 'Azcarya sahitanA hRdayavALA chatAM teo sAMbhaLe che' ?) uttara H (sAMbhaLatI vakhate) romAMca = rUMvATA ubhA thaI javA, vikasita AMkha, mukhanI prasannatA vigere bahA2 (thatAM) tenA = AzcaryabhAvanA kAryo (carmacakSuthI paNa) dekhI zakAya evA hoya che ane e dekhAtAM hovAthI ame 'Azcarya sahitanA hRdayavALA chatAM sAMbhaLe che' AvuM kahyuM che. (prazna : tame to vinayano upadeza ApavAnAM hatAM jyAre AmAM to tame mAtra gaNadhara bhagavaMtanI namratA = vinayanuM nirUpaNa ja karyuM che ? eno upadeza to Apyo nathI?) uttara H (gAthAmAM bhale spaSTa paNe upadeza nathI apAyo paNa e gAthAnA arthano bhAvArtha batADatAM ame tamane kahIe chIe keH) te A = hamaNAM ja kahevAyela gaNadhara bhagavaMtanA ceSTita = vartana (vinayapUrvakanA vartana)ne anusarIne = anusAre te ja pramANe = vinayapUrvaka ja gurubhagavaMtanuM vacana sAMbhaLavA yogya che. (paNa e vakhate 'huM vadhu jANakAra chuM' athavA 'mane vadhu AvaDe che' evo ahaMkA bilakula rAkhavo nahIM) A pramANeno bhAva = bhAvArtha che. / / 5 / / : vizeSArtha : (1) prazna : '~ALa' tathA 'muva' zabdo napuMsakaliMga che. ane bahuvrIhi vagara e liMgano pheraphAra thaI zake nahi ane bahuvrIhi sAmAnyathI be zabdo hoya tyAre thAya che. to pachI ahIM to bIjo zabda nathI chatAM puliMga kevI rIte karela che ? uttara H ahIM 'svarUpa' tathA 'hetu' arthavALo bahuvrIhi samAsa thayelo che. ane e bAda 'svarUpa' arthamAM tathA 'hetu' arthamAM vyAkaraNano koI puliMgavALo 'jJa' pratyaya lAgelo saMbhave che mATe puliMgarUpe e baMne zabdo che. (2) prazna H gAthAmAM ke TIkAmAM kyAMya 'gautama svAmI'no ullekha karyo nathI. mAtra prathamadhara: ardhavAziSya: Avo ja ullekha karela che. to pachI tame zI rIte 'gautamasvAmI' ne ja prathama gaNadhara tarIke TIkArthamAM kahyAM ? = uttara H tamArI vAta sAcI che ke A gAthAmAM ke TIkAmAM kyAMya 'prathama gaNadhara tarIke gautama svAmI ja levA' evo ullekha maLato nathI. paNa chatAM A gAthA gautamasvAmI mATe pracalita che evo khyAla che. mATe ame TIkArtha paNa e pramANe karyo che. bAkI pracalita vAtane magajamAM na lAvatAM mAtra TIkArthane najara samakSa rAkhatAM Avo artha thAya ke 'dareka paramAtmAnA zAsanamAM prathama gaNadhara bhagavaMta lokone bodha thAya e mATe bhagavAnane prazno pUchatAM ane bhagavAna eno javAba ApatAM'. ane jo vAstavikatA A rItanI ja hoya to ame je mAtra gautamasvAmIne laIne TIkAno artha karyo che te vartamAna zAsananI apekSAe athavA pracalita vAtane hisAbe samajavo. sss 22 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ idameva laukikadRSTAntenAha - jaM ANavei rAyA, pagaio taM sireNa icchaMti / iya gurujaNamuhabhaNiyaM kayaMjaliuDehiM soyavvaM / / 6 / / jaM ANavei0 gAhA : yadAjJApayati Adizati rAjA prabhuH, prakRtayaH paurAdyA lokAstadAdiSTaM zirasA uttamAGgenecchanti sAbhilASaM gRhNanti ityarthaH, ityanenaiva krameNa, itizabdasya iyA''deza: prAkRtalakSaNAt, gRNAti zAstrArthamiti guruH, sa cAsau janazca, tasya mukham, tena bhaNitaM yadvA tanmukhena taddvAreNAnyena bhaNitamuktaM yathA gurujanenedamAdiSTamiti tatkRtAJjalipuTairbhaktyatirekAt vihitakaramukulaiH zrotavyamAkarNanIyamiti // 6 // avataraNikA : A ja vAtane = "vinaya karavA yogya che e vAtane laukika dRSTAMtavaDe graMthakArazrI kahe = che : gAthArtha H rAjA je Adeza kare te Adezane prajAjano mastakavaDe Icche che, ema gurUpI jananA mukhavaDe kahevAyela = Adeza karAyela (evI vAta) karAyuM che aMjali puTa jenA vaDe (evA ziSyovaDe) sAMbhaLavA yogya che. T6 TIkArtha je = game te vAta aMge AjJA kare = Adeza kare (koNa? = ) rAjA eTale ke prabhu = svAmI, mAlika nagarajano vigere rUpa prajAjano - loko tene eTale ke Adeza karAyela vAtane mastaka = uttamAMga (zarIranuM uttama = uparanuM athavA zreSTha evuM aMga = mAthu enA) vaDe Icche che. Ano bhAvArtha e che ke mitrAkaM = IcchA pUrvaka, kamane nahi e rIte grahaNa kare che. ema = A ja krama vaDe arthAt jema prajAjano rAjAnA Adezane saharSa svIkAre che te ja rIte (prazna H gAthAmAM to "rUya' zabda che eno tame "rUti' kevI rIte karI dIdho?). uttara : ti' zabdano je ya' e pramANe gAthAmAM Adeza thayo che te prAkRtanA lakSaNane lIdhe. (arthAt prAkRtanA niyamonA AdhAre ti' no "phaya' Adeza thAya che. mATe ahIM phaya' zabdano artha karatI vakhate ti' pramANe artha karyo) (have pAchA mULa vAta para AvIe. "A ja krama vaDe') muha = zAstranA arthane je kahe (gRti) te guru, guru rUpI jana = gurujana, temanA mukha vaDe kahevAyela = sAkSAt guru vaDe Adeza karAyela (vAtane) athavA to temanA = gurujananA mukha vaDe eTale ke temanA dvArA (temanA nAmathI) bIjA vaDe kahevAyela jema ke : Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "mahAtman ! gurujanavaDe A Adeza karAyela che'' A pramANe (guru bhagavaMtanA nAmathI bIjA vaDe kahevAyela vAtane) karAyelo che aMjalipuTa jemanA vaDe eTale ke bhaktinA atizayathI karAyelu che (be) hAthano mukula = saMpuTa jemanA vaDe evA (mahAtmAo vaDe) sAMbhaLavA yogya che. / / 6 / / vizeSArtha : (1) TIkAmAM 'musvataM'no je bIjo artha karyo temAM 'anyena' zabda prastutanA AdhAre bahArathI lAvelo jANavo. ane te lAvavo paDe ema che kemake bIjA arthamAM 'murU' zabdano artha 'moDhuM' na karatAM 'dvArA' (nAmathI - bahAnAthI) artha karyo che. ethI prazna Ubho thAya ke 'gurunA nAmathI konA vaDe kahevAyeluM?' enA uttarUpe TIkAkAre 'anyana' zabda lakhI dIdho. OXOXS kimarthamevaM guruvacaH zrUyate ? iti yo manyate taM prati tatprAdhAnyamAha jaha suragaNANa iMdo, gahagaNatArAgaNANa jaha caMdo | jaha ya payANa nariMdo, gaNassa vi gurU tahANaMdo / / 7 / / jaha0 gAhA : yatheti dRSTAntopanyAsArthaH, suragaNAnAmamarasaGghAtAnAmindraH zakraH, tathA grahA maGgalAdayo, gaNyante aSTAviMzatisaGkhyayeti gaNAnyaucityAd nakSatrANi, bahulavacanAdal, grahAzca gaNAni ca tArAzceti dvandvaH, tAsAM gaNAH samUhAsteSAM yathA candraH, yathA ca prajAnAM narendro, gaNasyApi sAdhusaMhatirupasya guru: AcArya: tathA, kimityAha AnandayatItyAnandaH sannAyakatvAdAhlAdakaH, yadi vA''jJAM dadAtItyAjJAdaH, anusvArasyAgamikatvAt, labdhapratiSThatvAdAdezadAne zakrAdivadamarAdibhiralaGghanIyavAkya nRtyartha: || 7 || avataraNikA : prazna : 'zA mATe A pramANe = bhaktithI hAtha joDavApUrvaka (vinayapUrvaka) gurunuM vacana (mahAtmAo vaDe) saMbhaLAya che ? (svIkArAya che ?) (na svIkAre to zuM vAMdho Ave ?) ,, - A pramANe je ziSya mAne che te ziSya pratye tat = gurunI pradhAnatAne graMthakArazrI batADe che : gAthArtha : jema devonA samUhane Indra (AnaMda ApanAra che), jema graha, gaNa (nakSatra) ane tArAonA samUhane caMdra (e AnaMda ApanAra che) ane jema rAjA e prajAjanone (AnaMda ApanAra che) tema gaNa = gacchane paNa guru e AnaMda ApanAra che. (mATe emanuM vacana svIkAravuM joIe) / / 7 / / TIkArya : gAthAmAM je 'yathA' zabda che te dRSTAMtano upanyAsa = kahevA - jaNAvavAnA arthavALo che. (eTale ke koI paNa dRSTAMta zarU karatAM pahelAM ApaNe 'jema' zabda bolIe tyArabAda sAmAnyathI dRSTAMtanI zarUAta karIe te 'jema' arthavALo 'yathA'zabda che. ethI) jema devonA samUhane Indra eTale ke zakra, (AnaMda ApanAra che)('AnaMda' zabda je AgaLa AvavAno Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che te ahIMyA tathA AgaLa paNa badhe joDavAno che kemake dArdAntikamAM je kriyApada sUcaka zabda hoya te sAmAnyathI daSTAMtamAM paNa samajavAno hoya che.) tathA = ane graho = maMgala vigere graho, (gaNo = ) "28' e pramANe saMkhyA vaDe je gaNAya te gaNo = nakSatro. (prazna H tame "UT'no artha "nakSatra" kevI rIte karyo? kemake 28 saMkhyAvALI to ghaNI vastuo hoI zake che. ethI ahIM "nakSatra' ja levAno che e zI rIte samajavuM?) uttara : "nakSatra" artha karavo ja ucita che mATe. arthAt ahIM jyotiSIonA Indra evA candranI vAta cAlI rahI che. emAM jyotiSanA prakAramAM graha, tArA AvI gayA mAtra nakSatra bAkI rahI jAya che ane sUrya laI zakAya ema nathI kemake e pote ja Indra hovAthI eno Indra e candra nathI. vaLI nakSatronI saMkhyA paNa 28 ja che ane vyutpattimAM paNa "28'nI saMkhyA lIdhelI che. ethI vyutpattinA AdhAre paNa gaNa' zabdano artha "nakSatra" karavo ucita che. mATe ame e artha karyo che. ('tArA' zabdano artha spaSTa hovAthI eno artha nahI karatAM sIdho traNeyano samAsa kare che.) graho, gaNo = nakSatro ane tArAo' A pramANe e traNeyano dvanda samAsa thaze. ane te traNeyanA samUhone candra jema (AnaMda ApanAra che.) ane jema prajAjanone rAjA (AnaMda ApanAra che.) tathA = tema gaNane paNa = sAdhuonA samudAya svarUpa gaNane paNa, guru = AcArya prazna : AcArya gaNane zuM kare? eTale kahe che ke - uttara : AcArya e gaNanA suMdara nAyaka che eTale ke Azritone paramAnaMdarUpa mokSa tarapha laI janAra che. mATe e gaNane AnaMda ApanAra che. ("nAyA' zabdamAM "nI' dhAtu hovAthI uparokta artha karela che.) athavA to (gAthAmAM rahela trApo zabdano AnaMda ApanAra' evo eka artha karyo have prAkRtanuM saMskRta aneka rIte thaI zakatuM hovAthI bIjI rIte khole che.) gApo = "AjJAne Ape che mATe "rAjJA' arthAt guru e gaNane AjJA ApanAra = karanAra che. (prazna H A bIjo artha karavAmAM eka takalIpha UbhI thAya che. kemake gAthAmAM jo 'sAlo' Avo zabda hoya to jJAtri' artha karI zakAya. paNa ahIM to 'mA ' zabda che tethI bIjA arthamAM anusvAranuM zuM karazo?) uttara H bIjo artha karatAM gAthAmAM rahela "kApo' zabda uparano anusvAra e agamika = kazuM nahiM jaNAvanAra = nakkAmo samajavA mATe prAjJAH' artha karavAmAM koI vAMdho nathI. (prAkRtamAM AvuM thaI zake che ke anupayogI evAM paNa akSaro, anusvAro vigere koIka kAraNasara vaparAtA hoya.) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (A be artha jema guru- gaNane AzrayIne karyA tema AgaLanA traNeya dRSTAMtamAM paNa samajI levAnA arthAt "jema devonA samUhone Indra e AjJA ApanAra che.' vigere artho samajI levA.) (prazna: guru e gacchane AjJA ApanAra che. evuM tame kahyuM kharuM paNa enAthI kAMI gurunI pradhAnatA siddha thatI nathI. kemake ghaNe ThekANe guru ziSyane AjJA karavA chatAM ya ziSyo e mAnatA nathI hotA. to pachI evA gurunI kiMmata zuM? ke je AjJA kare kharA. paNa jenuM pAlana ziSyo vigere na kare?) uttara : mATe "guru gacchane AjJA ApanAra che" eno bhAvArtha batADe che ke guru e (viziSTa puNya, viziSTa jJAna, gurudatta padavI, vAtsalya pariNAma, dezanA dakSatA vigerene lIdhe) prApta karelI che pratiSThA = loka mAnasamAM viziSTa sthAna jemane evA hoya che (arthAt labdha pratiSThAvALA ja guru banI zake) ane evuM hovAthI (ziSyo vigerene) Adeza ApavAmAM (Adeza kare tyAre) alaMghanIya = nathI ullaMghI zakAya vAkya = vacana jemanuM evA hoya che. (arthAt guruguNapUrvakanA guruno Adeza yogya ziSyo kyAreya phagAve nahi. enuM pAlana kare ja. emAM gurunI viziSTatA e ziSyone AjJA pAlanamAM sahAyaka bane che. mATe A rIte ahIM gurunI pradhAnatA batADAI). (prazna : konI jema guru alaMghanIya vAkyavALA bane?) uttara : zakra vigere vigere = caMdra, narendra) jema devo vigere (vigere = graha, gaNa, tArA, prajA) vaDe alaMghanIya vAkyavALA hoya che. tema guru bhagavaMta paNa ziSyo vaDe alaMghanIya vAkyavALA hoya che. (arthAt jyAre Indra vigere Adeza kare tyAre devo vigere e avazya mAnavuM ja paDe athavA to Indra vigere nA puNya-sthAnanA prabhAvathI tenA Adezane devo vigere Apamele mAnI ja jAya. tema ahIM paNa guru mATe samajavuM.) | 7 || vizeSArtha H (1) prazna : tame TIkAryamAM TIkAmAM rahela "vahuvanAha' A vyAkaraNanA sUtrano artha to karyo nahi? uttara H A vyAkaraNanA sUtrano artha TIkArya daramyAna karavA jatAM mULa vAta phaMTAI jAya mATe tyAM na karyo. bIju vaLI ame vyAkaraNanA jANakAra nathI mATe paNa karyo nathI. paNa chatAM prastuta padArthamAM jarAya adhurapa nahi anubhavAya. (2) praza: 'guruno artha 'AcArya' ja kema karyo? kemake 'guru tarIke to muni vigere paNa hoI zake uttara H evo khyAla che ke mULa paraMparAmAM sAmAnyathI AcArya bhagavaMta ja "guru" tarIke banatAM ane Akho gaccha emanI nizrAmAM ja gaNAya, paNa "muni' vigere sAdhu bhagavaMtanI nizrAmAM sAmAnyathI gacchana hoya mATe pradhAnatAne AzrayIne "guru tarIke ahiM "AcArya' darzAvAyA che. vlai Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadevamapi sthite janmaparyAyAbhyAM laghutaraM guruM matvA mandabuddhiryaH paribhavettadanuzAstiM dRSTAntenAha bAlo tti mahIpAlo, na payA parihavai esa guruuvamA / jaM vA purao kAuM, viharaMti muNI tahA so vi / / 8 / / bAlo tti0 gAhA : mahIpAlo rAjA bAlaH zizuriti matvA na prajA tadanucaralokastaM paribhavati nykkroti| eSaivaMrUpA gurorAcAryasyopamA gurUpamA / AstAM tAvadAcAryo yaM vA sAmAnyasAdhumapi vaya:paryAyAbhyAM hInamapi gItArthatayA pradIpakalpaM purataH kRtvA agrato vidhAya gurutvena gRhItveti bhAvaH, viharantyapratibaddhatayA munayaH sAdhavaH tathA so'pi gururiva mahIpAlavad vA tairna paribhavanIyaH, tatparibhave dustarabhavadaNDaprApterityAkUtam // 8 // avataraNikA : te A pramANe sthita hote chate paNa eTale ke guru e pradhAna hovA chatAM paNa gurune uMmara tathA dIkSAparyAya vaDe (potAnA karatAM) nAnA mAnIne je mandabuddhivALo ziSya tevA guruno paribhava = tiraskAra kare che. tene daSTAMta dvArA anuzAsti = hitazikSA Ape che : gAthArtha ? jema "rAjA to bALa = nAno che e pramANe (vicArIne) prajA (e bALarAjAno) tiraskAra karatI nathI paNa "amAro A rAjA che" ema vicArI emano pUrNapaNe Adara satkAra kare che) A upamA AcAryane viSe samajavI athavA to jene AgaLa karIne (janI nizrAe rahIne) munio vicare che te paNa te pramANe = paribhava karavA yogya nathI. sAdA TIkArtha H "rAjA bALa che" e pramANe mAnIne prajA = rAjAne anusaranAra loka tene = te bALa rAjAne tiraskAratI nathI (ulaTuM "rakSaka' mAnIne Adara satkAra kare che.) A = AvA prakAranA svarUpavALI eTale ke "prajAnuM bALarAjAne nahiM tiraskAravA rUpa" prakAravALI guru= AcAryanI upamA che. arthAt jema rAjA bALa hovA chatAM prajA ene svIkAre - satkAre che tema guru uMmara ke dIkSA paryAya vaDe nAnA hovA chatAM paNa ziSyovaDe svIkAravA, satkAravA yogya che. (koka vAra evuM paNa bane ke guru = AcAryanI jagyAe bIjA koI gItArtha - saMvignanI nizrAmAM rahevAnuM bane to tyAre kone svIkAravA - satkAravA? e praznanA uttara rUpe have pachIno uttarArdha kahevAya che ke) AcArya to dUra raho (arthAt e to viziSTa pratibhAsaMpanna hovAthI emanI nizrAe rahenArA emanI vAta haju svIkArI paNa le. paraMtu) - (athavA) jene = sAmAnya sAdhune paNa = AcArya sivAyanA sAdhune paNa (kevA?= ) uMmara ane dIkSA paryAya vaDe nAnA evA mahAtmAne paNa mAtra eka gItArtha hovAne lIdhe je pradIpa = dIvA samAna che arthAt dIvAnI jema sva-para prakAzaka che. te sAmAnya sAdhune paNa AgaLa karIne arthAt guru tarIke mAnIne, apratibaddhapaNe vicare che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (koNa? = ) munio eTale ke sAdhuo, te paNa = gItArtha evA nAnA, sAmAnya sAdhu paNa guru = AcAryanI jema athavA mahIpAla = rAjAnI jema teovaDe = sAdhuovaDe paribhava = tiraskAra karavA yogya nathI. (paNa ravIkAra, satkAra karavA yogya che.) (prazna H kema emanA svIkAra, satkAra vigere karavA joIe, e kAMI thoDInA AcArya che, e to mAtra sAmAnyamuni ja chene?) uttara : (eo bhale AcArya vigere padavI dhArI na hoya paNa teo gItArtha che ane gItArtha hovAthI eo sva-para prakAzaka evA dIpaka samAna che eTale ke teo potAnuM tathA emanI nizrAmAM AvanAra bIjAnuM paNa kalyANa karavA samartha che AvuM hovAthI tevA) te mahAtmAno = sAmAnya sAdhuno paNa paribhava = tiraskAra, asvIkAra karAye chate du:khethI karI zakAya evA saMsArarUpI daMDanI = nukasAnanI prApti thAya che ane e prApti thatI hovAthI atre 'teo AcArya vigerenI jema sAdhuo vaDe paribhava karavA yogya nathI" ema kahyuM che. A pramANe prAkRtta' = vicArAyeluM che arthAt bhAvArtha che. || 8 || vizeSArtha H (1) tA: = svAyatte mit vartamAnA navA: zItoSNuvihu UM: rUti." arthAt AmAM vartatA jIvo zIta, uSNa vigere duHkho vaDe daMDAya che = pIDAya che te daMDa' A pramANenI "rA' zabdanI vyutpatti che ane bhavamAM = saMsAramAM jIvo duHkhothI pIDita thatAM ja hoya che mATe "bhava rUpI daMDa" evo artha karyo che. lll tadiyatA vineyasyopadezo dattaH, adhunA guroH svarUpamAha paDirUvo teyassI, jugappahANAgamo mahuravakko / gaMbhIro dhiimaMto uvaesaparo ya Ayario / / 9 // aparissAvI somo, saMgahasIlo abhiggahamaIo / avikatthaNo acavalo pasaMtahiyao gurU hoI // 10 // paDirUvo0 gAhA, aparissAvI0 gAhA : pratiniyataM viziSTA'vayavaracanayA rUpaM yasya sa pratirUpa: prativibhaktAGgaH, anena shriirsmpdmaah| pradhAnaguNayogitayA vA tadgocarabuddhijanakatvAttIrthakarAdInAM pratirUpa : pratibimbAkAraH, tejasvI diiptimaan| yugaM vartamAnakAlastasmin pradhAna: zeSajanApekSayotkRSTaH, bahutvAdAgamaH zrutaM yasyAsau yugapradhAnAgamaH, madhuravAkyaH pezalavacana:, gambhIro'tuccha:, parairalabdhamadhya ityarthaH / dhRtimAniSprakampacittaH, upadezaparaH sadvacanairmArgapravartakaH, cazabdaH samuccaye, AcAryo bhavatIti Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyaa| tathA apratisrAvI nizchidrazailabhAjanavat parakathitAtmaguhyajalA'pratisravaNazIlaH, saumyo mUrtimAtreNaivAhlAdasampAdakaH, saG grahazIlastadguNAnapekSya ziSyavastrapAtrAdyAdAnatatparaH, tathAvidhasya gaNavRddhihetutvAt / abhigrahA dravyAdiSu nAnArUpA niyamAH teSu svaparaviSaye matistadgrahaNagrAhaNapariNAmo yasyAsau abhigrahamatikaH, avikatthano'bahubhASI, anAtmazlAghAparo vA, acapalaH sthirasvabhAva:, prazAntahRdayaH krodhAdyaspRSTacittaH, evambhUto gururguNaiH sAro bhavatyAcArya iti vartate // 9-10 // avataraNikA : te ATalA vaDe = atyAra sudhInA nirUpaNo vaDe vineyane = ziSyane (tapa, niprakaMpatA, vinaya vigereno) upadeza apAyo. have gurunA svarUpane kahe che : gAthArtha : pratirUpa = je aMgo zarIramAM jyAM hovA joIe te tyAM ja viziSTa rIte racAyelA hoya, tejasvI, yugane viSe pradhAna che Agama = zrutajJAna jemanuM evA, vaLI madhuravAkyavALA, gaMbhIra, dhRtimAn = dhIrajavALA, ane upadezamAM tatpara AcArya (hoya che. ) / / 9 / / gAthArtha : apratisrAvI = koInI gupta vAta koIne paNa nahi kahenAra, saumya, saMgrahazIla, abhigrahone viSe mativALA, avikalthana = vAcALa, svaprazaMsAkArI na hoya, vaLI acapala = caMcaLa na hoya, prazAnta hRdayavALA, guru = guNo vaDe pradhAna (evA AcArya) hoya che. / / 10 / / (A baMnne gAthAmAM badhA vizeSaNo 'AcArya' zabdanA jANavA.) TIkArya : (1) pratirupa: = prati = pratiniyata = cokkasa prakAranuM eTale ke viziSTa evA AMkha, kAna, nAka vigere avayavonI racanA (emanA zarIrane viSe) hovAne lIdhe cokkasa prakAranuM (arthAt viziSTa) che rUpa = zarIranI AkRti jemanI te pratirUpa kahevAya eTale ke cokkasa prakAre = vyavasthita rIte goThavAyela aMga vALA, A 'pratirUpa' vizeSaNa vaDe gurunI zarIra saMbaMdhI saMpattine kahI dIdhI. athavA to 'pratirUpa' zabdano bIjo artha kare che H (AcArya e) pradhAna = zreSTha evA (dezanA dakSatA, jJAna, pratibhAsaMpannatA, puNyazAlitA vigere) guNonA yoga = saMbaMdhavALA hoya che. eTale ke AcArya e zreSTha guNovALA hoya che ane evuM hovAne lIdhe eo tat = tIrthaMkara vigere (gaNadhara vi.) viSayaka - buddhine utpanna karanAra che (arthAt 'A mahAtmA to tIrthaMkara vigere jevA lAge che' AvI tIrthaMkara vigere viSayaka buddhi emane joIne utpanna thAya che.) ane evuM hovAthI teo tIrthaMka2 vigere nA pratirUpa = pratibiMba AkAra che, mATe pratirUpa = tIrthaMkara vigere jevA, = (2) tenasvI = dIpti-AbhAvALA, - (3) yuna = vartamAnakALa, temAM = te vartamAnakALamAM pradhAna eTale ke zeSa = emanA sivAyanA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAkInA lokonI (lokonA zrutajJAnanI) apekSAe utkRSTa che kAma = zrutajJAna jemanuM evA yugamAM zreSTha Agama vALA, (praznaH AcAryanuM zrutajJAna lo ke bAkInA lokonuM zrutajJAna lo baMne zrutajJAnanI apekSAe to samAna che to pachI tame AcAryanA zrutajJAnane kaI apekSAe utkRSTa kaho cho?) uttara : bAkInA zrutajJAnIo karatAM AcAryanuM zrutajJAna bahu = ghaNuM hoya che (bhaNAI cUkelA graMthonI saMkhyA tathA uMDANa baMne apekSAe ghaNuM hoya che.) mATe eonuM zruta jJAna 'utkRSTa' kahela che. (4) madhura: = pezala = manohara che vacano jemanA evA, (5) gaMbhIra: = tucchatA vagaranA eTale ke bIjAo vaDe nathI meLavAyelo (hRdayano) madhyabhAga jemano evA, (saMgha, samudAya, zarIra vinA game tevA vikaTa praznomAM ke sArA prasaMgomAM jemanI mukhanI rekhAomAM bahu jhAjho pheraphAra na thAya ane mATe ja evI paristhitimAM paNa jemanA mananA vicAro bIjA loko na jANI zake evA,) (6) vRttimAn = niSpakaMpa = aDaga che citta = mana jemanuM evA, (ApattiomAM Dage nahi evA manavALA) ane (7) 35zapara:= (ziSyo vagerene) sat = suMdara(zAstrAnusArI) vacano vaDe ratnatrayIrUpa mokSamArgamAM pravartAvanArA AcArya hoya che. pati' A pramANenI kriyA prastutanA AdhAre samajI levAnI che. gAthAmAM je "ya' = "gha' zabda che te samuccaya = badhA vizeSaNone ekaThA karavAnA arthamAM che ane A artha ame TIkAryamAM "ane' zabdano ullekha karavA dvArA jaNAvI dIdho che. tathA (8) pratistrAvI eTale ke kANAM vagaranuM ane pattharanuM bhAjana = vAsaNa jema jarAya pANI jharavAnA svabhAvavALu nathI hotuM (arthAt emAMthI pANI jarAya na jhare) tema bIjAvaDe (vizvAsathI) kahevAyela potAnI guhya = gupta vAta vigere rUpI jala = pANIne nahi jharavAnA svabhAvavALA (arthAt bIjAnI gupta vAta koIne paNa na kahenArA), (9) sautha: = mUrti = zarIra mAtra vaDe ja (arthAt mAtra hAjarI = astitva vaDe ja) (bIjAone) AhalAda = TADhaka, prasannatA vigerene utpanna karanAra evA, (10) saMgrahazautra: eTale ke tenA = ziSya, vastravi. te te vastunA guNone apekSIne = AzrayIne (arthAt je paNa ziSya, vastra vigere vastu svIkAravAnI hoya te vastunI guNavattAno nirNaya karavApUrvaka) ziSya, vastra, pAtrA vigere vastuone AdAna = grahaNa = svIkAra karavAmAM tatpara evA, (prazna H apratistrAvI vi. je vizeSaNo kahyA e barAbara hatAM kemake emAM AcAryanI guNavattA batADavAmAM AvI che jyAre "saMgrahazIla' e kAMI AMtarika guNavattAnuM svarUpa nathI e to bhautika = bAhya, puNyodayajanya viziSTatA che to e zA mATe ahIM darzAvela che?) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara : tathAvidha = saMgrahazIla AcArya e gaNa = gaccha = samudAyanI vRddhinA kAraNa che mATe A vizeSaNa darzAvela che. (arthAt AcArya = gaNanAyaka gaNAya ane jo gaNa ja na hoya to pachI AcArya konA? mATe gaNa hovo Avazyaka che ane e jeTalo vadhu hoya teTalI AcAryanI viziSTatA vadhu gaNAya ane e gaNanI vRddhi saMgrahazIlatAne lIdhe thAya che. mATe "saMgrahazIla guNa puNyodayajanya hovA chatAM e "AcAryatvane sthApita karanAra hovAthI lakhela che. (prazna H "saMgrahazIlatA' ziSyo saMbaMdhI hoya te haju samajyA kemake ziSyonA saMgrahathI gaNa vRddhi ne pAme paNa vastra, pAtra vigerenA paNa saMgrahazIla tarIke AcArya bhagavaMtane vizeSita karavAnuM zuM kAma? eo kAMI thoDI vastra, pAtra vigere zodhavA javAnA? uttara : ziSyo vastra, pAtra, bhojana vigere bAhya AdhAra vagara TakI na zake ane emanI saMkhyA vadhI paNa na zake mATe e badhAnI paNa saMgrahazIlatA AcAryazrImAM joIe. vaLI tamArI e vAta sAcI ke "eo pote to nathI levA javAnA.' paNa emano puNyaprabhAva ja evo viziSTa hoya ke jenA prabhAve e gAma vigeremAM gaveSaNA karatAM evA mahAtmAone sahajatAthI ja nirdoSa sAmagrI pUratAM pramANamAM maLI rahe mATe saravALe ema kahevAya ke AcAryazrI pote vastra vigerenA saMgrahazIla hoya. ahIM ATalo khulAso jANI levo ke "saMgrahazIla AcArya hoya eTale "nAhakanA poTalAono parigraha karanArA AcArya hoya" Avo artha na samajavo paNa "gacchane jarUriyAta pUratI sAmagrIno saMgraha karanArA ane jyAre je vastunI jarUra paDe tyAre te vastune potAnA puNyaprabhAvathI prApta karAvI ApanArA AcAryazrI hoya" A pramANe artha karavo.) (have mULa paMktionA artha para AvIe.) (11) mahatila: = abhigraho = dravya vigerene viSe (vigerethI kSetra, kALa, bhAva jANavA) aneka prakAranA niyamo, te niyamone viSe mati che jemanI evA te = abhigrahone viSe mativALA, ahIMyA mati eTale "svaviSayamAM = potAnA saMbaMdhI te = niyamone grahaNa karavAno pariNAma ane paranA viSayamAM te = niyamone grahaNa karAvavAno pariNAma." ema be prakAranI jANavI. (arthAt AcAryazrI pote paNa niyamo levAnI IcchAvALA hoya ane Azrita gaNane paNa vAtsalyabhAvathI, hitabuddhithI niyamo levarAvavAnI IcchAvALA hoya.) (12) vijyana: = ghaNuM bola-bola karanArA na hoya, kAraNasara, thoDuMka bolanArA hoya athavA potAnI zlAghA = vakhANa, vAha-vAhamAM (karavA - karAvavAmAM) tatpara na hoya, (AtmaprazaMsaka na hoya.) (13) rarapatra: = sthira che svabhAva jemano evA, (vihAra vigere koI paNa kArya vakhate jemanA svabhAvamAM utAvaLIyApaNuM na AvatuM hoya evA,) (hA! pramAdane aTakAvavA bahArathI utAvaLa kare kharI.) (14) prazAntaya: = krodha vigere vigerethI mAna, mAyA, lobha, hAsya, zoka vigere jANavA)thI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI sparzAyelu citta jemanuM evA, (ziSyo vigere kyAreka bhUla karI bese tyAre vANImAM krodha dekhAya paNa kharo, uMcA Asane besavuM vigere paristhiti vakhate emanAmAM bAhyathI ahaMkAra dekhAya paNa kharo chatAM jemanuM citta e badhAne jarAya sparzatu na hoya, arthAt jIbhamAM krodha kharo paNa hRdayamAM e ziSyo vigere pratye bharapUra vAtsalya ja hoya vigere dareka doSa aMge vicArI levuM.) AvA prakAranA = upara kahevAyelA guNovALA (mATe ja ) guru = guNovaDe pradhAna, zreSTha evA AcArya hoya che. (prazna : 'AcArya' zabda to gAthAmAM lakhyo nathI to kyAMthI lAvyA ?) uttara : AgaLanI 9mI gAthAmAM je 'AcArya' zabda vaparAyo che e A gAthAmAM paNa varte che (levAno che.) / / 9-10 || vizeSArtha : (1) chellA be vizeSaNono je bhAvArtha TIkArthamAM lakhyo che te 'svabhAva' ane 'hRdaya' zabdanA AdhAre. e zabdo dvArA spaSTa jaNAya che ke AcAryazrInI pravRttimAM paristhitine lIdhe utAvaLa, krodha vigere dekhAya paNa kharuM paNa manathI eo dareka vakhate nirALA hoya che ane ApaNA jevAoe emanuM nirALApaNu jANavuM hoya to sAmAnyathI eozrInI AgaLa pAchaLanI avasthA nihALavI. je ziSya 52 kAraNasara krodha karyo hoya e ja ziSya sAthe thoDIka kSaNo bAda haLavAzathI vAto cAlatI hoya, e ziSye tarata ja koI sAru kArya karyuM hoya to AcAryazrIne khyAla AvatAM ane upabRhaNA karavA jevI lAgatA eo upabRhaNA karyA vagara rahe nahIM AvI vartaNUko emanA hArdika krodhanA abhAvane spaSTapaNe jaNAvI deze. A sivAyanA paNa mAnAdinA prasaMgomAM A pramANe vicArI levuM. (A vizeSArthamAM gAthA-TIkAnA zabdone AdhAre kevI rIte bhAvArtha kADhavo e jaNAvyuM che. A rIte dareka sthaLe lakSya keLavIne zabdo tarapha dhyAna kendrita karIne tAtparya sudhI pahoMcavA pravRtta thavuM joIe.) (2) 'vamUta' zabda AcAryanA vizeSaNa tarIke mUkAyelo che eno artha u52 TIkArthamAM karyo e pramANe ja karavo paNa bhUle cUke 'AvA prakAranA guru = guNo vaDe pradhAna' Avo artha na karavo kemake A arthamAM 'AvA prakAranA' zabdano anvaya 'guNo' sAthe thaI jAya che je khoTo che, kAraNa ke 'vata:' prathamA eka vacanamAM che jyAre 'JI:' tRtIyA bahu vacanamAM che mATe A upayoga khAsa rAkhavo. sss kimarthamiyAn guNagaNo gurormRgyata ityAha kaiyA vi jiNavariMdA, pattA ayarAmaraM pahaM dAu / Ayariddhi pavayaLa, dhArikarU saMparya sarjA / / / / kaiyA0 gAhA : kadApi kasminnapi kAle jinavarendrAH pathaM jJAnAdyAtmakaM mArgaM dattvA bhavyebhyaH, Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajarAmaraM jarAmaraNarahitaM mokSaM prAptA bhavanti, tatazca tatkAle tadanubhAvAdeva pravacanaM maryAdAvarti varteta / tadvirahe punarAcAryaiH pravacanaM tIrthaM cAturvarNasaGgharUpamAgamarUpaM ca, sAmprataM yuktamanucchRGkhalaM maryAdAvartyavismRtaM ca sakalaM savijJAnaM sampUrNaM ca dhAryate dhriyate, avicyutyA smaryate ca, na ca guNavikalairidaM kartuM zakyam, atastadanveSaNaM yuktamiti // 11 // - avataraNikA : prazna H (vinaya karavA mATe guru joIe e vAta barAbara paNa e) gurunA ATalo badho guNono samUha zA mATe zodhAya che ? = jovA mATe prayatna karAya che ? ethI kahe che ke : gAthArtha : koIka kALe jinavarendro = tIrthaMka2 bhagavaMto mokSamArgane ApIne (batADIne) ajarAmara mokSane pAmI gayA. (temanA abhAvamAM) vaLI AcAryo vaDe sakala ane sAMprata evuM pravacana dhAraNa karAya che. (mATe AcAryazrI tIrthaMkara samAna sthAne birAjamAna hovAthI emanAmAM ATalA badhA guNonI zodhakhoLa karAya che.) / / 11 / / TIkArya H koIka kALe (te te kALe eTale ke trIjA-cothA ArAmAM) jinavarendro = jinavaro kevalI bhagavaMto, teone viSe Indra samAna = sarvazreSTha arthAt tIrthaMkara bhagavaMto, = patha = jJAnAdi ('Adi'thI darzana, caritra levA) rUpa (mokSanA) mArgane bhavya jIvone ApIne batADIne ajarAmara = jarA eTale ghaDapaNa ane maraNa = mRtyu, e banneyathI rahita evA mokSane pAmelA hoya che. (Avu kahIne graMthakArazrI zuM kahevA mAMge che e vAta TIkAkArazrI batADatAM kahe che ke :) ane tethI temanA kALamAM temanA (tIrthaMkaranA) prabhAvathI ja pravacana (pravacanano artha nIce ka2vAmAM Avaze.) e maryAdAmAM vartanAru = rahenAru bane (rahe) (arthAt zAsana emanA samaya daramyAna suvyavasthita rIte saMgaThita thaIne cAlyA kare. emAM nUtana jIvono praveza thayA kare emAM Azcarya nathI.) (paNa) temanA = tIrthaMkara bhagavaMtonA virahamAM = gerahAjarImAM vaLI AcArya bhagavaMto vaDe pravacana eTale ke tIrtha = cA2 che vibhAga jenA evA saMgharUpa ane AgamarUpa evu tIrtha (pravacana), sAMprata eTale ke yogya chatuM = anuzRMkhala chatuM, maryAdAmAM rahenAru chatuM, eTale ke nahi bhUlAyelu chatuM (dhAraNa karAya che ane niranta25Ne smaraNa karAya che.) (ane) sakala chatu eTale ke vijJAna viziSTajJAna sahitanuM chatuM ane saMpUrNa chatuM ( te te kALe upayogI jeTaluM hovuM joIe teTalu saghaLuya chatuM) dhAraNa karAya che ane avicyuti vaDe = nirantara5Ne smaraNa karAya che. ('prava=na' zabdathI mAMDIne 'te ca' sudhIno spaSTa artha vizeSArthamAM jaNAvazuM.) ane A eTale ke pravacananuM dhAraNa ane smaraNarUpa u52 kahela kArya, (AgaLanI gAthAmAM kahevAyelA) guNothI rahita evA vyaktiovaDe karavuM zakya nathI. AthI tenuM = * guNonA samUhanuM (gurune viSe) anveSaNa = zodhakhoLa karavI yogya che. / / 11 || = = Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSArtha H (1) gAthAmAM rahela "avavana' zabdano artha "tIrtha' karyo ane pachI e tIrthanA be artha karyA (1) caturvidha saMgha ane (2) Agama (dvAdazAMgI). kemake AgamamAM "tirtha' zabdanA AvA artho karelA che. te AgamapATha A pramANe che : "tirthe pu parivaUUsamaUsaMtho TuvInisaMpa vA !' ethI pravacanano pahelA "tIrtha" artha karIne pachI enA be artha kholyA. have A je be artho che ene lakSyamAM rAkhIne ja sAMprata' ane "satra' zabdo je baMneya "avavana'nA vizeSaNa tarIke che tene kholyA che. ane "ghAyeti' ane "maryati' e be kriyApado paNa eTale ja mUkavAmAM AvyA che temAM pahelAM ApaNe sAmAnyathI "sAMprata' ane "satna' zabdanA je artha thaI zake che te joI laIe. (1) "sAMprata' = yogya, ane vartamAnakALa saMbaMdhI= hamaNAMnuM. bIjA paNa artho thatAM haze paNa ahIM A ja artha upayogI che.) (2) "vatna' = (kala = vijJAna, sa = sahita) vijJAna sahita je hoya te ane saMpUrNa. have "sAMprata' ane "satra' zabdanA upara kahela be arthane tathA be kriyApadane pravacana = tIrthanA be artha sAthe joDavAnA che. temAM kramazaH joDANa karavAnuM che te A pramANe : sau prathama TIkAnA zabdono anvaya karI laIe : (1) pravara = tIrtha = cAturvasAM sAskRtaM = yuvataM = anujIMvatna sanna = vijJAnaM, dhAryate = dhriyte| (2) pravacanaM = tIrthaM = AgamarupaM sAmprataM = maryAdAvarti = avismRtaM sakalaM = sampUrNa dhAryate = nairata maryatA have gujarAtImAM Ano artha joI laIe - (1) pravacana = tIrtha eTale ke caturvidha saMgha e sAMprata eTale ke yogya che. eTale ke ucchaMkhala nathI. ane sakala = vijJAna sahita che. (kemake sAmAnyathI caturvidha saMghanI vyaktiomAM samyagadarzana Avazyaka che. ane e samyagU darzana sahitanuM jJAna e vijJAna kahI zakAya.) ane AvuM pravacana = tIrtha = caturvidha saMgha dhAraNa karAya che. (AcAryo vaDe yogya mArgadarzanAdi dvArA saMcAlita karAya che.) (2) pravacana = tIrtha eTale ke Agama (dvAdazAMgI) e sAMprata eTale ke (buddhinI) maryAdAmAM vartanArueTale ke nahi bhUlAyeluM che. sAMprata zabdanA 'hamaNAnuM = tAju' evA arthathI phalita thato A artha che.) sakala eTale ke (AcAryone viSe) saMpUrNa che. ane evuM pravacana = tIrtha = Agama (dvAdazAMgI) niraMtarapaNe smaraNa karAya che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe kramazaH ja anvaya karavAno che. enuM kAraNa e che ke pravacana, sAMprata vigere dareka zabda // artha 42tI mate 'vA' nathI sadhyA 59 / 'ca' sadhyA cha. sana yA56 54 // yayA cha. bhATe maza: 318 / 42vAnuM che. lll tadevaM ziSyasya vinayopadezo datto gurUNA caivaMvidhena bhAvyamityuktam, adhunA sAdhvIradhikRtya vinayopadezaH, sa ca sAdhUnAmadyadIkSitAnAmapi tAbhiH kArya iti| atra kathAnakam kauzAmbyAM nagaryAM zeDuvakanAmnA ni:svena kAkandIpurato vairAgyAdAgatena rAjamArgAvatIrNA gaNanAtikrAntasAdhvI zrAvikAlokaparikarA rAjasAmanta zreSThipaurajanapadaiH pUjyamAnA'nugamyamAnA ca tathApyanutsekavatI zamazrIriva mUrtimatI vapurvailakSaNyA'pahasitAmarasundarIsaundaryA AryacandanA ddRshe| tataH sa saJjAtakautukaH kaJcana vRddhaM papraccha atha keyaM bhagavatIti? sa prAha - eSA campAdhipadadhivAhanarAjaduhitA vasumatI svaguNopArjitacandanAbhidhAnA tRNavadapahAya rAjyasukhaM pravrajitA vIrasya bhagavataH prathamAntevAsinI aacaarysusthitvndnaarthmuccliteti| tato bhaktikutUhalAbhyAmAkRSTacittaH sa sAdhUpAzrayaM jgaam| candanApi guruM vanditvA svopaashrymgmt| dRSTo'sau guruNA jJAnAvalokena, lakSitA dharmayogyatA, sambhASito madhuravacanaiH, asyocitamidamidAnImiti bhojitaH paramAnnaiH, cintitamanenA'ho! karuNAparataiSAm, ubhayalokahitaM jIvitam, nivedya svAbhiprAyaM prapannaH pravrajyAm, sthirIkaraNArthaM susAdhusahAyaH prahita: pratizrayaM guruNA, tasmin pravezya bahiH sthitA: sAdhavaH, abhyutthitaH saparikarayA candanayA, dApitamaparibhogamAsanam, vanditaH svinym| atrAntare tasyA upanItamAryikAbhirviSTaram, neSTametayA viracitakaramukulayA coktaM-kiM bhagavatAmAgamanaprayojanamiti? tato'sAvaho! dharmaprabhAvo yadevaMvidhApIyaM mamApyevaM vartate! iti saJcintyAha-yuSmadudantAnveSaNanimittaM gurubhiH preSito'hamiti sthirIbhUtadharmAbhinivezo nirgataH pratizrayAt // 11 // tathA cAha aNugammaI bhagavaI, rAyasuyajjA sahassaviMdehiM / taha vi na kareI mANaM, pariyacchai taM tahA nUNaM / / 12 / / diNadikkhiyassa damagassa, abhimuhA ajacaMdaNA ajjA / necchai AsaNagahaNaM, so viNao savvaajANaM / / 13 / / aNugammaI0 gAhA, diNadikkhiyassa0 gAhA : anugamyate bhagavatI rAjasutA AryA AryacandanA vRndasahasraH pUjitalokAnAmiti gmyte| vRndazabdasya paranipAtaH prAkRtatvAt, tathApi na karoti mAnaM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garvam, pariyacchai tti paryavasyati jAnIte tattathA nUnaM nizcitaM yathedaM guNAnAM mAhAtmyaM na mmeti| tathA dinadIkSitasya tadivasapravrajitasya dramakasya abhimukhA'bhyutthiteti zeSaH, kA'sau? AryA sAdhvI, katamA? AryacandanA, tathA necchatyAsanagrahaNaM kartumiti zeSaH / sa tathAvidho vinaya:sarvA''ryANAM sAdhuviSayaH samastAma: #Arya ti || 22-23 || avataraNikA : te A pramANe (pAMcamI gAthAthI mAMDIne 11mI gAthA sudhImAM ziSyane vinayano upadeza apAyo ane "guru vaDe AvA prakAranA (9-10mI gAthAmAM kahevAyelA guNovALA) thavA yogya che" (eTale ke ziSyane je guruno vinaya karavAno hoya che te guru paNa AvA prakAranA guNovALA hovA joIe.) e vAta kahevAI. have sAdhvIjI bhagavaMtone AzrayIne vinayano upadeza (graMthakArazrI 12mI gAthA dvArA Ape che, ane te = vinaya sAdhvIjI bhagavaMtovaDe Aje dIkSA lIdhelA evA paNa sAdhu bhagavaMtono karavA yogya che. ahIM= A viSayamAM eTale ke sAdhvIjI bhagavaMtanA sAdhu aMgenA vinayanI je vAta cAle che temAM kathAnaka = vArtA (A pramANe che) (ahIM vArtA ekadama TUMkANamAM che ane TUMkANamAM patAvavA mATe ja saLaMga eka moTA vAkyarUpe paNa ghaNo moTo vArtAno aMza lakhavAmAM Avelo che e vAkyane ame TUkaDA pADIne, pahelA kriyApada sAthe sIdho anvaya karIne pachI bAkInA zabdonA artha kholavA vi. paddhatithI artha kholazuM. jethI vArtA spaSTa samajAze. hA! vibhaktinA artho nahi choDavAmAM Ave.) kAMkadI nagarImAMthI vairAgyane lIdhe kauzAMbI nagarImAM AvelA evA seDuvaka nAmavALA daridra vyaktivaDe AryacandanA = sAdhvI zrI caMdanabALAjI jovAyA. (prazna H te sAdhvIjI kevA hatAM?) (have emanA badhA vizeSaNonA artha karIzuM) uttara : rAjamArga para avatarelA (rAjamArga parathI jatAM), gaNatarIne oLaMgI cUkelA = asaMkhya evA sAdhvI ane zrAvikA lokanA parikaravALA (emanAthI yukta), rAjA, sAmanta = khaMDiyo rAjA, zreSThi, nagaranA loko, dezanA loko vaDe pUjAtAM (satkAra karAtAM) ane emanA vaDe pAchaLa pAchaLa anusaraNa karAtAM chatAM paNa utsuka = garva vagaranA, sAkSAt (mUrtimatI) zama = samatA rUpI lakSmI ja jANe na hoya evAM, vaLI zarIranI nirUpamatA vaDe hasI kADhela che amarasuMdarIonuM = devIonuM sauMdarya jemane evA (sAdhvIjI caMdanabALAzrIjI seDuvaka nAmanA daridra vaDe jovAyA.) tyArapachI = te AvA viziSTa sAdhvIjI bhagavaMtane joyA bAda utpanna thayeluM che kautuka = kutUhala jene evA te daridra sehuvake koIka vRddhane pUchyuM : ('gatha' zabda e praznano sUcaka che ethI havenI paMkti praznarUpa" che e "tha' zabda jaNAve che.) A bhagavatI koNa che? ( rUti' zabda prazna pUro thayAnI jANakArI Ape che.) te vRddhe kahyuM :- A bhagavatI caMpAnagarInA dadhivAhana' nAmanA rAjAnI dIkarI che, (jemanuM nAma) vasumatI che. (paNa chatAM) potAnA guNovaDe upArjana karAyuM che = meLavAyuM che "caMdanA' e pramANenuM nAma jemanA vaDe evA A bhagavatI che (eTale ke caMdana jema zItalatA vigere Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNovALu hoya che. tema A vasumatI paNa zItaLatA vigere guNovALA che. ethI enA AdhAre emanuM bIjuM nAma candanA paDI gayuM ane hAla e nAmathI ja teo oLakhAya che.) (ane eo) ghAsanA taNakhalAMnI jema rAjyanA sukhane choDIne = phUMkI mArIne pravrajita thayelA chatAM vIra bhagavAnanA prathama ziSyA thayelA che. (ane hAla teo) susthita nAmanA AcArya bhagavaMtane vaMdana karavA mATe jaI rahyA che. tyArabAda (A Akho vRttAMta sAMbhaLyA bAda) bhakti ane kutUhalavaDe kheMcAyela cittavALo te = seDuvaka sAdhu bhagavaMtanA upAzrayamAM (emanI pAchaLa pAchaLa) gayo. (sAdhvIjI bhagavaMtanI viziSTatA sAMbhaLIne teDuvakanuM citta emanA pratye bhaktivALu banyuM. ethI emanI pAchaLa javAnI IcchA thaI ane "AvA viziSTa sAdhvIjI paNa evA te kevA AcAryabhagavaMtane vaMdana karavA jatAM haze? ke je emanA karatAM paNa viziSTa haze. lAva, jovuM to kharo" A pramANe enuM citta kutUhalavALuM banyu mATe e kAraNathI upAzrayamAM javAnI IcchA thaI.) - sAdhvI zrI caMdanabALAjI paNa gurune vandana karIne potAnA upAzraya tarapha (pAchA) gayA. (ane A bAju) guru vaDe jJAnarUpI prakAzadvArA A seDuvaka (A seDuvakano AtmA) jovAyo. (e seDuvakanI) dharma karavA mATenI yogyatA (jJAnadvArA) jaNAI, (tyArabAda guru vaDe) mIThAzabdo dvArA e bolAvAyo. (e daridra hovAne lIdhe ghaNAM vakhatathI bhUkhyo hato ethI ene dharma pratye Avarjita karavA mATe) "A seDuvakane hamaNAM A = bhojana ucita che" ema (gurue) vicArI te seDuvaka paramAna vaDe jamADAyo. (tyArabAda) A seDuvakavaDe vicArAyuM ke "aho! AmanI karuNAmAM tatparatA kevI che? (arthAt A gurubhagavaMta kevA karuNA sabhara che? ke jemane mArA jevAne paNa AvakAryo ane miSTa bhojanavaDe jamADyo.) (ane AmanuM) jIvana paNa kevuM ubhayaloka = Aloka - paralokamAM hita karanAruM che? tamane paNa AvuM jIvana maLe to kevuM sarasa.) (tyArabAda) (gurune) potAnA abhiprAya = vicArane jaNAvIne (eNe) pravrajyAne svIkArI. (te pachI) (pravrajyAnA pariNAmane sthira karavA mATe susAdhuonI che sahAya jene arthAt bIjA sArA mahAtmAo joDe seDuvaka mahAtmA guruvaDe (sAdhvIjInA) upAzrayamAM mokalAyA. te upAzrayamAM praveza karIne (pachI sAthenA) sAdhuo bahAranI bAjue UbhA rahI gayA (eTale ke upAzrayanA bAraNAM AgaLathI mayUeNa vaMdAmi bolIne e seDuvaka mahAtmAne ekalo praveza karAvI dIdho. ane sAthenA sAdhuo bahAra ja UbhA rahyA. jethI sAdhvIjI bhagavaMto sauthI pahelAM emane ja vaMdana kare. bIjA sAdhuo jo sAthe rahe to teo vaDIla hovAne lIdhe emane prathama vaMdanA kare. ene lIdhe pravajyA pariNAmanuM sthirIkaraNarUpa phaLa na maLI zake. mATe bAkInA sAdhuo bahAra ubhA rahyA.) (te pachI) ziSyAonA parivAra sahitanA caMdanA sAdhvIjIvaDe seDuvaka abhyatthAna karAyA arthAt seDuvaka mahAtmAne joIne parivAra sahita caMdanAsAdhvIjI UbhA thaI gayA ane) aparibhoga = nahi vaparAyeluM Asana apAvarAvAyuM (ane) vinayapUrvaka seDuvaka mahAtmA vaMdana karAyA. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have ahIM vacce (vaMdana patI gayA bAda tarata) te caMdanAsAdhvIjInuM Asana sAdhvIjI bhagavaMtovaDe (temane besavA mATe) lavAyuM, (paNa) emanAvaDe IcchAyuM nahiM arthAt "sAdhu bhagavaMtanI samakSa Asana upara beThAM nahiM, jo besIe to emano avinaya karelo gaNAya' ema kahIne sAdhvIjIoe lAvela Asanano asvIkAra karyo. ane racAyuM che hAthanuM mukula = saMpuTa jemanA vaDe evA arthAt hAtha joDavApUrvaka caMdanAsAdhvIjIvaDe (saMDuvaka mahAtmAne) kahevAyuM ke "ApazrInA AgamananuM prayojana zuM che?" tyArabAda A seDuvaka mahAtmAe (A pramANe vicAryuM ke) : "aho! A dharmano (caritra veSano) prabhAva kevo che? ke je AvA prakAranA (pUrve kahelI viziSTatAvALA, aneka ziSyAo vigere pratibhAvALA) evA A sAdhvIcaMdanAjI hovA chatAM paNa mArA jevAne paNa (pUrvanI avasthAmAM garIba ane hamaNAMno tAjo dIkSita evA paNa mane) A prakAre varte che (mAro ATalo badhA vinaya kare che)" A pramANe vicArIne kahyuM ke : "ApanA udantAnveSaNa mATe = sukhazAtA pRcchAmATe gurubhagavaMta vaDe huM mokalAyo chuM." A pramANenA AkhA prasaMgathI sthira thayelo che dharma pratyeno abhiniveza = sadAgraha jemano evA te seDuvaka mahAtmA upAzrayamAMthI nIkaLyA. vizeSArtha : (1) ziSyasya vinopo : A paMktino artha "ziSyane vinayano upadeza apAyo' karavAmAM joke "jene ApavAnuM hoya tene caturthI vibhakti lAge" A niyama tUTI jAya che ('ziSyasya' zabdane chaThI vibhakti hovAthI) chatAM paNa artha e pramANe ja karIne e niyama sAmAnyathI samajavo, ekAnta nahIM kemake ghaNe ThekANe caturthInI jagyAe SaSThI vibhaktinA dRSTAMto vAMcavAmAM AvyA che ane AgaLa 9mI gAthAnI avataraNikAmAM paNa "ziSyane upadeza apAyo' e pramANe ja lakhyuM che emAM to spaSTa rIte A niyama tUTI gayelo dekhAya che ane prastutamAM ziSyane upadeza ApavAnI vAta cAlI rahI che e paNa jaNAya che mATe uparokta ja artha karavo. (2) prazna : "tatu' sarvanAmathI haMmezA anaMtara vastu-pada samajavAnA hoya che. evo sAmAnyathI niyama che. have tame ahIM "' zabdano artha vinaya karyo che. jyAre anaMtara pada tarIke vinayopaveza: che to pachI tame kevI rIte "sa'no artha "vinaya' jANyo? uttara : prastuta vAta ane AgaLa-pAchaLanA saMdarbhane jotAM "'no artha "vinaya' karavo ucita lAge che. have e vinaya' artha kevI rIte lAvavo? enA mATe "sa' pahelAM eka prazna Ubho karIne emAM 'vinaya' zabda AvI jatAM enA uttararUpa "'vALI paMktimAM rahela "'no "vinaya' vizeSya samajI zakAze. te prazna A pramANe che : prazna : tame sAdhu bhagavaMtane jyAre vinayano upadeza ApatAM hatAM tyAre "emane guruno vinaya karavAno hoya che e vAta karI hatI. have ahIM tamAre je sAdhvIjI bhagavaMtone AzrayIne vinayano upadeza ApavAno che. to te vinaya emane kono karavAno? uttara : ane te = vinaya saghaLA sAdhvIjI bhagavaMtovaDe sAdhune viSe karavA yogya che. (A pramANe Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praznamAM "vinaya' zabdano ullekha thaI jatAM e anaMtararUpe maLI gayo. ethI "' zabdathI anantara evo vinaya' zabda levAmAM koI vAMdho nahIM Ave. (A pramANe "sAdhvIjI bhagavaMtoe AjanA dIkSita evA paNa sAdhumahAtmAno vinaya karavo joIe e aMgenuM daSTAMta kahI dIdhuM) have e ja vAtane graMthakArazrI kahe che ke : gAthArtha H rAjaputrI, bhagavatI evA AryacandanAjI hajAronA samUhovaDe anusarAya che arthAt hajAro loko emanI pAchaLa jaI rahyA che to paNa (teo) mAna = ahaMkArane karatAM nathI (ke "mAro kevo joradAra prabhAva che') paNa tene te prakAre nakkI paNe jANe che arthAt te prabhAvarUpa prasaMgane guNajanitarUpe niyamathI mAne che. / 12 // (ane) eka divasanA dIkSita evA dramaka = bhikhArI (seDuvaka mahAtmA)nI AgaLa AryA = sAdhvI evA Arya caMdanA = pUjya caMdanabALAzrIjI (ubhA thayA ane) AsanagrahaNane (karavAne) IcchatA nathI = Asana para besavAnI IcchA dharAvatA nathI te vinaya = seDuvaka mahAtmAno sAdhvIcaMdanAjIvaDe karAyelo evo A sAdhusaMbaMdhI vinaya sarve paNa sAdhvIjI bhagavaMtono hoya che arthAt sarve paNa sAdhvIjIoe sAdhuono uparokta vinaya karavo joIe.// 13 // TIkArca H bhagavatI = bAhya-atyaMtara aizvaryavALA, rAjaputrI evA Arya candanAjI (Arya zabda e vakhate vaparAto pUjyatA vigereno vAcaka zabda che.) vRndonA hajAro vaDe anusarAya che. (prazna : konA vRndonA hajAro ahIM levAnA che?) uttara : pUjita = pUjanArA evA lokonA vRndonA hajAro vaDe arthAt hajAro pUjakalokonA samUho vaDe anusarAya che. "pUjaka lokonA' e zabda gAthAmAM nahIM hovA chatAM prastutanA AdhAre jaNAya che. (prazna : gAthAmAM "sahastra' zabda pahelAM mUkyo che ane "vRndra' zabda pachI mUkavAmAM Avyo che. jyAre TIkAmAM enA karatAM uMdhI rIte lakhela che. AvuM kema?) uttara : bhAI! A gAthA prAkRtamAM che ane prAkRta hovAne lIdhe "vRnda' zabdano paranipAta = sahastra zabda pachI mUkela che. bAkI niyama pramANe saMkhyAvAcaka zabda sAmAnyathI pachI ja mUkavAmAM Ave che ane eTale ja TIkAmAM e rIte lakhela che. (hajAro mANaso vaDe pUjAya che) to paNa mAna = garva ahaMkArane karatAM nathI. (paNa) te prasaMgane tathA = te prakAre nizcitapaNe jANe che (kyA prakAre jANe che? to kahe che ke :) A guNonuM mAhAtma che = prabhAva che, nahi ke mAro A prakAre nizcitapaNe jANe che. mATe Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emane ahaMkAra Avato nathI.) tathA dinadIkSita eTale ke te ja divase pravajyAne svIkArelA evA dramaka = bhikhArI (Duvaka mahAtmA)nI AgaLa UbhA thayA. kamyuWitA' e kriyApada gAthAmAM na lakhela hovA chatAM paNa enA vagara vAkya adhuru rahetuM hovAthI "zeSa' rUpe ahIM samajI levAnuM che. prazna : A koNa hatAM je UbhA thayA? uttara : AryA = sAdhvIjI hatAM. prazna : kayAM sAdhvIjI hatAM? uttara : pUjya candanAjI nAmanA e sAdhvIjI hatAM jeo sAdhu dramukanI AgaLa UbhA thayA. tathA sAdhvIjI AsanagrahaNa = bIjI sAdhvIjI bhagavaMtovaDe potAne besavA mATe lavAyela evA Asanano svIkAra karavAne mATe IcchatA nathI. arthAt UbhA UbhA ja vaMdana, sukhazAtA pRcchA vigere sarva kAryo karyA. paNa ATalA moTA sAdhvIjI hovA chatAM ya Asana para beThAM nahi. tuM A pada gAthAmAM na hovA chatAM vAkyanA adhUrapanI pUrti karavA "zeSa' rUpe samajavAnuM che. te = tevA prakArano eTale ke sAdhvIcaMdanAjIvaDe dinadIkSita dramukane viSe karAyelA vinaya jevo vinaya sarva sAdhvIjIono che. (Ano ja spaSTa artha karatAM TIkAkArazrI kahe che ke:) arthAt sAdhu viSayaka vinaya saghaLAya sAdhvIjI bhagavaMtovaDe karavA yogya che. // 12-13 // lll tasmAt sthitametadityAha - varisasayadikkhiyAe ajjAe ajjadikkhio sAhU / abhigamaNa - vaMdaNa - namasaNeNa viNaeNa so pujjo|| 14 / / varisa0 gAhA : varSazatadIkSitAyA AryAyAH adyadIkSitaH sAdhuH, abhigamanaM AgamanakAle tadabhimukhaM yAnam, vandanaM dvAdazAvartAdi, 'namaMsaNaM'ti namaskaraNamAntarA prItiH, abhigamanaM ca vandanaM ca namaskaraNaM ceti dvandvaikavadbhAvastena, tathA vinayenA''sanadAnAdinA, vyastanirdezazchandovazAt, sa sAdhu: pUrca rUti | 24 | avataraNikA te kAraNathI eTale ke sarva sAdhvIjI bhagavaMtovaDe AryacaMdanAjI jevo sAdhusaMbaMdhI vinaya karavo joIe tethI A vAta sthita = nakkI thaI. (prazna : kaI vAta nakkI thaI?). uttara H e ja vAtane graMthakArazrI kahe che ke : gAthArtha : dIkSA lIdhAne jemane so varSa thayA che evA (paNa) sAdhvIjI bhagavaMtane Aje ja Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA lIdhela sAdhu te abhigamana = Ave tyAre sAme javuM, vaMdana, namaskAra vaDe tathA vinaya vaDe pUjavA yogya che. A 14 | TIkArca H so varSanA dIkSAparyAyavALA sAdhvIjIbhagavaMtane AjanA dIkSita sAdhubhagavaMta (te) abhigamana = Agamana kALa eTale ke jyAre teo potAnA upAzraya vigeremAM padhAratAM hoya tyAre temanI sanmukha javuM, tathA vaMdana = dvAdazAvarta vigere rU5 vaMdana (dvAdazAvarta = vAMdaNA, Adi zabdathI pheTTA, thobha vigere prakAranA vaMdana jANavA) ane namaskAra = Antarika prIti eTale ke aMdarathI uchaLato bahumAna, A traNeya zabdano (samAhAra) taMdu samAsa thayo hovAne lIdhe ekavabhAva = eka vacana thayela che. tenA vaDe = abhigamana, vaMdana, namaskAra vaDe tathA vinaya vaDe = Asana ApavuM vigere rUpa vinaya vaDe te = sAdhu bhagavaMta pUjya = pUjavA yogya che. (prazna H "abhigamana, vaMdana, namaskAra' A traNa zabdo samAsamAM lIdhA ane vinaya zabdane samAsanI bahAra = vyasta rAkhyo evuM kema? ene paNa bhego samAsanI aMdara laI levo joIe ne?) uttara : vinayena' A pramANe je vyasta = samAsanI bahAra nirdeza = nirUpaNa karavAmAM Avela che te chandane kAraNe karela che. jo A pramANe na karatAM samAsanI aMdara laI lIdho hota to akSara khUTI jatAM gAthAno chaMda tUTI jAya mATe judo nirdeza karyo che. A 14 || lll kimityevamityAha dhammo purisappabhavo, purisavaradesio purisajiTTho / loe vi pahU puriso, kiM puNa loguttame dhamme / / 15 / / dhammo0 gAhA : durgatipatadAtmadhAraNAddharmaH zrutacAritrarUpa: puruSA gaNadharAstebhyaH prabhava utpattiryasya sa tthaa| puruSavarAstIrthakRtastairdezito'rthataH kathitaH, ataH puruSasvAmikatvAtpuruSajyeSThaH puruSottama ityarthaH / loke'pi prabhuH puruSaH, kiM punarlokottame dharme? svalpabuddhinA lokenA'pi dRSTo'yaM mArgaH, vizeSata: tattvarityaprAya: / 1 / avataraNikA : prazna : zA mATe A pramANe = AvI vyavasthA che ke sovarSanA dIkSAparyAyavALA sAdhvIjI bhagavaMte paNa AjanA dIkSita sAdhubhagavaMtane vaMdanAdi karavAnA? uttara : eTale enuM kAraNa) kahe che ke : gAthArtha dharma e puruSothI utpanna thanAra che, vaLI dharma e) puruSavaravaDe kahevAyelo che, (AthI) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSa e che jyeSTha = pradhAna jemAM evo dharma che, vaLI sAmAnyalokamAM paNa puruSa e prabhu = mAlika hoya che. (to pachI) lokomAM uttama = lokottara evA dharmamAM vaLI zuM vAta karavI? (eTale ke lokottara dharmamAM to sutarAM puruSapradhAnatA hoya.) || 15 || TIkArtha : (sauthI pahelAM dharma zabdanI vyutpatti khole che tyArabAda eno rUDhiartha kare che.) durgatimAM paDatA evA AtmAne dhAraNa karanAra = pakaDI rAkhanAra = durgatimAM nahi javA denAra hovAthI ene dharma kahevAya. (prazna H durgatimAM paDatA jIvane aTakAvanAra hovAthI tame jene dharma kaho cho te dharma kayo che?) uttara : te dharma zrata ane cAritra ema be svarUpano che. (ane te dharma) puruSaprabhava = puruSo = gaNadharothI utpatti che jemanI evo che. (sUtrane racanAra gaNadharo che mATe temanAthI utpatti' evuM kahyuM.) tathA (dharma) puruSavaradezita = puruSavara = tIrthakarovaDe arthathI kahevAyelo che. (ane) A kAraNasara = puruSaprabhava dharma ane puruSavaradezita dharma che mATe dharma e puruSa che svAmI jeno evo che ane ene lIdhe puruSa jyeSTha = puruSa e che pradhAna jemAM evo che. (kemake je jeno mAlika hoya te ja temAM pradhAna gaNAya. jema rAjA rAjyano mAlika hovAthI rAjyamAM te sahuthI pradhAna puruSa kahevAya tema ahIM dharmano mAlika puruSa che mATe dharmamAM puruSa pradhAna gaNAya.) (dharma Avo puruSapradhAna hovAne lIdhe ja AjanA dIkSita evA paNa sAdhune so varSanA dIkSA paryAyavALA sAdhvIjI bhagavaMtavaDe vaMdanAdi karAya che.) (avataraNikAmAM karela praznano javAba ahIM maLI jAya che.) sAmAnya lokamAM paNa puruSa e prabhu = svAmI rUpe oLakhAya che. lokottama = lokottara = lokamAM zreSTha evA dharmane viSe zuM kahevuM? (tyAM to sutarAM puruSa pradhAnatA hoya ja) (A gAthAnA uttarArdhano TIkAkArazrI spaSTa abhiprAya batADatAM kahe che ke:) svalpabuddhivALA = atyaMta alpajJAnavALA evA lokavaDe paNa (jo) A mArga jovAyelo = jaNAyelo hoya (ke "puruSa ja sAmAnyathI dareka vAtamAM pradhAna gaNAya, jemake "rAjA" puruSa che, "Indra' puruSa che, tIrthakara' puruSa che, gharano mAlika paNa "puruSa' gaNAya che) (to pachI) hitAhita, heyopAdeya vigere tattvane jANanArA evA lokottara vyaktiovaDe to vizeSathI puruSa e dareka bAbatamAM pradhAna gaNAya' e rUpa mArga jovAyelo = jaNAyelo hoya che. arthAt e tattvavedi lokottara dharmane puruSa pradhAna mAne temAM jarAya Azcarya nathI. A pramANe gAthAnA uttarArdhano abhiprAya che. T15T lll Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnakaM cAtra vArANasyAM nagaryAM sambAdhano nAma rAjA, tasya rupavatInAM kanyakAnAM shsrmdhikmaasiit| so'ntarvatnyAM mahAdevyAmuparataH, aputratvAnnAyakavikalA grahItumabhivAJchitA rAjya zrIranyaiH, vAritAste naimittikena udaravartino bhaviSyadaGgavIranAmnastanayasya prabhAvAtparAbhaviSyante bhavanta iti vadatA / tadAkarNya nivRttA grahaNAbhilASAt, vyapagato viplava ityAha ca - saMvAhaNassa ranno, tajhyA vANArasIe nayarIe / IAsahaslamahiyaM, AsI rivavaMtILuM / / 6 / / taha vi sA rAyasirI, ullaTantI na tAiyA tAhiM / cakriNa poLa, tAyA gaMgavIrena / / 7 / / saMvAhaNassa 0 gAhA, taha vi0 gAhA : prathamA uktArthA, tathApi sA rAjyazrIH, ullaTantIti avaluThantI vinazyantItyarthaH / na trAtA na rakSitA tAbhiH kanyAbhiH, udarasthitenaikena trAtAGgavIreNeti || 16-17 || avataraNikA : ane A viSayamAM = 'puruSa e pradhAna hoya che' e viSayamAM kathAnaka A pramANe che : - vArANasI nAmanI nagarImAM 'saMbAdhana' nAmano rAjA (hato). tenI rUpavatI evI eka hajArathI vadhu kanyAo hatI. A bAju te = saMbAdhana rAjA mahAdevI = paTTarANI garbhavatI hote chate marI gayo. (ane ene garbhastha bALaka sivAya eka paNa bALaka nhoto mATe e saMbAdhana rAjA) putra vagarano hovAne lIdhe enI rAjyalakSmI nAyaka = rAjAthI rahita thaI paDI ane evI rAjyarUpI lakSmI bIjAo vaDe = zatru rAjA vigere vaDe grahaNa karavA = pacAvI pADavA mATe IcchAI. paNa te = zatrurAjA vigere badhA naimittika = nimittanA AdhAre bhaviSyane kahenAra vyakti vaDe aTakAvAyA. (prazna H kevI rIte eNe badhAne aTakAvI dIdhAM ?) (AnA uttarane naimittikanA vizeSaNarUpe DhALIne TIkAkArazrI kahe che :) uttara H '(hamaNAM paTTarANInA) peTamAM rahelA, thanArA = janma pAmanArA evA 'aMgavIra' nAmanA putranA prabhAvathI Apa badhA hArI jazo (mATe yuddhanA peMtarA goThavazo nahiM.)'' A pramANe bolatAM evA naimittika vaDe te badhA aTakAvAyA. te = naimittikanI vAtane sAMbhaLIne badhA zatru (rAjyane) grahaNa karavAnI IcchAthI pAchA pharyA arthAt emane rAjyanI IcchA choDI dIdhI. (ane ethI vArANasI nagarI para AvavAnI saMbhAvanAvALo) viplava = baLavo-yuddha TaLI gayo. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane (A ja prasaMgane puruSanI pradhAnatA siddha karavApUrvaka graMthakA2zrI) kahe che ke H gAthArtha tyAre - te kALe vANArasI nagarImAM (vArANasI ke vANA2sI baMne eka ja che) saMbAdhana = nAmanA rAjAnI rupavatI evI eka hajArathI vadhu kanyAo hatI. / / 16 / / (ane ?) to paNa = strIo hajA2 ka2tAMya vadhu saMkhyAvALI hovA chatAM paNa te rAjyalakSmI vinAza pAmatI chatI (zatru vigere dvArA vinAza pAmavAnI zakyatA vALI thaI chatI) te = sAdhikahajAra strIovaDe rakSaNa karAI = bacAvAI nahIM. (paNa) (paTTarANInA) peTamAM rahelA ekamAtra evA aMgavIra vaDe (te rAjyalakSmI) bacAvAI. (A dRSTAMta ja puruSanI pradhAnatAne spaSTapaNe sAbita karI de che.) / / 17 | TIkArtha : pahelI gAthA e kahevAyela arthavALI che. arthAt A pahelI gAthAno artha ame avataraNikAmAM karI dIdho che. (have bIjI gAthAno artha kare che ke ) (ane ?) to paNa (sAdhika hajAra strIo hovA chatAM paNa) te rAjyalakSmI ragadoLAtI = nAza pAmatI chatI (nAza pAmavAnI taiyArIvALI chatI) teo vaDe = kanyAo vaDe rakSaNa karAI nahIM. arthAt sAdhikaekahajA2 rANInA prabhAvathI kAMI zatru rAjA vigere ThaMDA nahotA paDyA. (paNa paTTarANInA) peTamAM rahelA evA eka mAtra aMgavIra nAmanA puruSabALaka vaDe te vinAza pAmatI rAjya lakSmI bacAvAI. / / 16-17 / / (ethI spaSTapaNe A dRSTAMta dvArA puruSanI mahattA siddha thAya che.) vizeSArtha : (1) prazna H 17mI gAthAmAM je 'ya' zabda che teno to koI artha TIkAmAM dekhAto nathI? uttara H vAha ! khUba dhanyavAda AvI ja sUkSmatA e padArthanA rahasya sudhI pahoMcavAnI kSamatA UbhI ka2ze. ane tamAro A prazna paNa tyAre ja saMbhavI zakyo haze jo tame TIkA kholatI vakhate gAthAne najara samakSa rAkhI haze to. e vagara A prazna zakya nathI. have Ano javAba ame tamane be vikalpamAM ApazuM : (1) 'ya' zabdanuM saMskRta '=' thAya ane eno artha ekadama sahelo hovAne lIdhe samajAI jAya evo hovAthI TIkAkArazrIe TIkAmAM na lIdho hoya. paNa ApaNe gujarAtI karatI vakhate eno artha karI levAno kharo (je ame gAthArtha tathA TIkArtha baMneyamAM karI batADyo che.) athavA to (2) TIkAkArazrInI sAme 'tavi mA...' A pramANe ja pATha haze. ane emAM to 'ya' zabda ja na hovAne lIdhe eno artha na khole e svAbhAvika che. (A ke AvuM koIka paNa yogya samAdhAna vicArI levuM. vizeSa bahuzruto jANe.) OCTO Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyacca mahilA bahuyANa vi, majjhAo iha samattagharasAro / rAyapurisehiM nijjai, jaNe vi puriso jahiM natthi / / 18 // mahilANa0 gAhA : mahilAnAM strINAM subahUnAmapi madhyAdiha jane'pIti sambandhaH, samastagRhasAraH sarvadravyanicayAdiH, rAjapuruSairnIyate rAjakulaM prApyate yasmin gRhe puruSo nAstyadhanikatvAditi / / 18 / / avataraNikA : (A ja prastuta viSayamAM) bIjuM vaLI ( kahe che ke) gAthArtha : (pUrvanA kALanI paraMparAnA anusAre) A lokane viSe paNa ghaNI badhI evI paNa mahilAonI vaccethI saghaLA ya gharano sA2 (paiso vigere) rAjAnA puruSo = sainiko vaDe laI javAya che. (kyAM AvuM karavAmAM Ave che ? enA javAbamAM kahe che ke :) je gharamAM puruSa (marI gayo hovAne lIdhe) nathI hoto. / / 18 / / TIkArya : (pUrvanA kALamAM je gharamAM eka paNa puruSa bacyo na hoya te gharanI badhI dhana vigere pradhAna vastuo rAjA sainiko dvArA rAjakulamAM levarAvI detAM. kemake ekalI strI hoya ane sAthe paiso hoya to khoTA kAma thatAM vAra na lAge. mATe AvI eka nIti hatI. enA AdhAre vAta kare che keH) ghaNI badhI evI paNa mahilAonI vaccethI A lokamAM paNa, 'nanepi' zabda gAthAnA uttarArdhamAM che chatAM paNa 'jja' zabdanA vizeSya tarIke ahIM eno saMbaMdha karI levAno che. saghaLo gha2no sA2 evo sarva paisAno Dhagalo vigere ('Adi' zabdathI ratnono Dhagalo, mUlyavAna cIjo vigere jANavA) rAjapuruSo vaDe = sainiko vigere vaDe laI javAya che eTale ke rAjakulamAM pahoMcADAya che. (prazna : kayAM gharamAM AvuM karAya che ?) uttara H je gharamAM puruSa = puruSamAtra = eka paNa puruSa nathI. (arthAt eka paNa puruSa jIvato na rahyo hoya.) (prazna : puruSa bhalene badhA marI gayA hoya. paNa strIo to che ja. e paisA vigere no upayoga e loko ka2ze. to pachI zA mATe rAjA pacAvI pADe che ?) uttara H (puruSa marI gayo hovAne lIdhe ghara e) adhanika = dhaNI vagaranuM = nadhaNiyAtu banI jAya. (kemake puruSa sivAya koIpaNa dhaNI banI zake nahIM. ane nagaranI nadhaNiyAtI vastuno dhaNI rAjA kahevAya.) mATe rAjA rAjapuruSo dvArA e gharamAMthI badhu dhana levarAvI de che. / / 18 / / (A gAthA dvArA paNa 'puruSanI pradhAnatA lokamAM paNa manAyelI che' e vAta spaSTapaNe jaNAya che.) vizeSArtha : gAthAmAM je be 'pi' zabdo che te baMnenA artha A pramANe jANavA. temAM pahelA 'pi'no artha : Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) "ghaNI badhI evI paNa mahilAonI vaccethI' eTale ke ekAda be mahilA hoya to to sutarAM rAjapuruSo gharanI sArabhUta vastuo laI jAya. kemake eka strI gharamAM ekalI hoya sAthe paiso hoya eTale jokhama moTuM gaNAya. paNa ghaNI badhI hovA chatAM paNa laI jAya. (2) "A lokamAM paNa' eTale ke lokottara dharmamAM to puruSa pradhAnatA che. paNa A lokamAM paNa A prasaMga dvArA puruSa pradhAnatA spaSTa rIte jaNAya che. lll yathAyaM puruSapradhAno dharmastathA janaraJjanApradhAna iti yazcintayet taM pratyAha - kiM parajaNabahujANAvaNAhiM varamappasakkhiyaM sukayaM / iya bharahacakkavaTTI, pasannacaMdo ya diTuMtA // 19 / / kiM parajaNa0 gAhA : jJApyate parapratItaM kriyate'mUbhiriti jJApanA rajjanA, bahavazca tA jJApanAzca bahujJApanAH, parajanasya bahujJApanA iti samAsa: tAbhiH, kiM? na kiJcit, asaartvaattaasaaN| varaM pradhAnamAtmAsAkSikaM pratyAyitasvacittaM sukRtaM sadanuSThAnam, ityevmetnnaanythaa| iheti pAThAntaraM vA, ihA'sminnarthe bharatacakravartI prasannacandrazca dRSTAntau, tathAhi - bharatasyA''darzasadanAntarvartino'GgulIyapAtA'zobhitAGgulIdarzanavismayena kramamuktaniHzeSA''bharaNavicchAyAGganirIkSaNadvArA''yAtavairAgyaprakarSasyA'rajite'pi bahirloke shukldhyaanollaasaadbhuutkevljnyaanmiti| prasannacandrasya punardurviSahazItavAtA'prAvaraNaniSprakampakAyotsargAvarjitazreNikAdilokacittasya putraparibhavAkarNanasaJjAtacittaviplavaprArabdhasaGgrAmasya sptmnrkpRthiviipraayogy-krmkrnnprinnaamo'bhuut| tanna lokaraJjanApradhAno dharmaH, api tu cittazuddhipravara ityabhiprAyaH // 19 // avataraNikA : "je rIte = upara kahyA pramANe A dharma puruSapradhAna che te rIte zuM lokane raMjana karavAmAM = bharamAvIne khuza karavAmAM paNa pradhAna che ke zuM?' A pramANe je koI vyakti vicAre tenI prati = tarapha (tenA khoTA vicArane dUra karavA graMthakArazrI) kahe che ke : gAthArtha : pArakA lokanI samakSa ghaNA dekhADA vaDe zuM kAma che? arthAt e dekhADo nakAmo hovAthI enA vaDe saryuM, AtmasAkSika evuM ja sukRta = sadanuSThAna vara= zreSTha kahevAya. ti = ane A vAta A pramANe ja che. (ane A AtmasAyika sadanuSThAnanA viSayamAM) bharata cakravartI ane prasannacaMdra rAjarSi dRSTAMta rUpa che. // 19 || TIkArya : (arajhanavajJApanami: zabdamAM je jJApanA zabda che teno prathama artha karIne pachI AkhA zabdano samAsa kare che :) jaNAvAya che eTale ke pote karela vastu potAnA sivAyanA bIjA pratIta = jaNAyeluM thAya e rIte karAya che AnA vaDe te = jJApanA eTale ke raMjanA = dekhADo, zobAjI. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNI evI te jJApanAo = ghaNI jJApanAo, eTale ke ghaNA dekhADAo, (potAnA karatAM) bIjA = pArakA evA lokanI samakSa je ghaNo dekhADo. A pramANe Akho samAsa thaI gayo. pachI tRtIyA bahuvacana vaDe Akho artha sUcita karI dIdho ke : pArakA lokanI AgaLa ghaNA dekhADAo vaDe zuM kAma che? arthAt kazuM kAma nathI. (prazna H kema kazuM kAma nathI e dekhADAthI ja to loko ApaNA pratye AkarSAya?) uttara : e badhAM dekhADAo to nakAmA che, eTale ke loko kadAca AkarSAya to paNa AtmahitarUpa kAryanI dRSTie e dekhADAo kazA kAmamAM Ave ema nathI mATe e badhA dekhADAovaDe saryuM. (prazna : jo koI paNa kriyA karatI vakhate dekhADo na karavo joIe to pachI zuM karavuM joIe jethI Atmahita thAya?). uttara : AtmasAkSika = jaNAvAyuM che = vizvAsamAM mUkAvAyuM che potAnuM citta jenA vaDe evuM sukRta = sadanuSThAna e pradhAna che. arthAt e ja karavuM joIe ke jenAthI potAnuM mana prasanna thAya, manamAM enAthI eka AtmavizvAsa pragaTe ke huM Atmahita mATenI ja ArAdhanA karI rahyo chuM, nahIM ke bIjAne khuza karavA ane AvA AzayathI karAyeluM sadanuSThAna ja pradhAna kahevAya. (gAthAmAM rahelA rUrya = "rUti' no artha kare che keH) A vAta = upara kahelI vAta e pramANe ja che = sAcI che, emAM koI anya prakAra = pheraphAra nathI. athavA to gAthAmAM 'Draya" ne badale rU' e pramANe pAThAntara paNa maLe che. to pachI enA AdhAre artha A pramANe thaze ke : A padArthane viSe = uparokta "AtmasAkSika sadanuSThAna pradhAna che e vAtane viSe bharata cakravartI ane prasannacaMdra rAjarSi dRSTAntarUpa che. (temAM eka pojhiTIva (anvayI) daSTAMta che ane eka negeTIva (vyatirekI) dRSTAMta che.) te baMne dRSTAMto saMkSepamAM A pramANe che : (baMne dRSTAMto saLaMga eka vAkyamAM ja batADyA che tene ApaNe TUkaDA pADIne artha karIzuM.) prathama dRSTAnta Adarzasadana = ArIsAbhavananI aMdara rahelA evA bharatarAjAnI aMgulIya = vIMTI paDI ane e paDavAne lIdhe asuMdara (amuka bhAgamAM sapheda ane amuka bhAgamAM kALI) evI AMgaLI dekhAI ane enAthI emane Azcarya pragaTahyuM ke zuM A AMgaLImAM ja asuMdaratA haze ke pachI dareka AbhUSaNavALA aMgamAM?" tyArabAda AvA pragaTelA vismayane lIdhe emane krame karIne badhA AbhUSaNo kADhyA ane e kADhyA pachI vicchAya = kAMti vagaranA potAnA zarIrane jovA dvArA emanAmAM vairAgyano prakarSa = parAkASThAno vairAgya Avyo ane AvA vairAgyanA prakarSavALA evA bharatarAjAne pachI zukladhyAnano ullAsa thavAthI kevaLajJAna prApta thayuM. have A kevalajJAna prAptimAM emane koI bAhya kriyA karelI nahIM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovAthI bahAranA lokane jaNAvAnuM = khuza karavAnuM rahetuM ja nathI ane ethI nahI jaNAvAyelo evo paNa bahArano loka hote chate emane AtmasAkSika evA zukladhyAnanA ullAsarUpa sadanuSThAnathI kevaLajJAna prApta thaI gayuM mATe para jJApanA Atmahita rUpa kAryanI dRSTie nirarthaka che. (A pramANe prathama dRSTAMta pUruM thayuM have bIjuM dRSTAMta kahe cheH ) bIjuM dRSTAnta prasannacaMdra rAjarSie vaLI zreNika rAjA vigere lokanA cittane AvarjI = AkarSI lIdhuM. (kevI rIte ? = ) eka to vAtAvaraNamAM atyaMta du:khethI sahana karI zakAya evI ThaMDI hatI, ThaMDo pavana hato (athavA to sIdhesIdho 'atyaMta du :khethI sahI zakAya evo ThaMDo pavana hato' A rIte paNa artha karI zakAya) chatAM A rAjarSi paheraNa vagaranA = yathAjAta mudrAmAM niSmakaMpa = aDaga evA kAyotsargamAM hatAM ane AvA aDaga kAyotsarga vaDe AkaryuM che zreNika rAjA vigere lokonuM citta jemane evA paNa prasannacaMdra rAjarSine sAtamI na2kapRthvIne prAyogya = prApta karAvanAra evA karma karavAno = bAMdhavAno pariNAma pragaTyo. (kema pragaTyo ?) kemake kAryotsargamAM rahelA evA emane rAjya para besADelA evA potAnA bALa putrano paribhava = tiraskAra sAMbhaLyo (durmukhanA vacanathI) ane enAthI emanA cittamAM viplava = baLavo = hAhAkAra pragaTyo enAthI emane manamAM ja e bALarAjAno tiraskAra karanAranI sAthe yuddha zarU karyuM. mATe temane tevA karma bAMdhavAno pariNAma pragaTyo. have ahIM emanuM kAyotsargarUpa sadanuSThAna lokone jaNAyeluM hovA chatAM paNa AtmahitanuM lakSya cUkI javAne lIdhe AtmasAkSika nahotuM mATe enAthI emane tatkALa phAyado to kazo na thayo paNa sAtamI narakanuM karma bAMdhavArUpa moTuM nukazAna thayuM. tethI = anvayI ane vyatirekI rUpa baMne dRSTAMtathI nakkI thAya che ke loka dekhADo e che pradhAna jemAM evo - dharma nathI paraMtu cittanI zuddhi e che pradhAna jemAM evo dharma che. arthAt dharma e lokane khuza karavAM nahiM paNa cittanI zuddhi mAtrane sAdhavA mATe che. A pramANe abhiprAya = prastuta baMne dRSTAMtano bhAvArtha che. / / 19 / / (A 'abhiprAya' dvArA avataraNikAmAM kahevAyela viparIta mAnyatAvALA vyaktine javAba ApI dIdho.) 77.7 yastu'puNyapApakSayaGkarI dIkSeyaM pAramezvarIti' vacanAcchaivavadveSamAtrAdeva tuSyet taM zikSayitumAhaveso vi appamANo, asaMjamapaesu vaTTamANassa / ni pariyattiyaversa, viyaM na mArepha varSAMteM? | 20 || veso vi0 gAhA : na kevalaM janaraJjanA, veSo'pi rajoharaNAdirUpo'pramANaH, pramANaM pratyakSAdi, 48 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avidyamAnapramANo'pramANaH karmabandhAbhAvaM prati niyuktika ityarthaH / kasya ? asaMyamapadeSu pRthivyAdyupamardasthAneSu vartamAnasya puMsaH / svapakSe yuktimAha - kiM parivartitaveSaM kRtAnyanepathyaM puruSamiti gamyate, viSaM na mArayati khAdyamAnaM ? mArayatyeva / tathA saGkliSTacittaviSamasaMyamapravRttaM puruSaM saMsAramAreNa mArayati, na veSAM rakSatIti bhAva : / / 20 || avataraNikA : je vyakti vaLI zaiva (eka mata vizeSanA saMnyAsIo)nI jema veSamAtrathI ja khuza thaI jAya che = potAne kRtakRtya mAnato thaI jAya che. (paNa cittazuddhi tarapha lakSya dorato nathI.) (prazna : zenA AdhAre e mAtra veSathI prasanna thaI jAya che ?) uttara H 'A paramezvara saMbaMdhI dIkSA puNya ane pApa baMneyanA nAzane karanArI che' A pramANe nA zAstranA vacananA AdhAre e AvuM = veSamAtrathI kRtakRtyatA mAne che. tene (vAstavika tattva) zIkhavADavAne mATe graMthakArazrI kahe che ke : gAthArtha : asaMyama sthAnone viSe vartatA = asaMyamanuM AcaraNa karatAM evA sAdhuno veSa paNa apramANa che. (karmakSayakArI nathI.) (potAnI mAnyatAmAM yukti ApatAM kahe che keH) mAtra parivartana karelo che veSa jemane evA vyaktine khavAtuM evuM viSa zuM mAratuM nathI? arthAt mAre ja che. / / 20 / / TIkArtha : mAtra lokanI samakSa dekhADo e ja apramANa che evuM nathI paraMtu veSa paNa = rajoharaNa vigere rUpa bAhya veSa paNa apramANa che. ('apramANa' zabdano artha karatAM pahelAM 'pramANa'no artha kare che ke) pramANa e pratyakSa pramANa vigere rUpa (pAMca prakArano) che. nathI vidyamAna pramANa jemAM te apramANa. ('pramALa:' zabda puliMga hovAthI 'na' bahuvrIhi samAsa karIne 'vepa'nA vizeSaNa tarIke batADI dIdho.) (Ano ja bhAvArtha batADe che ke ) karmabaMdhanA abhAva rUpa kArya pratye veSa taddana yukti vagarano che eTale ke saMvara tathA nirjarArUpa kArya mATe mAtra veSa taddana nakkAmo che. prazna : kono veSa nakkAmo che ? - uttara H asaMyama sthAnone viSe - pRthvI vigerenI hiMsArUpa (pApa) sthAnone viSe vartatA = pApasthAnonuM AcaraNa karatAM evA puruSano veSa nakkAmo che. (prazna : kema evA puruSanA veSane tame nakkAmo kaho cho ?) uttara H potAnA pakSa = mAnyatAmAM (asaMyamIno veSa nakkAmo che' evI potAnI mAnyatAne puSTa karavA mATe) yuktine graMthakArazrI kahe che : = parivartitaveSaM = karAyelo che anya veSa jenA vaDe evA puruSane khavAtuM = khAI levAmAM AveluM evuM viSa = jhera zuM na mAre ? arthAt mAre ja emAM koI zaMkA nathI. 'puruSa' zabda gAthAmAM nahi hovA chatAM paNa 'rivartitaveSa'nA vizeSya tarIke prastutanA AdhAre jaNAya che. (duSTAMtano bhAvArtha A pramANe che ke : eka mANase jhera khAdhuM pachI ene kadAca bacavAnI 49 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchA thAya to e IcchAthI prerAIne e jo veSa parivartana kare to zuM eTalA mAtrathI enA zarIramAM thatI jheranI asara maTI jAya? jhera phelAtu baMdha thaI jAya? nA, haragijha evuM na banI zake kemake jhera kapaDAe nahI paNa zarIre khAdhuM che) tema saMklezavALu evuM cittarUpI viSa e asaMyamamAM pravartI rahelA evA puruSane saMsArarUpa mAra= haMTara vaDe (saMsAramAM rakhaDAvavA vaDe) mAre che, (pachI bhale ene sAMsArika veSa badalIne sAdhu veSa dhAraNa karI dIdho hoya paNa saMsAramAM jevuM saMkliSTa citta hoya tevuM citta jo choDavAmAM na Ave to sAdhuveSagrahaNa vigere badhuM nakkAmuM thaI paDe che.) tevAne veSa paNa bacAvI zake nahIM. A pramANe (dRSTAMtano) bhAva = bhAvArtha che. || 20 | (A gAthAdvArA veSamAtrane pramANa mAnanArAne yuktipUrvaka hitazikSA ApI dIdhI.) lll evaM tarhi bhAvazuddhireva vidheyA, kiM veSeNa? naitadasti, pRthivyAdirakSaNavad vyavahArato veSasyApi bhAvazuddhyupakArakatvAt, tadvikalo'sau akiJcitkara ityucyate, tathA cAha dhammaM rakkhai veso, saMkai veseNa dikkhiomi ahaM / ummaggeNa paDataM, rakkhai rAyA jaNavao ya / / 21 / / dhamma0 gAhA : dharmaM rakSati veSaH, tadgrahaNottarakAlaM satpuruSANAmakAryapravRtteradarzanAt / kathaJcitpravRtto'pyakArye gRhItaveSaH zaGkatte veSeNa hetubhUtena, dIkSito'hamiti mtvaa| dRSTAntamAha-unmArgeNa cauryapAradAryAdinA bhAvotpathena patantaM sadAcAragirizikharAlluThantaM yathA puruSamityadhyAhAraH, rAjA rakSati, taddaNDabhayenA''dita evApravRtteH, pravRttasyApi zaGkayA nivRtteH, janapadazca yathA rakSati, tddhikkaarbhyenaapyunmaargprvRtternivRttidrshnaat| tathA veSo'pIti // 21 // avataraNikA : praznaH A pramANe jo hoya arthAt mAtra veSa jo taddana nakkAmo ja hoya to pachI bhAvanI zuddhi ja karavI joIe. pachI veSavaDe saryuM? (arthAt saMsAramAM rahIne ja cittanI vizuddhi mATe prayatna ryA karavAno. paNa sAdhuveSa laIne zuM kAma?) uttara : nA, evuM nathI arthAt veSa paNa kAmano che. (prazna : kevI rIte e kAmano che?). uttara : (nizcayathI ahiMsAno pariNAma ja AdaravA yogya hovA chatAM paNa) jema vyavahArathI pRthvI vigere jIvonuM rakSaNa = bacAvavAno prayatna e ahiMsArUpa bhAvanI zuddhino upakAraka bane che. tema (nizcayathI cittazuddhi karavA jevI hovA chatAM paNa) vyavahArathI veSa paNa saMyama pariNAmarUpa bhAvanI zuddhino upakAraka bane che. ane veSa e upakAraka banato hovAthI "ekAMte veSa nakkAmo che' e vAta khoTI che. (prazna : to pachI tame je pAchaLanI gAthAmAM veSane nakkAmo kahyo te kayAM AzayathI?) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara : "bhAvazuddhithI vikala = rahita evo A = mAtra veSa akiMcitkara = nakkAmo che." evA AzayathI e vAta kahevAI che. have graMthakArazrI veSa kaI rIte bhAvazuddhimAM upakArI nIvaDe che?' tene kahe che : gAthArtha : veSa dharmanI rakSA kare che, (kadAca kyAreka bhUla thaI jAya to paNa veSavALA mahAtmA) veSane lIdhe zaMkA kare = vicAra kare ke "AtmA! tane khabara to che ne ke tuM dIkSita che?" (ethI veSane lIdhe Avo vicAra AvavAthI paNa sAdhudharmathI patita thatAM aTakI jAya.) (jema) unmArgavaDe paDatAM = sadAcArane khoI besavAnI taiyArIvALA (evA puruSane) rAjA ane janapada = deza, dezanA loko bacAvI che (arthAt rAjA ke lokanA bhayathI jema puruSa asadAcAranA sevanathI aTakI jAya che tema veSane AdhAre paNa samajavuM. A rIte vyavahArathI veSa paNa bhAvazuddhinA upakArI tarIke siddha thayo.) II 21 || TIkArtha : veSa e dharmane rakSe che eTale ke veSane lIdhe dharmanuM pAlana sahajatAthI thaI zake che. (prazna : zI rIte veSa dharmanI rakSA kare?). uttara : veSano svIkAra karyA pachInA kALe je sajjana puruSo hoya che temanAmAM akArya = hiMsA vigere rUpa khoTA kAryane viSe pravRtti dekhAtI nathI. (kemake je sajjana puruSo hoya teo je svIkAre tenAthI viparIta vartana sAmAnyathI kare nahIM. ethI eka vAra veSa svIkArI lIdho pachI enA pratyenI vaphAdArI pUrepUrI jALave ja. jo veSa na hota to na paNa jALavata, mATe veSa e sajjana puruSone viSe dharmanI rakSA kare che.) kadAca kyAreka koIka rIte = karmodaya vigere koIka kAraNasara sajjana puruSa akAryamAM pravartI jAya to paNa jo veSa pakaDelo haze to e veSane lIdhe (hakumatana) vicAre ke "huM dIkSita chuM arthAt huM sAdhuveSavALo chuM' ema vicArIne AvI khoTI pravRtti mATe karavI ghaTe nahIM." A pramANe vicAra kare. (ane Avo vicAra AvyA bAda e dharmamAM sthira thaI jAya. A rIte veSa e dharmamAM = bhAvazuddhimAM upakArI bane.) A prastuta vAtamAM dRSTAMtane kahe che ke : corI, parastrIgamana rUpa bhAva unmArga vaDe (dravya unmArga = udho rasto, bhAva unmArga = mokSano, dharmano uMdho rasto) paDatA = sadAcAra rUpI parvatanA zikharathI paDavAnI taiyArIvALA evA puruSane jema rAjA bacAvI le che. (tama veSa dharmane bacAvI le che.) "yathI puruSa' A baMne zabda adhyAhAra che = gAthAmAM garbhita rIte rahelA che. (prazna : rAjA thoDInA sarvajJa ke mana:paryavajJAnI hoya ke jethI khoTI pravRtti karavA taiyAra thayelA vyaktinA mananA bhAvone jANIne ene bacAvavA doDI jAya ane AvA to keTalA ThekANe e doDaze?) uttara : "rAjA bacAvI le che eno bhAvArtha Ama jANavo ke : ('huM jo khoTuM kAma karIza ane pakaDAI jaIza to rAjA mane daMDa karaze = zULIe caDAvaze" vigere rU5) tenA = rAjAnA daMDanA bhayathI pahelethI ja pravRtti zarU na thAya. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (prazna H evuM ekAnta kharuM ke koI apravRtti na ja kare? zuM kuTeva, paristhiti vigere vizAt koI akArya na karI bese?). uttara : kadAca koI akAryamAM pravRtta thaI jAya to te vyaktinI paNa zaMkAne lIdhe = vicAraNAne lIdhe nivRtti thaI jaze arthAt "huM nadhaNiyAto nathI, mArA mAthe rAjA che. ane e rAjAnuM huM lUNa khAuM chuM. to pachI evA rAjAne tyAM, rAjAnI nagarImAM corI thAya kharI? rAjAthI viruddha mArAthI karAya kharuM?' AvA vicArone lIdhe te pharI jaze. eTale AmAM saravALe to rAjAe ja bacAvyo gaNAya mATe "rAjA rahe che" ema kahyuM che. ane dezavAsI loka jema paDatA = asadAcAranA sevanamAM tatpara thayelA puruSane bacAvI le che tema veSa dharmane bacAvI le che.). (prazna H loka kevI rIte paDatAM puruSane bacAve che? kemake rAjA daMDa Ape mATe enA bhayathI paDato puruSa bacI jAya paNa loka thoDI kAMI daMDa ApavAno che? to pachI e loka kevI rIte bacAve?) uttara : (lokanI aMdara rahelo vyakti jo koI akArya karI bese to loka enA para tUTI paDe mATe e) lokanA dhikkAranA bhayathI paNa unmArga = khoTA mArga paranI pravRttithI nivRtti = pAchA pharavAnuM dekhAya che. arthAt puruSa khoTI pravRtti karatAM aTakI jato dekhAya che. (eTale ahIM paNa saravALe loke ja bacAvelo kahevAya) mATe 'janapada = loka bacAvI le che ema kahyuM. (have e paDato puruSa jo jaMgala vigere anAtha, nirjana sthAnamAM rahyo hota to zuM rAjA ke lokano bhaya ene naData? ane to pachI zuM e bacI zakata? nA, jarAya nahiM, ethI jema A puruSane rAjA tathA loke bacAvI lIdhA) tema veSa paNa sAdhumAMthI paDavAnI taiyArIvALA evA dharmane bacAvI le che. arthAt sAdhune dharmamAM sthira karI de che. te 21 // vizeSArtha H (1) "ve' zabdamAM je tRtIyA vibhakti che te tRtIyA vibhakti aneka arthamAM AvatI hovAthI ahIM "kAraNa arthamAM tRtIyA vibhakti che evuM jaNAvavA mATe hetupUrtana' zabda lakhyo che ethI "vepa' no artha 'veSane lIdhe A pramANe karyo che. (2) prazna H tame "pravRtti sthApi...' paMktino artha karatAM pUrve prazna kema uThAvyo? zuM sIdho artha thaI zake ema nhoto? uttara sAmAnyathI evo niyama che ke "eka vAta karyA pachI, koI siddhAMta sthApita karyA pachI ene puSTa karavA jo be hetu apAtA hoya to bIjA hetunA pahelA zabda pachI ke chelle "' zabda mUke. jo "gha' zabda na hoya chatAM hetu arthamAM be paMcamI hoya to pachI bIjA hetune prathama hetunA ja puSTikAraka tarIke mAnavo. ane e bIjo hetu utAratA pUrve eka prazna Ubho karI devo jethI hetu spaSTa thAya." have ahIM 'nivRtta:' pachI ' zabda nathI mATe uparokta niyamanA AdhAre prazna uThAvIne pachI artha karyo. A pramANe A gAthA dvArA "vyavahArathI veSa paNa bhAvazuddhi mATe upakArI che' e vAta karI. lll Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcayastu - appA jANai appA, jahaTThio appasakkhio appA merU taM tadgha, naha amuddAvaduM hoD // 22 / / appA0 gAhA : AtmA yathAsthitaH zubhapariNAmo'zubhapariNAmo vA tadAtmA jAnAti, na tu paraH, paracetovRttInAM duranvayatvAt, ata evAtmA jIvaH sAkSI pratyAyanIyo yasyAsAvAtmasAkSikaH, ko'sau ? dhrmH| AtmA labdhaviveko jIvaH karoti tat tasmAttathA yathA AtmasukhAvahamanuSThAnaM bhavati, kiM pararajInayetyAdbhUtam // 22 // avataraNikA : nizcayathI = paramArthathI to vaLI - , gAthArtha : AtmA je pramANe rahelo hoya (tene) AtmA ja jANI zake che. (mATe ja) dharma e AtmasAkSika (kahevAyelo che). teM = tethI AtmA te ja pramANe kare, je rIte (te sadanuSThAna) AtmAne sukhane karanAru thAya. (paNa lokane khuza karavA kare nahIM.)|| 22 / / TIkArtha : AtmA je pramANe rahelo hoya eTale ke 'e zubha pariNAmavALo = zubha adhyavasAyavALo che ke azubha pariNAmavALo = azubha adhyavasAyavALo che' tat = te vAtane AtmA ja jANI zake che, paraMtu bIjo vyakti jANI zakato nathI. (prazna : kema nathI jANI zakato ?) uttara H kemake pArakAnA mananA vartano = bhAvo du:khethI thaI zake che anvaya = bodha jeno evA hoya che. arthAt pArakAnA mananA vicAro jANavA bahu agharA hoya che. mATe zubha ke azubha pariNAmavALA thayelA AtmAne AtmA ja jANI zake bIjo nahIM. AthI ja = AtmA ja AtmAne jANI zakato hovAthI ja AtmasAkSIvALo (dharma che.) AtmasAkSikano artha kare che ke : 'AtmA = jIva e ja che pratIti pamADavA yogya = jaNAvavA yogya = vizvAsamAM levA yogya jene evo A' e AtmasAkSika kahevAya. (arthAt koIpaNa anuSThAna pAchaLa e potAne jAtane cUMTI khaNIne pUchI leto hoya 'ke huM A je svAdhyAya, tapa, vaiyAvacca vigere karuM chuM e Atmahita mATe ja karuM chuM ne ?lokone batADavA, khuza karavA to karato nathIne ?' pachI ene je sAco javAba maLe enA AdhAre karavA yogya sudhArA-vadhArA karIne pachI prasannatApUrvaka AtmAne nirmaLa karavA dharma kare. A AtmasAkSikano bhAvArtha thayo.) prazna : A AtmasAkSika koNa che? : uttara H dharma e AtmasAkSika che (arthAt AtmAne AtmA ja jANI zakato hovAthI dharma e AtmA mATe ja ka2vA kahevAyelo che.) 53 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tat = te kAraNathI = dharma e AtmA mATe hovAthI AtmA = meLavAyelo che viveka jenA vaDe evo jIva, tathA = te pramANe (ja) kare, = yathA = je pramANe AtmAne sukha pahoMcADanAru anuSThAna = dharma saMpanna thAya. (arthAt jIvanI ane = dharmanI vAstavikatA jANyA bAda AtmA potAnA sukhane mATe ja koIpaNa anuSThAna kare pachI evA viveka saMpanna jIvane) bIjAne khuza karavA vaDe zuM kAma che ? arthAt kazuM kAma rahetuM nathI. A pramANeno upa2 kahevAyela vAtano AbUta = abhiprAya che. (A gAthAmAM 'nizcayathI AtmA AtmAne saMpUrNa rIte jANIne AtmA mATe ja ka2vA kahevAyela dharmane te rIte ka2ze je rIte AtmA sarvakarmonA kSaya dvArA sAcA arthamAM sukhI bane' e vAta kahevAI ethI ahIM veSanI pradhAnatA uDI gaI. pariNAmanI ja pradhAnatA sAbita thaI ane e nizcayanayane AzrayIne saMgata ja che. jyAre syAdvAdIne vyavahAra - nizcaya ubhaya naya mAnya hovAthI e 'te te avasare veSa tathA pariNAma baMnenI pradhAnatA che' ema mAnaze.) || 22 / / vizeSArtha : (1) prazna H uttarArdhamAM rahela 'AtmA' zabdano kema 'navivejo gauva:' Avo viziSTa artha karyo? uttara : AgaLa je vAta karavAnI che enA AdhAre Avo artha karavo Avazyaka che. kemake viveka saMpanna jIva ja 'deha-pudgalathI AtmA judo che' AvuM viveka jJAna karIne jenAthI AtmAne sukha upaje ema hoya tema kare, pudgala-dehane pradhAnatA Ape nahiM. jyAre avivekI jIvanuM taddana viparIta khAtu hoya che. e dehane, pudgalane ja sarvasva mAnIne ene sukha ApavA mATe dhamapachADA karyA kare ane dharmane bAdhA pahoMcADyA kare. mATe gAthAmAM AgaLa 'jIva AtmaprasannatAkA2ka anuSThAna kare che' A vAta karavAnI hovAthI emAM 'jIva' tarIke koI game te 'jIva' samajI na bese mATe TIkAkAre pahelethI uparokta viziSTa artha karI dIdho. sss yato bhAva eva zubhAzubhakarmakAraNamityAha jaM jaM samayaM jIvo, AvisaI jeNa jeNa bhAvA so taMmi taMmi samae, suhAsuhaM baMdhae kammaM / / 23 // jaM jaM0 gAhA : yaM yamiti vIpsayA sarvasaGgrahamAha, samayaM paramanikRSTaM kAlaM jIva AvizatyAskandati yena yena zubhAzubhena bhAvena pariNAmena, sa jIvastasmiMstasmin samaye zubhAzubhaM tadbhAvapratyayameva nAti karma jJAnAvaraNAdIti // 23 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA : je kAraNathI nizcayanayanA AdhAre bhAva = pariNAma . = adhyavasAya ja zubha ane azubha evA karmanuM kAraNa che eTale graMthakA2zrI enA ja anusaMdhAnamAM eka navI vAta kahe che ke H gAthArtha : je je samaye jIva je je bhAva vaDe AviSTa thato hoya arthAt je zubhAzubha bhAvavALo thato hoya. te te samaye te jIva zubhAzubha karmane bAMdhe che (arthAt zubha adhyavasAya vakhate zubha karmane ane azubha adhyavasAya vakhate azubha karmane bAMdhe che. pachI bahAranA stare bhalene game te zubha ke azubha kriyAo cAlatI hoya. mATe bhAva e ja karmabaMdhanuM pradhAna kAraNa che. ethI e adhyavasAya para mumukSu AtmAnI satata cAMpatI najara hovI joIe.) = TIkArtha : (prazna : gAthAmAM 'je je samaye' ema be vAra kema 'je' zabdano ullekha karyo che ?) uttara : 'je je' A pramANenI vIpsA vaDe = dvirukti vaDe be vAra eka ja zabdanA prayoga vaDe 'saghaLAya (samayano) saMgraha karI levo' e vAtane kahI. arthAt 'koI cokkasa eka samaya mATenA karmabaMdha saMbaMdhI have kahevAto niyama na samajavo paNa ha25La aMgenI A vAta jANavI' A pramANenuM sUcana vIpsA dvArA graMthakArazrI vaDe karavAmAM Avela che. (je je) samaye eTale ke paramanikRSTa = sauthI nAnAmAM nAnA kALane viSe jIva praveza kare che = pariNamelo thAya che (prazna : zenA vaDe pariNamelo thAya che ?) uttara : je je = zubha ke azubha je prakAranA bhAvavaDe = adhyavasAya vaDe pariNamelo thAya che. (arthAt je samaye jIva je zubha ke azubha bhAvavALo thAya.) = jIva te te samaye zubha ke azubha evA jJAnAvaraNIya vigere karmane bAMdhe che. - eTale ke zubha adhyavasAyamAM vartatI vakhate te = zubha bhAva e ja che pratyaya = kAraNa jemAM evA zubha karmane ja bAMdhe ane azubha adhyavasAyamAM vartatI vakhate te = azubhabhAva e che pratyaya = kAraNa jemAM evA azubha karmane ja bAMdhe. (mATe ha25Le jAgrata rahevuM.) II 23 // OXOXO tasmAcchubha eva bhAvo vidheyo, na garvAdidUSita ityAha ca = dhammo maeNa huMto, to navi sIuNhavAyavijjhaDio | saMvaccharamaNasio, bAhubalI taha kilissaMto / / 24 // dhammo maeNa0 gAhA : dharmo madenA'bhaviSyat, yadIti gamyate, tato nApi naiva sambhAvyata etat, yaduta zItoSNavAtairvijhaTito vyAhato mizrito vA ativyAptatvAt, zItoSNavAtavijhaTitaH saMvatsaraM yAvadanazito nirbhojano bAhubalI tathA akliziSyat vibAdhAmanvabhaviSyaditi saGkSepArthaH / 55 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vistarArthaH kathAnakagamyastaccedam - bharate cakravartini nijAjJAgrAhaNodyate tatkaniSThabhrAtaro vihAya rAjyAni RSabhadevAntike praavraajissuH| samutpannAni ca sarveSAM kevljnyaanaani| bAhubalI punastadbhAtaiva kathamahametadbhayAdAjJAM pravrajyAM vA kariSyAmItyamarSAdabhyutthitaH, saMlagnaM dvayorapi yuddhaM, dRSTivAgbAhumuSTidaNDaprahArayuddheSu nirjito bharataH, cintitamanena kimayaM cakravartIti? atrAntare'rpitaM devatayA ckrm| gRhItacakro dRSTo bAhubalinA cintitamanena cUrNayAmi sacakramenam athavA kimasya gatamaryAdAjIvitasya mAraNena? aho durantA vissyaaH| tadidamupalabhyate lgnm| yaduktam na mAtaraM na pitaraM, na svasAraM na sodaraM / guNaiH sampazyati tathA, viSayAn viSayI yathA // 1 // iti saJjAtavairAgyeNa tena niHsRSTo bhuvi daNDaH, kRtaH paJcamuSTiko locaH, arpitaM devatayA rajoharaNAdi, prapannaH pravrajyAM iti| tadavalokya lajjitaH svakarmaNA bharataH, prasAdyAnekavidhaM vanditvA gataH svasthAnaM bhrtH| bAhubalI punaH kathamahaM chadmasthatayA kevalino laghubhrAtRRn vandiSye?' ityabhiprAyAtsthitastatraiva, kAyotsargeNa tiSThato gataM vrssN| zItavAtAtapairdavadagdhasthANukalpaM kRtaM zarIrakaM, prasaritAH samantato vallayaH, prarUDhA darbhazUcyaH, samudgatAzcaraNayorvalmIkAH, prasUtAH kUrcAdau zakunaya iti| tato bhagavatA tadbhaginyau brAhmIsunda? 'bhrAtaH ! avatara hastinaH' iti vaktavyaM gatvA yuvAbhyAmityupadizya tatpArzva prhite| gatvAbhihitaM tattAbhyAM, cintitamanena kuto muktasaGgasya me hastI A! jJAtaM! mAna iti| dhig mAM duSTacintakaM! vandyAste bhagavanto, vrajAmi vandituM, ityutpATitaM caraNena saha kevljnyaanmiti| yadi garvaM nAkariSyat tadAdita eva kevljnyaanmudpaattyissyt| ato na madena dharmo bhavatIti sthitam / / 24 / / avataraNikA : te kAraNathI = je kAraNathI zubhaadhyavasAya vakhate zubhakarma baMdha ane azubhaadhyavasAya avasare azubha karma baMdha thAya che te kAraNathI zubha ja bhAva karavA yogya che, paNa garva = ahaMkAra vigere azubhabhAvothI dUSita evo bhAva karavA yogya nathI. ane eTale ja graMthakArazrI paNa havenI gAthAmAM e vAtane kahe che ke : gAthArtha : (d) dharma // 213 25 zato hota to pAta na 4 saMbhave 3631, ||2bhii, pavanathI haNAyelA (pIDA pahoMcADAyelA), eka varSa sudhI khAdhA vagara rahelA evA bAhubalIjI te prmaae| vaza pAbhyA hota. / / 24 / / TImArtha : yadi = 'ot' za06 ||thaamaa nathI chadi onlaino cha bha3 5 / 7 'tato' za06 mA cha bhane yat-tatno nitya saMbaMdha hoya che. mATe jo dharma mada = ahaMkAra vaDe thato hota, topAta na 4 saMbha : (yaduta = 3) 631, 12bhI sane pavanaDe 39uman = pI31 pddoyaa|ye| athavA mizrita thayelA = ekameka thayelA, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (prazna : kema 'ekameka thayelA' evuM kaho cho ?) uttara : kemake (bAhubalIjI) lAkaDAnI jema ekadama sthira hovAne lIdhe ThaMDI vigerethI eTalI hade vyApI gayelA ke emanA zarIrane aDatAM ja ThaMDI vigereno anubhava thAya. ethI dekhAvamAM mAnavAkRti dekhAya ane sparzatA ThaMDI vigereno anubhava thAya mATe 'mizrita thayelA = ekameka thayelA' ema kahyuM. (vaLI) eka varSa sudhI bhojana vagara rahelA evA bAhubalIjI tevA prakAranA = AgaLa vArtAmAM kahevAze tevA prakAranA klezane pAmyA hota eTale ke pIDAne anubhavI hota (arthAt kyAranAMya kevaLajJAna pAmI gayA hota kemake emane dehadamana, viSayasevanano tyAga to joradAra karyo ja hato paNa chatAM manamAM ahaMkA2 ramato hato ethI kevalajJAna na pAmyA. mATe nakkI thAya che ke dharma e ahaMkArathI nathI thato paNa ahaMkAranA abhAvathI thAya che.) A saMkSepathI = TUMkANathI artha kahevAI gayo. = vistArathI artha e vArtAthI jANavA yogya che ane te kathAnaka A che : cakravartI evA bharatajI (saMpUrNa SakhaMDanA rAjA banavA mATe)badhA pAse potAnI AjJA svIkAra karAvavAmAM udyamI hatA tyAre tenA = bharatajInA nAnA bhAIoe (potAnA) rAjyone choDIne RRSabhadevanI pAse pravrajyAne svIkArI lIdhI ane e pachI badhAne kevaLajJAna (paNa) utpanna thaI gayuM. (A bAju) tenA = bharatajInA ja bhAI evA bAhubalIjI vaLI AvA prakAranA ahaMkAra - krodhathI bharatajInI sAme uThyA = mAthuM uMcakyuM. (prazna : kevA prakArano ahaMkAra thayo ?) uttara H ''huM zA mATe AnA = bharatajInA bhayathI AjJAne (AjJAnA svIkArane) ke pachI pravrajyAne = pravrajyAnA svIkA2ne karIza eTale ke karuM?'' AvA prakAranA ahaMkArathI emane mAthuM uMcakyuM. tethI baMnenuM paNa paraspara yuddha zarU thayuM. e yuddhamAM dRSTiyuddha, vAgyuddha, bAhuyuddha, muSTiyuddha, daMDayuddhamAM bharatarAjA bAhubalI vaDe jItI levAyA. tyAre potAnI badhA yuddhomAM hArane joIne A bharatajIvaDe vicArAyuM ke : 'mArA badale zuM A = bAhubalI cakravartI che ? jethI mane yuddhomAM hAra Ape ja rAkhe che.' ahIM vacce eTale ke Avo vicAra temanA manamAM cAlI rahyo che te daramyAna devavaDe bharatajIne cakra apAyuM ane bAhubalI vaDe grahaNa karAyelA cakravALA evA bharatajI jovAyA. pachI bAhubalIe vicAryuM ke 'A bharatano huM cakrasahita bhUkko karI nAMkhuM. athavA to javA do. jatuM rahyuM che maryAdArUpI jIvana jemanAmAMthI evA A bharatajIne mAravA vaDe saryuM. (arthAt pitAe Apela rAjyane paNa A pacAvI pADavA taiyAra thayelo hovAthI eNe maryAdAo badhI neve mUkI dIdhI che ane maryAdA vagarano vyakti marelo ja gaNAya mATe marelAne mAravAvaDe saryuM.) 57 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho! viSayo atyaMta kharAba aMtavALA hoya che. tethI A vAta lagna = yogya jaNAya che = lAge che (prazna : kaI vAta yogya lAge che?) uttara : je vAta (dharmazAstramAM) kahevAyelI che ke : "viSayAsakta vyakti guNovaDe te rIte mAtA, pitA, bena, bhAIne nathI joto je rIte e viSayone jue che. (arthAt viSayAsaktane viSayo eTalA pyArA lAge che. enI tole ene enA mAtA, pitA, vigere paNa eTalA pyArA nathI lAgatA mATe potAnA viSayasevanamAM jo e loko kyAreka naDatara rUpa bane to e lokonuM paNa kAsaLa kADhavAmAM viSayAsakta vyakti vilaMba na kare. mATe "viSayo duranta' che e vAta taddana yogya lAge che.) A pramANe utpanna thayo che vairAgya jemane evA te bAhubalIjIe potAnA hAthamAM rahelA) daMDane dharatI para nAMkhI dIdho. (chellu daMDayuddha hatuM mATe "daMDane nAkhI dIdhoema kahyuM che.) tyArabAda pAMcamuSTivALo loca karyo, e pachI devavaDe rajoharaNa vigere dravyaliMga apAyuM ane bAhubalIjIe (bhAvathI) dIkSAne svIkArI lIdhI. A pramANenA te prasaMgane joIne bharatajI potAnA AvA khoTA pagalAne lIdhe zaramAI gayA. (pachI) kSamA mAMgavI vigere aneka prakAre bAhubalIjIne khuza karIne (khuza karavA prayatna karIne) (chevaTe) vandana karIne bharatajI potAne sthAne gayA. ane A bAju bAhubalI mahAtmA vaLI huM chadmastha hovAne lIdhe kevalI evA nAnAbhAIone kevI rIte vandana karI zakIza? (nA, mArAthI nAnA bhAIone vaMdana nahI thAya)" AvA prakAranA abhiprAyane lIdhe tyAM ja rahI gayA. (je yuddhabhUmi para UbhA rahIne pravajyA svIkArI hatI tyAM ja UbhA rahI gayA.) (ane) kAyotsarga vaDe (pUrvaka) UbhA rahelA evA emane eka varSa pasAra karI dIdho. ThaMDI, pavana ane tApane lIdhe emanuM zarIra dAvAnaLamAM baLI gayela hUMThA jevuM thaIgayuM, (emanA zarIra para) cArebAju velaDIo phelAI gaI, tIkSNa evuM darbha nAmanuM ghAsa ugI gayuM, be paganI vacce (kIDAo vigere vaDe karAyela) rAphaDAo = nAnakaDA mATInA parvata jevA UbhA thaI gayA, (emanI dADhI vigere eTalI hadanI vadhI gayela ke e) dADhI vigere para pakSIoe IMDAo mUkI dIdhA. tyArapachI bhagavAn RSabhadeve bAhubalIjInA bahena evA brAhmI ane suMdarIjIne A pramANe zIkhavADIne te bAhubalIjIne pAse mokalyA. (prazna : zuM zIkhavADIne mokalyA?) uttara : "tamArA baMne vaDe tyAM jaIne A pramANe kahevA yogya che ke he bhAI! hAthI parathI heThA utaro'' A pramANe zIkhavADIne teone bAhubalIjI pAse mokalyA. tyArabAda tyAM jaIne te baMne baheno vaDe te vAta kahevAI (ane e sAMbhaLIne) bAhubalIjIe vicAryuM ke jene badhA saMgo = saMbaMdho mUkI dIdhelA che evA mAre hAthI kyAMthI saMbhave? A! jaNAI gayuM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke mAna e hAthI che. (ane enA 52 beThelA evA mane nIce utaravAnuM mArA baheno kahI rahyA che) (! zabda avyaya che ane e mUMjhavaNavALI vAta potAnA UhApohathI ja sUlaTAI jAya tyAre Azcarya sUcaka rUpe sAmAnyathI vaparAya che. amuka sthaLe kheda vigere darzAvavA mATe paNa vaparAya che.) kevalI evA nAnA bhAIone nahIM vaMdana karavArUpa duSTa vicAra karanAra evA mane dhikkAra ho ! kharekhara te badhA bhagavaMto vaMdana karavA yogya che (lAva) huM vaMdana karavA mATe jau' A pramANe vicArIne emane paganI sAthe kevalajJAnane paNa upADI dIdhuM. (arthAt kevalajJAna prApta karI lIdhuM.) (ahIM vArtA pUrNa thaI. have niSkarSa kahe che ke :) jo emane garva na karyo hota to pahelethI ja (eka varSa pUrve ja) kevalajJAna utpanna thaI gayuM hota (kemake emanAmAM eTalo badho pracaMDa vairAgya hato paNa eka ahaMkArane lIdhe emane ATaluM sahana karavuM paDyuM) mATe dharma madavaDe thato nathI' e vAta nakkI thaI. / / 24 / / vizeSArtha : (1) prazna H gAthAmAM 'navi' zabda che enuM saMskRtamAM 'nApi' thAya have TIkAkArazrIe 'na' no artha karyo che paNa 'pi' no artha to karyo ja nathI? uttara H TIkAmAM 'pi = naiva' A pramANe je kholyuM che temAM 'v' e ja 'pi' no artha jANavo kemake avyayo A rIte aneka arthamAM vaparAtA hoya che. mATe koI virodha na karavo. (2) A vArtAmAM eka nAnakaDo matAMtara che. te A pramANe H pracalita vArtAmAM evuM sAMbhaLyuM che ke bAhubalIjIe bharatajIne mAravA muSTi ugAmelI hatI pachI vicAra palaTAI jatAM e muSTi niSphaLa na jAya mATe loca karI dIdho. jyAre ahiM to vicAra daramyAna hAthamAM daMDa che, ethI muSTinI niSphaLatAno avasara ahiM raheto nathI. 999 samadazca na gurUpadezayogyastathA na svArthasAdhaka ityAha niyagamaivigappiyacitieNa sacchaMdabuddhiraieNa | to pArattahiyaM, nIrapha gurunuvaNyeLa / / 2 / / niyagamai0 gAhA : nijakamativikalpitacintiteneti, vikalpitaM sthUlAlocanaM, cintitaM suukssmaalocnm| tatazca gurUpadezAbhAvAnnijakamatyA''tmIyabuddhyA vikalpitacintite yasya sa tathA tena, ata eva svacchandabuddhiracitena svatantramaticeSTitenetyarthaH, kutaH paratrahitaM kriyate ? na kutazcidupAyAbhAvAt / kenetyAha-upadezamarhatItyupadezyaH, tato'nyo'nupadezyaH, guroranupadezyo gurvanupadezyaH, tena, gururmanA ziSyaLeti zeSaH / / 2 / / avataraNikA : (ahaMkA2 vaDe dharma nathI thato mATe) ahaMkAra sahitano vyakti gurunA upadezane yogya nathI ane te svArtha = Atmahitano sAdhaka (paNa) nathI banI zakato. mATe kahe che ke : 59 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthArtha : potAnI matinA AdhAre vikalpa ane ciMtana che jenuM evA, (mATe ja) svacchaMda evI buddhinA AdhAre AcaraNa che jenuM evA, gurunA upadezane mATe ayogya evA (ziSya) vaDe kevI rIte paraloka saMbaMdhI hita karAya ? = karAze ? arthAt e paraloka saMbaMdhI hita nahIM ja sAdhI zake kemake guruno upadeza sAthe nathI mATe.) / / 25 / / TIkArtha : sauprathama 'ninAvitviciMtita'mAM rahela 'viti' ane 'ciMtita'no artha kare che ke : vilpita = sthUlAlocana eTale ke sthUla vicAraNA ane 'ciMtita' = sUkSmAlocana eTale ke sUkSma vicAraNA. ane tethI = vikalpita tathA ciMtitano Avo artha che mATe (have artha A pramANe karavo) (vikalpita ane ciMtitano artha pahelA eTalA mATe ApI dIdho ke koI ene bhUtakRdantavALA zabdo samajI na bese.) (ziSya ahaMkArI che ane evA ahaMkArI ziSyane) gurunA upadezano abhAva hovAthI nijakamati eTale ke potAnI buddhinA AdhAre sthUlavicAra (ane) sUkSmavicAra che jeno evo te ziSya che mATe ja = potAnI buddhi vaDe vicAra kare che mATe ja svataMtra eTale ke zAstra nirapekSa matinA AdhAre che vartana jenuM evo te ziSya che ane tevA vyakti vaDe kevI rIte paraloka saMbaMdhI hita karAya ? = karAze ? arthAt e nahiM ja karI zake. kemake (guru, guruno upadeza, zAstra vigere je paralokamAM hita mATenA upAyo gaNAya te) koIpaNa upAya enI pAse nathI mATe upAyano abhAva hovAne lIdhe upeya evuM paraloka saMbaMdhI hita e ahaMkArI, svachaMda vyakti nahIM karI zake. (prazna : koNa che te vyakti ? jenA vaDe paralokahita nahIM karI zakAya ?) uttara : guruno anupadezya arthAt guru mATe upadeza ApavAnI dRSTie nAlAyaka evA bhAre karmI ziSya vaDe (paralokahita nahIM karI zakAya.) : purvanupaddezya: zabdano artha kholavApUrvaka samAsa khole che H upadezane je yogya che = upadezya, tenAthI anya = bIjo e anupadezya = upadezane mATe ayogya, gurunA upadezane mATe ayogya = purvanupaddezya: 'bhArekarmI ziSya' A vizeSya gAthAmAM nahiM hovA chatAM vAkyanA zeSarUpe ahIM samajI levAno che. || 25 || (A pramANe A gAthA dvArA 'ahaMkArI vyakti gurunA upadeza mATe ayogya thAya che ane ethI e paralokahita nahIM karI zakatAM svArtha sAdhaka paNa nahiM banI zake.' e vAta karI.) kiJca sss thaddho niruvayArI, aviNIo gavvio niraNAma | sAhujaNassa garahio, jaNe vi vayaNijjayaM lahai / / 26 / / thaddho0 gAhA : stabdho'nIcairvRttiH, zarIre'pi darzitamAnavikAra ityarthaH nirUpakArI kRtaghnaH, Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avinIta AsanadAnAdivinayavikalaH, garvitaH svaguNotsekavAn AtmazlAghAparo vA, niravanAmo gurussvpyprnntiprvnnH| sa evambhUtaH sAdhujanasya garhito nindito bhavati, jane'pi vacanIyatAM duSTazIla iti hIlArUpAM labhate prApnotIti // 26 // avatAraNikA : vaLI gAthArtha je vyakti stabdha = akkaDa hoya che, nirupakArI hoya che, avinayI hoya che, garvavALo hoya che, niravanAma hoya che te sAdhujanane viSe gartA - niMdA karAyelo thAya che, ane sAmAnya lokane viSe paNa hIlanIyatAne pAme che ! 26 / TIkArya H (je vyakti) stabdha eTale ke nathI nIcuM vartana jenuM = akkaDa che arthAt (manamAM ahaMkArano bhAva hoya e to hajI samajAya paNa) zarIrane viSe paNa dekhADyo che mAna = ahaMkArano vikAra jene evo hoya che. (vaLI je) nirupakArI eTale ke kRtajJI = karelA upakArane paNa bhUlI janAra, chUpAvanAra che. (vaLI je) avinIta eTale ke (gurune) Asana ApavuM vigere vinayathI rahita hoya che. (vaLI je) garvita eTale ke potAnA guNonA ahaMkAravALo hoya che arthAt manamAM ne manamAM phUlyA karato hoya che athavA potAnA (vAcika) vakhANamAM tatpara hoya che. (vaLI je) niravanAma eTale ke gurujanane viSe paNa nahiM namaskAra karavAmAM tatpara arthAt emanI sAthe paNa tochaDAIpUrvaka vartanAro hoya che. te AvA prakArano ahaMkArI vyakti sAdhujanane viSe = sajjanone viSe niMdA karAyelo thAya che (arthAt sajjano emanI sajjanatAne lIdhe cAre bAju ene vagove bhale nahiM. paNa upekSA kare ane eonI upekSA e niMdA karatAM paNa vadhu bhayAnaka che.) ane lokane viSe paNa vacanIyatAne eTale ke "A vyakti duSTazIla = kharAba, vinaya vagaranA AcAravALo che" AvA prakAranI hIlanA rUpa vacanIyatAne pAme che. (mATe ahaMkAra e Aloka ane paraloka baMne ThekANe ahita karanAra che. temAM 25mI gAthA dvArA ahaMkAranI paraloka ahitakAritA kahI ane A gAthA dvArA Aloka ahitakAritA kahI.) II 26 // vizeSArtha : (1) ahaMkArI vyaktinA je "stabdha' vigere vizeSaNo kahyA che te badhA ahaMkAra doSanA vikAra rUpa jANavA. ahaMkAra ne lIdhe ja vyaktimAM AvA badhA durguNo ubhA thavAnI zakyatA vadhI jAya che. lll Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadidaM jAnannapi gurukarmA kazcinna budhyate, anyastu mahAtmA svalpenApi budhyate ityAha theveNa vi sappurisA, saNaMkumAro bva kei bujhaMti / dehe khaNaparihANI, jaM kira devehiM se kahiyaM / / 27 / / theveNa vi0 gAhA : stokenApi nimitteneti zeSaH satpuruSAH sanatkumAravat kecid buddhyante, na tu sarve, gurukarmaNAM nimittshtairpybodhdrshnaat| kathamasau buddhastadAha- dehe kSaNena svalpakAlena parihANI rUpahAsaH kSaNaparihANiriti yatkila devAbhyAM se tasya kathitaM tadeva bodhakAraNaM jAtamiti samAsArthaH, vyAsArthaH kathAnakAd jJeyastaccedam - zakraH svasabhAyAM sanatkumAracakravartirUpaM varNayAmAsa, tato'zraddhAna-kutUhalAbhyAM avatIrNau dvijarUpeNa devau praviSTau, abhyakte sanatkumAre nirIkSitaM ruupN| vismitau cittena, pRSTau raajnyaa| kiM bhavatorAgamane nimittmiti| tAvAhaturbhavadrUpadarzanakautukaM, rAjAha-yadyevaM sadasyAgantavyaM, nirgatau devau| tato nirvvartitasnAnavilepanAlaGkAravastragrahaNabhojane saparikare sabhopaviSTe rAjJi punaH praviSTau, vilokya rUpaM saviSAdau sthitAvadhomukhau, rAjAha - kimetaditi, taavaahtuH| saMsAravilasitaM!' prabhurAha-kathaM ? tAvAhatuH yadrUpaM prAgbhavato dRSTaM, tadanantaguNahInamidAnI vrttte| prabhurAha - 'kathaM jAnItaH' tAvAhatuH - 'avadhinA' iti, tato nivedya zakravRtAntaM gtau| sanatkumAro'pi tadAkarNya yadetatsakalAsthAmUlaM zarIrakaM tadapi kharataraghamoSmAkrAntazakunigalacaJcalamiti cintayan gato vairAgyaprakarSaM tRNavadapahAya rAjyaM pravrajita iti // 27 // avataraNikA : te A vAtane = "ahaMkAra e Atma ahitakArI che e vAtane jANato evo paNa koIka bhAre karmI vyakti (ATalA badhA upadezovaDe paNa) bodha na pAme, (paNa je) anya = haLukarmI evA mahAtmA che te to) vaLI thoDAka evA paNa upadezavaDe bodha pAmI jAya che. (A hakIkata cha) mane bheTa 4 graMthA2zrI 3 cha : gAthArtha : keTalAka puruSo (hoya che ke jeo) sanakumAranI jema thoDAka vaDe paNa bodha pAmI jAya che. (kevI rIte teo bodha pAmyA?) "tamArA dehane viSe kSaNamAtra vaDe = thoDAka ja kALe parihAnI = rupano nAza thaze" AvuM be devo vaDe je kharekhara temane kahevAyuM. (teTalA mAtrathI teo bodha pAmI gayA.) TIkArya : thoDAka = nAnakaDA evA paNa nimittavaDe keTalAka (laghukarmI evA) sapuruSo sanakumAra cakravartInI jema bodha pAmI jAya che. paraMtu badhA kAMI bodha pAmatAM nathI. (prazna : // moTe tame sAj 38o cha : "11 bodha nathI. pAmatai?'') uttara H kemake je bhAre karmI hoya che teone seMkaDo nimittAvaDe paNa bodha thato nathI evuM dekhAya che. mATe badhA nathI pAmatA paNa keTalAka ja jeo haLukarmI hoya che teo nAnakaDA paNa nimitta vaDe bodha pAmI jAya che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimitte A vizeSya gAthAmAM nahi lakhela hovA chatAM e zeSa' rUpe ahIM samajI levAnuM che. kemake enA vagara vAkya adhuru rahe che. prazna : kevI rIte A sanakumAra cakrI (nAnakaDA nimittathI) bodha pAmyA? uttara H tene = te vAtane kahe che ke : (tamArA) dehane viSe kSaNavaDe eTale ke thoDAka kALa vaDe (mAM) parihAnI eTale ke rUpano hrAsa = ghaTavuM, nAza thaze" A pramANe je kharekhara (cakrInA rUpadarzana mATe AvelA evA) be devovaDe temane (sanakumAra cakrIne) kahevAyuM te vAta ja (temanA) bodhanuM kAraNa thaI gaI. A pramANe saMkSepathI padArtha kahevAyo. (Ano) vyAsa = vistArathI artha kathAnakathI jANavA yogya che ane te kathAnaka A che : zake = prathama devalokanA I potAnI sabhAmAM sanatkumAra cakravartInA rUpanuM varNana karyuM = prazaMsA karI, tyArabAda (e prazaMsAne sAMbhaLIne) be devone e vAta para azraddhA tathA (rUpa jovAnuM) kutUhala pragaTya enAthI prerAIne baMne devo brAhmaNanA rupa vaDe (brAhmaNanuM rupa karIne) (dharatIpara) AvyA. ane (sanakumAranA mahelamAM) pravezyA. ane (tela mAliza thaI hovAne lIdhe) tela sahitanA sanakumAracakrI hote chate (temanuM) rUpa jovAyuM (arthAt jyAre sanaskumAracakrI tela sahitanA zarIravALA hatA, haju AbhUSaNa vigerethI sajyA nahotA tyAre temanuM rUpa te be brAhmaNoe joyuM) te be brAhmaNo (rUpane joIne) manathI AzcaryavALA thaI gayA. ane (te bene joIne) rAjAe pUchayuM ke Apa baMnenuM AvavAnuM kAraNa zuM che? te baMnee kahyuM ke "ApanA rUpanA darzananuM kutUhala" e nimitta che ahIM AvavAnuM. rAjAe = cakrIe kahyuM ke : = jo A pramANe hoya (arthAt mAru rupa jovA mATe ja jo kharekhara tame AvyA cho) to sabhAmAM Avajo (tyAM mAruM AbhUSaNa vigerethI sahitanuM rupa joIne ApanuM kutUhala pUrNapaNe pUruM thaze.) (A pramANe sAMbhaLIne) te be brAhmaNo tyAMthI nIkaLI gayA. tyArabAda karI dIdhuM che snAna, vilepana (caMdana vigerethI), alaMkAra, vastranuM grahaNa ane bhojana jene evA sanakumAra cakrI parivAra sahita sabhAmAM beThA hatAM tyAre be brAhmaNo pharI mahelamAM pravezyA. ane rUpane joIne viSAda = kheda sahitanA evA te be brAhmaNarUpadhArI devo nIcuM moDhuM rAkhI UbhA rahyA. rAjAe kahyuM ke A zuM che? (kema A rIte nIcuM moDhuM karIne ubhA cho? zuM tamane mAruM rupa joIne Azcarya na thayuM?). te baMnae kahyuM ke saMsArano vilAsa = vicitratA, prabhAva (joIne ame duHkhI thaI gayA che.) rAjAe kahyuM ke kevA prakArano saMsArano vilAsa hamaNAM tame joyo? te baMnee kahyuM ke : ApanuM je rUpa ame pahelA joyuM hatuM tenA karatAM hamaNAM tamArute rUpa anaMtaguNa hIna = ochuM che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAe kahyuM ke tame loko kevI rIte e hakIkatane jANo cho (jANI)? te baMnee kahyuM ke : avadhijJAnavaDe, tyArapachI potAnI vAstavikatA, zakra vaDe karAyelI prazaMsA vigere hakIkatane kahIne te baMne devo pAchA gayA. A bAju sanaskumAra cakrI paNa te vAstavikatAne sAMbhaLIne A pramANe vicAratAM chatAM vairAgyanA prakarSane pAmyA. (prazna : zuM vicAryuM?) uttara : "je A zarIra saghaLIya zraddhAnuM mULa che (arthAt jenA mATe ane jenA AdhAre ApaNe badhA sAMsArika kAryo karI rahyA che, te zarIra paNa atyaMta tINa evA ghAma = bApha ane garamIthI trAsI gayela evA pakSInA gaLA jevuM caMcaLa che (arthAt tarasane kAraNe pakSInuM gaLu jema uMca-nIcuM thayA kare, eka ThekANe sthira na rahe tema zarIra paNa koI eka avasthAmAM sthira rahenAruM nathI. pratyeka kSaNe badalAyA ja kare che. kyAreka viziSTarUpavALu ane kyAreka rupavagaranuM.)" A pramANe vicAra karatAM teo vairAgyanA prakarSane pAmyA ane tyArabAda (kapaDA para AvI paDela) ghAsanA taNakhalAnI jema rAjyane choDIne dIkSA laI lIdhI." A pramANe A dRSTAMta dvArA keTalAka haLukarmI jIvo thoDAka ja nimittane laIne bodha pAmI jAya che e vAta spaSTapaNe jaNAvI. |27 || lll tadevaM rUpasyAnityatoktA, adhunA sarvasyocyate tadAha - jai tA lavasattamasura - vimANavAsI vi parivaDaMti surA / ciMtijaMtaM sesaM, saMsAre sAsayaM kayaraM / / 28 / / jar3a tA0 gAhA : mAnaM mAH sampadAderAkRtigaNatvAt kvip, saptabhirapUryamANairmAH paricchedaH prApyatayA mokSagamanayogyAnAmAyuSkasya yeSAM tAni saptamAni, lavaiH kAlavizeSaiH saptamAni lavasaptamAni, kAni? suravimAnAni anuttaravimAnAnItyarthaH, teSu vAsaH sthAnaM, sa vidyate yeSAM te lavasaptamasuravimAnavAsinaH, te'pi, yadi tAvatpratipatanti svasthitikSaye cyavante surA devAH, cintyamAnaM zeSaM vastu saMsAre zAzvataM nityaM katarat? na kiJcid dRSTAntamAtreNApyastIti bhAvaH / athavaivaM vyAkhyAyate - mAnaM mAH paricchedaH sampadAderAkRtigaNatvAt kvip| sapta ca te mAzca saptamAH, ekapadavyabhicAre'pi samAsaH, lavaH kAlavizeSaH, lavAnAM saptamA: lavasaptamAH, avidyamAnA lavasaptamAH yeSAM te alavasaptamAH, yatirmuniH yate vo yatitA munitA, pUrvabhave yatitAyAmalavasaptamAH yatitA'lavasaptamAH, yatitAlavasaptamAzca te surAzca yatitA'lavasaptamAsurAH vizeSaNAnyathAnupapattyA'nuttarAH, te pUrvabhave yato yatayo muktiprAptiyogyAH santo nyUnasaptAyurlavatvAd Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavanti, teSAM vimAnAni- AlayAH yatitAlavasaptamAsuravimAnAni, teSu vAso'vasthAnaM sa vidyate yeSAM te yatitAlavasaptamasuravimAnavAsinaH surAH eva, mAzabdasya hrasvatvaM sUtre prAkRtatvAt, te'pi yadi, paripatanti-bhrazyanti suSThu zobhano rA:-artho yasya sa surA, taM sambodhya kthyte| cintyamAnaMparyAlocyamAnaM zeSamasAram, anuttarasurApekSayA saMsAre-saMsRtau zAzvataM nityaM avasthitaM katarat kiM thAt ? na vizcidvityartha| 28 / avataraNikA te A pramANe = sanatyakrInA dRSTAMta dvArA rUpanI anityatA kahI, have sarva paNa padArthanI anityatA (graMthakArazrI vaDe) kahevAya che, tethI kahe che ke : gAthArtha ? jo kharekhara lavasaptamasuravimAnavAsI evA anuttara devo paNa paDI jAya che. (tyAM kAyama rahetAM nathI pAchA bIjI gatimAM AvI jAya che.) (to pachI) bAkInI vastu vicArAtI chatI saMsAramAM kaI evI vastu che je zAzvata hoya? (arthAt koI ja zAzvata nathI badhuM anitya che) II 28 // TIkArca : gAthAmAM vasatama suvimAnavAsina: zabda che. eno artha karavAno che. temAM mukhya samAsa navarAtamAni tAni suvimAnAni e pramANe thaze. lavasaptama evA devavimAno.... prazna : devavimAno lavasaptama zI rIte? uttara : e have joIe. mAnaM = : ahIM kvipU pratyaya lAgyo che. ma: eTale pariccheda = nirNaya prazna : paNa zuM pariccheda, zeno pariccheda?.. uttara : e mATe ja ahIM samAsa kholyo che. (je paMkti che eno anvaya A pramANe..) mokSagamanayogyanAmAyuSkasya apUryamANaiH saptabhiH yeSAM prApyatayA paricchedaH, tAni saptamAni (e pachI saptamAni tAni suvimAnAni ca e samAsa...) Ano artha (1) je jIvo e ja bhavamAM mokSamAM javAnI pAtratAvALA hoya. (2) paNa AyuSyanA sAta lava jene ochA paDe. (3) ane e kAraNasara ja je vimAnono prApya tarIke = meLavavA yogya tarIke nirNaya thayelo che. A traNa padArthano bhAvArtha samajIe. (1) dhAro ke ApaNA AyuSyamAM sAta lava vadhAre hoya, to ApaNane A ja bhavamAM mokSa maLI jAya evuM kharuM? nahi ja. eTale ApaNe mokSagamanane yogya tarIke AmAM nathI gaNavAnA. (eTale ja to ApaNuM e sAta lavanuM AyuSya ochuM hovA chatAM paNa ApaNe kyAM anuttaravimAnamAM javAnA chIe?) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) je AtmAo evA che ke jeo mokSagamanane yogya che, tamAma prakAranI yogyatAvALA che, jo emanuM AyuSya mAtra 7 lava vadhAre hota, to ekAMte emano mokSa thaI ja jAta. paNa e AtmAone mAtra 7 lavanuM AyuSya ochuM paDyuM. eTale teo mokSa na pAmyA, paNa A niyama che ke je AvA jIvo hoya, teo avazya pAMca anuttaravimAnanI prApti kare. eTale anuttara vimAno mATe ema bolI zakAya ke, A vimAno prApya che = maLI zake che evuM je e vimAno mATe nirNaya che, te kaI rIte? to mokSagamanane yogya jIvonA AyuSyanA sAta (lava) ochA hoya, tyAre ja e jIvone) A vimAno prApya bane che. A pramANe saptamAri zabda to banI gayo. paraMtu sata tarIke zuM levAnuM? e to hajI AvyuM ja nathI. (ApaNe upara bhAvArthamAM nava laI lIdhA che, e to padArthanI spaSTatA mATe.) eTale have bIjo samAsa batAve che ke : narva: satAmAna, navasatimani... e pachI trIjo samAsa navasatimani 2 tAni suravimAnAni ca // pharI samAsano bhAvArtha spaSTa karI lo ke : ApaNe paNa mokSagamanayogya kharA, paNa je jIvo evA mokSagamana yogya che ke jeonuM AyuSya mAtra sAta lava vadhAre hota, to mokSa ja thAta. evA jIvo ahIM mokSagamanayogya tarIke levAnA. ane ema bolavAnuM ke A anuttara vimAno emane ja maLe che ke jeo mokSagamanane yogya hovA chatAM jemanuM sAta lava AyuSya ochuM hoya. Ama A vimAnono prApya tarIkeno nirNaya e upara mujaba nakkI thayelo che. A rIte navasatIzuvimAnani sudhIno samAsa thayo. have AgaLano samAsa karIe. tevA vimAnomAM vAsa = sthAna = raheThANa, ane e vAsa che jeono te lavasaptamasuravimAnavAsI devo te suro = devo paNa jo kharekhara paDI jAya che eTale ke potAnI sthiti = AyuSyano nAza thaye chate (devalokamAMthI) evI jAya che ane tyAMthI manuSyagatimAM AvI jAya che paNa tyAM kAyama mATe sthira rahetAM nathI) (to pachI) vicAratAM evuM lAge che ke saMsAramAM bAkInI kaI vastu zAzvata = nitya haze? arthAt dRSTAMta mAtra vaDe paNa = sama khAvA pUratuM eka dRSTAMta paNa A saMsAramAM evuM nathI ke jene mATe ApaNe kahI zakIe ke "nA, saMsAranI A vastu to nitya che." eno matalaba e ke badhuM anitya che. athavA A gAthA A pramANe bIjI rIte vyAkhyAna karAya che : (A bIjA arthamAM "karU tA navasamajura...' A zabda A rItano thaze "naphatAnivarattamakura... yatitAnaMvatamAru..." have sau prathama Ano samAsa karavApUrvaka artha khole che.) mAna = mApavuM eTale mA, eTale ke pariccheda = pramANa, mApa sAta evuM te mApa = saptamAM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (prazna H karmadhAraya samAsa be padano thAya ane e baMne padonI vacce A samAsa tyAre thaI zake jo e be padamAMthI koI paNa eka padano ullekha na karatA vyabhicAra Avato hoya to dA.ta. "nInotpanna A zabda che. ahIM 'narsa va tat utpanna 2' A pramANe samAsa thayo che. je ekadama barAbara che. kemake mAtra "nItra' A pramANe kahIe to "nIla" jeTalI paNa vastu hoya te badhI levI paDe. emAM kamaLa, AkAza, vastra vi. ghaNu AvI jAya. mATe jo sAthe "utpana' zabda lakhI levAmAM Ave to "gIna' evuM utpana' = "kamaLa' ema eka ja vastu Ave. Ama "utpala" zabda na lakhatAM mAtra "nIla" zabdathI vyabhicAra = je prastutamAM na levA jevuM hovA chatAM levuM paDe te vyabhicAra Ave che jene dUra karavA utpala' zabda lakhavo Avazyaka che. tenI jema ja jo mAtra "satya' zabda lakhIe, "nIta' na lakhIe to utpala = kamaLa to pILA vigere aneka raMganA hoI zake che jyAre ApaNe ahIM mAtra "nIla" kamaLano ja bodha karavo che. ethI ahIM paNa "vIna' zabda na lakhatAM mAtra utpana' zabdathI vyabhicAra Ave che jene dUra karavA "ratna' zabdano ullekha karavo Avazyaka che. A pramANe je be padano karmadhAraya samAsa karavAno che te baMne pada na lakhavAmAM jo vyabhicAra= Apatti AvatI hoya eTale ke ubhaya pada vyabhicAra Avato hoya to ja e be padono karmadhAraya samAsa karI zakAya. have ahIM tame je "saMta" ane "mAMzabda vacce karmadhAraya samAsa karyo che temAM ubhayapada vyabhicAra Avato nathI paNa eka pada vyabhicAra ja Ave che. te A rIte : mAtra "mAM" ATalo ja jo ullekha karIe to "pramANa e be, cAra, sAta, ATha vigere aneka prakAranuM hoI zake mATe cokkasa pramANanI jANakArI mATe "sata' ema saMkhyA vAMcI zabdano ullekha karavo paDe ethI "sata' pada na lakhatAM vyabhicAra Ave paNa evuM "mA' zabdamAM nathI eTale ke "mA' na lakhIe paNa mAtra "sapta' pada lakhIe to "sAta' e saMkhyAvAcaka zabda hovAthI e eka pramANa rUpa ja che. paNa anya koI enA vizeSa tarIke besI zake ema nathI ethI jema mAtra "nIla" zabda lakhatAM "nIla" tarIke AkAza vigere samajAI javAnI Apatti AvatI hatI tevI Apatti ahIM Avaze nahIM mATe ahIM eka pada = "sAta' padane laIne ja vyabhicAra Ave che paNa baMne padane laIne, Avato nathI mATe ahIM kevI rIte be vacce karmadhAraya samAsa thaI zakaze?) uttara H evo ekAMta nathI ke "ekapadavyabhicAra hoya tyAM karmadhAraya samAsa na ja thAya" paNa tyAreya thaI zake che. (jemake "sAtrisAdhu: ahIM caUiT sada vartata rUti saMvaritra, savAritragrasau sAdhu rUti savAritrasAdhu:" A pramANe sAtri' pada ane "sAdhu" pada vacce karmadhAraya samAsa thayo che. have AmAM "sAdhu' pada mAtra lakhIe to sAdhuveSadhArI e sacAritra ane acAritra baMne prakAranA hoI zake jyAre "sacAritra' to sAdhu ja hoya eTale ahIM paNa ekapadavyabhicAra hovA chatAM ya karmadhAraya samAsa thayo che tenI jema "sAta evuM pramANa" e be vacce paNa karmadhAraya samAsa khoTo nathI.) lava eTale ke eka cokkasa prakArano kALa (sAta stotra = eka lava thAya.) lavonA sAta rUpa pramANa arthAt sAta lava rUpa pramANa Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyamAna nathI (AyuSyanuM) sAtalavarUpa pramANa jeonuM (anuttaradevonuM) teo alavasamA kahevAya. (prazna H kayAM te devone AyuSyanuM ATaluM mApa ochuM paDyuM?). uttara : yatitAmAM = sAdhupaNAne viSe (te devone ATalA pramANavALu AyuSya ochuM paDyuM) tyAM yati eTale ke muni, teno bhAva = yatitA = munitA = munipaNuM. pUrvanA bhavamAM munipaNAne viSe nathI vidyamAna (ochuM paDela che) sAtalavarUpa pramANa jeTaluM AyuSya) jemane te "titADanavasatima' kahevAya. te evA je suro = devo = titADanavasatimAkura :. (prazna H A kayAM devonI tame vAta karo cho?) uttara : yatitADalavasaptamA' rUpe je (devonuM) vizeSaNa che te anyathAnupapattine lIdhe eTale ke bIjI koI rIte ghaTatuM nahi hovAne lIdhe evA devo tarIke anuttara evA devo ja levA paDe. (arthAt jo vizeSa tarIke anuttara devo levAmAM na Ave to vizeSaNa saMgata nahiM bane kemake vizeSaNa emanA sivAya bIje kyAMya baMdha bese ema nathI mATe e vizeSaNane saMgata karavA mATe vizeSya tarIke anuttara devo ja levA paDaze.) (prazna : kema vizeSaNa bIjI rIte saMgata nahiM thAya?). uttara : kemake (yata:) te devo pUrvabhavamAM mokSanI prAptine yogya = mokSe jaI zake evA sAdhuo hatAM. chatAM te sAdhuo moze nahiM jaI zakavAnuM kAraNa e ke, emane AyuSya sAta lava jeTaluM ochuM paDe che. mATe (kSapakazreNi na mAMDI zakatAM) te badhA anuttaravAsI evA devo thAya che. mATe AvI hakIkata hovAne lIdhe e yatitADalavasaptamA' vizeSaNanA vizeSya = sura tarIke anuttara evA devo ja levAze, tevA anuttara devonA je vimAno eTale ke raheThANa mATenA sthAno = yatitA.... vimAno, tevA vimAnone viSe vasavATa che jeono te yatitA. vAsIo. (prazna H tevA vimAnomAM vasanAra koNa che?). uttara : (koNa hoya? jenA vimAno hoya emAM eono ja vasavATa hoya ne? mATe) anuttara devo ja ahIM tevA vimAnamAM vasanArA tarIke levAnA. (gAthAmAM "satamAM' ne badale je "saptama' thayela che te prAkRtane lIdhe jANavuM.). have te AvA viziSTa prakAranA, viziSTa prakAranI zuddhi tathA puNyanA dhAraka evA devo paNa jo paDI jAya che eTale ke bhraSTa thAya che arthAt te devalokamAMthI utkRSTapaNe paNa 33 sAgaropama bAda AvI jAya che (A vAkyano anvaya "vijyamAna zabda sAthe karavAno che je ame pachI batADazuM) (prazna : kone saMbodhIne tame vAta karI rahyA cho?) uttara : gAthAmAM je "sura" zabda che e A bIjA arthamAM deva' arthavALo nathI paNa bhalA mANasa' evA arthamAM che ane e puliMga eka vacanamAM ja che ane A rIte bolAya ke he surA! eTale ke "he bhalA mANasa' ene saMbodhIne ame A prastuta vAta karI rahyA chIe. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A "surA' zabdano samAsa A pramANe thAya ke : = sukhuM eTale ke zobhana = suMdara che eTale ke artha = prayojana jenuM te surA arthAt jenuM lakSya kAyama mATe "mAruM bhaviSyamAM kevI rIte hita thAya evI ja pravRtti huM karuM AvuM ja rahyuM che, te "surA' kahevAya. atyAra sudhInA pUrvArdhano artha A pramANe thayo ke : he surA = bhalA mANasa! jo yatitADalavasaptamasuravimAnavAsI = anutara devo paNa jo paDI jAya che to pachI vicArAtI saMsAramAM (nI) bAkInI badhI vastu je kharekhara asAra che te "tara" eTale ke =i zuM nitya thAya? arthAt koI paNa saMsAranI vastu nitya nahi thAya. (kemake jIvanuM utkRSTa AyuSya 33 sAgaropamathI vadhu nathI ane A utkRSTa AyuSya anuttaradevone AzrayIne che (sAtamI narakanuM hovA chatAMya e azubha hovAne lIdhe prastuta arthanI sAthe goThavAze nahiM mATe ane e AyuSyavALo narakano jIva badhI rIte asamartha hovAthI eno ullekha karyo nathI.) ane anuttara devo sauthI viziSTa zaktivALA devo che, eo dhAre e karI zake chatAM teo paNa jo potAnI jAtane tyAM TakAvI nathI zakatAM to pachI bAkInI kaI saMsAranI alpasAmarthyavALI vastu nitya hoI zake?) A pramANe Ano bhAvArtha che. (prazna H tame saMsAranI bAkInI tamAma vastuone asAra kema kahI?) uttaraH anuttara devonI apekSAe saMsAranI bAkInI tamAma vastuo rU5, sAmarthya, sthiti vigerene AzrayIne asAra che, tuccha che mATe ame badhAne asAra tarIke kahela che. 28 || vizeSArtha (1) "pappA' A vyAkaraNa sUtra che ane prastutamAM binajarUrI hovAthI eno artha ryo nathI. (2) vizeSaUInyathAnupatti' e eka arthapatti pramANanI aMtargata nyAya che. jeno upayoga evA sthaLe karavAmAM Ave che keH jyAre vizeSa vAcaka padano ullekha kyAMya karavAmAM Avyo na hoya ane mAtra vizeSaNa Apela hoya, to tyAM TIkAkAra vigere dvArA je vizeSya mUkAyela hoya te barAbara che ke nahIM? e A vizeSaNa-anyathAnupapatti nyAya dvArA nakkI karavAmAM Ave che. dA.ta. samavasarAtriddhimAn' ATalo ja sUtramAM ullekha karyo hoya ane TIkAkArazrI TIkAmAM tIrthara:" A pramANe vizeSya lakhe to tyAM emano A ullekha A vizeSaNA thAnupapatti dvArA siddha thaI jAya kemake samavasaraNa vigere RddhivALA tIrthaMkara sivAya koNa hoI zake? mATe tevI RddhivALA tarIke tIrthakarano ullekha je TIkAkArazrIe karyo che te barAbara che. (vizeSaNA thAnupapatti = vizeSaNanuM anya prakAre na ghaTavuM.) (Ama mULa nyAya tarIke mAtra anyathAnupapatti che chatAM ahIM prastutamAM vizeSaNA thAnupapattinI vAta hovAthI e pramANe kholela che.). (3) A "titADanavasatimAkura'mAM jo dRSTAMta tarIke koI levA hoya to temAM "zAlibhadra muni' AvI zakaze evuM lAge che kemake emane jo ATaluM AyuSya vadhu maLyuM hota to kadAca pazcAttApa dvArA e Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sneharAgane dUra karIne kSapakazreNI mAMDIne moze pahoMcI zakyA hota. paNa emane eTalo samaya ja na maLyo mATe temane anuttara devamAM utpanna thavuM paDyuM. lll ata eva sAMsArikasukhapratibandhAbhAvopadezArthaM paramArthatastadabhAvamAha kaha taM bhannai sokkhaM, sucireNa vi jassa dukkhamalliyai / ka ra marAvALa, mavasaMsArAkuvaMthi 2 | 22 || kaha taM0 gAhA : kathaM tad bhaNyate saukhyaM? sucireNApi bahukAlenApi yasya duHkhamAlIyate AzliSyati, yadanantaraM du:khaM bhvtiityrthH| tadane nAnuttarasurasukhasyApyanantaraM garbhajadu:khA''zleSyAtpuNyA'nubandhipuNyajanitasyApyabhAvo drshitH| adhunA pApAnubandhipuNyajanitasyAha - yacca maraNarUpamavasAnaM paryanto maraNAvasAnaM, tasmin, bhavantyasminnAnArUpAH prANina iti bhavo nArakAdiH, tasmin saMsaraNaM paryaTanaM bhavasaMsArastamanubaddhaM zIlaM yasya tadbhavasaMsArAnubandhi cazabdAdanantaraM du:khAzleSi ca / tatsutarAM sukhatayA vaktuM na zakyamiti // 29 // avataraNikA : A kAraNathI = uparokta gAthAmAM badhI vastuo, avasthAo anitya che, koI TakavAnuM nathI. mATe ja "saMsArasaMbaMdhI = vaiSayika sukhomAM pratibaMdha = rAga na karavo joIe" evo upadeza Apavo jarUrI che ane e rAgAbhAvanA upadezane mATe ja graMthakArazrI sIdhesIdhu e sukhomAM rAga na karavo joIe" evuM na kahetAM 'paramArthathI = vAstavikatAe te sAMsArika sukho kharekhara sukha ja nathI" e pramANe havenI gAthAmAM kahI rahyA che : (ane jo e sukho sukha tarIke hoya ja nahi to pachI emAM rAga thavAnI vAta ja kyAM rahe? mATe sau prathama vAstavikatA samajAvatAM teo kahe che ke :) gAthArtha te (sukha)ne paNa saukhya = sukha kaI rIte kahI zakAya? ke jene lAMbA kALe paNa arthAt jeno lAMbA kALa sudhI bhogavaTo karyA bAda paNa pachIthI duHkha coMTI jatuM hoya. arthAt duHkha AvI paDatuM hoya ane je sukha vaLI maraNarUpa antamAM = maraNa bAda bhavasaMsAranI paraMparAvALu hoya te to sutarAM kevI rIte sukha rUpa kahI zakAya?) | 29 I TIkArya te (sukha) kevI rIte saukhya = sukha kahI zakAya? ke jene lAMbA kALa vaDe paNa duHkha coMTI jatuM hoya. arthAt jeno lAMbA kALa sudhI bhogavaTo karyA bAda paNa jenI pachI tarata duHkha UbhuM thatuM hoya. te A pUrvArdha vaDe anuttara devanA sukhane paNa sukha tarIkenI gaNatarImAMthI bAdabAkI karI nAMkhI ke je sukha kharekhara puNyAnubaMdhI puNya karmanA (udayane) lIdhe utpanna thayuM che chatAM paNa te sukha nathI. kemake tyAMthI jevA ave eTale tarata ja garbhamAM thanArA duHkhanI sAthe jIvano (sukhano) saMbaMdha thaI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya che. mATe AgaLa - pAchaLanI avasthAmAM sukharUpa evuM paNa anuttaradevanuM sukha e sukharUpa nathI. ethI puNyAnubaMdhI puNyanA udayathI janita sukha paNa sukha nathI. have pApAnubaMdhI puNyanA udayathI utpanna thayela sukhanA abhAvane (tevuM sukha e sukha nathI e vAtane) kahe che : ane je vaLI maraNarUpa attamAM arthAt maraNa bAda bhavone viSe = nAraka vigere bhavone viSe saMsAra = saMsaraNa eTale ke rakhaDapaTTI karAvavAnA svabhAvavALuM hoya te (arthAt maraNa bAda tarata ja puNyano udaya pUro thaI javAno hovAthI jenI pachI bhavabhramaNa sunizcita che. te rakhaDapaTTInI pUrvanI avasthAnA) sukhane paNa kaI rIte sukharUpa kahI zakAya? eTale ke te to sutarAM sukha tarIke kahevuM zakya nathI. (prazna H gAthAmAM "mavasaMsA2nurvAtha 2' ahIM "gha' zabda che ane te sAmAnyathI samuccayamAM = be vastune bhegI karavAmAM vaparAya che. have ahIM to eka "gha' pUrve AvI gayelo che. to A bIjA "gha' no upayoga kevI rIte karavo?) uttara H gAthAmAM je chelle '' zabda che tenAthI 'taratamAM duHkhanI sAthenA saMbaMdhavALu evuM sukha A eka vastu paNa samajavAnI che. ethI have A artha thaze ke : je maraNa bAda = paraMparAmAM bhavomAM bhaTakAvanAra che ane taratamAM paNa je du:khano anubhava karAvanAra hoya te to kaI rIte sukharUpa kahI zakAya arthAt na ja kahevAya. (dA.ta. = miSTa bhojananI atyadhikodarI enAthI ajIrNa, ulaTI vigere tarata ghaNAM duHkho anubhavAya ja che.) (have jo A rIte sAMsArika sukha e sukharUpa ja na hoya to pachI enA para rAga karAya ja kaI rIte? enI pAchaLa doTa mUkAya kaI rIte?) "mavasaMsA2nuvaMdhI' e zabdano samAsanI sAthe artha A pramANe che : bhava eTale thAya che ane viSe aneka svarUpavALA prANIo te bhava = nAraka vigere, tene viSe je saMsaraNa = paryaTana = rakhaDapaTTI. te rakhaDapaTTI karAvavAno che svabhAva jeno te sukha bhavasaMsArAnubaMdhI sukha kahevAya. (A pramANe A gAthAnA pUrvArdha dvArA puNyAnubaMdhI puNyanA udayathI paNa pragaTela sAMsArika sukha e sukha nathI" e vAta karI kemake emAM paNa duHkha mizritatA che. ane uttarArdha dvArA pApAnubaMdhI puNyanA udayathI utpanna thayela sAMsArika sukha e sukha rUpa nathI' e vAta karI kemake emAM to tarata ane pachI duHkha ja duHkha che.) II 29 | vizeSArtha (1) prazna : "saugha' zabdamAM to bhAvavAcaka "va" pratyaya lAge che. ethI teno artha Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'suSapazuM' thAya. bhyAre tame to kheno artha 'sukha' khebha yo che. te ardha rIte yogya uDevAya ? uttara H ahIM je 'va' pratyaya che te bhAvavAcaka nathI paNa svArthamAM lAgato pratyaya che mATe sukha bolo ke saukhya bolo, baMneno artha eka ja thAya. 70707 tadetad bahuzo'pi kathyamAnaM gurukarmaNAM manasi na lagatItyAha uvaesasahassehiM vi, bohijjato na bujjhaI koi / jaha baMbhadattarAyA, udAinivamArao ceva / / 30 / / uvaesasahassehiM vi0 gAhA : upadezasahastrairapi bodhyamAno na budhyate kazcit, kathamityAhayathA brahmadattarAjA udAyinRpamArakazca / evakArasya kazcideva na budhyate, na tu sarva ityatra vyavahitaH sambandha iti samAsArthaH, vyAsArthaH kathAnakagamyaH / tatrAdyaM tAvatbrahmadattazcakravartI saJjAtajAtismaraNo janmAntarasahodarasaGgamArthaM 'yaH pazcArdhaM pUrayati tasmai svArdharAjyaM prayacchAmI' ti pratijJAyedaM zlokapAdadvayaM sadasi nyagAdIt - 'Asva dAsau mRgau haMsau, mAtaGgAvamarau tthaa|' tadAkarNya janAH paThitumArebhire / anyadA sa janmAntarasahodarajIvaH purimatAlanagarAt ibhyasuto bhUtvA gRhItapravrajyaH saJjAtajAtismaraNastatraivAgataH, zrutvA ca AraghaTTikena paThyamAnaM zlokArthaM sa prAha - 'eSA no SaSThikA jAtiranyonyAbhyAM viyuktayoH // 1 // ' itarastu tad gRhItvA gato rAjakulaM, paThitaH prabhoH purataH sampUrNaH zlokaH / snehA'tirekeNa gato mUrchA rAjA, candanarasasekAdibhirlabdhA cetanA / na mayA pUrito'yamiti vilapannasau mocitaH kadarthakebhyaH pRSTazca 'ko'sya pUraka' iti / sa prAha araghaTTasamIpavartI muniH / tato bhaktisnehAkRSTacittaH saparikaro nirjagAma rAjA, dRSTo muniH, tuSTazca cetasA, vanditaH savinayam, upaviSTastadantike / muninApyArabdhA dharmadezanA, darzitA bhavanirguNatA, varNitAH karmabandhahetavaH, zlAghito mokSamArgaH, khyApitaH zivasukhAtizayaH, tataH saMvignA pariSat, na bhAvito brahmadattaH prAha ca bhagavan ! yathA svasaGgamenAhlAditA vayaM, tathAhlAdayatu bhavAn rAjyasvIkaraNena, pazcAttapaH samameva kariSyAvaH, etadeva vA tapaHphalam / munirAha 'yuktamidaM bhavadupakArodyatAnAM kevalaM durlabheyaM mAnuSAvasthA, satatapAtukamAyuH, caJcalA zrIH, anavasthitA dharmabuddhiH, vipAkakaTavo viSayAH, tadAsaktAnAM dhruvo narakapAtaH / durlabhaM punarmokSabIjaM, vizeSato viratiralaM, tattyAgAd na dustaranarakapAtahetukatipayadinabhAvirAjyAzrayaNamAhlAdayati ceto viduSAM tatparityajA'muM kadAzayaM, smara prAgbhavA'nubhUtaduHkhAni, piba jinavacanAmRtaM saJcara taduktamArgeNa, saphalIkuru manujajanmeti / sa prAha ' bhagavannupanatasukhatyAgenA'dRSTasukhavAJchA'jJatAlakSaNaM, tanmaivamAdiza, kuru matsamIhitaM' tataH punaruktamukto'pi yadA na pratibuddhyate tadA cintitaM muninA, 'A: ! jJAtaM tadetat, yadAvAM mAtaGgabhave - Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasambhUtanAmAnau zramaNako santau gatau gajapuraM, praviSTo'yaM gocare, khalIkRto namucimantriNA, saJjAtakopatayA tejonisargodyatena mukto vadanena dhUmaH, samAkulIbhUtAcca janAdvijJAya vRttAntamAgatastatra sanatkumAracakravartI, tatastena mayA copazamitaH kRcchreNa, prapannAvAnazanaM, vanditau ca sAntaHpureNa cakravartinA, tataH strIratnA'lakasaMsparzavedanajAtA'bhilASAtirekeNa mayA nivAryamANenApi kRtaM tatprAptyarthaM sambhUtena nidAnaM, tadidaM vijRmbhte| ataH kAladaSTavadasAdhyo'yaM jinavacanamantratantrANAmiti gato'nyatra muniH, kAlena mokSaM c| itarastu sptmnrkpRthiviimgmditi| dvitIyakathAnakamadhunA - pATaliputre koNikasutodAyirAjenA'hAri rAjyaM kasyacinnRpateH, tatsuto jagAmojayinI, tasyAH prabhorudAyimatsariNaH purato'sAvAha 'ahaM taM mArayiSye,' bhavatA tu sAhAyyaM kAryamityabhidhAya gataH sa pATaliputre, cirAdaprAptAnyopAyena anivAritapravezatadabhyarhitA''cAryasamIpe prapannaM tena saadhulinggm| abhyastA dvividhA zikSA, raJjitAH sAdhavaH, sthitastanmadhye dvaadshvrssaanni| sa codAyinRpo'STamIcaturdazyAdiSu pauSadhaM vidhatte sm| sUrayastaddharmadezanArthaM rAtrau gacchanti sm| sa cAntarAntarA pravartamAno'pyapariNatatvAnna nItaH puurvm| tadA tu vikAlavelAyAM pravRtteSu guruSu jhaTityupasthito niitH| tato dharmadezanayA sthitvA prasuptayorgurunRpayoH pUrvagRhItAM kaGkalohazastrikAM rAjagalake nidhAyA'pakrAnto'sau na nivArito rAjJa ArakSakairmuniriti kRtvaa| rudhirasekAdvibuddhAH sUrayaH, na dRSTaH sAdhuH, dRSTaM tadvilasitaM, tato 'nAnyaH pravacanamAlinyakSAlanopAya' iti saJcintya dattasiddhA''locanena namaskArapUrvakamApUrya dharmadhyAnaM dattA saiva zastrikA nijagale iti| __ itarastu gato nijraajmuulm| kathito vRttAntaH, adraSTavyastvamapasara dRSTimArgAd' iti nisskaasitsten| tiSThatazca sAdhumadhye tAvantaM kAlamavazyaMbhAvInyupadezasahasrANi na cAsau tairbuddhastadvadanyo'pi kazcit kliSTajanturna budhyata ityupanayaH / / 30 // avataraNikA : te A vAta = "sAMsArika sukha e sukha nathI' e vAta aneka prakAre paNa kahevAtI chatI bhArekarmI jIvonA manamAM lAgatI nathI = utaratI nathI hotI e hakIkata che ane eTaleja graMthakArazrI paNa e hakIkatane kahe che ke : gAthArtha H hajAro upadezo vaDe paNa bodha pamADAto koIka ja (bhArekarmI) jIva bodha pAmato hoto nathI. (praznaH evA jIvanuM koI dRSTAMta maLe? ) jemake brahmadatta rAjA ane udAyI rAjA ne bhaarnaa| (amavI mevo vinayaratna sAdhu). / / 30 / / TIkArya hajAro upadezo vaDe paNa bodha pamADAto koIka ja (bhArekarmI jIva) bodha pAmato nathI. prazna : onA = vyatinA AdhAre tame bhAta jarI 26 // cho? bheTa cha : je rIte brahmadatta rAjA ane udAyI rAjAne mAranAro (hajAro upadezo vaDe paNa bodha na pAmyA tema keTalAka ja jIvo bodha nathI pAmatAM.) wi chaThe 'ceva' zamAM 'eva' 12 cha tano saMbaMdha 'koI' = 'kazcit' sAthe 72vAno cha (a TIma tIhIdhA che.) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vyavahita saMbaMdha eTale gAthAmAM je zabda jyAM lakhyo hoya tyAM tene na joDatAM je bIje ThekANe joDavAmAM Ave te vyavahita saMbaMdha kahevAya.). A pramANe gAthAno samAsa = saMkSepathI artha kahevAI gayo. vistArathI artha vaLI kathAnaka dvArA jANavA yogya che. temAM pahelA kathAnakane sau prathama (kahe che ke :) brahAdatta kathA brahmadatta nAmano cakravartI thaI gayo. jene (cakravartIpaNAnI prApti bAda) jAti smaraNa jJAna utpanna thayuM. (jemAM ene potAnA pUrvajanmono bhAI dekhAyo tethI te) pUrvajanmanA bhAInA meLApa mATe "je vyakti A gAthAnA pazcAIne pUraze tene huM mAruM potAnuM aDadhuM rAjya ApI daIza' A pramANe pratijJA karIne A = hamaNAM kahevAtAM zlokanA be pAda = caraNa = pUrvArdha sabhAmAM teNe kahyA. (te pUrvArdha A pramANe :) "ApaNe be dAsa, pachI haraNa, pachI haMsa, pachI caMDAla ane tyArabAda devarUpe hatAM." te pUrvArdhane sAMbhaLIne lokoe cAre bAju) bolavAnuM zaru karI dIdhuM. A bAju eka vakhata te brahmadattanA pUrvabhavanA bhAIno jIva purimatAla nAmanA nagaramAMthI tyAM ja Avyo (brahmadattanI nagarImAM Avyo) ane te jIve A janmamAM zreSThiputra tarIke utpanna thaIne dIkSA lIdhI hatI ane emane paNa jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM hatuM mATe ja tyAM Avyo hato. ane tyAM AvyA bAda Araghaki vaDe = kUvAmAMthI raheMTa dvArA pANI kADhanAra vyakti vaDe bolAtA te zlokanA pUrvArdhane sAMbhaLIne te mahAtmAe (bhAInA jIve) kahyuM = uttarArdhanI pUratI karI : A ApaNA beno chaThTho janma (jAti) che (jemAM) ApaNe baMne paraspara judA judA janmyA chIe. (arthAt atyAra sudhI chellA pAMca bhavomAM bhegA janmyA paNa A chaThThA bhave judA janmyA chIe.) - Itara = AraghaTika vaLI te = uttarArdharUpa vastune grahaNa karIne rAjakuLane viSe gayo, ane prabhu = brahmadatta cakrInI AgaLa (tenA vaDe) saMpUrNa zloka kahevAyo. (tyArabAda e sAMbhaLIne) snehano atireka = atizaya snehane lIdhe rAjA mUrchAne pAmyo = bebhAna thaI gayo. e joIne doDI Avela sevakovaDe karAyelA evA) caMdanarasanuM siMcana vigere (paMkho vIMjhavo vigere) (upacAro) vaDe (tene) cetanA pAchI AvI gaI. (have jyAre rAjA mUrchA pAmyo tyAre rAjAnA sevakoe pelA AraghaTikane mAravAnuM zarU karyuM hatuM. kemake enA vacanane sAMbhaLyA bAda ja rAjA bebhAna thayo hato. ethI jyAre ene mAratAM hatAM ane jyAre pAchA sabhAna thayela evA rAjAe jANyuM tyAre) "mArA vaDe A zloka pUro karAyo nathI" A pramANe vilApa karatAM = raDatAM raDatAM bolatAM evA tene kadarzako pAsethI = mAra mAranAo pAsethI (rAjAe) choDAvyo, ane pUchyuM ke "to pachI koNa A zlokane pUro karanAro che?' teNe kahyuM ke araghaTTa = raheMTa = kUvAmAMthI pANI kADhavAnuM yaMtra, enI pAse rahelA evA munie (A zloka pUro karyo che.) tyArabAda (hAlamAM te jIva sAdhu hovAne lIdhe) bhaktithI ane (pUrvabhavono bhAI hovAne lIdhe) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snehathI kheMcAyeluM che citta jenuM evo rAjA parivAra sahita (rAjamahelamAMthI) nIkaLyo, tyAM pahoMcIne teNe) sAdhune joyA ane manathI khuza thaI gayo, pachI vinayapUrvaka mahAtmAne vaMdana karyA ane temanI pAse besI gayo. (A bAju enA beThAM pachI) munie paNa dharmadezanA zarU karI, bhava = saMsAranuM naguNApaNAnuM darzana karAvyuM, karmabaMdhanA kAraNo varNavyA, mokSa mArganI prazaMsA karI (enI upAdeyatA batADI) "ziva = mokSamAM sukhano atizaya che e vAta kahI. tyArabAda = e dharmadezanA sAMbhaLIne AkhI parSadA = sabhA saMvegavALI thaI gaI paNa brahmadatta bhAvita thayo = palaLayo nahiM. ane te brahmadane kahyuM ke "he bhagavaMta! jema Apano potAno saMgama = meLApa karAvavA dvArA (Ape) amane khuza karyA. tema = te rIte rAjyano svIkAra karavA dvArA Apa paNa amane khuza karo." pachIthI ApaNe (sAmeva) sAthe ja tapa karazuM. athavA (to pachIthI paNa tapa karavAnI vAta javA done kemake) tapanuM phaLa A ja = bhogasukha ja che ne." (arthAt tapathI je meLavavAnuM che te bhogasukha ja ahIM maLI jatAM hoya to pachI tapa karIne kAma zuM che?). | munie kahyuM ke : "upakAra karavAmAM prayatnazIla evA Apane A rIte potAnuM rAjya ApI devuM) e yogya ja che. mAtra (ATalI hakIkata jANI lejo ke) A manuSyAvasthA durlabha che, AyuSya satata = harapaLe pAtuka = paDavAnA svabhAvavALuM che, (arthAt AyuSyano kSaya kyAre thaI jAya kaMI khabara na paDe) lakSmI caMcaLa che, dharmabuddhi sthira rahetI nathI mATe jyAre anukULa saMjogo maLatAM dharmabuddhi pragaTa thatI hoya tyAre e pramANe Atmika vikAsa mATe prayatna karI levo joIe.). viSayo vipAkamAM = phaLamAM kaDavA = duHkha ApanArA che. tat = viSayomAM Asakta evA jIvono narakagatimAM pAta = patana dhruva = cokkasa thAya che. ('vastra Turnameya' thI mAMDIne "rapati:' sudhI brahmadattane saMsAramAM nahiM rahevA mATeno upadeza Apyo.) (have pote saMsAramAM kema nathI pAchA AvatAM? enuM kAraNa kahe che ke :). mokSanuM bIja = samyakatva pharI durlabha che, ane virati = cAritra rUpI ratna to vizeSa karIne durlabha che. (mATe) teno = viratino tyAga karIne (tyAnnI paMcamI vibhaktino artha Ama kholyo che.) duHkhethI karI zakAya = pAra utarI zakAya evA narakamAM pAtanuM kAraNa, vaLI keTalAka ja divasa mATe thanAra = maLanAra evA rAjyano svIkAra e vidvAnonA = jJAnIonA cittane prasanna karato nathI. tat = tethI A kadAzaya = khoTA Azayane choDI de, (jAtismaraNa jJAna dvArA jANelA evAM) pUrvanA bhavomAM anubhavelA duHkhone yAda kara, paramAtmAnA vacanarUpI amRtanuM pAna kara (jinavacanano svIkAra kara) te = jinavacanamAM kahevAyela mArge tuM cAla, (ane e rIte karIne) manuSyajanmane saphaLa kara." teNe = brahmadatte kahyuM ke "he bhagavaMta! AvelA = anubhavAtAM, dekhAtAM evA sukhano tyAga karIne nahIM jovAyelA sukhanI IcchA e to ajJAnIpaNAnuM lakSaNa che. (arthAt tame mane je rAjya Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhane choDIne mokSasukha meLavavA mATe cAritramAM prayatna karavAnuM kaho cho te tamArI ajJAnatAnuM sUcaka che) mATe A pramANe tame kaho nahi ane mArA Icchitane = rAjya svIkAranI vinaMtIne karo = saphaLa karo." tyArabAda punAM = pharI kahevAyeluM thAya te rIte arthAt pharI pharIne eka ja vAta kahevAyelo evo paNa (brahmadatta) jyAre bodha nathI pAmato tyAre munie vicAryuM ke "A! (A rAjA bodha nathI pAmato tenI) te A vAta = hakIkata mane jaNAI gaI ke jyAre ame baMne pUrvanA caMDALanA bhavamAM citra ane saMbhUta nAmanA zramaNo hatAM tyAre ame baMne gajapura gayA hatAM ane A rAjA (je pUrvanA bhavamAM saMbhUta tarIke hato te) te nagaramAM gocarIne viSe = gocarI mATe pravezelo hato. ane (gocarI daramyAna) teno namucimaMtrI e tiraskAra karyo = tene herAna karyo (kemake namuci maMtrInI kharAba vartaNUMkanA te muni jANabhedu hatA mATe mAra marAvyo.). enAthI gusso utpanna thayo hovAne lIdhe tene Aga choDavAmAM taiyAra evA moDhAvaDe dhUmADo choDyo. (arthAt Aga choDavAnI pUrvabhUmikA rUpe ene moDhAmAMthI dhUmADo kADhavAnuM zarU karyuM) (A joIne) AkuLa-vyAkuLa thayelA evA loko pAsethI vRttAMtane = paristhitine sAMbhaLIne sanakumAra nAmano cakravartI tyAM Avyo tyArabAda te cakrI vaDe ane mArA vaDe paNa chuM = mAMDa mAMDa zAMta karAyo. pachI baMnee anazana svIkAryuM. antaHpura sahitanA cakravartIe te baMnene vaMdana karyA, tyArabAda te vaMdana daramyAna) strIratnanA kezanA sparzanA anubhavane lIdhe utpanna thayo che (strI sAthenA bhogasukhano) abhilASa = IcchA jeNe evA, ane mArA vaDe (e abhilASa nahi karavA mATe) aTakAvAtA evA paNa te saMbhUta muni vaDe tenI= vaiSayika sukhanI prApti mATe niyANuM karAyuM. te A niyANu hamaNAM pragaTI rahyuM che (arthAt e niyANuM pApAnubaMdhI puNyanuM kAraNa hovAthI atyAre thayelA tevo puNyano udaya ene dharmabuddhi pragaTa thavA detI nathI.) AthI (game teTalo upadeza ApavA chatAMya) kALa = kALa sarpavaDe daMza marAyelA vyaktinI jema A rAjA jinavacana rUpI maMtra - taMtrane mATe asAdhya che arthAt game teTalA sArA paNa jinavacano atyAre ene samajAya ema nathI." A pramANe vicArIne muni tyAMthI vihAra karIne nIkaLI gayA ane kALa vaDe = thoDAka kALa bAda mokSamAM gayA. ane Itara = brahmadatta cakrI vaLI sAtamI narakamRthvImAM gayo. (A pramANe prathama kathAnaka pUruM thayuM. emAM mahAtmAe ghaNo upadeza Apyo chatAMya brahmadatta mAnyo nahIM. e vAta spaSTa paNe batADI.) have bIju kathAnaka kahe cheH pATaliputra (paTaNA)nA (rAjA) koNikanA putra evA udAyI rAjAe koIka rAjAnuM rAjya, paDAvI lIdhuM hatuM. ane hArI gayelA evA te rAjAno putra (nAsI jaIne) ujjayinI nagarImAM pahoMcyo. ane te nagarIno rAjA paNa udAyI rAjA para dveSa, IrSAvALo hato mATe tenI AgaLa ANe (hArelA rAjAnA dIkarAe) kahyuM ke : Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM tene - udAyI rAjAne mArI nAMkhIza, khAlI Ape mane sahAya karavI. A pramANe kahIne te pATaliputra nagarImAM gayo. cirAtuM = lAMbA kALa sudhI paNa nathI maLelo bIjo upAya jene evA tene AcArya bhagavaMtanI pAse sAdhuveSane grahaNa karI dIdho. (prazna H te AcArya kevA hatAM?) uttara : (rAjamahelamAM sainiko vigere vage) nathI aTakAvAyelo praveza jemano evA tathA te = udAyI rAjAne pUjya hatAM. (mATe evA AcAryanI pAse sAdhuveSa svIkArI lIdho.) be prakAranI= grahaNazikSA ane Asevana zikSA rUpa be prakAranI zikSA zIkhI lIdhI, sAdhuone potAnA mAyAvI vartaNUMkothI) khuza karI dIdhA. ane A rIte te badhA sAdhuonI vacce bAra varSa sudhI rahyo. A bAju te udAyI rAjA AThama - caudasa vigere (parvatithio)mAM pauSadha karatAM hatAM. (tyAre) AcArya bhagavaMta rAtrImAM te rAjAne dharmadezanA ApavA mATe jatAM hatAM. (ane sAthe mAtra eka ja sAdhune laI jatAM hatAM.) ane te mAyAvI sAdhu) vacce vacce (AThama vi. divaso daramyAna) pravartato = mane sAthe laI jAo" evI vinaMti karato hovA chatAM ya apariNata = aparipakva hovAne lIdhe tene pUrve = pahelA nahotAM laI gayA. tyAre - te avasare - te divase vaLI vikALavelA = saMdhyAkALamAM jyAre gurubhagavaMta pravRtta thayA = tyAM javA mATe taiyAra thayA tyAre A mAyAvI sAdhu jhaDapathI upasthita thaI gayo (pachI guru mahArAja paNa ene have pariNata thaI gayelo samajIne) laI gayA. tyArabAda dharmadezanA vaDe rahIne = dharmadezanA pUrI karIne jyAre baMne guru ane rAjA sUI gayA tyAre sAdhuveSa svIkAratA pUrve ja grahaNa karI rAkhela kaMkalaha zastrane = kaMkanI = kSatriyanI lokhaMDanI nAnakaDI charI jevA zastrane rAjAnA gaLAmAM mUkIne (arthAt enA vaDe rAjAnuM gaLu kApIne) A mAyAvI sAdhu bhAgI gayo. ane "A to muni che' e pramANe vicArIne rAjAnA ArakSako = sainikoe paNa aTakAvyo nahIM. (have A bAju rAjAmAMthI nIkaLela lohInI dhArA AcArya bhagavaMta sudhI laMbAI. ane te) lohInA siMcana = bhInAzane lIdhe AcArya bhagavaMta jAgI gayA. (ane koNe rAjAne mAryo haze? e vicArathI cAre bAju najara nAMkhI to temaNe) sAdhune joyo nahIM. (ethI vicAra karatAM temane) "A sAdhunuM vilasita = vartana che' e vAta dekhAI = jaNAI gaI. - tyArabAda "pravacananI = zAsananI malinatAne dhovA mATe bIjo koI upAya nathI' e pramANe vicArIne ApI che siddha bhagavaMtone AlocanA jemane evA te AcArya bhagavaMte namaskAra mahAmaMtranA ArAdhanapUrvaka dharmadhyAnane pUrIne = karIne te ja charI (jenA vaDe rAjAno vadha karavAmAM Avyo hato te ja charI) potAnA gaLAmAM paNa ApI dIdhI. (tenA vaDe potAnuM gaLu raheMsI dIdhuM) A bAju Itara = mAyAvI sAdhu vaLI tyAMthI nAsIne potAnA rAjA (ujjayinInA rAjA) pAse gayo. Akho vRtAnta = ahevAla kahyo. (e sAMbhaLIne "sAdhuveSamAM rahIne AvA dhaMdhA ANe karyA' ema Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , vicArIne) 'aTThaSTavya = nahi jovA yogya evo tuM mArA dRSTinA mArgamAMthI dUra haTI jA.' ema kahIne tene rAjAe kADhI mUkyo.' (A pramANe bIjuM dRSTAMta pUruM thayuM.) (have A bIju kathAnaka sIdhI rIte prastuta vAtanI sAthe eTaluM saMlagna nahi lAgatu hovAthI TIkAkArazrI pote eno upanaya batADatA kahe che ke :) tyAM teTalA kALa sudhI = 12 varSa sudhI sAdhu bhagavaMtanI vacce rahetAM evA A sAdhue (gacchavAsamAM) avazya thanArA evA hajAro upadezo (sAMbhaLyA ja haze.) chatAM paNa A bodha pAmyo nahIM. basa, evI ja rIte tenA jevo bIjo evo paNa koI kliSTa jantu = bhArekarmI jIva saMsAramAM hoI zake che je seMkaDo upadezo vaDe paNa bodha nathI pAmato hoto. A pramANe upanaya = prastuta vArtAnA padArthanI dASThantikamAM ghaTAmaNI kahI. / / 30 / / vizeSArtha : (1) A gAthAnI baMne vArtAomAM jyAM jyAM karmaNI prayoga AvelA che temAMthI ghaNe sthaLe kartarI prayoga karIne artha karela che ane amuka sthaLe karmaNi pramANe paNa artha karyo che. tathA 'ti saptamIno' 'jyAre' 'tyAre' ema karIne artha karela che. tathA vArtA ahIM TUMkANamAM hovAthI spaSTIkaraNa mATe, AgaLanI paMkti sAthe anusaMdhAna karavA mATe The2 The2 ( ) AvA kauMsanI aMda2 vadhArAnI vAta paNa lakhI che jenA AdhAre vArtA spaSTa paNe samajAya tevI bane che. tathA vArtAomAM ghaNe sthaLe matAMtaro AvatA hoya che. tenI jANakArI cokkasa meLavI levI paNa koI paNa matane khoTA na kahevA kemake te te paraMparAomAM AvI pheraphAravALI vArtAo AvatI hoya che. mATe koI cokkasa pramANa vinA nirNaya ka2vo agharo hoya che. (A khulAso ahIM paNa eka matAMtara hovAne lIdhe karyo che. 'ujjayinInA rAjAe sabhAmAM udAyI rAjAne mAravA mATe bIDuM pheraveluM' evI vAta saMbhaLAya che jyAre ahIM e vyakti sAmethI rAjA pAse gayo hato. ATalo nAnakaDo matAMtara che.) (2) 'bhavavupArodyatAnAM' nI jagyAe 'bhavatAmupArodyatAnAM' pATha vadhu saMgata lAge che ane ame artha paNa e ja pramANe karyo che ane pU. jaMbUvijayajI ma.sAheba saMpAdita saTIka upadezamALAnI TIppaNImAM paNa A 'bhavatAmu' ... vALo pATha ApavAmAM Avelo che. OXOO ata eva ye na pratibudhyante teSAM brahmadattavadapAyamupadarzayannAhagayakannacaMcalAe, aparicattAe rAyalacchIe / jIvA sakampakalamala - bhariyabharA to paDaMti ahe / / 31 / / gayakannacaMcalAe0 gAhA : gajakarNa iva caJcalA gajakarNacaJcalA tayA aparityaktayA rAjalakSmyA hetubhUtayA jIvAH svakarmaiva kalamalaM kilbiSaM tasya bhRtaH pUrNaH kRto bharo yaiste svakarmakalamalabhRtabharAssantastataH patanti yAnti adho naraka iti // 31 // 78 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA : A kAraNe ja = hajAro upadezovaDe paNa keTalAko pratibodha pAmatA nathI tethI ja brahmadattanI jema teonA apAyane dekhADatA graMthakArazrI kahe che - gAthArtha : hAthInA kAna jevI caMcaLa, aparityakta evI rAjyalakSmI ne lIdhe jIvo potAnA durbha3pI myarAthI larAyeso che bhara dekho vaDe khevA chatAM tyArapachI narambhAM paDe che. / / 31 / / TIkArtha : hAthInA kAna jevI caMcaLa, (chatAM) nahIM choDAyelI evI rAjalakSmI ne lIdhe jIvo potAnA pAporUpI kacarAnA pUrNa karAyelA bhara = koThI, peTI vigere vastuo bharavAnA sAdhanavALA chatAM tyArabAda narakamAM jAya che. eTale ke rAjyanA bhogavaTA dvArA karelA pApothI jIva pote narakamAM jAya che. / / 31 / / vizeSArtha : (1) svakarmakalamalabhRtabharAH no sabhAsa khA rIte - sau prathama avadhAraNa tatpuruSa. svakarma eva kalamalam iti svakarmakalamalam ve SaSThI tatpuruSa antargata bahuvrIhI 'svakarmakalamalasya bhRtaH bhara: yaiH te iti svakarmakalamalabhRtabharAH (2) narambhAM patana thavAmAM aare| 'nahI tyabhayesa rAsakSmI' che. tethI "rAjalakSmyA zabdabhAM rahesa tRtIyA vibhakti hetu arthamAM che." jevuM sUyana TIDIAra zrIje 'hetubhUtayA' zabda dvArA urI chIgho. sss AsatAM tAvat paratrehApi pApAni sAdhvasahetutvAd vAcamapi nAzayantItyAha vottUNa vi jIvANaM, sudukkarAI ti pAvacariyAI / bhayavaM jA sA sA sA, paccAeso hu iNamo te / / 32 / / vottUNa vi0 gAhA: vaktumapi jIvAnAM suduSkarANi suSThu duHzakAni ityevaM pApacaritAni duSTaceSTitAni, bhagavan! yA sA sA setyanena dRSTAntaM sUcayati, ziSyaM pratyAha - pratyAdezo dRSTAnto hu: pUraNArthaH ayam evambhUtaste tava, ataH pApacaritAni na kathaJcit kAryANItyabhiprAyaH / kathAnakamadhunAmahAvIrasya bhagavataH samavasaraNe bhillaH kazcinmanasA pRcchati sma / bhagavAnAha bhadra! vAcA pRccha, sa prAha bhagavan ! yA sA sA seti ?, bhagavatoktaM- bhadra! yA sA sA seti, gato bhillaH / tato gautamo lokaprabodhanArtham Aha- 'kimanena pRSTaM ? kiM vA bhaTTArakaiH kathitaM ? ' tato bhagavAMstadvRttAntamAcacakSevasantapure'naGgasenanAmA suvarNakAraH strIlolatayA IpsitadAnapradAnena nijarUpopahasitAmarasundarINAM taruNastrINAM paJcazatAni patnItvena melayitverSyAparatayA prAsAde nidhAya rakSannAste sma / na ca svaparibhogavatIM vihAyAnyAsAM saMskAraM kartuM dadau / anyadA'nicchannIto mitreNa prakaraNe / avasaro'yamiti kRtasnAnavilepanAbharaNanepathyA hastanyastadarpaNAH krIDitumArabdhA patnyaH / samAyAto'sau gataH kopaM, gRhItvaikA hatA marmasu viyuktA'subhiH, cintitamanyAbhirasmAnapyevaM kariSyati, bhayena muktA yugapadAdarzakAstasyopari mRtazca, mRte ca tasmin saJjAtaH pazcAttApa:, nAnyA 78 - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatiH patimArikANAmiti saJcintya praviSTAH jvalane, sAmudAyikakarmavazAdekatra pallyAM snyjaataashcaurtyeti| prathamahatapatnIjIvastu kvacid grAme jAto dArakaH, suvarNakArastvanyayoniSu paryaTya smutpnnstdbhginiibhaaven| pUrvabhavavAsanAvedhAdatimohotkaTatayA roditi sA pratikSaNaM, spRSTA kathaJcidavAcyadeze dArakeNa tUSNIM sthitaa| ayamupAya iti punaH punaH spRzatyasau, dRSTa: pitRbhyAM, vArito'tiSThanniHsArito gehAd gataH palliM, sajAtastadadhipatiH, itarApi vardhamAnaprabalakAmatarSatayA gatA kaJcid graamm| patitAstatra te caurAH, samarpitastayA 'kiM mAM na nayata' iti vacanenAtmA teSAM, jAtA sarveSAM patnI, tatkRpayA cAnItA tairanyApi strI, mameyaM rativighnaheturiti saJcintya kvApi gateSu teSu kSiptA tayA'sau kUpe, na dRSTA sA dvitIyA AgataistaiH, tato'nayaitadanuSThitamiti vijJAyaivaM bahumohA kimiyaM sA madbhaginI bhaviSyatIti saJjAtazaGkaH pallIpatiH zrutvA madvArtAmeSa samAyAto na ca zaknoti praSTuM, tenoktaM yA sA sA seti| asyAyamartho yA'sau madbhaginI sA kimeSA vanavartinI pApA? mayA'pi kathitaM yA sA sA seti| tadAkA'ho! duranto viSayasaGgaH tadidamAyAtaM yadAha kazcit - sarvAbhirapi naikopi tRpyatyekA'pi nA'khilaiH / dvitIyaM dvAvapi dviSTaH kaSTaH strI-puMsasaGgamaH // iti vigaNayya pratibuddhA bahavaH prANina iti| tadanena sodaryAgamanarupaH svadoSo na prakAzitaH // 32 // avataraNikA : "paralokanI vAta javA do. (eTale ke paralokamAM pApo duHkhI kare vagere vAtane bAjumAM mUko) A lokamAM paNa pApo sAdhvasa = lajjAnA hetu = kAraNa hovAthI vANIne paNa nAza kare che (eTale ke e pApo thatAM to thaI jAya paNa pachI e bolavAmAM paNa jIbha upaDatI hotI nathI, vANI aTakI paDatI hoya che.)" A vAtane graMthakArazrI kahe che - gAthArtha ? jIvonA evA prakAranA (= atyaMta kharAba) pApAnuSThAno hoya che ke je) kahevAne paNa suduSkara che. "bhagavan! 80 sa sa sa ?'' maa| mAranu (iNamo) tane (prastuta viSayamai) dRSTAMta (apAya cha.) / / 32 / / TIkArya : jIvonA pApacarito = pApAnuSThAno = kharAba ceSTAo A pramANe bolavAne paNa suSTu = atyaMta sArI rAta duHzaya hoya che. prazna : 27 ! jona prabhArI bolavAne 556: za75 cha ? uttara : ziSya ! "bhagavan! 21 sa. sa. sa.?" unAranuM tane dRSTAnta cha. meTa , mA padArthanA bodhamAM tane AvA prakAranuM dRSTAMta ApuM chuM. AthI pApAnuSThAno koI paNa rIte karavA yogya nathI. tAtparya che. have kathAnaka kahevAya che, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra bhagavAnanA samavasaraNamAM koIka bhIle manathI pUchyuM. bhagavaMte kahyuM "bhadra! vANIthI pUcha." te bolyo "bhagavan! jA sA sA sA?" (je teNI te teNI che?) bhagavAna vaDe kahevAyuM "bhadra! jA sA sA sA.' bhIla gayo. tyAra pachI lokonA pratibodha mATe gautamasvAmI bolyA, "AnA vaDe zuM pUchAyuM? ane Apa pUjyavaDe zuM kahevAyuM?' tyArabAda bhagavAne tenA vRtAnta = prasaMgane kahyo : vasantapura nagaramAM anagasena nAme sonIe strInI Asaktine lIdhe potAnA rupathI jhAMkhI karAI che apsarAo jeNIo vaDe evI taruNa strIone Icchita dAna ApavA vaDe (= ApIne) 500 patnIo bhegI karI hatI, e bhegI karIne IrSALu = bIjo koI mArI patnIone joI na jAya, laI na jAya vi. pariNAmovALo hovAne lIdhe mahelamAM rAkhIne (temanuM) rakSaNa karato hato. arthAt e badhAne kyAMya javA deto nahoto. mAtra mahelamAM ja rAkhato. ane (roja eka patnI sAthe bhoga bhogavato hovAthI krama pramANe AvatI) potAnA paribhogavALI patnIne choDIne anyane saMskAra = zaNagAra karavA deto nahIM. eka vakhata te Icchato na hovA chatAM mitra vaDe pravara = vivAha vi. prasaMgamAM laI javAyo. "A avasara che = pati gerahAjara che koI rokanAra nathI' ema vicArIne karAyA che nAna, vilepana, AbharaNa ane veSa jeNIo vaDe evI hAthamAM darpaNavALI patnIo "afhatuF = krIDA karavAne= zaNagArAyelA potAnA mukhane jovAne pravartI... sonI Avyo. gusse thayo. ekane pakaDIne marmasthAnomAM marAI. teNI prANI vaDe viyogavALI thaI arthAt mRtyu pAmI.. bIjIovaDe vicArAyuM "ApaNane paNa A pramANe karaze ( = mArI nAMkhaze) (tethI) bhayathI eka sAthe tenA upara darpaNo choDyA (= mAryA) ane te sonI mRtyu pAme chate pazcAttApa utpanna thayo. "patine mAranArIonI bIjI koI gati nathI ( = jIvavuM, bhAgI javuM vi. koI rastA nathI)' ema vicArIne teNIo agnimAM pravezI. patine mAravArUpa sAmudAyika pApa karavAnelIdhe baMdhAyela sAmudAyika karmanA kAraNe (teNIo) eka ja pallImAM cora tarIke utpanna thaI. sauprathama haNAyelI patnIno jIva to koIka gAmamAM bALaka thayo. sonI vaLI anya yoniomAM ( = bhavomAM) pharIne te = bALakanI bahena tarIke utpanna thayo. pUrvabhavanA vAsanAnA saMskArane lIdhe teNIne moha = viSayanI lAlasA ati utkaTa hatI. ane tethI teNI satata raDe che. bALaka vaDe koIka rIte ( = ajANatA) avAcya dezamAM sparzAI. teNI zAMta thaI. "bahenane zAMta karavAno A upAya che' e pramANe vicArIne bALaka vAraMvAra sparze che. mAtA-pitA vaDe jovAyo. aTakAvAyo. (chatAM) nahIM aTakato gharamAMthI nIkALAyo. pallImAM gayo.. pallIno adhipati = svAmI thayo. rUtara = tenI bahena paNa vadhatI evI prabaLa kAma tRSNAvALI hovAthI koIka gAmamAM gaI. tyAM te coro AvyA. teNI vaDe "zuM mane nahIM laI jAo?" AvA vacanavaDe potAno AtmA teone samarpita karAyo. badhAnI patnI thaI, tenA paranI dayAthI te coro vaDe bIjI paNa strI lavAI. "A mArA rati = saMsArasevanamAM vijJanuM kAraNa che" ema vicArIne Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te coro (bahAra) gaye chate teNI vaDe A bIjI strI kUvAmAM naMkhAI. AvelA teo vaDe (bIjI strI) jovAI nahIM. tethI 'AnA vaDe A karAyuM che e pramANe jANIne AvI bahu mohavALI zuM A teNI (= strI) mArI bahena haze?' e pramANe utpanna thayelI zaMkAvALA e pallipati mArA samAcArane sAMbhaLIne Avyo hato 54 // pUchAne samartha na to tethI (tanAva) me 'yA sA sA sA' the. prabhA boat (= pUchAyUM). sAno = jA sA sA sA? praznano sAmartha cha = (yA = ) 4 (sA = ) mA bhArI banatI. (sA = ) tI | (sA = ) #l = vanamA 24dI pApI strIcha ?' bh||2||43 59 / vAyu 4 te tArI paDena tI. te sAvananI pApI strIche." te = paramAtmA vaDe kahevAyela vAtane sAMbhaLIne "kharekhara? viSayono saMga kharAba aMtavALo che. tethI A nakkI thayuM ke je koIke kahyuM che - sarva strIo vaDe paNa eka paNa puruSa tRpta thato nathI (tema) eka strI paNa sarva puruSo vaDe tRpta thatI nathI. mATe bannene paNa bIjo zatru che. (arthAt puruSane bIjo puruSa (amuka avasare) zatru lAge ane te 4 zata strIne bhI strI zatru sevA mA.) (5252!) strI bhane puruSako saM ya ' / A pramANe vicArIne ghaNAM jIvo pratibodha pAmyA. A pramANe bhIla vaDe potAnI bahena sAthenA samAgama25 potAno hopa na yo... / / 32 / / yastu svadoSaM pratipadyate tadguNaM dRSTAntenAha - paDivajjiUNa dose, niyae sammaM ca pAyavaDiyAe / to kira migAvaIe, uppannaM kevalaM nANaM / / 33 / / paDivajjiUNa0 gAhA : pratipadya doSAn nijakAnAtmIyAn samyak trikaraNazuddhyA, cazabdAdapuna:karaNAbhyupagamena pAdayoH patitA pAdapatitA tasyA guroriti gamyate, tataH kileti parokSAptavAdasUcakaH, mRgAvatyA utpannaM kevalajJAnamiti sakSepArthaH, vistarArthaH kathAnakagamyaH / tacedam kauzAmbyAM vIrasya bhagavataH samavasaraNe savimAnacandrAdityAvataraNena kAlamAnamajAnatI gatAsvapyAryacandanAdyAsvA-su sthitA mRgAvatI sAdhvI, gatau candrAdityau, ullasitaM timiraM, sasambhramA gatA upAzrayaM, dRSTA kRtAvazyakA saMstArakagatA tayA''ryacandanA, AlocayantI AryacandanayA anavasthAdoSaparihArArthamupAlabdhA, nocitamidaM bhavAdRzInAM prdhaankuljaataanaamiti| tato guNavatsantApikAhamiti pazcAttApadandahyamAnamAnasA vigaladazrusalilA 'bhagavati! kSamasva mama mandabhAgyAyAH pramAdaskhalitamidamekaM, na punarIdRzaM kariSyAmi' iti vadantI patitA taccaraNayogAvatI, tataH pravRddhaH zukadhyAnAnalaH, dagdhaM karmendhanam, utpannaM kevljnyaanm| atrAntare prasuptAryacandanA, viSadhare ca taddezenA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchati utpATya mRgAvatyA saMstArake nihito bahiH sthitastadbAhuH, tato vibuddhayAryacandanayA 'mithyAduSkRtaM nidrApramAdena mayA na prahitA tvam, kiM cAyaM karazcAlitaH?' ityuktA satyAha-ahireti, itarA''ha-kathaM jAnIye? sA prAha-atizayena, itarA Aha-katareNa?, sA praah-kevlen| tacchrutvA AryacandanA gatA pazcAttApaM patitA tatpAdayoriti // 33 // avataraNikA : je vyakti vaLI potAnA doSane svIkAre che tenA guNane graMthakArazrI dRSTAMtavaDe kahe che - gAthArtha : potAnA doSone samyam svIkArI (mRgAvatI sAdhvI) (guru)nA pagamAM paDelA. tethI kharekhara mRgAvatIne kevalajJAna utpanna thayuM. [ 33 || TIkArtha : potAnA doSone sadi = mana-vacana-kAyAnI zuddhithI svIkArIne, "ra' zabdathI apuna:karaNanA svIkArapUrvaka doSone svIkArIne (mRgAvatI sAdhvI) pagamAM paDelA. (prazna H konA pagamAM paDelA?). uttara : teNInA gurunA pagamAM paDelA. A uttara gAthAmAM lakhyo nathI chatAM prastutanA AdhAre jaNAya che. tethI = te kAraNe mRgAvatIjIne kevaLajJAna utpanna thayuM. A saMkSepArtha che. (gAthAmAM je jina zabda che te parokSa viSayamAM Apta puruSonI vANIne jaNAve che. eTale ke graMthakArazrIne mRgAvatIjInI A vAta parokSa che. paNa chatAM Apta = pUjya puruSonI paraMparAmAM AvI che. tethI te mAnya ja gaNAya. mATe "zina = kharekhara' lakhavAM dvArA e vAtanuM sUcana karI dIdhuM.) gAthAno vistRtArtha kathAnakathI jANavA yogya che ane te kathAnaka A che : kauzAmbI nagarImAM mahAvIra svAmI bhagavAnanA samavasaraNamAM vimAna sahita candra ane sUryanA avataraNathI = AvavAthI "kAla keTalo thayo?' te nahIM jANatI mRgAvatI sAdhvI candanAdi sAdhvIo gaye chate paNa tyAM) rahI. candra ane sUrya gayA. aMdhAruM chavAyuM. sabhrama = bhayabhIta evI te upAzraye gaI. karAyelA pratikramaNavALA, saMthArA para AvI gayelA AryacandanA teNI vaDe jovAyA. AlocanA karatI evI te AryacandanAvaDe anavasthA doSa nivAravA mATe = pharI pote ke anya koI AvI bhUla na kare te mATe Thapako apAI ke "uttamakulamAM utpanna thayelI ApanA jevIne A yogya nathI" ( = aMdhArAmAM upAzraye AvavuM yogya nathI.) tethI "huM guNavAnane = guruNIne trAsa ApanArI chuM'' e pramANe pazcAttApathI baLatA manavALI, raDatI "he bhagavatI ! manda bhAgyavALI evI mArI A eka pramAda vaDe thayela bhUlanI kSamA Apo. huM pharI AvuM karIza nahIM" e pramANe bolatI mRgAvatI teNInA caraNomAM paDI. tyArabAda zukladhyAnarUpI agni vadhyo, karmorUpI Izvana baLyuM, kevalajJAna utpanna thayuM. ATalAmAM (arthAt mRgAvatIjI haju tyAM beThAM beThAM pazcAttApa karatAM hatAM te daramyAna ja) Arya candanA sUI gayA ane sarpa te jagyAthI Avate chate mRgAvatIvaDe saMthArAnI bahAra rahelo temano = candanAno hAtha upADIne saMthArA para mUkAyo. te kAraNe jAgelI AryacandanAvaDe "micchAmi dukkaDam nidrArUpI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAdathI = uMgha AvI javAthI tane mokalI nahIM = tane saMthAro karavAnI anujJA na ApI ane A hAtha kema halAvyo ?'' e pramANe kahevAyelI chatI mRgAvatIe kahyuM. ''sarpa jAya che.'' tarA = guruNIe kahyuM " kevI rIte jANe che ?'' teNIe kahyuM "atizayathI = jJAnathI.'' guruNIe kahyuM "kayA ?'' teNIe kahyuM "kevalajJAnathI.'' te sAMbhaLIne AryacandanA pazcAttApane pAmyA. temanA pagamAM paDyA. / / 33 || 96969 tadevamiyamupAlabhyamAnApi na kaSAyitA, yazcAnyo'pyevaM kuryAt tadguNamAha kiM sakkA vottuM je, sarAgadhammammi koi akasAo / jo puNa dharejja dhaNiyaM, duvvayaNujjAlie sa muNI / / 34 / / kiM sakkA0 gAhA : 'kiM sakka' tti kiM zakyam, anusvAralopa- dIrghatve prAkRtalakSaNAt, vaktuM, jezabdo vAkyAlaGkArArthaH / saha rAgeNa vartata iti sarAgaH, dveSopalakSaNaM caitat sa cAsau dharmazca, tasmin sarAgadharme'dyatane kazcidavidyamAnakrodhAdikaSAyo'kaSAyo'stItyetat kiM vaktuM zakyaM ? naivetybhipraayH| yaH punarmahAtmA dhArayedanudayodayaprAptaviphalIkaraNena nigRhNIyAt, dhaNiyaM - atyarthaM durvacanojjvAlitAn karNakaTukavAgindhanoddIpitAn kaSAyAn sa manyate yathAvasthitaM mokSakAraNamiti muniH, punaH zabdasya vizeSaNArthatvAtsarAgadharme'pi vartamAno munireva vivekakalitatvAditi // 34 // = avataraNikA : taddevam = te A pramANe Thapako apAtI paNa A = mRgAvatI gusse na thaI ane je bIjo paNa A pramANe kare = koI game teTaluM saMbhaLAvI jAya to paNa gusso na kare, tenA guNane graMthakArazrI kahe che - gAthArtha : 'sa2Aga dharmamAM koI akaSAya = kaSAya vinAno che' e pramANe bolavAne zuM zakya che ? je mahAtmA vaLI durvacanathI uddIpita karAyelA kaSAyone atyaMtapaNe dhArI rAkhe = nigraha kare te muni che. / / 34 / / TIkArtha : gAthAmAM 'hiM sA' pada che eno vjhi zakyam? evo artha ka2vAno che. A artha mATe mULagAthAmAM kharekhara saphLa pada hovuM joIe. enI jagyAe 'mA' pada che emAM anusvArano abhAva ane dIrghatva (aa) karAyA che te prAkRtabhASAnA kAraNe jANavA. prAkRtabhASAmAM A rIte vidhAna karavuM aduSTa che. 'ne' zabda vAkyanI zobhA mATe = eno koI artha karavAno nathI. have prathama caraNano Avo artha thaze : "zuM bolavAne zakya che ?'' 84 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (prazna : "bolavAnuM zakya che?" evuM kaI bAbate kaho cho?) uttara : (pAMcamo Aro, tIrthakaro vigerenI gerahAjarIne lIdhe) "rAga ane upalakSaNathI draSavALo vartamAnano dharma che. ane evA A sarAga dharmamAM koI krodha vigere kaSAya vinAno che.' AvuM bolavAne zuM zakya che? kahevAno Azaya e che ke rAgadveSavALA vartamAnakALanA dharmamAM koI akaSAyI che evuM bolavAne zakya nathI ja. | (chatAM) je mahAtmA vaLI kAna mATe kaDavI evI vANI rUpI IndhanathI pragaTa karAyelA kaSAyone atyaMtapaNe dhArI rAkhe eTale ke je kaSAyo udayamAM AvyA nathI teno anudaya (= udayamAM na Ave evA) karavA dvArA ane je kaSAyo udayamAM AvI gayA che tene niSphaLa karavA dvArA nigraha kare = manamAM AvI gayelA kaSAyone vacana-kAyAmAM na AvavA de te muni che. muni: = yathAvasthita = vAstavika evA mokSanA kAraNane jANe che tethI te muni kahevAya che. (have ahIM akaSAyapaNuM e vAstavika mokSanuM kAraNa che. ethI je mahAtmA e "akaSAyapaNuM jALavI rAkhe, ane jALavaNI jJAna vagara zakya na hovAthI te "muni' kahevAya. "muni' zabdano vyutpatti artha ghaTI jAya che mATe.) prazna : gurujI! gAthAmAM mUkela puna: zabdano artha zuM che? uttara : ziSya! gAthAmAM mUkela puna: zabda vizeSaNa arthavALo che eTale ke vizeSa bAbatane jaNAvanAro che. | (prazna : kayA vizeSaNane = vizeSa bAbata ne jaNAvanAra che?) uttara : "sarAgadharmamAM paNa vartato eTale ke akaSAyI na hovA chatAM paNa vivekathI yukta hovAthI muni ja che. arthAt sakaSAyI hovA chatAM je vivekI che = kaSAyono nigraha kare che te muni ja che. ATalI vizeSa bAbata puna: zabdathI sUcita jANavI. (januM dikasUcana TIkArthamAM "vaLI artha karavA dvArA karAyela che.) 34 lll kimarthamete nigRhyante ityAzaGkyAmISAmapAyakAritAmAha - kaDuyakasAyataruNaM, puSpaM ca phalaM ca dovi virasAiM / puppheNa jhAi kuvio, phaleNa pAvaM samAyarai / / 35 / / kaDuyakasAyataruNaM0 gAhA : kaTukAzca te saMyamasukhabhaGgahetutvAtkaSAyAzca kaTukakaSAyAH, ta eva taravastaduttaraprakRtizAkhAdimattvAt teSAM puSpaM ca phalaM ca dve api virase kaTuke, nimbAdInAM lokoktyA kaTukAnAmapi pAkakAle mAdhuryamupalabhyate, na punareteSAmiti bhaavH| kimeSAM puSpaM ? kiM vA phalam? ityAzakya krodhamadhikRtya darzayati- puSpeNa hetubhUtena dhyAyati virupakaM cintayati, kupitaH Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kruddhaH phalena pApaM tADanamAraNAdikaM samAcarati - anutiSThati tadanenaiteSAmudayaH puSpaM, tatpUrvikA pravRtti: nityutte bhavati | rU // avataraNikA : A kaSAyono nigraha - viphalIkaraNa = aTakAvaNI zA mATe karAya che? AvI zaMkA karIne graMthakArazrI (have) "kaSAyo apAya = nukazAna karanArA che' A vAtane kahe che. gAthArtha : kaDavA kaSAyo rUpI vRkSanA puSpa ane phala banne kaDavA che. gusse thayela puSpa vaDe (kharAba) vicAre che. phala vaDe pApane kare che. / 35 || TIkArtha : saMyamarUpI sukhanA bhaMganuM kAraNa hovAthI kaDavA evA kaSAyo, te kaSAyo rUpI vRkSo. e vRkSonA puSpa ane phala bane paNa kaDavA che. kahevAno Azaya e che ke lokokti = lokavAyakAthI AvuM jANavA maLe che ke kaDavA evA paNa lImaDA vigerenA puSpa-phaLa pAke te samaye madhuratAne pAme che. (pachI bhale kaDavA thaI jatAM hoya.) paNa A kaSAyo rUpI vRkSonA puSpa-phaLa to pAkakALe paNa madhuratAne pAmatA nathI. prazna : gurujI! A kaSAyo rUpI vRkSonuM puSpa kayuM che? ane phala kayuM che? uttara : ziSya! krodhane AzrayIne A praznanA uttara graMthakArazrI ja Ape che. gusse thayelo jIva puSpa vaDe kharAba vicAre che eTale ke puSya kharAba vicAronuM kAraNa che ane phala ne lIdhe karkaza bolavuM - mAravuM vigere pApa Acare che. eTale ke phala kharAba AcaraNanuM kAraNa che. (prazaH gurujI! ApazrI krodhanA puSpa ane phala tarIke kone kaho cho teno amane spaSTa khyAla karAvo ne?) uttara : ziSya! tana = te A zlokArdha vaDe 'krodha vi. no udaya puSya ane krodha vi. pUrvakanI pravRtti phala che." evo kahevAno Azaya che. vizeSArtha H (1) prazna : kaSAyone vRkSanI upamA kema ApavAmAM AvI che? uttara : kaSAyo tenI uttara prakRtirUpa DALIovALA che tethI kaSAyone vRkSanI upamA ApavAmAM AvI che. kaSAya mohanIyanI 4 zAkhA. (1) krodha (2) mAna (3) mAyA (4) lobha. A cAreyanI (1) anantAnubandhi (2) apratyAkhyAnIya (3) pratyAkhyAnIya (4) saMjvalana ema bIjI 4-4 zAkhAo che. tethI kaSAyone vRkSanI upamA ApavAmAM AvI che. T35aa lll tasmAtteSAM taddhetUnAM ca zabdAdInAM tyAgaH kAryaH, sa ca vivekenaiva kriyate, nAnyeneti dRSTAntenAha saMte vi kovi ujjhai, kovi asaMte vi ahilasai bhoe / cayai parapaJcaeNa vi, pabhavo daTTaNa jaha jaMbu / / 36 / / saMte vi0 gAhA : sato'pi vidyamAnAnapi kazcidvivekI jambuvadujjhati tyajati bhujyanta iti bhogAH zabdAdayastAniti sambandhaH kazcidavivekI prabhavavadasato'pi abhilaSati vAJchati bhogAn / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA kazciditi vartate, tyajati parapratyayenApi, kiMvadityAha - prabhavo dRSTvA yathA jambumiti samAsArthaH, vyAsArthaH kathAnakagamyaH / taccedam - rAjagRhe RSabhadattebhyasuto jambunAmA saJjAtacaraNapariNAmo dIkSAbhyanujJAnArthaM mAtA-pitarau pprcch| tAvapatyasnehamohitau, yadA pravrajyAduSkaratAdivarNanena pratyuttaradAnasamarthatvAnna santiSThate tadA 'jAta ! varamukhaM pazyAva:' iti taM yAcitavantau / tatastadanurodhena sthitaH / yadyasmAbhirna dhRtastato'mumevAnuyAsyAma iti vihitapratijJAH so'STau kanyakAH pariNItavAn / vAsabhavane tatpratibodhanapravRtte ca tasmin bahucauraparikaraH prabhavAbhidhAnaH pallIpatiravasvApanItAlodghATanIvidyAprabhAvena tadgRhaM muSNan jambunAmnaH caraNapariNAmAvarjitayA devatayA stambhitastathA sthitshc| ahamanena mahAtmanA stambhita iti saJcintya jambunAmnaH svapatnIruttarapratyuttarikayA bodhayato vacanamAkarNayaMstaM pratyAha 'bho mahAtman ! nivRtto'hamito durvyavasitAt, gRhANeme madvidye, dehi me stambhanImAtmavidyAmiti' / jambunAmAha 'bhadra ! na mayA stambhitastvam, api tu maccaraNapariNAmAvarjitayA devatayA, alaM ca bhavato bhavavarddhanavidyAdAnena, gRhANemAM samastArthasAdhanIM sarvajJopajJAM jJAnadarzanacAritravidyAmiti' prastAvya ca kRtA tena vistarato dharmadezanA / tato'ho ! mahAnubhAvasya vivekitA paropakAritA ca / mama punaraho pApiSThatA mUDhatA ca, ayaM hi mahAtmA svAdhInAmapi sadoSatvAccaTulasvabhAvAM yAM zrIkulaTAM tyajati, lagno'haM tAmevAbhilaSAmi, na ca prApnomi, evaM ca vigopitaH, dhigmAmadhamamitisaMjAtavairAgyaH saparikaraH prabhavaH prAha 'bho mahAtmannAdiza kiM mayA kartavyaM ?' jambunAmAha- 'yadahaM karomi', tato nAyamaprekSApUrvakArIti yuktametadanugamanamiti saJcintyetaraH prAha - 'yadAjJApayati bhvaan|' tato jananIjanakavadhUsaparikaraprabhavaparivRto bhavyasattvAnAM bhavaparAGmukhAM buddhimutpAdayan sudharmasvAminaH pAdamUle niSkrAnto jambunAmeti // 36 // - avataraziDI : tasmAt = SAyonA puSpa mane isa chuDavA hovAthI tekhono khane tekhonA kAraNo evA zabda vi.no tyAga karavA yogya che. ane e tyAga vivekathI ja karAya che. anya vaDe nahIM. A vAtane graMthakArazrI dRSTAntavaDe jaNAve che : - - gAthArtha : koIka vyakti vidyamAna evA paNa bhogone choDe che, koIka avidyamAna evA paNa logone che che. (oorDa) jIbhanA dRSTAntathI pe| (logone) choDe che. prema june bheIne alave (choDyA). / / 39 / / TIkArtha : koIka = vivekI jaMbunI jema vidyamAna evA ne paNa tyaje che. (kone tyaje che ?) je logavAya te loga. te logone tyaThThe che. A rIte gAthAmA buTTA rahelA arbha (bhogAn) - dviyApaha ( tyajati) no anvaya kho. koIka = avivekI prabhavanI jema avidyamAna evA paNa bhogone Icche che. tathA koIka bIjAnA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyaya = AlaMbanathI paNa (bhogone) tyaje che. konI jema? jaMbune joIne (= enA AlaMbane) jema prabhave bhogone choDyA tema. A gAthAno saMkSepathI artha kahyo. vistArArtha kathAnakathI jANavA yogya che. te kathAnaka A che : rAjagRha nagaramAM RSabhadatta zreSThino putra jaMbu (hato.) utpanna thayelA cAritranA pariNAmavALA teNe dIkSAnI rajAmATe mAtA-pitAne pUchyuM. te baMne putranA snehathI mohita hatA = yukta hatA. jyAre (jaMbu) pravrajyAnI duSkaratA vigerenA varNana vaDe (varNananI sAme) pratyuttara ApavAmAM samartha hovAthI (saMsAramAM rahevA) taiyAra na thayo tyAre "putra! ame varanA mukhane joIe (eTale ke ekavAra tuM vara bana pachI tArI IcchA)" e pramANe tenI pAse mAMgaNI karI. tethI mAtA-pitAnA AgrahathI jaMbu (ghare) rahyo. "jo amArA vaDe (jabu) (saMsAramAM) nahIM rakhAya to ame emane ja anusarazuM (eTale ke emanI pAchaLa ame paNa jaIzuM)" e pramANe karAyelA pratijJAvALI ATha kanyAone te paraNyo. vAsabhavana = antaHpuramAM AThanA pratibodhamAM pravRtta jaMbu hote chate ghaNAM coronA parivAravALo prabhavanAme pallipati avasthApanI ane tAlodghATanI vidyAnA prabhAvathI tenA = jaMbunA gharane corato chato (jyAre vAsabhavananI najIka Avyo tyAre) jaMbunA cAritranA pariNAmathI Avarjita = AkarSAyela devatA vaDe khaMbhita karAyo (pUtaLAva karAyo) ane te rIte prabhAva rahI paDyo. (arthAt staMbhita rUpe ja tyAM rahI paDyo.) "huM A mahAtmA vaDe khaMbhita karAyo e pramANe vicArIne potAnI patnIone uttara -pratyuttaro vaDe = yuktisabhara carcAvaDe pratibodha karatA jaMbunA vacanane sAMbhaLato (prabhava) jaMbu prati bolyo ( = jaMbune kahyuM, "he mahAtmA! huM A durvyavasAyathI = corIthI pAcho pharyo chuM. A mArI banne vidyAo grahaNa karo. mane staMbhanI (nAmanI) tamArI vidyA Apo." jaMbue kahyuM, "bhadra! mArA vaDe tuM khaMbhita karAyo nathI. paraMtu mArA cAritrapariNAmathI Avarjita devatA vaDe tuM khaMbhita karAyo che ane saMsAravadhAranArI ApanI vidyAnA grahaNa vaDe saryu, samasta arthone sAdhI ApanArI sarvajJapraNIta evI jJAna-darzana-cAritrarUpa vidyAne tuM grahaNa kara." A pramANe prastAvanA karIne tenA vaDe = jaMbu vaDe vistArathI dharmadezanA karAI. tethI "aho! mahAnubhAvanuM (kevuM) vivekIpaNuM ane paropakArIpaNuM che!) mAruM vaLI aho! (kevuM) pAriSThapaNuM ane mUrNapaNuM (che) ! A mahAtmA potAne AdhIna evI hovA chatAM paNa doSa sahitanI hovAne lIdhe caMcaLa svabhAvavALI evI je lakSmIrUpI kulaTAne = vyabhicAriNIne tyaje che tene ja vaLagelo (= tenI pAchaLa paDelo) Asakta evo huM IcchuM chuM. paNa prApta karato nathI. ane A rIte huM ThagAyelo chuM. adhama evA mane dhikkAra thAo." A pramANe utpanna thayela vairAgyavALo prabhava parivArasahita bolyo "he mahAtmA! Adeza karo (ke) mArA vaDe zuM karavA yogya che?" jaMbue kahyuM "je huM karuM chuM." tethI A jaMbu vicAryA vinA karanAro nathI tethI enI pAchaLa javuM yogya che e pramANe vicArIne prabhava bolyo "Apa je AjJA karo cho (te barobara che.') Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyArabAda mAtA-pitA-vahu-parivAravALA prabhavathI parivarelo = vIMTaLAyelo = yukta bhavyajIvonI buddhine saMsArathI vimukha karato jaMbu sudharmAsvAmInA caraNomAM dIkSita thayo. / / 36 / / sss nanu kathamasau krUrakarmA prabhavaH pratibuddha ? ityucyate dharmamAhAtmyAt, tathA cAha dIsaMti paramaghorA vi, pavaradhammappabhAvapaDibuddhA / jaha so cilAiputto, paDibuddho suMsumANAe / / 37 / / dIsaMti0 gAhA : dRzyante paramaghorA api pradhAnaraudrA api prANina iti gamyate, pravaradharmaprabhAvapratibuddhA iti arhaddarzitottamadharmamAhAtmyAdvyapagatamithyAtvanidrA upalabhyanta ityarthaH, kiMvadityAha - yathAsau cilAtIputraH pratibuddhaH susumAjJAte suMsumodAharaNe iti samAsArthaH, vyAsArthaH kathAnakagamyastaccedamrAjagRhe dhanazreSThinA svadAsIdArakazcilAtIputraH svaduhituH suMsumAyAH bAlagrAho'kAri / kRtaduSTaceSTito niHsArito gehAd gataH pallim / atisAhasikatvAjjAtastadadhipatiH / anyadA yuSmAkaM dhanaM mama suMsumeti pratijJAya bahUMstaskarAn mIlayitvA patito dhanagehe, viluptaM sadanaM gRhItasuMsumaH pravRttaH pallIM prati, pazcAllagnastasya saputraparikaro dhana:, tato nirvoDhumazaknuvatA meyamanyasyApi bhavatviti saJcintya chinnamasinA suMsumAyAH zirastena, gataprayojanatvAt nivRttA dhanAdayaH / tenApi gacchatA dRSTaH kAyotsargastho muniruktazca khaDgamudgIrya 'kathaya me dharmam' iti, tataH pratibhotsyate'yamityatizayena vijJAya muninoktam ' upazamo vivekaH saMvara' iti kartavya iti zeSaH / tato nA'yaM vipratArayati, mama ca kRtabahupApasya nAnyathA zuddhiH, karomyetadvacanamiti saJcintya gatastadAsannabhUbhAgaM, cintayitumArabdhaM kimanenoktam ? AH jJAtam ! upazamaH krodhAdInAM kartavyaH, kRto'sau mayA yAvajjIvaM tattyAgAt / vivekastyAgo bAhyasya kArya iti tyaktaM saha karavAlena karasthaM mastakam / saMvaro duSTayogAnAM saMvaraNaM kartavyamiti niruddhakAyavAkprasaro manasIdameva padatrayaM cintayan sthitaH kAyotsargeNa / zoNitagandhena ca khAditumArabdhAstaccharIrakaM vajratuNDAH pipIlikAH, kRtaH samantatazcAlanIsaGkAzaH, tathApi tyakto'yaM mayA kAyaH iti dhiyA na calito dhyAnAt, dagdhaM bahupApaM, prApto'rdhatRtIyAhorAtrairdevalokaM cilAtIputra iti // 37 // avataraziDA : prazna : guruka ! DUrarbhI khA prabhava devI rIte pratiSodha pAbhyo ? uttara : ziSya ! dharmanA prabhAvathI.. kha 4 vAtane graMthArazrI uhe che - gAthArtha H 52ma ghora evA paNa (jIvo) pravaradharmanA prabhAvathI pratibodha pAmelA dekhAya che. jema : suMsubhAnA uchAharaeAmAM te zivAtI putra pratibodha pAbhyo / / 37 / / TIkArtha : atiraudra = atikrUra evA paNa jIvo arihaMte dekhADelA uttama dharmanA prabhAvathI nAza thayesa mithyAtva3cI nidrAvANA bhagAya che. ('prANinaH ' zabda gAthAmAM nahiM sajeso hovA chatAM prastutanA AdhAre jaNAya che.) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna : konI jema? uttara : jema susumAnA udAharaNamAM A cilAtIputra pratibodha pAmyo. A gAthAno saMkSipta artha che. vistArathI artha kathAnakathI jANavA yogya che. te kathAnaka A che - rAjagRha nagaramAM dhana nAmanA zeTha vaDe potAnI dAsIno putra (nAme) cilAtIputra potAnI dIkarI suMsumAnI saMbhALa mATe karAyo = rakhAyo. (vArtA: = je bALakane ramADe, UMcakIne phare vi. saMbhALa kare te) karAyelI kharAba ceSTAvALo te gharamAMthI nIkALAyo. pallimAM gayo. atisAhasika hovAnA kAraNe teno = pallIno adhipati = svAmI thayo. eka vakhata "tamAruM dhana, mArI suMsumA" e pramANe nakkI karIne ghaNAM corone bhegA karIne dhana zeThanA ghare dhADa pADI, ghara corAyuM = luMTAyuM, grahaNa karAyelI susumAvALo te cilAtIputra pallI tarapha javA lAgyo. putranA parivAra sahita dhanazeTha tenI pAchaLa lAgyo. tethI (teNIne) vahana karavAne = UMcakIne doDavAne asamartha evA tenA vaDe A bIjAnI paNa na thAo" e pramANe vicArIne talavAra vaDe susumAnuM mAthuM kapAyuM. (have tenI pAchaLa doDavAnuM) prayojana = kAraNa na hovAthI dhana vigere pAchA pharyA. (AgaLa) jatAM evA paNa tenA vaDe = cilAtI putra vaDe kAryotsargamAM rahelA muni jovAyA ane talavAra kheMcIne kahevAyA "mane dharmane kahe" tyArabAda A pratibodha pAmaze" e pramANe jJAnathI jANIne muni vaDe kahevAyuM "upazama viveka saMvara'' karavA yogya che. (rtavya: pada muni bolyA nathI paNa samajavAnuM che tethI adhyAhAra karyo che.) tyArabAda "A chetare nahIM ane karAyelA bahupAzavALA mArI bIjI koI rIte zuddhi nathI (tethI) AmanA vacanane karuM = pAlana karuM' e pramANe vicArIne temanI najIkanA bhUmibhAgamAM = jagyAmAM gayo. vicAravA lAgyo ke "AmanA vaDe zuM kahevAyuM? AhA! jaNAyuM keH upazama krodha vigereno karavA yogya che. mArA vaDe A = upazama krodhAdinA tyAgathI (have) mAvajIva mATe karAyo che. viveka eTale bAhyano tyAga karavo (tethI) talavAra sahita hAthamAM raheluM mastaka choDI dIdhuM. saMvara eTale duSTa yogonuM saMvaraNa karavuM = duSTa yogomAMthI pAchA pharavuM" (tethI) aTakAvAyo che kAyA ane vANIno vistAra jenA vaDe evo = kharAbamAM pravRtta vacana kAyAne jeNe rokyA che evo cilAtIputra manamAM A ja traNa padone vicArato chato kAyotsarga vaDe rahyo ane lohInI gandhathI vajU jevA tIkSNa mukhavALI kIDIo tenA zarIrane khAvA mAMDI, cArebAjuthI cAlaNI jevo karAyo. to paNa "mArA vaDe A zarIra tyajAyuM che' evI buddhithI dhyAnathI calita na thayo. ghaNA pApane bALIne, aDhI divase cilAtIputra devalokane pAmyo. 37|| lll Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA cA'nena prANaprahANe'pi sattvAvaSTambhAtpratijJA niravAhi bahavo vivekino'nye'pi tathAdhyavasyantIti dRSTAntenAha pumphiya-phalie taha piugharammi taNhA chuhA samaNubaddhA / DhaMDheNa tahA visaDhA, visaDhA jaha sapphalA jAyA // 38 // - pupphiyaphalie0 gAhA : puSpitaM - khAdya-peyakAraNabhUtadravyanicayayuktaM, phalitaM - khAdanapAnapravaNam, evaM ca puSpitamapi kRpaNagRhaM phalitaM na bhavati, phalitamapi ca SiDgabhavanaM puSpitaM na bhavati utpannabhakSitvAt, tadarthamubhayagrahaNam / tatazca puSpitaM ca tatphalitaM ceti samAsastasmin / tatheti prsiddhisnggrhaarthH| pitRgRhe kRSNabhavane ityarthaH, tRSNA - pipAsA, kSudhA - bubhukSA samanubaddhA nirantarA DhaDhena mahAtmanA, tathA tenA'lAbhaparISahA'tisahanaprakAreNa viSoDhA titikSitA yathA satphalA jAteti sambandhaH, kimbhUtetyAha - vizaThA bhAvasAramakapaTena veti saGkSepArthaH, vistarArthaH kathAnakagamyastaccedam pUrvabhave rAjavarNavazato bubhikSitakarSakaiH svakSetre halacambhAdApanadvAreNa kRtAntarAyakarmaNo DhaNDhanAmno viSNutanayasya ariSTanemipArzve pravrajitasya viharata udIrNaM tatkarma / tatprabhAvAcca dvAravatyAmapi prasiddho viSNuputratayA khyAto bhagavacchiSyabhAvena, tathApi na labhate kiJcit, upahanti ca zeSasAdhulabdhim, tato na mayA paralabdhirbhoktavyeti gRhIto bhagavadanujJAtenAbhigrahaH / gatastamanupAlayato'vihvalacittasya bahukAlaH / anyadA pRSTaH kRSNena bhagavAn, 'kaH sAdhUnAM madhye duSkarakAraka: ' ? bhagavAnAha - sarve'pi, vizeSato muniH / viSNurAha - kathaM ?, tataH kathito bhagavatA tadabhigrahaH, tuSTo mAdhavaH, dRSTazca pravizatA nagarIM haTTamArge DhaNDhamuniH, karivarAdavatIrya vanditaH savinayam / etaccAvalokya zreSThinA harerapi mAnyo'yamiti pratilambhitaH sa svagRhe pravaramodakaiH, gato bhagavatsamIpaM, pRSTo bhagavAn 'kiM kSINaM me lAbhavibandhakaM karmeti ?' bhagavatoktaM-na, sa prAha- ' kuto lAbha: ?' bhagavAnAha - -kRSNopAdheriti / tato vizuddhA'dhyavasAyasya paralabdhiriyamiti vidhinA pariSThApayataH zukladhyAnA'naladagdhaghAtikarmendhanasyotpannaM kevalajJAnamiti // 38 // avataraNikA : jema AnA vaDe = cilAtIputra vaDe prANanA nAzamAM paNa sattvanI sthiratAthI pratijJA vahana karAI. (tema) bIjA paNa ghaNA vivekIo tevA prakAranA adhyavasAyane kare che = sattvanI sthiratApUrvaka pratijJA vahana karavAnA manorathone kare che. A vAtane graMthakArazrI dRSTAntathI kahe che. gAthArtha : puSpita ane phalita evuM pitAnuM ghara hote chate DhaMDha mahAtmA vaDe nirantara (cAlatI evI) tRSNA bhane kSudhA te rIte zahapaezAthI sahana rAI ke rIte (te titikSA) satiNavANI tha. / / 38 / / TIGArtha : puSpitaM kheTale jAvAyogya ane pIvAyogya sevA (jAna, pAnanA) arAbhUta dravyonA samUhathI yukta phalitaM = jAvA-pIvAyAM tatpara khevu pitAnuM ghara = drRSThA mahArAbhanuM ghara hovA chatAM nirantara = satata cAlatI evI tarasa ane kSudhA DhaMDha mahAtmA vaDe te rIte = alAbha pariSahane atizaya Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahana karavA rUpa prakAra vaDe (nahi ke kamane) sahana karAI je rIte (te sahana karAyela bhUkha ane tarasa) suMdara phaLavALI thaI. A pramANe vipoDhA' padano "yathI... nAtA' e AgaLanA pada sAthe saMbaMdha karavo. e bhUkha-tarasa kevI hatI? te batAve che - bhAvapUrvakanI athavA kapaTa rahita = zuddha hatI. (vizeSArtha H (1) "vizaar' zabdanA A baMne bhAvArtharUpa artha che. bAkI zabdArtha A pramANe thaze : vi = vigata = jato rahyo che zaTha = lucco bhAva, malinabhAva jemAMthI evI viza = paTela artha karo tyAre vinA arthamAM tRtIyA lagADI artha karavo. (2) prazna : puSmita ane phalita evA be vizeSaNo kema kahyAM? kAM puSmita kaho kAM phalita kaho. arthAt eka vizeSaNathI tamArA kahevAnuM tAtparya samajAI jAya tevuM che? uttara : puSpita evuM paNa kaMjUsanuM ghara phalita nathI hotuM (kemake enA ghare sAdhana-sAmagrI pUratI hovA chatAM koI paNa vyakti enA gharamAM jalasA-pANI karI zake nahiM. kaMjUsanI kaMjUsAI naDe mATe ane phalita evuM paNa upAmavana = vilAsInuM ghara AveluM vaparAI javAthI puSpita nathI hotuM (arthAt tyAM bhogasAmagrI Ave kharI, paNa badhA vilAsI hovAne lIdhe kazuM Take nahIM. badhuM uDAvI de. mATe enuM ghara bhogasAmagrI nicayavALu na kahevAya.) mATe puSmita ane phalita ema baMnenuM grahaNa kareluM che... e baMne padano vizeSaNa karmadhAraya samAsa karyo che.) A gAthAno saMkSepathI artha kahyo. vistArathI artha kathAnakathI jANavA yogya che. te kathAnaka A che. pUrvabhavamAM rAjAnA adhikArI hovAthI bhUkhyA (evA paNa) kheDUto vaDe potAnA khetaramAM = haLano phero apAvavA dvArA karAyela antarAyakarmavALA (tyArabAda pachInA bhavamAM) neminAthaprabhu pAse dIkSita chatAM saMyama yogamAM vicaratA DhaMDha nAmanA vAsudevanA putranuM te karma udayamAM AvyuM. (arthAt pUrvabhavamAM baMdhAyela attarAyakarma dIkSA lIdhA bAda saMyamayogamAM vicaraNa daramyAna DhaMDhamunine udayamAM AvyuM.) ane tenA = udIrNa karmanA prabhAvathI vAsudevanA putra tarIke prasiddha che, bhagavAnanA ziSyapaNA vaDe khyAta = jaNAyela che) to paNa dvArikAmAM paNa kaMI prApta karatAM nathI = zuddha gocarI prApta karI zakatA nathI ane anya sAdhunI labdhine haNe che (eTale ke enI sAthe gocarI janAranI labdhi paNa temanA aMtarAya karmanA kAraNe naSTa thAya che.) tethI "mArA vaDe bIjAnI labdhi bhogavavA yogya nathI (eTale ke bIjAnI labdhithI maLeluM mAre vAparavuM nahIM)" evo abhigraha bhagavAna vaDe rajA apAyela DhaMDhamuni vaDe grahaNa karAyo. tene pALatA sthiramanavALA temano ghaNo kALa pasAra thayo. eka vakhata kRSNavaDe bhagavAna pUchAyA ke "sAdhuonI vacce koNa duSkarakAraka che?" (eTale ke duHzakya anuSThAna karanAra koNa che?) bhagavAne kahyuM, "badhAya munio duSkarakAraka che. DhaMDhamuni vizeSathI duSkarakAraka che." Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsudeva bolyo ''kevI rIte ?'' tyArabAda bhagavAna vaDe temano = DhaMDhamunino abhigraha kahevAyo. vAsudeva khuza thayo. ane nagarImAM pravezatA tenA vaDe dukAnovALA mArgamAM = rAjamArgamAM DhaMDhamuni jovAyA. hAthI parathI utarIne vinayapUrvaka vaMdana karAyA ane A joIne eka zeTha vaDe 'A muni vAsudevane paNa mAnanIya pUjanIya che'' e pramANe vicArIne te muni potAnA ghare zreSThamodako vaDe pratilAbhita karAyA = modako vahorAvAyA. (muni) bhagavAna pAse gayA. bhagavAna pUchAyA ''zuM (mAruM) lAbhAntarAya karma nAza pAmyuM ?'' bhagavAna vaDe kahevAyuM, "nA.'' te bolyA, "mane lAbha = gocarInI prApti kevI rIte thaI ?'' = bhagavAne kahyuM "kRSNanI upAdhithI = teNe samIpa AvI tane vandana karyA te kAraNe.'' tethI vizuddhaadhyavasAyavALA, 'A paralabdhi che' eTale vidhithI paraThavatA zukladhyAna rUpI agnithI baLAyuM che ghAtIkarmarUpI Indhana jemanA vaDe evAne = DhaMDhamunine kevalajJAna utpanna thayuM. / / 38 / / XOXOXO tadevamayaM bhagavAnAhAre'pratibaddhastathA ca svArthasAdhako jAtaH / ata eva sarvasAdhUnAmAhArAdipratibandhaM pratyanadhikAritAmupadizannAha AhAresu suhesu a, rammAvasahesu kANaNesuM ca / sAhUNa nAhigAro, ahigAro dhammakajjesu / / 39 / / - AhAresu0 gAhA : AhAreSu zubheSu viziSTarasayukteSu cazabdAdupakaraNeSu vastrapAtrAdiSu zubheSviti pratyekamabhisambadhyate, ramyAvasatheSu kamanIyopAzrayeSu kAnaneSu vicitrodyAneSu, cazabdaH samuccaye, sAdhUnAM nAdhikArastadAsaktiM pratIti gamyate / tarhi kvAdhikAra ityAha adhikAro dharmakAryeSu tapo'nuSThAnAdiSu taddhanatvAtteSAm // 39 // = avataraNikA : te A pramANe A bhagavAn = pUjya evA DhaMDhamuni AhAramAM apratibaddha anAsakta hatA ane te rIte (= eTale ja) svaarthanA = mokSanA sAdhaka thayA. A kAraNe ja 'tamAma sAdhuonI AhArAdinI Asaktine viSe anadhikAritA che' e vAtane kahetA graMthakArazrI kahe che : gAthArtha H zubhaAhAromAM, suMdara upAzrayone viSe ane suMda2 udyAnone viSe sAdhuono adhikAra nathI. dharmakAryomAM adhikAra che. / / 39 || TIkArtha : (1) viziSTa rasathI yukta evA AhAromAM, haiM zabdathI (2) vastra - pAtra vigere upakaraNomAM, zubhevu padano dareka vizeSya pada sAthe vizeSaNa tarIke anvaya karavAno che tethI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) viziSTa suMdara upAzrayomAM (4) viziSTa evA jAta jAtanA bagIcAomAM (tenI Asakti prati = rAga karavAno) sAdhuone adhikAra = sattA nathI. prazna : gurujI ! sAdhuone AhA2, upakaraNa, vasati, udyAna vigerene viSe mAlikIpaNuM to hotuM ja nathI eTale ke mAlikIpaNAno adhikAra to teone che ja nahIM to ahIM graMthakArazrIe kaI bAbate anadhikAra jaNAvyo che ? uttara H ziSya ! sAdhuone AhArAdine viSe rAga ka2vAno anadhikA2 = asattA jaNAvI che. A bAbata mULasUtramAM nathI darzAvI chatAM prastutanA AdhAre jaNAya che. prazna : gurujI ! to pachI sAdhuone zemAM adhikAra che ? uttara : ziSya ! sAdhuone tapa karavo vi. ne viSe adhikA2 che. kAraNake, sAdhuo tapa-jJAna Adi dharmakAryorUpI dhanavALA che. eTale ke tenI mAlikIvALA che tethI teone teno adhikAra che. jema bahirjagatamAM bolAya che ke "A gADIvALo, baMgalAvALo, dhanavALo che'' eno matalaba e ke enA e gADIbaMgalA ke dhananuM eNe je karavuM hoya te karI zake. tenA viSenI sarvasattA tenI. te rIte ahIM paNa samajavuM. vizeSArtha : (1) gAthAmAM je bIjo = zabda che te traNe padonA samuccayamAM che. sss kathametad gamyate ityAha - sAhU kaMtAramahAbhaesu avi jaNavae vi muiammi / avi te sarIpIDa, sadaMti na nayaMti ya vistuM // 40 // sAhU kaMtAramahA0 gAhA : sAdhavaH kAntAramahAbhayayorapi, kAntAre'TavyAM mahAbhaye ca rAjavijvarAdau vartamAnA nalAnti na gRhNanti cazabdAd gRhItamapi kathaJcinna paribhuJjate viruddhamaneSaNIyaM bhaktopadhyAdikamiti sambandhaH / kveva ityAha- janapade iva, mudite RddhiMstimite nirbhaye vartamAnAH, api sambhAvyate etat, bhagavantaH zarIrapIDAM kAyabAdhAM sahante titikSanti, ato nizcIyate na teSAmAhArAdiSu pratibandho'pi tu dharmakAryeSveva / zarIrapIDAgrahaNaM ca mAnasapIDAsadbhAve yatanayA gRhNa-tAmapi bhagavadAjJAkAritvAnna teSu pratibandha iti jJApanArthamiti // 40 // avataraNikA : A = sAdhuone tapAdimAM adhikAra che bIjAmAM nahIM A kevI rIte jaNAya ? gAthArtha : sAdhuo samRddha evA rAjyanI jema jaMgala ane mahAbhayomAM paNa aneSaNIya grahaNa karatAM nathI. ulaTuM teo zarIranI pIDAne sahana kare che. / / 40 II TIkArtha : sAdhuo jaMgalamAM ane rAjayuddha vi. mahAbhayomAM paNa rahelA grahaNa karatAM nathI... koIpaNa rIte grahaNa karAI gayuM hoya to paNa vAparatA nathI. A bAbata = zabdathI jaNAvAI che. (prazna : kaI vastu grahaNa karatAM nathI?) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - uttara H viruddha = aneSaNIya = doSita evA bhojana - upadhi vi. grahaNa karatAM nathI (gAthAnA prathama caraNano chellA caraNa sAthe A rIte sambandha karavo.) prazna H kaI jagyAnI jema sAdhuo jaMgalAdimAM paNa aneSaNIya grahaNa karatAM nathI? uttara H RddhithI bharelA, nirbhaya evA rAjyamAM vartatA chatAM jema aneSaNIya grahaNa karatAM nathI tema jaMgalAdimAM paNa aneSaNIya grahaNa karatAM nathI. arthAt samRddha zahe2mAM te eSaNIya pUratuM maLatuM hovAne lIdhe tyAM aneSaNIya grahaNa karavAno avasara na Ave. paNa jaMgalAdimAM vihAra daramyAna aneSaNIya grahaNa ka2vAno avasara upasthita thAya. chatAM sAdhubhagavaMto je rIte zaheromAM nirdoSa vastuo grahaNa kare te ja rIte jaMgalAdimAM paNa nirdoSa ja grahaNa kare. jANe ke bAhya paristhitithI emanA jIvanamAM pharaka ja na paDato hoya, evuM eonuM sAmarthya hoya che. trIjA caraNanI zarUAtano pa zabda A artha sUcave che ke - (ulaTuM) A saMbhavI zake. zuM saMbhavI zake ? te graMthakArazrI kahe che ke - te sAdhu bhagavanto zarIranI pIDAne sahana kare... eTale ke aneSaNIya grahaNanI vAta to dUra raho paNa pUratAM utsAha sAthe jaMgalAdimAM zarIrAdinI pIDAne sahana kare paNa aneSaNIyane grahaNa na kare. A kAraNe nizcaya karAya che ke te sAdhuone AhArAdine viSe pratibandha = Asakti hoto nathI. paNa dharmakAryomAM ja teone pratibaMdha hoya che. prazna : gurujI ! 'zArIrika pIDAmAM paNa aneSaNIya grahaNa na kare' e vAta graMthakArazrIe karI. to emAM mAtra 'pIDA' lakhavAnI jagyAe 'zArIrika pIDA' evo vizeSa ullekha kema karyo? uttara H ziSya ! graMthakAre zArIrika pIDAnuM je grahaNa karyuM che e "jo mAnasika pIDAno sadbhAva thAya to temAM yatanA vaDe = vidhi vaDe (aneSaNIya) grahaNa karanAra paNa bhagavAnanI AjJA pALanArA ja che tethI = bhagavAnanI AjJAnA pAlaka hovAthI aneSaNIya grahaNa karatAM hovA chatAM paNa teone AhArAdine viSe pratibaMdha = Asakti hoya nahiM.'' A vAta jaNAvavA mATe che. / / 40|| sss tadanenA''patsvapi dRDhadharmatoktA, sA ca yairbhagavadbhiranuSThitA taddvAreNAha jaMtehiM pIliyA vi hu, khaMdagasIsA na ceva parikuviyA / vijhyaparamatthasArA, khamaMti je paMDiyA huMti // 41 // .. jaMtehiM0 gAhA : yantraiH pIDitA api, huH pUraNArthe, skandakaziSyAH skandakAbhidhAnAcAryavineyAH, na cevatti naiva parikupitAH krodhaM gatAH, ca zabdAdAvirbhUtakaruNAzca jAtA upasargakAriNIti gamyate / evamanye'pi viditaparamArthasArA jJAtatattvagarbhA ye paNDitA bhavanti, te kSamante sahante, prANAtyaye'pi na mArgAccalantIti samAsArthaH, vyAsArthaH kathAnakagamyaH / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taccedam zrAvastyAM jitazatrutanayasya skandakasya bhaginI purandarayazAH kumbhakArakaTakanagaranivAsinA daNDakirAjena prinniitaa| anyadA kasmiMzcitkArye prahito daNDakinA pAlakanAmA dUto jitshtruskaashm| sa ca dharmavicAre nAstikamataM pratiSThApayannarhadAgamA'vadAtabuddhinA nirjitaH skandakakumAreNa jAtakrodho gataH svsthaanm| skandako'pi jAtavairAgyo munisuvratasamIpe paJcapuruSazataparikaro niSkrAntaH / bhagavatApi gRhItasamayasAraH kRtasteSAM sa evAcArya: / anyadA tena pRSTo bhagavAn munisuvratasvAmI' bhaginyAdipratibodhanArthaM yAmi kumbhakArakaTakamiti / ' bhagavAnAha 'prANAntiko bhavatAM tatropasargaH ', sa prAha- ArAdhakA na veti ? bhagavatoktaM-bhavantaM muktvA / tato yadyete matsAhAyyenArAdhayanti kiM mayA na labdhamityabhidhAya gataH / tadAgamanaM cAkarNya pAlakena sAdhujanociteSUdyAneSu nidhApitAni nAnAvidhAni zastrANi / prApte ca bhagavati nirgataH saha nAgaralokena vandanArthaM rAjA / bhagavatApi kRtA dezanA, AhlAditA jantavaH / tataH pAlako rahasi rAjAnaM vyajijJapadasmAbhirbhavadbhyo hitaM bhASitavyam / ayaM ca pAkhaNDikaH svAcArabhagnaH sahasrayodhino amUn puruSAn sahAyIkRtya bhavadrAjyaM jighRkSati / rAjAha 'kathaM jAnISe'? sa prAha kiyadetadbhaviSyadbhavadapAyaparihArAvahitacittAnAM ? nirupayantu bhavantaH svayameva tannivAsasthAnam / tataH kenacid vyAjenAnyatra prahiteSu sAdhuSu dRSTazastreNa pAlakAparAparavacanaizca calitacittena rAjJA'bhihita: sa eva ' tvameva kuru yathocitameSAm ' / tatastena puruSapIlanayantraM nidhAya pIDayitumArabdhAH sAdhavaH pApena / skandakAcAryo'pi pratyekaM dApayatyAlocanAmutpAdayati samAdhAnam / te'pi bhagavantaH muktAtmakAryo'yaM nirmithyamasmatkarmakSayodyataH / vinayaM (niyataM ) bhAvyapAyatvAt karuNAM cAyamarhati // 1 // ityAlambanato dhyAnaM, sarve'pyApUrya sattamaM / pIDitAstena pApena, gatA mokSaM vicakSaNA : // 2 // kSullakaM caikaM pazcAdbhAvinamuddizyAmuM pazcAtpIDaya mAM prathamamityAcAryeNoktaH sa pApastaM zIghrataraM piidditvaan| tataH saJjAto'titIvraH krodhAgnirAcAryasya, dagdhaM kSaNAd guNendhanaM, vismRta AtmA, pAlakamuddizya 'duSTAtman ! tvadvadhAya bhUyAsamahamiti' baddhanidAnaH pIDito'nena saJjAto'gnikumAreSu / prayuktAvadherullasitaH kopH| itazca tadrajoharaNaM rudhiropadigdhaM hasto'yamiti bhrAntyA zakunernayataH patitaM tadbhaginyAH prAGgaNe / tad dRSTvA sA rAjAnamuddizya prAha 'AH pApa! kimetat ?' tato vijJAya vRttAntaM saJjAtavairAgyA devatayA saparikarA nItA munisuvratasamIpe, niSkrAntA ca / itareNA'pyAgatya atikrodhAdhmAtatayA bhasmIkRtaH sapAlakaH sa deza:, saJjAtaM taddaNDakAraNyamiti // 41 // avataraNikA : te A pramANe AphatomAM paNa dRDhadharmatA kahevAI. te dRDhadharmatA jeo vaDe karAI taddvAreNa = tebhanA dvArA = temanA dRSTAnta 4e||aavvaa vaDe (te dRDhadharmatAne ) graMthaGArazrI he che. gAthArtha : ghANIo vaDe pIDA karAyelA ( pIlAyelA) evA paNa skaMdakAcAryanA ziSyo gusse na ja thayA. (A pramANe) jaNAyelA che tattvono sAra jeo vaDe evA je paMDito che teo sahana kare che. / / 41 / / - ex - Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkArtha : ghANIo vaDe pIDA karAyelA evA paNa skaMdaka nAmanA AcAryanA ziSyo gusse na ja thayA... ane upasarga ka2nA2ne viSe pragaTa thaI che dayA jeone evA thayA... ahIM ca zabdathI virbhUtaLI nAtA:| ATalI vAta jaNAvI che. 35sarpAriddi A pada prastutanA AdhAre jaNAya che. A pramANe bIjA paNa, jaNAyelA che tattvonA rahasyo jeo vaDe evA je paMDito hoya che, teo sahana kare. eTale ke teo prANanA nAzamAM paNa mArgathI calita thatAM nathI. A gAthAno saMkSipta artha che. vistArathI artha kathAnakathI jANavA yogya che - te A che H zrAvastI nagarImAM jitazatru rAjAnA putra skandakanI bahena purandarayazA kumbhakArakaTaka nAmanA nagaramAM rahetA daMDakI rAjA sAthe paraNAvAI. eka vakhata koIka kArya utpanna thaye chate daMDakI rAjA vaDe pAlaka nAmano dUta jitazatru rAjA pAse mokalAyo... ane dharmanI carcAmAM nAstikamatanI sthApanA karato te arihaMtanA AgamothI pavitra buddhivALA skandakakumAravaDe jItAyo. utpanna thayela krodhavALo te (= pAlaka) potAnA sthAne = kuMbhA2kaTaka nagare gayo. utpanna thayela vairAgyavALo 500 puruSothI parivarelo - yukta skaMdaka paNa munisuvratasvAmI pAse dIkSita thayo. bhagavAna vaDe paNa grahaNa karAyo che zAstrono sAra jenA vaDe evo te ja = skaMdaka ja teono = 500no AcArya karAyo... eka vakhata temanA vaDe munisuvrata svAmI pUchAyA kahevAyA ke "bahena vi. ne pratibodha ka2vA mATe kumbhakArakaTaka jAuM chuM.'' = = bhagavAne kahyuM ''tyAM tamArA para prANAntika = maraNAnta upasarga Avaze.'' te bolyo '"ame ArAdhako thaIzuM ke nahIM?'' bhagavAna vaDe kahevAyuM 'tamane choDIne (badhA ArAdhaka thaze.)'' tyArabAda ''jo A badhA mArI sahAyatAthI ArAdhanA karaze = ArAdhaka banaze (to) mA2A vaDe zuM nathI meLavAyuM ? (eTale ke meM badhuM ja prApta karyuM che)'' A pramANe kahIne te skandakAcArya gayA ane teonA Agamanane sAMbhaLIne pAlaka vaDe sAdhuone yogya evA udyAnomAM jAtajAtanA zastro daTAvarAvyA... AcArya bhagavaMta prApte = nagaramAM Avye chate nagarajano sAthe rAjA vandana mATe (sAdhuonI vasatIe javA) nIkaLyo. AcArya bhagavAna vaDe paNa dezanA karAI... jIvo prasanna karAyA. tyArabAda pAlake ekAntamAM rAjAne vinaMtI karI ke "amArA vaDe Apane hitakArI (vAta) kahevA yogya che. A = skaMdaka vaLI pAkhaMDI, potAnA AcArothI bhraSTa sahastrayodhI evA A puruSone sahAyarUpe karI = puruSonI sahAyathI ApanA rAjyane grahaNa karavAne Icche che.'' = rAjAe kahyuM, '"tuM kevI rIte jANe che ?'' teNe kahyuM "thanArA evA ApanA apAya = nukazAnanA nAzamAM sAvadhAna manavALAne A keTaluM ? (= A to ramata che.) Apa jAte ja teonA nivAsasthAnane dekho.'' tethI koIka bahAnAthI anya ThekANe sAdhuo mokalAye chate jovAyA che zastro jeo vaDe evA ane pAlakanA jAtajAtanA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacano vaDe calita thayelA cittavALA rAjA vaDe te ja = pAlaka ja kahevAyo, "tuM ja A badhAnuM yathAyogya kara." tethI te pApIvaDe puruSone pIlavAnA yatrane banAvIne sAdhuo pIlavAnuM zarU karAyA. skandakAcArya paNa darekane AlocanA apAvarAve che (ane) samAdhi utpanna karAve che. te pUjyo paNa, "mUkAyuM che AtmAnuM kArya (hita) jenA vaDe evo, A nizcim = cokkasapaNe amArA karmakSaya mATe tatpara che ane vinayaM (niyataM) avazya thanAra apAyavALo hovAthI A karuNAne yogya che." || 1 // A prakAranA AlaMbanathI badhAe paNa atizaya pradhAna evA dhyAnane pUrIne = karIne te pApIvaDe palAyelA paMDito = samAdhi rAkhanAra sAdhuo mokSane pAmyA. || 2 // eka pazAbhAvI = pAchaLathI thayelA = nUtana evA nAnA sAdhune uddezIne "Ane pachI pIlaje prathama mane pIlIle." e pramANe AcArya vaDe kahevAyelA te pApIe (ulaTu) tene tarata pIlI kADhyo. tethI AcAryane atitIvra krodha utpanna thayo. kSaNavAramAM guNorUpI Injana = baLataNa baLI gayuM, AtmA bhUlAyo. pAlakane uddezIne "he duSTAtmA! huM tArA vadha mATe thAuM." e pramANe baMdhAyela = karAyela niyANAvALA te skaMdakAcArya pAlakavaDe pIlAyA.. agnikumAramAM utpanna thayA. avadhijJAnano upayoga mUkanAra evA emane krodha caDhyo. A bAju "A hAtha che' evI bhrAntithI = bhramaNAthI laI jatI samaDI pAsethI teno lohIthI kharaDAyelo ogho tenI (= jIMdakAcAryanI) bahenanA AMgaNAmAM paDyo. tene joIne teNIe rAjAne uddezIne kahyuM, "he pApI! A zuM che?" tyArabAda (AkhA) prasaMgane jANIne utpanna thayelA vairAgyavALI deva vaDe parivAra sahita munisuvratasvAmI pAse mUkAI ane teNIe dIkSA grahaNa karI. rUtarA = deva banelA AcAryanA jIva vaDe paNa AvIne atikrodhathI zrAdhyAtita= dhamadhamato hovAne lIdhe = atikrodhamAM AvIne pAlaka sahita te deza bhasma karAyo. baLelo te deza daMDakAraNya thayo. II41aaaa lll tadevamete skandakaziSyAH prANAtyayakAriNyapi pare na kruddhAH, IdRzameva sAdhUnAM kartuM budhyate ityAha jiNavayaNasuisakaNNA, avagayasaMsAraghorapeyAlA / bAlANa khamaMti jaI, jai tti kiM etya accheraM // 42 // jiNavayaNasuisakaNNA0 gAhA : sakarNAH sazrutikA ucyante, te ca lokarUDhyApi bhavanti, atastadvyavacchedena jinavacanasyAhadbhASitasya kaSAyavipAkadarzino yA zrutiH zravaNaM tayA sakarNA iti samAsaste, ata eva avagato jJAto ghorasaMsArasya raudrabhavasya 'peyAlo tti' dezIbhASayA vicAro'sAratAparyAlocanarUpo yaiste tathA, ghorazabdasya saMsArazabdAt paranipAtaH praakRttvaat| bAlAnAmajJAnAM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambandhi, duSTaceSTitamiti gamyate, kSamante sahante yatayaH sAdhavo yadItyabhyupagame, ityevaM skandakaziSyavatkimatrAzcaryaM citraM, yuktamevaitatteSAmiti / / 42 // avataraNikA : te A pramANe A skaMdakAcAryanA ziSyo prANanA nAza karanArA evA paNa bIjA 52 gusse na thayA. sAdhuone AvuM ja karavAne jaNAya che = sAdhuoe AvuM ja karavuM joIe. A vAtane graMthakArazrI kahe che H = gAthArtha : jinavacananA zravaNathI kAnavALA, jaNAyo che ghora saMsArano vicAra jeo vaDe evA sAdhuo jo A pramANe annonuM sahana kare che (to) AmAM Azcarya zuM che ? / / 42 / / TIkArtha : sakarNa eTale jeo kAnavALA hoya te. te to lokarUDhI vaDe paNa hoya che. (eTale ke lokamAM paNa jeo kAnavALA hoya te sakarNa ja kahevAya che to pachI ahIM kAnavALA che evA kathanamAM navuM zuM kahyuM?) A kAraNe lokarUDhIthI kAnavALAnA vyavacchedathI = bAdabAkI karavA vaDe kaSAyanA vipAkone dekhADatA evA arihaMtanA vacananA zravaNa vaDe (jeo) sakarNa = kAnavALA che arthAt jemanA kAnoe AvA vacano sAMbhaLelA che te sakarNa (tarIke ahiM samajavAM.) AthI ja = paramAtmAnA tevA vacano sAMbhaLyA che e kAraNathI ja jaNAyo che raudra evA saMsAranI asAratAno vicAra eTale ke jaNAI che saMsAranI asAratA jeo vaDe evA sAdhuo A pramANe skaMdakanA ziSyonI jema ajJo = mUrkhAnA saMbaMdhi duSTa ceSTA sahana kare AmAM Azcarya zuM che ? arthAt A temane yogya ja che. (kemake teo vivekI che mATe)||42 / / = vizeSArtha : (1) ahIM jinavacananuM zravaNa jemaNe karyuM che teo ja kharA kAnavALA che evo prathama caraNano bhAvArtha levo. (2) prathama caraNano samAsa TIkAmAM saraLatAthI kholyo ja che. emAM 'vacana' zabdano ja artha 'bhASita' samajavo. kemake 'bhASita' no 'ta' ahiM bhAva arthamAM che. (3) mULa gAthAmAM avAyasaMsAraghorapeyAnA AvuM je dvitIyacaraNa che temAM saMsAracorI padano 'ghora saMsAra' evo vizeSaNa vizeSyabhAva che. Ama vizeSaNa vizeSyanI pUrve mUkAya chatAM ahIM pachI mUkAyuM che te prAkRtabhASAnA kA2Ne samajavuM. (4) vAtAnAM nI SaSThI vibhaktino anvaya kyAM karavo ? A mATenuM koI pada gAthAmAM ApyuM nathI tethI TIkAkArazrIe tuSTaceSTitano adhyAhAra tiAmyate dvArA sUcavyo che. (5) trIjAcothA caraNano TIkArtha anvaya karIne karyo che tethI vidyArthI mahAtmAo e pramANe TIkAnA padono artha ka2ze to sa2LatAthI samajAI jaze... (6) vi pada adhyupAme che. eTale ke "sAdhuo jo sahana kare che.'' A pramANe sAdhuonI sahana karavAnI kriyAnA svIkAramAM dvi pada mUkAyuM che. arthAt 'sAdhuo sahana kare che e vAta kharekhara sAcI che ane sahune svIkArya che.' A artha ddi dvArA jaNAvAyo che. (7) 'peyAna' zabda dezI bhASAno che. tethI teno artha saMskRtamAM 'peTAna' na karatAM 'vidyAra' evo artha samajavo. 099 - Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra yazcintayedevaMvidhasatkartavyAni kulInA eva kurvanti, netare, tamprati laghukarmatA'tra kAraNaM na kulamityAha - na kulaM etya pahANaM, hariesabalassa kiM kulaM aasi?| AkaMpiyA taveNaM, surA vi jaM pajjuvAsaMti // 43 // na kulaM0 gAhA : na kulamugrAdikamatra dharmavicAre pradhAnaM zreSThaM, yato harikezabalasya balanAmno mAtaGgasya kiM kulamAsIjjugupsitatvAt, na kiJcidityarthaH, yasya kiM sampannamityAha-AkampitA iti AvarjitA hRtahRdayAH kRtAstapasA vikRSTena surA api devA api, AsatAM manujAH, yaM paryupAsate, tasya kiM kulamAsIditi sAmAnyArthaH, vizeSArthaH tUdAharaNAd jJeyaH / / taccedaM - purohitabhave jAtimadena nivartitanIcairgotrastadvipAkAllabdhanindyajAtirbalAbhidhAno mAtaGgazramaNako viziSTatapo'nuSThAnanirato vArANasyAM tindukodyAne gaNDItindukayakSAyatane tsthau| sa ca yakSastadguNAkSiptacitto vimuktAzeSavyApArastamupAste sm| anyadA tanmitramanyodyAnAtsamAgatoyakSastaM pratyAha- 'vayasya! kathaM na dRSTo'si?' / saprAha-amuM bhagavantaM maharSiM pryupaasiinstisstthaami| itara Aha-mamApi kAnane munystisstthnti| tato bhaktikautukAbhyAM gatau tdvndnaarthm| dRSTAH kathaJcidvikathApravRttA munayaH, tatastau tebhyo virktau| gaaddhtrmnurktaavitrsmin| dhanyastvaM yo'sya caraNau pratidinaM pazyasIti glaaghitstindukyksssten| anyadA rAjaduhitA bhadrAbhidhAnA gRhItAnikA gatA tadAyatanam, pradakSiNAM kurvatyA dRSTo munirasaMskRtagAtro, jugupsayA niSThyUtamanayA, jAto yakSasya kopaH, darzayAmyasyA bhagavatparibhavaphalamiti saJcintyAdhiSThitaM taccharIraM, pralapantI nAnAvidhaM parijanena nItA pitRsmiipm| apatyasnehamohitena kAritA tena cikitsA, na jAto vizeSaH, viSaNNA vaidyAH, tataH prakaTIbhUya yakSaH prAha-anayA pApayA mama svAmI munirupahasito'sti, yadi tasyaiva jAyA jAyate tato muJcAmi, naanytheti| tato jIvantI drakSyAmIti saJcintya prahitA sA saparijanA tatsakAzaM raajnyaa| gatvA ca pAdapatitA sA prAha- 'maharSe ! gRhANa karaM kareNa, svayaMvarA'haM bhvtH|' munirAha- 'bhadre! nivRttaviSayasaGgA munayo bhavanti, alamanayA kthyeti|' tataH kelipriyatayA pravizya yakSeNa munizarIraM pariNItA kRtaviDambanA muktA ca, svapnamiva dRSTvA vicchAyavadanA gatA pitRskaashm| tatastaduddezena rudradevanAmA purohitaH prAha-RSibhistyaktA patnI brAhmaNebhyo dIyata iti vedaarthH| rAjJApIdameva prAptakAlamiti saJcintya dattA tasmai sA, kRtA tena yajJaM yajatA yjnyptnii| munirapi mAsapAraNake praviSTo bhikSArthaM yajJapATake, adattaM dvijebhyo na dIyate tubhyaM shuudraadhmaayetyaadhuphsitshcttttaiH| tato yakSeNa taccharIraM pravizya kathamahaM yAvajjIvamabrahmanivRttaH ahiMsAdivratadharazca na brAhmaNaH ? kathaM vA bhavanta: pazuvadhAdipApAsaktA yoSidavAcyadezamardakAzca brAhmaNAH? ityAdivAkyaistiraskRtAste muniM prahantumArabdhAH / yakSeNApyAhatya nirgacchadudhirodgArAH zithilabandhanasandhayaH Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtitAH bhUtale, jAtaH kolAhalaH, tamAkarNya nirgatA bhadrA, dRSTo muniH prtybhijnyaatshc| tato rudradevAdInuddizyAha-he durmatayo! yAsyathAmuM kadarthayanto'ntakasadanaM, so'yaM mahAprabhAvaH surapUjito muniriti| tatastaccaraNapatitAste bhadrA ca prAhuH, kSamasva mahAmune! ydpraaddhmjnyairiti| muninoktaM - na munInAM kopAvakAzaH, tatkAriNaM yakSaM tossyteti| tatastoSitastairyakSaH, pratilAbhito muniH, prAdurbhUtAni divyAni, kimetaditi jAtakutUhala: samAyAto loko, vijJAya vyatikaraM rAjA c| munidezanayA ca pratibuddhA bahavaH prANina iti| tasmAnna kulaM pradhAnam, api tu guNA eva tadvirahe, tasyAkiJcitkaratvAditi / / 43 // avataraNikAH tatra = temAM = uparokta vAtamAM eTale ke "sAdhuo ajJonA duSTaceSTitane sahana kare" A vAtamAM koI evuM vicAre ke "AvA prakAranA satkAryo kuLavAno ja kare, bIjA nahIM tenA prati = je AvuM vicAre che enI samakSa graMthakArazrI "AmAM = sahana karavAmAM laghukarmatA kAraNa che, kuLa nahIM" A vAtane kahe che - gAthArtha : AmAM kuLa pradhAna nathI. zuM te harikezabalanuM kuLa hatuM? (ke jenA) tapavaDe Avarjita devo paNa jenI sevA kare che. || 43 // TIkArthaH satra = dharmanA vicAramAM ugra vigere kuLo pradhAna = mukhya nathI. kAraNa ke baLa nAmanA caMDALanuM zuM kuLa hatuM? arthAt tenuM kuLa atinindita hovAthI nahotuM." evo kahevAno Azaya che. (jema alpadhanavAno nirdhana kahevAya tema ahIM samajavuM) praznaH "bala nAmanA mAtaMganuM kuLa nindita hovAthI kuLa nahotuM'' evuM je kahyuM temAM tenuM zuM thayuM? arthAt te ninditakuLavALA bala joDe evI kaI viziSTa ghaTanA ghaTI che? uttara : ziSya! sAMbhaLa. dharmanA vicAramAM kuLanI apradhAnatA batAvavA ja balanI vAta karuM chuM ke jenA aThThama vigere vikRSTa tapathI Avarjita = harAyelA che hRdaya jeonA evA devo paNa (manuSyonI vAta javA do) jenI sevA kare che tenuM zuM kuLa hatuM? (uttama kuLa na hovA chatAM tapa dharmathI Avarjita devo te muninI sevA karatAM hatA tethI ja jaNAya che ke dharma bAbate kuLa pradhAna nathI.) A gAthAno sAmAnya artha kahyo. vizeSArtha vaLI udAharaNa = dRSTAntathI jANavA yogya che, te udAharaNa A che. brAhmaNanA bhavamAM jAtimadavaDe utpanna karela nIcagotravALA, tenA vipAkathI prApta karela ninda jAtivALA bela nAmanA caMDAlasAdhu viziSTatapaAcaraNamAM rata (chatAM) vaNArasImAM tinduka udyAnamAM gaMDItinduSpakSanA devAlayamAM rahyA. ane temanA guNothI AkarSita manavALo, mUkAyA che tamAma kAryo jenA vaDe evo te yakSa temanI sevA karato hato. eka vakhata bIjA udyAnathI Avelo teno mitrayakSa tene kahe che "mitra! tuM kema dekhAto nathI?" (tuM mArAvaDe kema dekhAyelo nathI?) te bolyo "A pUjya maharSine pUjato rahuM chuM = temanI sevA karato rahuM chuM" Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bolyo "mArA paNa jaMgalamAM munio rahyA che." tethI bhakti ane kutUhala vaDe bane temanA vandana mATe gayA. koIpaNa kAraNe vikathAmAM pravartelA munio jovAyA. tethI te be teothI virakta thayA (ane) bIjAne viSe = balamuni viSe atyaMta anurAgI thayA. "tuM dhanya che ke je tuM AmanA caraNone dararoja dekhe che" A pramANe mitradeva vaDe tindukayakSa prazaMsA karAyo. eka vakhata grahaNa karAyela pUjApA(pUjAnI sAmagrI)vALI rAjakumArI bhadrA tenA maMdiramAM gaI. pradakSiNAne karatI teNI vaDe asvaccha zarIravALA muni jovAyA. eNI vaDe jugupsAthI ghUMkAyuM. yakSane gusso utpanna thayo. "pUjyanA apamAnanuM phaLa Ane dekhADuM" e pramANe vicArIne tenA vaDe) teNInuM zarIra adhiSThita karAyuM. (te teNInA zarIramAM pravezyo.) jAtajAtanA lavArA karatI sevako vaDe pitA pAse laI javAI. saMtAnanA snehathI mohita tenA vaDe (= pitA vaDe) cikitsA karAvAI. koI pharaka na thayo. vedyo nirAza thayA. tethI yakSe pragaTa thaIne kahyuM "A pApINI vaDe mArA svAmI evA muni apamAnita karAyA che, jo temanI ja patnI thAya to mUkuM, anyathA nahIM" tethI "jIvatIne dekhIza (putrI bhale rAjapatnIne badale muni patnI thAya paNa kamasekama jIvatI to joI zakIza.)" A pramANe vicArIne rAjA vaDe parijana sahita = sevako sAthe (teNI) te muninI pAse mokalAI ane jaIne pagamAM paDelI teNI bolI. "he maharSi! ApanA hAtha vaDe (mAro) hAtha grahaNa karo. huM ApanI svayaMvarA chuM = mArI IcchAthI Apane varuM chuM' munie kahyuM "he bhadrA! munio viSayanA saMgathI nivRtta thayelA hoya che. A kathA vaDe saryuM (= A vAta kara nahIM.)" tyArabAda TIkhaLapriya hovAthI yakSa vaDe muninA zarIramAM praveza karIne teNI paraNAI ane karAyela viDambanAvALI = herAnagativALI chatI mukta karAI. svapnanI jema A badhuM dekhIne karamAyelA mukhavALI teNI pitA pAse gaI. tethI tenA-rAjaputrInA uddezathI rudradeva nAmanA purohita (rAjAne) kahyuM "RSio vaDe tyajAyelI patnI brAhmaNone apAya che" evo vedArtha che = AvuM vedamAM kahyuM che. rAjA vaDe paNa "A ja prAptakALa che = have A ja karavA yogya che" ema vicArIne teNI purohitane apAI. yajJane karatAM tenA vaDe yajJapatnI karAI. muni paNa mAsakSamaNanA pAraNAmAM bhikSA mATe yajJapATakamAM = yajJamaMDapamAM pravezyA. "brAhmaNone nahIM apAyela chatuM zudrAdhama evA tane nahI apAya" A vigere rIte brAhmaNo vaDe te apamAnita karAyo. tethI yakSavaDe temanA = muninA zarIramAM praveza karIne "yAvajIva abrahmathI nivRtta ane ahiMsA vigere vratone dhAraNa karanAro huM brAhmaNa kevI rIte nathI? ane pazuvadha vi. pApomAM rata ane strInA avAcyadezanA mardaka = abrahmanuM sevana karanAra evA tame kevI rIte brAhmaNo cho?' vigere vAkyo vaDe tiraskAra karAyelA te brAhmaNo munine mAravAne zarU thayA. yakSavaDe paNa mAhitya= mArIne nIkaLatI lohInI ulTIvALA, zithila = chUTA karAyela che baMdha jeonA evI saMdhivALA jamIna para paDAyA. kolAhala thayo. tene sAMbhaLIne bhadrA bahAra AvI. muni jovAyA ane oLakhAyA. tyArabAda rudradevavi. ne uddezIne kahyuM "he duSTabuddhivALAo! Amane kadarthatA evA tame yamarAjanA ghare jazo. kemake te A mahAprabhAvavALA, devathI pUjAyela muni che." tethI temanA caraNomAM paDelA teoe ane bhadrAe kahyuM "he mahAmuni! ajJa = mUrkha evA amArA vaDe je aparAdha Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAyo che tene kSamA karo = tenI mAphI Apo.'' muni vaDe kahevAyuM, '"munione krodhanI koI jagyA nathI. arthAt emane krodhanI jarAya zakyatA hotI nathI. tene = krodhane karanArA yakSane khuza karo.'' tethI tekho vaDe yakSa khuza harAyo bhuni pratisAmita rAyA = vahorAvAyA, hivyo pragaTa thayA. "khAzuM che ?" e pramANe utpanna thayela kutUhalavALo loka ghaNAM loko AvyA ane A prasaMgane jANIne rAjA khAvyo, ane (tyArabAha) bhuninI hezanAvaDe ghaeAM chavo pratiSodha pAbhyA. tethI kuLa pradhAna nathI, paNa guNo ja pradhAna che. kAraNa ke guNonA abhAvamAM kuLa ankiMcitkara = nAbhuM che. / / 43 / / = 70707 kiJcAyamAtmA naTavadaparApararUpaiH parAvartate, tataH kaH kulAbhimAnAvakAza ityAha devo neraio tiya, kIDapayaMgu tti mANuso eso / ruvassI ya virUvo, suhabhAgI dukkhabhAgI ya // 44 // rAUta yadamaguttiya, esa sapAgu tti esa veyaviU / sAmI dAso pujjo, khalo tti aghaNo dhaNavaiti // 45 // na vi ittha ko viniyamo, sakammaviNiviTThasarisakayaciTTho / annunnarUvaveso, naDDu vva pariyattae jIvo // 46 // devo0 gAhA -rAU0 gAhA - na vi ittha0 gAhA : devo vibudho nAraka: pratIta eva, itizabdAH sarve upadarzanArthAH, cazabdAH samuccayArthAH svagatA'nekabhedasUcakA vA, tathA kITaH kRmyAdiH, pataGgaH zalabhaH, tiryagupalakSaNaM caitat; mAnuSaH pumAn, eSa jIvaH parAvartata iti sarvatra kriyA / 'rUvassi' tti kamanIyazarIraH, virUpo vizobhaH, sukhaM sAtaM bhajate, tacchIlazceti sukhabhAgI, evaM duHkhabhAgI / tathA rAjA pRthivIpatiH, dramako niHsvaH, eSa jIvaH zvapAkazcANDAlaH, tathA eSa eva vedavit sAmAdivedAnAM vettA pradhAnabrAhmaNa ityarthaH / asakRdeSazabdagrahaNaM paryAyanivRttAvapi jIvadravyasyA'nuvRttijJApanArtham, eSa evaiko nAnArUpeSvevaM parAvartate, na sarvathAnyo bhavatItyarthaH / tathA svAmI svapoSyApekSayA nAyako, dAso dvayakSarakaH, pUjyo'bhyarcanIya upAdhyAyAdiH, khalo durjana:, adhano nirdravyaH, dhanapatirIzvaraH / kiJca nApi na sambhAvyate, atra kazcinniyamo SvazyambhAvaH yathA'pare manyante puruSaH puruSatvamaznute pazava: pazutvamityAdirUpaH, pramANabAdhitatvAtkarmavaicitryeNa bhvvaicitryopptteH| kiM tarhi ? svakarmaviniviSTasadRzakRtaceSTaH parAvartate jIva iti smbndhH| tatra kriyata iti karma jJAnAvaraNAdi svasyAtmanaH karma svakarma, tasya viniviSTaM vinivezaH, prakRtisthityanubhAgapradezAtmakaM racanamityarthaH, tasya sadRzI tadanurUpA kRtA nirvartitA ceSTA devAdiparyAyAdhyAsarUpo vyApAro yena sa tatheti samAsaH / dRSTAntamAha- anyonyarUpo nAnAkAro veSo 10 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nepathya-varNaka-vicchityAdilakSaNo yasya so'nyonyarUpaveSaH, ko'sau ? naTaH, sa iva parAvartate paribhramati nava mAtmati / 44 || || 45 / || 46 | avataraNikA H bIjI vAta, A AtmA naTanI jema alaga-alaga rUpovaDe phare che = saMsAramAM rakhaDe che. tethI kuLanA abhimAnano avakAza = avasara ja kayo che? (arthAt abhimAna thavAnI koI zakyatA ja nathI.) graMthakArazrI A vAtane kahe che : gAthArtha deva, nAraka, kIDA, pataMgiyuM, manuSya, rUpI, kadarUpI, sukhI, duHkhI, rAjA, bhikhArI, caMDALa, brAhmaNa, svAmI, dAsa, pUjya, durjana, nirdhana, dhanavAna e pramANe (bhame che) svakarmanI racanA samAna karAyela ceSTAvALo jIva judA-judA veSavALA naTanI jema bhame che. AmAM = bhramaNamAM koI niyama nathI... || 44-45-46 // TIkArtha H deva, nAraka pratIta ja che = jaNAyelA ja che = prasiddha ja che ahIM ane AgaLanA badhA rUti zabdo upapradarzanamAM che = nAraka e pramANe, pataMgIyuM e pramANe. AvuM jaNAvavAmAM che. tathA badhA ra zabdo samuccaya arthamAM che athavA to potAnA aneka = bIjA bhedonA sUcaka che. tethI dareka vakhate tenA artha karavAmAM Avaze nahIM eno khyAla rAkhavo.). | (deva, nAraka) tathA kRmi vi. kIDA, pataMgIyuM, manuSya (e pramANe) A jIva bhame che. A pramANe sarvatra = dareka pada sAthe kriyApadano anvaya karavo. "Ta" ane "patA ' A baMne pado "tiryaMca jAtinA upalakSaNabhUta che. arthAt e be padothI AkhI tiryaMca jAti laI levI. rUpI = suMdara zarIravALo, virupI = kadarUpo, sukhane bhajavAnA = pAmavAnA svabhAvavALo = sukhI, A pramANe = duHkhane bhajavAnA svabhAvavALo = duHkhI tathA rAjA, bhikhArI, caMDALa (rUpe) tathA A ja jIva sAma vi. vedone jANanAro eTale ke zreSTha brAhmaNa (rUpe bhame che). prazna : gurujI! jIva padArthane ja jaNAvanAra paNa padanuM vAraMvAra grahaNa kema karavAmAM AvyuM che? uttara : ziSya! vAraMvAra uSa padanuM grahaNa "paryAyano nAza thaye chate paNa jIvadravyanI anuvRtti cAle che = sAthe ja rahe che te jaNAvavA mATe karAyuM che. kahevAno Azaya e che ke A eka jIva alaga-alaga rUpe bhame che. (paNa) sarva rIte anya thato nathI. (eTale ke paryAyo badalAtA A jIva deva thayo. manuSya thayo... evo vyavahAra thAya paNa tenA badalAtA paryAyomAM rahelo jIva to eka ja hoya che te badalAto nathI.) tathA svAmI = potAnA vaDe jeo poSaNa karAtAM hoya tenI apekSAe mukhya vyakti (arthAt te lokono mAlika, zeTha vigere. paNa "rAjA" ahiM svAmI zabdathI levAno nathI kemake e pUrve kahI dIdhela che.) dAsa = nokara, pUjanIya = upAdhyAya = adhyApaka vigere, durjana, nidravya = nirdhana, dhanavAna (e rUpe jIva paribhramaNa kare che.) prazna : gurujI! AmAM = jIvanAM paribhramaNamAM koI niyama kharo? uttara : ziSya! A bAbatamAM koIpaNa niyama nathI. eTale jema keTalAko mAne che "puruSa puruSapaNAne pAme, pazuo pazupaNAne pAme Avo niyama = avazyapaNuM saMbhavato nathI... kAraNa ke Avo niyama pratyakSa vi. pramANathI bAdhita = viruddha che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna : gurujI! Avo niyama kaI rIte pramANabAdhita thAya? uttara : ziSya! karmanI vicitratA = vibhinnatAthI saMsAranI vibhinnatA ghaTe che tethI Avo niyama pramANabAdhita che. (A vAtane jarAka vistArathI samajIe - "dhanavAna sukhasAmagrIo vasAve, nirdhana sukhasAmagrIo na vasAve' A jagajAhera (= pratyakSa) hakIkata che. enI jagyAe tame ema kaho ke dhanavAna sukhasAmagrIo vasAve nirdhana paNa sukhasAmagrIo vasAve to te pratyakSa viruddha thAya. ema "dharma kare te sukhI bane, adharma kare te duHkhI bane" e paNa lokaprasiddha (= pratyakSa) che. tenI jagyAe "dharma kare te sukhI bane, adharma kare te ya sukhI bane" AvuM kahevuM pratyakSa viruddha thAya. tenI jema "manuSya manuSya bane" "pazu pazu bane" Avo niyama karavo te ya pratyakSa viruddha thAya. kA. ke, AmAM manuSyamAM je dharma che te ane je adharmI che te baMne sukhI bane evuM mAnavuM paDe je pratyakSa viruddha che. A rIte "manuSya manuSya bane vi." niyama paNa pratyakSa viruddha banI jAya. kA.ke, A niyama mAnavAmAM tenA kAraNa rUpa pratyakSa viruddha evo "dharmI ane adharmI bane sukhI thAya" niyama mAnavo paDe. jo kAraNa pratyakSa viruddha hoya to tajjanya = tenAthI utpanna thatuM kArya pratyakSa viruddha ja thAya. A rIte A niyama pratyakSa viruddha thayo. (2) ayaM narakagAmI durAcArasaMpannatvAt kAlasaukarikavat ayaM svargagAmI sadAcArasaMpannatvAt sAdhuvat A rIte anumAnathI narakagAmItva ane svargagAmItva rUpa sAdhyanI siddhi thaI zake = anumAna thaI zake. mema ayam bhAvimanuSyaH dayAdAnAdimadhyamaguNasaMpannavAt ayam bhAvitiryaMcaH kapaTakrodhAhAralaulyAdidoSasaMpannatvAt A be anumAnathI vimanuSyatva ane mAvitiryaratva rUpa sAdhyanI siddhi thAya = anumAna thaI zake. have jo "manuSya manuSya bane" vi. niyama mAnavAmAM Ave to dayAdAnAdi guNo ke kapaTa-krodhAdi doSo baMnene koI eka sAdhyanI siddhinA hetu mAnavA paDe ane tenAthI manuSyatvAdi sAdhyanI siddhi karavI paDe che ukta anumAnothI viruddha thAya. A rIte A niyama anumAna pramANathI bAdhita = viruddha thayo. (3) AgamamAM kahela manuSyapaNAnI prAptinA hetuo jemAM nathI e vyaktine paNa ukta niyama mAnavAmAM manuSyapaNAnI prApti thavAnI Apatti Ave. A rIte uktaniyama Agamaviruddha thAya. A rIte upamAna ane arthapatti pramANathI paNa A niyamanI viruddhatA vicAravI. ahIM mAtra sAmAnyathI lakhela che. bAkI AmAMya haju ghaNuM vizeSa vicArI zakAya ema che. je tarkarasikoe vicAravuM) (have, TIkAkArazrI AgaLanA sUtranA anusaMdhAna mATe prazna kare che.) prazna : gurujI! jo jIvanA paribhramaNamAM koI niyama nathI to vAstavikatA zuM che? uttara : ziSya! svakarmaviniviSTasadazakRtaceSTAvALo jIva paribhramaNa kare che. A rIte vizeSaNano Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSya = kartA tathA kriyApada sAthe saMbaMdha karavo, temAM = svakarma vi. vizeSaNa che temAM karma eTale je 12||yte .. shaan|124iiyaa bhI deta. svakarma = potAna bhI tano viniveza = tanI ryn| eTale ke prakRtisthitirasapradezarUpe karmanI racanA. te racanAne sadaza = anurUpa karAI che ceSTA = devAdi paryAyomAM rahevArUpa vyApAra = kriyA jenA vaDe tevo jIva paribhramaNa kare che. A vAtamAM graMthakArazrI dRSTAntane 49||che vividha pr.7||2|| veSa = nepathya (vastra), vivepana, vichiti = i4na vi. zRMgAra vigere 35 veSa chenA mevA naTanI Thebha pribhrm| 72 cha.. / / 44-45-46 / / ll tadidaM saMsAre'navasthitatvamAlocya vivekino mokSakA?katAnA eva bhavanti, na dhanAdilipsava iti dRSTAntenAha - koDIsaehiM dhaNasaMcayassa guNasubhariyAe knnaae| na vi luddho vayararisI, alobhayA esa sAhUNaM // 47 // koDIsaehiM0 gAhA : koTIzataiH saha yA kanyA tasyAmapi na lubdha iti smbndhH| kasya koTIzataiH? dhanasaJcayasya rikthasaGghAtasya sambandhinAM ratnAdInAmiti gmyte| guNaiH rUpAdibhiH subhRtA suSTha pUrNeti smaasH| kAsau? kanyA apariNItabAlA, tasyAmapi na lubdho na lobhaM gtH| apizabdasya vyavahitaH prayogaH, ko'sau? vairrssiH| ziSyaM pratyAha- alobhataiSA'nantaroktA sAdhUnAM, sarvayatibhirevaM nirlobhairbhAvyamiti saGkSepArthaH, prapaJcArthaH kathAnakAd jJeyaH / ___ taccedaM - pATaliputre vidyAdyatizayayuto yugapradhAno bhagavAnAcAryo vairarSiH samavasRtaH / tadvandanArthaM nirgata: sanAgarako raajaa| bhagavatA'pi vidyAbalato vihitavizobharUpeNa prArabdhA dhrmdeshnaa| tatastadAkSiptacittA lokAH parasparamUcurbata bhagavato na guNAnurUpaM ruupm| upasaMhRtA dezanA, gataM tddinm| itazca tatraiva nagare dhanasArthavAhazAlAyAM pUrvasthitA AryikA bhagavadguNavarNanaM kRtavatyaH, tadAkarNya dhanaduhitA atimugdhatayA bhagavati jAtA'nurAgA pitaraM pratyAha-yadi mAM vairasvAminaM vihAyA'nyaH pariNeSyati tatastyakSyAmi praannaan| tato'patyasnehavazAdvijJAya tannirbandhaM dvitIye dine gRhItvA anekaratnakoTIzataiH sahitAM kRtA'laGkArAmupahasitatridazavadhUlAvaNyAM kanyAM gato bhagavatsamIpaM saarthvaahH| dRSTo bhagavAn vairUpyadarzanajAtavaimukhyajanAlAdAtirekasampattaye mArgAvatAraNArthaM vidyAtizayAnnirvartitatribhuvanAtizAyirUpa: kanakakamalopaviSTo dhrmmaackssaannsten| tataH savinayaM praNamya viracitakarakuDmalo'sAvAha - 'bhagavan! asyA mama jIvitAbhyadhikAyAH kanyakAyA ratnarAzibhiH sahitAyA grahaNena kurU me'nugrhmiti|' bhagavAnAha - 'bhadra! na khalvidamatimugdhabuddherapi manasi santiSThate, yaduta siddhivadhUsambandhabaddhAdhyavasAyA anidhanasukhAbhilASiNaH sAdhavo'zucimUtrAntrakledapUrNAsu yuvatiSu kSaNavinazvare ca dhane grahaNabuddhiM vidhaasynti| tato'lamanayA nirvivekajanocitayA kthyaa| yadyasyA mayyanurAgastata: karotu svArthasAdhanena mccittaahlaadnmiti|' kanyAha-bhagavadvacanakaraNenApi kRtaarthaa'hm| tato muktA janakena pravrAjitA bhgvtaa| tato'yameva dharmo yatraivaMvidhaprabhAvANAmapIdRzI nirlobhateti saJcintya pratibuddhA bhUyAMsa: sattvA iti // 47 / / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA taiti= te A = uparanI traNa gAthAmAM jaNAvela saMsAramAM (jIvanI) asthiratAne vicArIne vivekIo mokSanI IcchAmAM ekamanavALA ja thAya che. dhanavi.nA lAlacuM thatAM nathI. A vAtane graMthakArazrI dRSTAnta vaDe jaNAve che. gAthArtha : dhanasaMcayanA seMkaDo karoDo sahita (nI) (arthAt seMkaDo karoDo dhana sAthe maLatI) guNothI sArI rIte bharelI evI kanyAmAM paNa vajaSi lubdha na thayA. A sAdhuonI alobhatA che. / 47 || TIkArtha : ghaNAM koTIzata sahitanI = seMkaDo karoDo sahitanI je kanyA tene viSe paNa Asakta na thayA. A pramANe kriyApadano saMbaMdha karavo. prazna : kanyA je seMkaDo karoDo sAthe AvelI te seMkaDo karoDonI saMkhyA zenI hatI? uttara : dhananA samUha saMbaMdhi ratnavi.nI karoDonI saMkhyA. eTale ke seMkaDo karoDo ratnAdi saMpattine laIne je kanyA AvI che, tene viSe paNa Asakta na thayA. Avo anvaya karavo (bhAvArtha Avo che - karoDopati evI kanyAne viSe paNa lubdha na thayA.) (prazna H kanyA kevI hatI? uttara H e bAbata graMthakArazrI jaNAve che:). rUpa vigere guNovaDe sArI rIte pUrNa = yukta... evI koNa? kanyA = lagna nahIM karAyela bALA.. tene viSe paNa lubdha na thayA.. gAthAmAM trIjA caraNamAM je pi zabda che teno saMbaMdha vyavahita = bIjA caraNanA cheDe karelo che. prazna : gurujI! Ape kahyuM ke karoDopati, rUpAdiguNovALI kanyAne viSe paNa lubdha na thayA. paNa e lubdha nahIM thayelA koNa che? uttara : ziSya! e vairarSi = vajUsvAmI che.. have guruja = graMthakAra ja ziSyane kahe che. (he ziSya!) hamaNAM je kahevAI te alobhatA sAdhuonI che. eTale ke sarvasAdhuo vaDe A pramANe nirlobhI thavuM joIe. (ahIM ni: sarvami : nuM vizeSaNa che e na bhUlavuM.) A pramANe gAthAno saMkSepathI artha thayo.... vistRta artha kathAnakathI jANavA yogya che. te kathAnaka A che : pATalIputramAM vidyA vigere atizayothI = prabhAvathI yukta, yugapradhAna, bhagavAna evA AcArya vairarSi = vajUsvAmI samavasaryA = padhAryA. temanA vaMdana mATe nagarajano sahita rAjA nIkaLyo = gayo. vidyAnA baLathI karAyela che kadarUpa jeo vaDe evA bhagavAna vaDe = pUjyavaDe paNa dharmadezanA zarU karAI. tyArabAda te = dharmadezanAthI Avarjita manavALA loko paraspara bolyA ke "kharekhara! pUjyanuM guNone anurUpa = ucita evuM rUpa nathI...' dezanA pUrNa thaI. te divasa pasAra thayo. A bAju te ja nagaramAM dhanasArthavAhanI zALAmAM (yAnazALA vi. zALA padathI vAcya che tethI skUla na samajavI) pahelethI rahelA sAdhvIjIoe pUjyanA guNonuM varNana karyuM. te varNana sAMbhaLIne ati mugdhatA = bhoLapaNane lIdhe pUjyane viSe utpanna thayela anurAgavALI evI dhana sArthavAhanI putrIe Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAne kahyuM "jo mane vajUvAmIne choDIne bIjo paraNaze to huM prANone choDI daIza. (= marI jaIza)" tethI saMtAnanA snehanA vazathI = kAraNe tenA Agrahane jANIne bIjA divase sArthavAha ratnonI seMkaDo koTI = karoDo ratno sahitanI, karAyela zaNagAravALI, jhAMkhI karAI che apsarAonI suMdaratA jeNI vaDe evI kanyAne laIne pUjyanI pAse gayo. (tyAM) (jIvone) mArgamAM lAvavA mATe virUpatAnA darzanathI utpanna thayela vimukhatAvALA lokonA AnandanA atireka = ekadama AnaMdanI prApti mATe vidyAnA prabhAvathI karAyuM che traNa bhuvanane gatizAyI = oLaMgI janAra arthAt atisuMdara rUpa jeo vaDe evA, suvarNanA kamaLa para beselA, dharmane kahetA pUjya = vajUsvAmI sArthavAha vaDe jovAyA. tyArabAda vinayapUrvaka praNAma karIne racAyuM che = karAyuM che hAthanuM saMpuTa jenA vaDe evA eNe = sArthavAhe kahyuM. "he pUjya! mArA jIvanathI paNa adhika, ratnanI rAziothI yukta evI A kanyAnA grahaNa vaDe me = mArA para anugraha = kRpA karo." (saptamInA arthamAM SaSThI samajavI) pUjya kahyuM "bhadra! A atibhoLI vyaktinA manamAM paNa besaze nahIM ke siddhivadhUnA samAgamamAM baMdhAyo che adhyavasAya = pariNAma jeono evA, zAzvata sukhanA abhilASI evA sAdhuo maLa, mUtra, satra= AMtaraDA, parasevAthI bharelI yuvatIone viSe ane kSaNamAM nAza pAmanArA evA dhanane viSe grahaNa karavAnI buddhine dhAraNa karaze. tethI avivekI vyaktine ucita = yogya evI A vAtathI saryuM. jo Ano mArA viSe anurAga che to svArthane = Atmahitane sAdhavA vaDe mArA mananA AnaMdane kare." kanyA bolI, "pUjyanA vacananA pAlana vaDe paNa huM kRtArtha = tRpta thAuM." tethI pitA vaDe rajA apAyelI pUjyavaDe dIkSita karAI. tethI "A ja dharma che jemAM AvA prakAranA prabhAvavALAnI paNa AvI (= upara kahI tevI) nirlobhatA che." A pramANe vicArIne ghaNA jIvo pratibodha pAmyA. 47 vizeSArtha: (1) prazna : mULa gAthAmAM "ratnAdrInAM' zabda nathI, chatAM TIkAkArazrIe 'natha' dvArA bahArathI lAvI dIdho to enuM prayojana zuM che? uttara : jo "ratnAliInAM' na lAve to "dhananA DhagalAnA seMkaDo karoDo vaDe evo artha thAya, je bese nahiM, kemake dhanasArthavAha kAMI seMkaDo dhananA DhagalAo nahotA lAvelA paNa karoDo ratno vi. lAvelA, ethI "ratnAkInA" bahArathI lAvIne TIkAkArazrIe artha saMgata karI dIdho. lll na caitadAzcaryam, evaMvidhA eva sAdhavo bhavantItyAha - aMteurapurabalavAhaNehiM varasirigharehiM muNivasahA / kAmehiM bahuvihehiM ya, chaMdijjaMtA vi necchaMti // 48 // aMteura0 gAhA : antaHpurAdibhiH karaNabhUtairmunivRSabhAH susAdhavazchandyamAnA nimantryamANA api necchanti nAbhilaSanti tAnIti gamyate iti sambandhaH, tatrA'ntaHpurANi viziSTayoSitsaGghAtAH, purANi Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagarANi, balAni caturaGgANi, vAhanAni pravarahastyAdIni, balagrahaNenaiva siddhe pRthagupAdAnameSAM praadhaanykhyaapnaarthm| antaHpurANi ca purANi cetyAdidvandvaH, taistathA varazrIgRhaiH pradhAnakozaiH, kAmyante prArthyante iti kAmAH zabdAdayastaizca, cazabdasyeha sambandhaH, bahuvidhairnAnArUpaizcittAkSepahetubhiranta:purAdibhiriti, idaM sarveSAM vizeSaNamiti // 48 / / avataraNikA : A Azcarya nathI. (arthAt vajUravAnI karoDo ratna, maNi tathA kanyA viSe lubdha na thayA ane e kAraNe ghaNAM jIvo pratibodha pAmyA e AzcaryanI vAta nathI, kAraNa ke, sAdhuo AvA ja (nirlobhI, niSkAmI vi.) hoya che. A ja vAtane kahe che : gAthArthaH aMtaHpura, nagara, caturaMgIsenA, vAhano, zreSTha kozo = bhaMDAro ane aneka prakAranA kAmo (= viSayasukhanA sAdhano) vaDe nimaMtraNa karAtA evA paNa susAdhuo te badhAne IcchatA nathI. 48 TIkArca H karaNabhUta (jenA vaDe nimaMtraNa karavAnuM hoya te karaNa kahevAya arthAt nimaMtraNanA sAdhanabhUta) evA aMtaHpura vigere vaDe nimaMtraNa karAtA = "Apa Ano svIkAra karo ema prArthanA karAtA evA paNa susAdhuo tene = aMtaHpura vi.ne IcchatA nathI. A pramANe anvaya karIne kriyApada sAthe saMbaMdha karavo. (gAthAmAM tene IcchatA nathI' vAkyamAMnA 'tene' zabdane jaNAvato koI zabda nathI. chatAM prastutanA AdhAre bahArathI umerIne teno artha karavAno che. A bAbata rUti vyakti padathI jaNAvAI che.) have, gAthAmAM aMtaHpura vi. je je sthAno batAvAyA che. teno artha TIkAkArazrI jaNAve che. temAM (1) satta:puNika viziSTa strIono samUha (ahIM viziSTa eTale "rAjarANIo, zreSThI kanyAo vi." samajavuM) (2) puMi = nagaro. (3) vanani = caturaMgI senAo (4) vanani = zreSTha hAthIo vigere. (prazna : vana = caturaMgI senAmAM hasidaLamAM zreSThahAthI, azvadaLamAM zreSThaazvonuM grahaNa thaI ja gayuM che to vAhana tarIke punaH zreSThahAthI vigerenuM grahaNa kema karyuM?). uttara : vana mAM zreSThatAthI vi.nuM grahaNa thaI gayuM hovA chatAM teo rAjA vi.nA vAhana rUpe hovAthI pradhAna (= zreSTha) che. A pradhAnatA jaNAvavA mATe vAhanamAM teonuM alaga grahaNa karavAmAM AvyuM che. gAthAnA prathama caraNano zabdArtha thayo. have enAM samAsa joIe anta:pu ira pura 2 balAni ca vAhanAni ca iti mRta:purepuravavAhinIni, tai: . A pramANe dvanda samAsa karavo. tathA, (5) varazrIkR = koza = bhaMDAra. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vara = pradhAna = zreSTha evA (sonA-rUpA-ratna-dhAnyAdinA) bhaMDAro. teo vaDe (nimaMtraNa karAtA..) (6) pai: = je prArthanA karAya te kAma. zabda, rUpa, rasa, sparza vi. (ahIM gAdri zabdathI pAMce IndriyonA viSayasukhanA tamAma sAdhano laI levA) teo vaDe (nimaMtraNa karAtA..). gAthAmAM bahuvihehi pachI je ya = = zabda che teno saMbaMdha hiMpachI karavAno che. (tethI Avo artha thaze : aMta:pura, pura, bala ane vAhano vaDe tathA zreSTha bhaMDAro vaDe ane kAmo vaDe nimaMtraNa karAtA...) (A aMta:pura vi. kevA che? te jaNAvatA graMthakArazrI kahe che:) vavidiM = vahuvidhe: = alaga alaga prakAranA = manane potAnA tarapha kheMcavAmAM nimittarUpa evA anta purAdi vaDe nimaMtraNa karAtA evA paNa susAdhuo te badhAne IcchatA nathI. (praznaH gAthAmAM vahuviEhiM zabda krAhiM pachI eka ThekANe ja che to bahuvidha zabda aMta:purAdinuM vizeSaNa kaI rIte bane?). uttara : Ano khulAso TIkAkArazrI pote ja A gAthAnI chellI paMkti dvArA ApatA jaNAve che ke TuM sarvaSa vizeSAmiti = A badhAya padonuM vizeSaNa jANavuM. (ahIM "a zabdathI vahuvihiMpadanuM grahaNa karavuM.) I48 vizeSArtha H (1) TIkAmAM satta:pumi : 32 pUrtaH ... paMktimAM 'karaNabhUta" zabda 'tRtIyA vibhakti kayA arthamAM vAparavI?' e batAve che. anta:purAmi: padamAM je tRtIyA vibhakti che te karaNa arthamAM levI... karaNa = mukhya kAraNa... ahIM prastutamAM nimaMtraNAmAM antaHpurAdi mukhya kAraNa bane che. kA. ke, nimaMtraNA tenA vaDe = anta purAdi vaDe ja thAya che. tethI paMktino spaSTArtha Avo thazeH "annapurAdi vaDe nimaMtraNa karAtA evA paNa susAdhuo teone IcchatA nathI." lll kimiti te necchantItyAzakya parigrahasyA'pAyahetutAmAha - cheo bheo vasaNaM, AyAsa kilesa bhaya vivAo ya / maraNaM dhammabhaMso, araI atyAu savvAiM // 49 // cheo bheo0 gAhA : chedAdIni svaparayorarthAtsarvANi bhavantIti kriyaa| tatra cchedaH karNAdInAM kartanaM, bhedaH krakacAdinA pATanaM, svajanAdibhiH saha cittavizleSo vA, vyasanaM taskarAdibhirgrahaNamApadityarthaH, AyAsastadupArjanArthaM svayaM kRtaH zarIravyAyAmaH, klezaH parakRtA vibAdhA, bhayaM trAsaH, vivAdaH kalahaH, cazabdaH samuccaye, maraNaM prANatyAgaH, dharmabhraMzaH zrutacAritralakSaNadharmAccyavanaM, sadAcAravilopo vaa| aratizcittodvegaH, etAni sarvANyapi, kim? arthyate vivekavikalairyAcyate ityartho hiraNyAdistasmAdbhavantIti / / 49 / / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA : prazna H te susAdhuo zA mATe aMtaHpurAdine IcchatA nathI? uttara H bhAI ! aMtaHpurAdino parigraha apAya = anarthanuM kAraNa che... (mATe te susAdhuo tene IcchatA nathI.) parigrahamAM apAyanI = anarthanI je kAraNatA che tene granthakArazrI kahe che : (jema daMDa e ghaTanuM kAraNa che.. mATe daMDamAM ghaTanI kAraNatA rahelI che. tema parigraha e anarthanuM kAraNa che. mATe parigrahamAM anarthanI kAraNatA rahelI che. parigrahamAM rahelI anarthanI kAraNatA granthakArazrI havenI gAthAmAM kahe che :) gAthArtha : cheda, bheda, Apatti, AyAsa = zarIrano vyAyAma, kleza, bhaya, vivAda, maraNa, dharmabhraMza, arati A badhA arthathI (= parigrahathI) (thAya che.) 14955 TIkArtha : (ahIM gAthAmAM koI kriyApada dekhADAyela nathI. tethI meM kriyApada levAnuM che. have, gAthAnA padono anvaya A rIte thaze.) potAnA ke bIjAnA cheda vigere badhA (anartho = apAyo) arthathI thAya che. = (have TIkAkArazrI cheda vi. tamAmanuM varNana kare che :) temAM (1) cheda = kAna vi.nuM kApavuM. (2) bheda : karavata vi. vaDe kApavuM. (AkhA zarIrane) athavA bheda = svajano vi. sAthe cittathI vizleSa. (ahIM citta eTale mana, vizleSa = bhedAvuM, chUTuM paDavuM... svajano sAthenA manaduHkha arthathI thAya) (3) vyasana = cora vi. varDa (potAnuM ke dhananuM) grahaNa thavuM. eTale ke coronI Aphata AvI paDe. (ahIM tarAtimirmajJaLam ane Apad A baMne zabdonA artha alaga-alaga nathI karavAnA paNa tasvara timirmajJaLano ja artha Apad karyo che. A vAta ApaN zabda pachInA kRtya: zabdathI jaNAya che.) (4) AyAsa = ta = artha = dhana vi.nA upArjana = prApti mATe jAte karelo zarIrano vyAyAma = zrama. = (5) kleza = anya vaDe karAyelI vibAdhA = takalIpha (apamAna, tiraskAra vi.) (6) bhaya = trAsa... (mAnasika kleza) (7) vivAda = kalaha = gAthAmAM je ca zabda che te samuccayamAM che. (eTale ke, e ca zabda anarthavAcI zabdone bhegA karavAmAM vaparAyo che.) - jhaghaDo... (8) maraNa = prANatyAga = 10 prANono tyAga = mRtyu. (9) dharmabhraMza = zruta ane cAritra svarUpa dharmathI bhraMza = avana = paDI javuM. (zruta eTale jJAna, darzana ane cAritra eTale kriyA. dharma jJAna ane kriyArUpa che. arthanI prApti karavA tene neve mUkavo - bhUlI javo te dharmabhraMza.) (mukhyatve sAdhune AzrayIne dharmabhraMzanI A vyAkhyA thaI. have graMthakArazrI gRhasthane mukhyalakSamAM rAkhI dharmabhraMzanI vyAkhyA karatAM jaNAve che keH) 111 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma eTale sadAcAra.. nIti, nyAya, nirlobhatA, satyavacanatA vigere sadAcArono vilopa = vizeSathI nAza... (arthanI mUrchA nyAya-nItinuM devALuM kaDhAve e jagajAhera ja che) (A rIte sAdhudharma ane gRhastha dharma baMnethI bhraMzane graMthakArazrIe jaNAvI dIdho.) (10) arati = cittano udvega... mananI asvasthatA. A badhA ya arthathI thAya che.. (prazna : gurujI! arthathI zuM zuM levAnuM che? artha eTale mAtra dhana ke anya paNa? uttara : ziSya! artha eTale mAtra dhana nahIM. paNa kartha padano vyutpatti artha karIne jeTalI vastuono emAM samAveza thAya e badhI levI... (prazna: gurujI! artha padanI vyutpatti zuM che?) uttara : ziSya! garNa padanI vyutpatti darzAvatA TIkAkArazrI jaNAve che ke sthati = vivevikartavya rUti kartha: viveka vinAnA jIvo vaDe jenI IcchA karAya, prArthanA karAya e tamAma vastuo artha kahevAya. Avo artha karavAthI dhana, dhAnya, sonuM, cAMdI, strI vi. badhI vastuo artha kahevAze. A badhA uparokta anartho - apAyo arthathI thAya. A rIte arthajanya apAyo jaNAvavA dvArA parigrahamAM apAyanI kAraNatA kahI. (49) lll kiJca, prastutavratavirodhI cAyamityAha - dosasayamUlajAlaM, puvvarisivivajjiyaM jaI vaMtaM / atyaM vahasi aNatyaM, kIsa aNatyaM tavaM carasi? // 50 // dosasayamUlajAlaM0 gAhA : arthaM yadi vahasi kiM tapazcarasIti kriyaa| kimbhUtamarthaM ? duSyate AtmA ebhiriti doSA rAgAdayaH prANivadhAdayo vA, teSAM zatAni, teSAM mUlaM kAraNaM cAsau jAlaM ca matsyabandhajAlavat tad bndhhetutvaaddossshtmuuljaalm| yadi vA doSazatAni taroriva mUlajAlaM yasya sa tathA tm| ata eva pUrvarSibhirvairasvAmyAdibhirvizeSeNa varjitaH parihataH puurvrssivivrjitstm| pUrvarSigrahaNaM cedAnIntanAH karmakAlAdidoSAdarthavahanapravaNA bhUyAMso dRzyamAnA api vivekinA nAlambanIkartavyA iti jnyaapnaarthm| yadi vAntaM pravrajyAGgIkaraNena tyaktamarthaM hiraNyAdikaM vahasi dhArayasi, kimbhUtamartham? anarthaM narakapAtAdyanarthahetutvAt, tato he durmate! kimityanarthaM niSprayojanaM tapo'nazanAdirUpaM carasyanutiSThasi? nedaM paurvAparyeNa ghaTata ityabhiprAyaH // 50 // avataraNikA ane bIjI vAta e ke A artha prastutavrata = sAdhujIvanane virodhI che. (eTale ke arthanA dhAraNa karavAmAM sAdhujIvana nathI) A vAtane graMthakArazrI havenI gAthAmAM jaNAve che : gAthArtha H jo (1) tuM seMkaDo doSonuM kAraNa (AthI) (2) pUrvarSiovaDe tyajAyela, (tArA vaDe) (3) vamI devAyela (4) anarthakArI evA arthane dhAraNa kare che. to zuM kAma phogaTa tapane kare che? I50 || Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkArya : "jo tuM arthane dhAraNa kare che to zuM kAma tapane kare che." A pramANe gAthAmAM kriyApadano anvaya karavAno che. tuM je arthane dhAraNa kare che e artha kevA prakArano che? te jaNAve che. (1) dropatipUnagAnaM ahIMtoSA:= jenA vaDe AtmA dUSita karAya te doSo kahevAya. te doSo rAga-dveSa vi. athavA prANihiMsA vi. che. kAraNake, te badhA vaDe ja karmabaMdha dvArA AtmA dUSita karAya che. (artha) AvA seMkaDo doSonuM kAraNa che ane jALa jevo che. evA arthane.. (anvaya AgaLa batADI dIdho che.) (prazna : arthane jALanI upamA kema ApI?). uttara : jema mAchalAne mAchImAranI jALa baMdha = pakaDavAM kAraNa che tema artha paNa karmabaMdhanuM kAraNa che. A kAraNe arthane jALanI upamA ApI che. (ahIM samAsavidhi A pramANe thaze.. sauprathama doSa zabdanI vyutpatti karI che. (1) suthare mAtmA mArUti droNA: I (2) sopAnAM zatani ti DhoSazatAni ! (3) pazatAnAM pUnam rUti TopazatapUnam (4) doSazatamUlam cAsau jAlam ca iti doSazatamUlajAlam, tad / (karmadhArayasamAsa vizeSaNa-vizeSyanI jema vizeSaNa-vizeSaNano paNa thAya. ahIM be vizeSaNono karmadhAraya samAsa thayo che. dvitIya vizeSaNanAma kanim napuMsakaliMga che tethI aMtima sAmAsika pada napuMsakaliMga thayuM. tenI dvitIyA e.va. vibhakti darzAvavA tat mUkyuM ane be vizeSaNanA karmadhAraya samAsano vigraha vizeSaNa-vizeSya karmadhAraya samAsanA vigrahanI jema vizeSyanA liMgathI ja thAya. tethI ahIM vizeSya nAma martha puliMga hovAthI vigrahamAM traNa mUkyuM che.). athavA = TIkAkArazrI bIjI rIte samAvidhi batAve che ke - vRkSonA mULiyAnA jALAnI jema seMkaDo doSo rUpI kAraNono samUha che jeno evo artha che. (jama vRkSa mULiyAnA jALA para UbhuM rahe tema artha seMkaDo doSo para rahe che. arthAt seMkaDo doSo karo tyAre artha prApti thAya evo bhAvArtha che.) (ahIM mUnanAnna pada vRkSa ane TopazatAni baMne sAthe joDavAnuM che. jyAre vRkSa sAthe joDIe tyAre mULiyAnuM jALuM' evo artha karavo ane jyAre dropazatAni sAthe joDIe tyAre "kAraNono samUha" evo artha karavo.) (prazna : topaNatamUnAnuM A rIte be vyAkhyA karavAnuM zuM prayojana? uttara : prathama vyAkhyAmAM artha doSazatanuM kAraNa batAvAyuM eTale ke doSazata arthathI thAya ema batAvAyuM, jyAre dvitIya vyAkhyAmAM artha doSazatanuM kArya batAvAyuM eTale ke doSazatanuM sevana karo to arthaprApti karI zako. ema batAvAyuM. banne vyAkhyAmAM A rItano kArya-kAraNabhAvano bheda che mATe be rIte vyAkhyA karI) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) gata va = artha doSazatanuM janaka che athavA artha doSazatathI janya che mATe ja vajasvAmI vi. pUrvaRSio vaDe vizeSathI tyajAyela evo A artha che. evA arthane.. (prazna : sAmAnyathI tamAma sAdhuo arthano tyAga kare che. to pachI pUrvarSi vaDe tyajAyela evuM zA mATe lakhyuM?). uttara : "pUrvakRta azubha karmo, paDato kALa vigerenA doSathI vartamAnakAlIna ghaNAM sAdhuo arthanI sArasaMbhALAdimAM hoMziyAra dekhAtA hovA chatAM paNa vivekIloka vaDe teone AlaMbanarUpe na karavA, paNa pUrvarSione ja AlaMbanarUpe karavA evuM jaNAvavA mATe sAmAnyathI sAdhunuM grahaNa na karatAM pUrvarSinuM grahaNa kareluM che. (3) vArtA = pravrajyAnA svIkAravaDe vAtta = tyajAyela evA sonA-rUpA vi. rU5 arthane ri= jo tuM dhAraNa kare che. (4) sanartha = narakamAM pAta = laI javuM vigere anarthonuM kAraNa hovAthI (kAraNamAM kAryano upacAra karIne) arthano anartha kahyo che. AvA arthane (jo tuM dhAraNa kare che.) tata: = to he duSTamatimAnuM! kAma niSkAraNa anazana vigere svarUpa tapane kare che. ahIM kahevAno Azaya e che ke eka bAju pravrajyAnA svIkArathI arthano tyAga kare che ane bIjI bAju e ja arthane dIkSA bAda pAcho dhAraNa kare che. tArI pUrvApara = AgaLa-pAchaLanI avasthA jotA A ghaTatuM nathI = yogya nathI. vizeSArtha H (1) gAthAmAM yaddhi zabda che. tata: zabda nathI chatAM, yar ane tat haMmezA sAthe ja rahe tethI ta: zabda gAthAmAM na lakhyo hovA chatAM TIkAmAM jaNAvAyo che. (2) parvAparya = pahelAnI ane pachInI ghaTanAnI sarakhAmaNI. pUrvAparasya bhAvaH iti paurvAparyam. lail jigna - vaha-vaMthaT-mIra-lepaIo vo paripade naWi? taM jai pariggaho ciya, jadhammo tA naNu pavaMco // 51 // vahabaMdhaNamAraNaseha0 gAhA : vadho yaSTyAdibhistADanaM, badhanaM rajjvAdibhiH, mAraNaM prANacyAvanaM, sedhanA nAnAkArA kdrthnaa| vadhazca bandhanaM cetyAdidvandvaH / tA: kA:? kathaya tvameva, yAH parigrahe dvipadAdisaGgrahe na santi na vidyante, sarvA api santIti bhAvaH / tadyadyevamapi sthite parigrahaH kriyate pratipannayatidharfarapIti gamyate ciyazabdastvevakArArthaH, sa ca avadhAraNArthaH, upariSTAtsambhantsyate yatidharmaH sAdhudharmastataH parigrahakaraNAt nanu nizcitaM prapaJca eva viddmbnaiv| yadi vA yatidharmastato na parigrahasannidhAnena nivartitatvAta tadabhAva eva, 'ahamevaM vitarkayAmIti,'nuzabdArthaH / kiM tarhi ? prapaJca eva, veSaparAvartena nomoSa mitkartha: I ? // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avataraNikA ane bIjI vAta - gAthArtha H (1) vadha (2) baMdhana (3) mAraNa (4) sedhanA... AmAMthI koNa parigrahamAM nathI? (arthAt badhI ja bAbata parigrahamAM che.) to paNa jo parigraha karAya che to nize yatidharma prapaMca ja che.. /pa1nA TIkArya H (1) vadha = lAkaDI vi. vaDe tADana = mAravuM. (2) bandhana = doraDA vi. vaDe baMdhana. (3) mAraNa = prANono tyAga karAvavo. (4) sedhanA = aneka prakAranI kadarthanA = zArIrika - mAnasika takalIpho. ahIM dvanda samAsa karavAno che. te A pramANe : vadhazca bandhanaJca mAraNaJca sedhanA ca iti vadhabandhanamAraNasedhanAH / A badhAmAMthI parigrahamAM = dvipada vigerenA saMgrahamAM koNa nathI? te tuM kahe.. ahIM kahevAno bhAva e che ke uparokta sarva bAbato parigrahamAM che. (ahIM TIkA paMktimAM tA:, vA:, yA:, vi. strIvAcaka pado che te uparokta dvandrasamAsanA sUcaka che. samAsa strI nAme pUrNa thato hovAthI strIvAcaka padothI Akho samAsa jaNAvAyo che. TIkAryamAM saraLatA mATe te strIvAcaka padono anuvAda karyo nathI. te jANavuM) tethI jo A pramANe paNa = parigrahamAM vadhAdi che e pramANe paNa sthite = nakkI thaye chate pratinitiya = sAdhuovaDe paNa parigraha karAya to... (AgaLa anvaya thaze) gAthAmAMno viya zabda evakAra = "ja' kAra arthamAM che, ane e "jakArano saMbaMdha AgaLa prapanna vi' ThekANe karAze. . (AgaLano anvaya zarU) (..to) tene lIdhe = parigraha karavAne lIdhe sAdhudharma nizcita prapaMca ja = viDambanA ja (thaI paDe) che. (arthAt phogaTa kaSTa ja che ke jenuM koI phaLa maLanAra nathI.) (have, gAthAmAMnA nanuM zabdano anvaya alaga rIte karIne TIkAkArazrI bIjI rIte gAthAnA cothA caraNanI vyAkhyA kare che. A vyAkhyAmAM navuM zabdanA baMne akSara chUTA pADI anvaya karAze.) athavA tene lIdhe = parigraha karaNane lIdhe yatidharma nathI. eTale ke parigrahanA sannidhAna = hAjarIne lIdhe yatidharma nivartita che = dUra thayelo che. tethI teno = yatidharmano abhAva ja che. A pramANe huM vicAruM chuM. (prazna : "A pramANe huM vicAruM chuM." evuM gAthAmAM kyAM lakhyuM che?). uttara : "A pramANe huM vicAruM chuM." A nu zabdano artha che. arthAt nuM zabda A pramANe vitarka = vicAraNAmAM vaparAyela che. prazna : gurujI! parigrahathI yukta sAdhumAM yatidharmano abhAva che ema Apa vitarka karo cho to che zuM? arthAt tenAmAM dekhAtAM sAdhuveSa, kriyAo vigerene zuM kahezo? uttara : ziSya! parigrahavAn sAdhunA veSa, sAdhvAcAra yatidharma to nathI paNa prapaMca ja che. eTale ke Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veSa parivartanavaDe mAtra loko sAthenI chetarAmaNI che. bIjuM kazuM nathI.. vizeSArtha : gAthAbhAMnA nanu zabda nA na no 'yatidharmo na' / tyAM anvaya thayo jane nu zabda 'aham evaM vitarkayAmi' 2 arthamAM vaparAyo. jIla vyAkhyAnuM bhUNa nanu zabdano khA rItano anvaya bhaeAvo. sss tadanena bAhyagranthatyAgaM pratipAdyA'dhunopalakSaNatvena kulAbhimAnarUpAntaragranthatyAgArthamidamAhakiM Asi naMdiseNassa, kulaM? jaM harikulassa vimalassa / AsI piyAmaho sucarieNa vasudevanAmo tti / / 52 // vijjAharIhiM saharisaM, nariMdaduhiyAhiM ahamahaMtIhiM / jaM parithajjai taiyA, vasudevo taM tavassa phalaM // 53 // kiM Asio gAhA - vijjAharIhiM0 gAhA : uktamevedaM prAk mAtaGgabalarSikathAnake, kiM punarucyate iti cenna, upadeze tu punaruktatAyA adoSatvAt, uktaM ca - saJjhAyajjhANatavaosahesu uvaesathuipayANesu / saMtaguNakittaNAsu ya, na hoMti puNaruttadosAo // 1 // athavA tatrehaloke kulasyA'pradhAnyamuktaM guNAnAM pUjyatAdvAreNa / iha tu paralokamadhikRtyeti na dossH| evamuttaratrApyapaunarUktyaM svadhiyA yojyamiti / tatra tAvatsukhabodhArthaM kathAnakaM kathyate, pazcAd gAthArthaH kathayiSyate / nandigrAme cakracaradhigvarNadArakasya nandiSeNanAmno avyaktasyaiva mRtau mAtA - pitarau, sthito mAtulasamIpe / kimatra karma mudhikayA karoSi ? kiM vA na dArasaGgrahaNaM dravyopArjanadvAreNeti ? vipratArito'sau lokaiH / tato nirgantukAmaH 'svasutAM te dAsyAmIti' vadatA vidhRto mAtulena / yauvanasthA copasthApitA sA tasya tena, tayA ca taM nirIkSya taddaurbhAgya - vairUpyAbhyAM jAtavaimukhyayA pitaraM pratyuktaM yadi mAmasmai dAsyasi tato'haM mrissye| tato dvitIyAM dAsyAmi, iyaM tu necchatIti sambhAvya dhRto nirgacchannasau tena / evaM saptabhistatsutAbhirmaraNAbhyupagamenAniSTasya jAtamasya vairAgyaM, cintitamanena svapApataruphalamidaM, tat kiM dArasaGgraheNa ? karomi tadunmUlane yatnamiti saJcintyATatA tena dRSTaH kazcidAcAryaH, dharmaM zrutvA prvrjitsttskaashe| abhyastakriyAkalApo gRhItAgamazca paJcazatikagacchasya gRhItAbhigraho vaiyAvRtyaM krtumaarbdhH| kurvatazca sotsAhaM kRtakRtyamAtmAnaM bhAvayato gato bahuH kAlaH / anyadA svasabhAyAM -- dhanyaH kRtArtho nandiSeNo yo devairapi na dharmAccyAvyate' iti zlAghitaH zakreNa / tadazraddhAno'vatIrNaH kazciddevaH / sthitvA sAdhUpAzrayadvAre sa prAha- aTavyAM glAnastapasvI tiSThatIti / tadAkarNya SaSThapAraNake gRhItaprathamakavalastaM parityajya sahasA nirgato nandiSeNa: paripRcchya taM pradezamavasthAM ca praviSTaH pAnakauSadhAdyarthaM gocare / devavihitAneSaNAmadInamanasko lAbhAntarAyakSayopazamasyotkaTatayA nirjitya gRhItvaiSaNIyaM pAnakAdikaM gatastaM pradezam / darzito devenAzucibIbhatso 'dhigdurmuNDa ! svodarabharaNAkSaNika!' ityAdikarkazavacanairvirAraTyamAno glAnasAdhuH / -116: Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tato bata mayA'dhanyenA'sya mahAmunermana:khedaH sampAditaH, kathaM cAyaM praguNo bhaviSyatIti cintayatA tena kSAlitastaddehaH / dhIro bhava, karomi nirujaM bhavantaM, gatvopAzrayamiti samAzvAsito madhuravacanainandiSeNena, sa prAha- 'A: pApa! na jAnISe me'vasthAM, na zakromyahaM padamapi gntum|' tataH samAropya svapRSThadeze tamitaro gantumArabdhaH / devo'pi muJcati durgandhyazucyAdIni, 'dhig durAtman ! vegavighAtaM karoSi!' ityAdibhiH zapate ca kaTukavAkyaiH / itaro'pi pravardhamAnatIvratarazubhapariNAmaH kathamayaM mahAtmA svastha: syAditi cintayan 'mithyAduSkRtamidAnIM zobhanaM nayAmIti' vadan gacchati sm| tato devastaccaritAvarjitamAnasa: sthAne zakrasya pakSapAta iti saJcintya mAyAM saMhRtya prakaTitadivyarUpaH patitaH pAdayornivedya vRttAntamAha ca-kiM mayA kartavyaM ? munirAha-yathAzakti dharmodyama iti| gato'sau svasthAnam munishc| pRcchatAM sAdhUnAM kathitaM ythaavRttm| ___ pazcAdavasAnakAle smRtagRhasthAvasthAdaurbhAgyeNa manuSyabhave'haM subhago bhUyAsamiti kRtamanena nidaanm| gato divam, tatazyutvA jAto dazamadazArho vsudevnaamaa| prAptayauvanena ca tena bhramatA kRtA hRtahRdayA: purasundaryaH svagRhakarmApi tyktvtyH| tato nAgarakavijJaptasamudravijayoparodhAnnirgatena dezakAlikayA paryaTatA vasudhAm rUpAtizayAkSiptamanobhiH sarvalokairaparAparasthAneSu nIyamAnena pariNItA bahusahasrasaGkhyA vidyAdharanarapativarakanyakAH, prApto vaiSayikasukhAtirekaH / pazcAmmilitena bandhubhiH samutpanne'rdhacakravartini kRSNe sutottame, jAteSu pradyumnAdiSu tadvaratanayeSu labdhaM harivaMzasya pitaamhtvmiti|| ___ adhunA gAthArthaH kathyate - kimAsInnandiSeNasya kulam? ucchinnatvAddhigjAtitvAdvA na kiJcidityarthaH / tathApi yadyasmAdasau harikulasya vimalasya niSkalakasya vipulasya vA vistIrNasya sucaritena sadanuSThAnena hetubhUtena pitAmaho vsudevnaamaasiiditi| tasmAttadeva sucaritaM pradhAnamiti gmyte| tathA vidyAdharIbhirambaracAriNIbhiH saharSaM satoSaM narendraduhitRbhirnarapatisutAbhizcetyarthaH, yatprArthyate'bhilaSyate tadA tasmin kAle vasudevaH tattapasaH prAgbhavavihitasya vaiyAvRttyAdeH phalaM kaary,tjnitpunnyshesssmpaadytvaattsy| kiMbhUtAbhiH prArthyate? atha svagRhanirgamanAdanantaraM mahatIbhiH pradhAnAbhiH, athavA 'ahamahaMtIhiM tti' prAkRtazailyA ahamahamikayA parasparaspardhayAnyAnyoddAlanenetyarthaH / / 52 / / / / 53 // mavatara i : tadanena = uthA 47thI 51 sudhiin| 424 // 43 pAya parihanA tyAgane kahIne have bAhyagraMtha tyAga upalakSaNa rUpa hovAthI kulAbhimAnasvarUpa Attara parigrahanA tyAga mATe graMthakArazrI kahe che. (1) avataraNikAmAM ane zabdathI mAtra 51mIgAthA levI nahIMkA.ke. gAthA 47thI bAhyaparigrahatyAganI ja vAta cAle che tethI mane zabdathI gAthA 40thI 51 sudhInuM bAhyaparigrahatyAganuM prakaraNa levuM...arthAt anena nA vizeSya tarI: '5425 / ' 206 sama4. ('pr.429|' sivAya bhen| vo pITho 59 arAnta zabda levAmAM vAMdho nathI. mAtra artha tathA liMga sacavAvA joIe.) (2) dhana-dhAnyAhipApagrantha vAya... ogha, bhAna vi. sAmAnA hoSI mAnyantara anya upAya...) gAthArtha zuM naMdiSaNanuM kula hatuM? to paNa sucarita vaDe nirmala evA harikuLanA vasudeva nAme Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAmaha thayA.. // para // te kALe vasudeva vidyAdharIo ane rAjaputrIo vaDe ahamadamikA vaDe = huM pahelI huM pahelI evI spardhA vaDe je saharSa prArthanA karAya che te tapanuM phaLa che. // pa3 || TIkArya : prazna : bhAI A = kulAbhimAna tyAganuM prakaraNa pahelA (gAthA 43mAM) mAtagaMbalarSinA kathAnakamAM kahevAI ja gayuM che. to pharIthI zA mATe kahevAya che? A rIte to A graMtha punarukti doSathI duSTa thaze. uttara : (kulAbhimAnanA tyAgano upadeza A gAthAno viSaya che.) upadezamAM punaruktatA doSarUpa banatI nathI. Avazyaka niryuktimAM A aMge kahevAyuM ja che : "vAdhyAya, dhyAna, tapa ane auSadhamAM (tathA) upadeza ane stutinA dAnamAM kahevAmAM), vidyamAna (= vAstavika) guNonA kIrtanamAM (kahevAmAM) punarukti doSo thatAM nathI." (zlokamAM puJIoso e bahuvacana che. tethI punarukta doSo ghaNAM che evo artha na samajavo. kAraNake punarukti doSanuM svarUpa eka ja che ke eka ja vAtanuM "ekathI vadhu vAra kathana karavuM." tethI koIpaNa vAtonuM ekathI vadhu vAra kathana karavAmAM eka ja lakSaNayukta punarukti doSa lAge. jyAre ahiMyA je bahuvacana karela che te punarukta doSa lAgavAnA sthaLo aneka hovAthI enI apekSAe punarukta doSa ghaNAM kahevAya. A apekSAe jANavuM.) (have athavA' kahIne A sthAne punaruktatA ja nathI" e vAtane TIkAkArazrI batAve che ) athavA tatra = gAthA 43mAM guNonI pUjyatA dekhADavApUrvaka Alokane AzrayI kuLanuM aprAdhAnya kahyuM hatuM... ahIMyA paralokane AzrayI kuLanuM aprAdhAnya guNonI pUjyatA dekhADavApUrvaka kahevAya che. Ama, tyAM ane ahIMno viSaya bhinna hovAthI punaruktatAno saMbhava nathI. A pramANe uttaratra = AgaLa paNa apunaruktatA potAnI buddhithI joDavI. tatra = kulanA aprAdhAnyanA kathanamAM tAvat = sauprathama sukhethI bodha thAya e mATe kathAnaka kahevAya che. gAthArtha pAchaLathI kahevAze. nandigAmamAM (cakra = tAMbAnA bhAjanane laIne bhikSA mATe je (cara) care te cakacara eTale ke)bhikSuka brAhmaNano dIkaro nAme naMdiSeNa hato. te nAno hato tyAre tenA mAtA-pitA mRtyu pAmyA. tethI te mAmAnI pAse rahyo.. "are! tuM ahIM phogaTa kAma kema kare che? dhanopArjana dvArA patnIno saMgraha kema karato nathI?' A pramANe loko vaDe A = naMdiSeNa vipratArita = khoTI vAto kahevA dvArA caDhAvAyo. mAmAnA gharethI nIkaLavAnI IcchAvALo te mAmA vaDe "mArI dIkarI tane ApIza" ema kahIne rokAvAyo. yuvAnavayane pAmelI teNI (mAmAnI dIkarI) mAmA vaDe tenI (naMdiSaNanI) pAse lavAI. tene joIne tenA durbhAgya ane virUpatAne lIdhe tenAthI vimukha thayelI teNI vaDe pitAne uttara apAyo ke "jo tame mane Ane Apazo to huM marI jaIza." tethI "bIjI dIkarI ApIza, A vaLI IcchatI nathI" ema samAvya= samajAvIne jato evo nandiSeNa mAmA vaDe rokAvAyo. A pramANe tenI sAme dIkarIo vaDe Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtyunA aMgIkArapUrvaka anicchita evA tene vairAgya thayo. (ane) enA vaDe vicArAyuM ke "A mArA pApo rUpI vRkSanuM phaLa che. tethI patnInA saMgrahathI saryuM. have e pAparUpI vRkSanA unmelanamAM = nAzamAM yatna karuM" A pramANe sArI rIte vicArIne (mAmAnA gharethI nIkaLyo ane gAma - paragAma) pharatAM tenA vaDe koIka AcArya jovAyA. temanI pAse dharma sAMbhaLIne dIkSA lIdhI. (kALakrame) sAdhujIvananA AcArono abhyAsa karyo ane AgamonA jJAtA banyA. A rIte jJAna ane kriyA vaDe pUrNa thaIne) teoe 500 sAdhunA gacchanI vaiyAvacca karavAno abhigraha lIdho (ane) vaiyAvacca karavA lAgyA. utsAhapUrvaka vaiyAvacca karatA ane AtmAne "kRtakRtya chuM' ema bhAvita karatA temano ghaNo kALa gayo. eka vakhata Indra vaDe potAnI deva sabhAmAM prazaMsA karAI ke "nardiSeNa dhanya che, kRtArtha che ke je devo vaDe paNa dharmathI bhraSTa karI zakAya ema nathI." zakra = IndranI te = A prazaMsAne sAcI nahIM mAnato koIka deva (maryaloka pa2) utaryo (ane) sAdhunA upAzrayanA dvAre ubho rahIne bolyo - "jaMgalamAM glAna sAdhu rahyA che." te sAMbhaLIne chaThThanA pAraNe hAthamAM prathama koLiyo grahaNa karelA nandiSeNa muni te koLIyAno tyAga karIne tarata upAzrayethI nIkaLyAM. mahAtmA je sthAne rahyA che te pradezane ane temanI avasthAne pUchIne pANI, auSadha vigere mATe gocarImAM = bhikSATanamAM (mATe) praviSTa: = gayA. (tyAre deve aneSaNA karI.) deve karela che aneSaNAne adInamanavALA evA temaNe lAbhAntarAyanA kSayopazamanI utkaTatA hovAthI saMpUrNapaNe jItIne (arthAt atyAre devakRta aneSaNA thatI hovAthI lAbha thavo atyaMta agharo hato, chatAM emanA utkaTa vaiyAvaccenA bhAvane lIdhe utkaTa evo lAbhAMtarAyano kSayopazama thaI gayo ane ene lIdhe alAbha pariSadane jItIne) eSaNIya = nirdoSa pANI vi. laIne te pradeza gayA (jyAM glAnisAdhu hatA.) deva vaDe azucithI kharaDAyelA ane "he kusAdhu! potAnuM peTabharavAmAM tatpara! tane dhikkAra ho.." vigere karkaza vacano vaDe bUmo pADatA glAna sAdhu dekhADAyA.. - tyArabAda "kharekhara adhanya evA mArA vaDe A mahAmuni mAnasika kheda pahoMcADAyA. (khera, have) A kevI rIte sArA thaze?' e pramANe vicAratA temanA vaDe temano = glAna sAdhuno deha sApha karAyo. nadiSeNa vaDe (tyAre) "dhIraja rAkho. upAzraye jaIne Apane nirogI karuM chuM. " A pramANe madhuravacano vaDe sArI rIte AzvAsana apAyela te (glAna sAdhu) bolyA, "he pApI! tuM mArI avasthAne jANato nathI. huM eka DagaluM paNa javAne = cAlavAne samartha nathI." tyArabAda potAnI pITha para temane caDhAvIne Itara = bIjo = naMdiSeNa javA lAgyA... (tyAre) deva paNa durgadhI evA azuci vigerene choDe che. (ane) "he durAtmA! tane dhikkAra che. vegavighAtane kare che. (mane thaMDIla thaI jAya e rIte cAle che)' vigere kaDavAvAkyo vaDe zApa Ape che = tiraskAra kare che. Itara = nardiSeNa paNa ekadama vadhatAM tIvratarazubhapariNAmavALA A mahAtmA kevI rIte svastha thAya" ema vicAratAM (ane) "micchAmi dukkaDam, have sArI rIte laI jAuM chuM'' e pramANe bolatAM(upAzraya tarapha) gayA. tyArabAda temanA carita (= dharmAcaraNa)thI Avarjita manavALA deva Indrano yogya sthAne pakSapAta Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che' ema vicArIne (pote racela) devI mAyAne saMharIne pragaTa karAyela divyarUpavALo (te) muninA pagamAM paDyo ane IndranI prazaMsA vi. sarva vRttAntane (= prasaMgane) kahIne bolyo che ke "mArA vaDe zuM karavA yogya che?' munie kahyuM ke - "zakti pramANe dharmane viSe udyama (karavA yogya che.)" (tyArapachI) te deva potAnA sthAne gayo. ane muni paNa svasthAne = upAzraye gayA. (upAzraye pahoMcelA) munie zuM thayuM? glAna mahAtmA kyAM che? vigere) pUchatA sAdhuone je pramANe thayuM te pramANe kahyuM. pAchaLathI mRtyunA samaye gRhasthaavasthAnA dorbhAgyanA smaraNavALA temanA vaDe "manuSyabhavamAM huM suMdara bhAgyavALo thAuM." A pramANe niyANuM karAyuM. (tyAMthI mRtyu pAmI) svarge gayA. tyAMthI avIne dazamA dazAIrAjA vasudeva nAme thayA. (samudravijaya neminAthaprabhunA pitAzrI), akSobhya vigere dasa bhAIo dazAra kahevAya. vasudeva dasamA naMbaranA bhAI hatA. tethI dazamA dazAra kahevAyA) yauvanavaya pAmelA nagaramAM pharatAM temanA vaDe purasuMdarIonA zreSTha kanyAonA) hRdaya harAyA ke jeNIo svagRhakAryane paNa choDI detI hatI. te kAraNe nagarajano dvArA vinaMtI karAyela samudravijayanA AgrahathI vasudeva dezaparyaTana mATe nIkaLyA, dezaparyaTananA hetuthI pRthvIne viSe pharatAM, atisuMdara rUpathI AkSipta manavALA sarva lokovaDe anya anya sthAnomAM laI javAtA temanA vaDe hajAro vidyAdharo ane rAjAonI zreSTha kanyAo paraNAI. (ane) atizaya vaiSayikasukha prApta karAyuM. pAchaLathI bhAIo sAthe maLyA tyArabAda, ardhacakrI = vAsudeva kRSNa putrarUpe utpanna thayA ane te kRSNanA paNa pradyumna vi. zreSThaputro utpanna thayA tyAre) teo vaDe harikuLa = vAsudevanA kuLanuM pitAmahatva = vaDIlapaNuM prApta karAyuM. (A rIte "kuLarahita evA nardiSeNa paNa pachInA bhAvamAM harikuLanA pitAmaha banyA" enuM kathAnaka kahevAyuM) have, gAthArtha kahevAya che. zuM nardiSaNanuM kuLa hatuM? (kahevAno Azaya e che ke, china = chedAI gayela (mAtA-pitA marI gayela hovAne lIdhe) nahotuM, dhijAtIya = bhikSuka brAhmaNakuLavALo hovAthI hovA chatAM paNa gauravarahita hovAthI) nahotuM. to paNa (parabhavamAM) je kAraNathI A = nadiSeNa (vimatra pAThanA AdhAre) pavitra athavA to (vitraNa pAThanA AdhAre) vistIrNa = vizALa evA harikulanA pitAmaha = vaDIla nAme vasudeva thayA. jemAM hetu = kAraNa (pUrvabhavIya) sucarita = vaiyAvacca, sAdhujIvanAdi suMdara anuSThAno banyA. tethI te suMdara anuSThAna ja pradhAna che (paNa kuLa nahIM)" A vAta gAthAmAM kahI na hovA chatAM prakRtinA AdhAre jaNAya che. tathA te kALe (vasudevanA bhavamAM) vidyAdharIo ane rAjakanyAo vaDe vasudeva je saharSa IcchAya che te pUrvabhavamAM karela vaiyAvaccAdinuM phaLa jANavuM. kAraNake, aneka nArIonuM prArthanA vaiyAvaccadijanya puNyanI zeSathI= bAkI rahela bhAgathI prApta karavA yogya che. (arthAt vaiyAvaccAdinA puNyathI svargAdinA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukha maLyA bAda vadhelA puNyanA prabhAve vasudeva aneka nArIonA prArthanAnuM sthAna banyA hatA.) praznaH vasudeva je aneka nArIo vaDe prArthanA karAtA te nArIo kevA prakAranI hatI? uttara H 8 mahaMta hiM= 37 mahatami: = potAnA gharamAMthI nIkaLyA bAda pradhAna evI strIo vaDe vasudeva prArthanA karatA hatA. (13tha' zabda anaMtara arthamAM hovAthI svagRha...Avo artha karyo. A arthano bhAvArtha A pramANe che : pIyara pakSamAM to strI pradhAna hoya paNa sAsare gayA bAda paNa jeo pradhAna hatI. tevI strIo prArthanA karatI hatI.). have kada mahaMtaSThi pAThanI jagyAe madamahaMtahiM pATha pramANe artha karIe to aham ahamikA vaDe eTale ke paraspara spardhAthI eka bIjAne uddAlana = dhakkA mAravA vaDe vasudevane prArthanA karatI hatI. (paraspara spardhAthI potAno prathama naMbara lagADavA eka bIjAne dUra karatI strIo prArthanA karatI hatI.) |oparA pasAra vizeSArtha (1) vaiyAvRjyAH kanna rya, A sthaLe hatna no artha ja kArya karelo jANavo... pUrvabhavIya vaiyAvacca vigere kAraNa ane vasudevabhave "pradhAnanArI prArthana" tenuM kArya e rIte artha karavo. (2) prazna : "nArI prArthana' vaiyAvacca vigerenuM phaLa che' e padArthamAM tarnAnita... tatha' A hetu kema batADyo? uttara : sAmAnyathI evo niyama che ke, "kArya vakhate kAraNa hAjara joIe." have ahIM vaiyAvacca vi. rUpa kAraNa pUrvabhavamAM che ane kArya pachInA bhavamAM ethI uparokta niyama tUTe mATe TIkAkArazrI A hetu batADIne kAryanA samakAlabhAvI evuM puNyodaya' rUpa kAraNa batADI dIdhuM. hA! A puNya paNa prApta thayuM hatuM vaiyAvacca vi.ne lIdhe ja. ethI apekSAe vaiyAvacca vi.nA paNa phaLa tarIke "nArI prArthanakahI zakAya. lll syAt-kimiti nandiSeNena deve zapamAne kSamA kRtetyucyate mokSAGgatvAttasyAH, kathamityatra dRSTAntamabhidhitsurAha - saparakkamarAulavAieNa sIse palIvie niye| gayasukumAleNa khamA, tahA kayA jaha sivaM patto // 54 // saparakkamarAula0 gAhA : parAkramaH paranirAkaraNotsAhaH, saha parAkrameNa vartate iti saparAkrama, tacca tadrAjakulaM ca tasya vAtastajjanita utkarSaH, sa vidyate yasyA'sau saparAkramarAjakulavAtikaH, yadvA saparAkrama iti tasyaiva vizeSaNam, saparAkramazcAsau rAjakulavAtikazceti samAsaH tena, zirasi mastake pradIpite prajvalite nijake svIye gajasukumAreNa kSamA zAntistathA tena niSprakampatAprakAreNa kRtA vihitA upasargakArigocarA iti gamyate, yathA zivaM mokSa prApta iti gaathaakssraarthH| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam - dvAravatyAM kRSNasya mAturdevakyA nijatanayapIyamAnastanI kAJcinnArI upalabhya saJjAtamautsukyaM, yaduta Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanyAstAH pramadA yAsAM dugdhalubdhamugdhasmeramukhairvalgacchirodharaiH svatanayaiH stanau pInau pIyete, mama punarmandabhAgyAyA naitatsampannamiti saviSAdA ca dRSTA kRSNena, sa praNipatyAha- amba! kimetat ? tataH kathitaM tayA nijAkUtam / pUrayAmi te manorathAnityabhidhAyArAdhitastena devaH / sa prAha - bhaviSyati tanayo divazcyutaH, kevalaM janmAntarAbhyastakuzalakarmatvAnna ciraM gRhe sthAsyatIti / tadAkarNya kathitaM kRSNena devakyAH, pratipannaM tayA / tato gajasvapnasUcita AvirbhUto garbhaH, jAtaH krameNa dArakaH, pratiSThitaM nAma gajasukumAra iti| prApto yauvanamudvAhitaH somilabrAhmaNasutAM mAtA- pitRbhyAM sa punarindrajAlamiva jagadasAraM manyamAno viDambanAprAyaM vaiSayikaM sukhaM cintayan kArAgRhamiva gRhaM tadanurodhAt tAvantaM kAlamadhivasati sm| pazcAnnivedya svAbhiprAyaM tayoH sambhAvya ca nAnopAyaiH vimuktastAbhyAM kRSNena ca bhagavadariSTanemipAdamUle niSkrAnto'bhyastadvividhazikSo'nyadA dvAravatyAmeva smazAne sthitaH kAyotsargeNa kathaJcittaddezamAgatena dRSTaH somilena / madduhitaraM pariNIya tyaktavAnayaM duSTAtmeti samullasito'sya krodhaH / tataH kRtvA mRttikayA ziraso veSTanaM, prakSipya tatra jvalitAGgArAnapakrAnto'sAvitarasyApi 'aho ! mannimittamayaM varAkaH kazcitprapatiSyati ghore narake' iti bhAvanAsamIraNasandhukSite jvalati jvalane tatsahAya iva pravRddhaH zukladhyAnajvalanaH, dagdhaM itareNa zarIramiva ghAtikarmacatuSTayaM samutpannaM kevalajJAnam, adhyAsitA zailezI, samAptamAyuSkaM samprAptaH paramapadamiti / dvitIyadine samAgato viSNurbhagavadvandanArthaM, vanditaH saha munibhirbhagavAn / pazcAt kva gajasukumAra iti tasya vadato bhagavatoktaM sAdhitaM tena svkaarym| viSNurAha - kathaM ? tataH kathito bhagavatA tadvRttAntaH / viSNurAha - kenedamanuSThitaM ? bhagavAn Aha'yasya tvAM dRSTvA ziro vidaliSyati', pravizatA ca dRSTo bhayena prapalAyamAnaH somilaH / kRSNadarzanAdAvirbhavadbhayotkarSasya dIrNaM tasya mastakamiti // 54 // avataraNikA : prazna H gurujI ! jyAre glAna sAdhu banelA deve nandiSaNano tiraskAra karyo tyAre nandirSaNa vaDe zA mATe kSamA karAI ? uttara : ziSya ! kSamA bhokSanuM Arae che bhATe. prazna : guruka ! uI rIte ? uttara H ziSya ! A praznanA uttaramAM dRSTAntane jaNAvavAnI IcchAvALA graMthakArazrI kahe che : gAthArtha : parAkramI evA rAjakuLanA garvavALA gajasukumAlavaDe somila sasarA vaDe potAnuM mastaka prabhvaSita urAye chate te praDAre kSamA rAI ke prAre (te) bhokSane pAbhyA. / / 54 / / TIDArtha : (1) parAmbha = zatrune harAvavAno utsAha... khAvA parAmbha sahita 4 hoya te saparAma... parAbhavANuM khetuM ke rA4Dukha. ( arbhadhAraya) teno vAtaH = pavana bheTale tevA potAnA rAmaguNane bIdhe utpanna thayela utkarSa (garva.) e garva jene che te saparAkramarAjakulavAtika = parAkramI evA rAjakuLanA garvavALA athavA saparAkramarAjakulavAtikano anya rIte samAsa karavo. (2) saparADabhane tasya = gaThasuDDubhAvanuM 4 vizeSaeA bhaeAvu ThethI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saparAmazvAsau rAnInavAtiAE kRti sapanAmA'navAti: Avo be vizeSaNono karmadhAraya samAsa thaze. (prathama samAsamAM sapAma evuM rAjakula thaze jyAre dvitIya samAsamAM saparAma evA gajasukumAla thaze.) AvA saparAkramarAjakulavAtika gajasukumAla vaDe (somila sasarA vaDe) potAnuM mastaka baLAye chate te prakAre = niSkapatApUrvaka upasarga karanAranA viSayavALI kSamA karAI. je prakAre (te) mokSane pAmyA. A gAthAno akSarArtha thayo. = (355rvoidharA = kSamA jene viSe ka2vAnI hoya te kSamAno viSaya bane. prakRtamAM kSamA upasarga karanArAne viSe ka2vAnI che tethI gajasukumAlanI kSamAno viSaya te upasarga ka2nA2 bane ane kSamA te = upasarga ka2nA2 rUpa viSayavALI bane. ahIM tA no artha ja vihitA karyo. ane '35sarpoidharA' dvArA eno viSaya jaNAvI dIdho. je gAthAmAM na lakhela hovA chatAM prastutanA AdhAre jaNAya che.) (uparokta gAthArthano) bhAvArtha kathAnakathI jANavA yogya che ane te (kathAnaka) A che : dvArikAnagarImAM kRSNanI mAtA devakIne potAnA putra vaDe pIvAtA stanavALI koIka strIne joIne otsukSya = kUtuhulajanya duHkha utpanna thayuM ke "te strIo dhanya che jeNIonA pIna stano dUdhamAM Asakta, bhoLA, vikasita mukhavALA, evA vaLI uchaLatI DokavALA potAnA putro vaDe pIvAya che. durbhAgyavALI evI mane vaLI A = bhAgya (prApta) na thayuM.'' ane (A rIte) du:khI (evI teNI) kRSNa vaDe jovAI. teNe praNAma karIne kahyuM ke, "he mAtA ! A zuM che ?'' tethI teNI vaDe potAnA mananI vAta (kRSNane) kahevAI. "tArA manoratho huM pUrNa karuM = karIza'' ema kahIne tenA vaDe devanI ArAdhanA karAI. (pragaTa thayela) te deve kahyuM - 'svargathI cyavela putra thaze. paraMtu (te bhAvI putrano jIva) janmAntaramAM abhyAsa karAyela zubha karmavALo che. (arthAt svarganA bhavathI pahelAnA bhavomAM A jIve zubhakAryono vizeSa abhyAsa karyo che) tethI lAMbokALa gharamAM raheze nahIM. (arthAt saMsAra tyAgI saMyamI banaze.)'' te sAMbhaLIne kRSNa vaDe devakIne (deve kaheluM) kahevAyuM. eNI vaDe svIkArAyuM. (eTale ke 'bhale putra saMsAra tyAgI saMyamI banaze to paNa mAre putra joIe kemake mAre to dugdhapAna karAvavAno manoratha pUro karavo che.'' ema kahIne vAta svIkArI lIdhI.) tyArabAda hAthInA svapnathI sUcita garbha utpanna thayo. krame karIne bALaka janmyo... 'gajasukumAra' e pramANe (te bALakanuM) nAma karAyuM. te yauvanane pAmyo (tyAre) mAtA-pitA vaDe somila nAme brAhmaNanI putrIne viSe udghAhita karAyo. = brAhmaNanI putrI sAthe tenuM lagna karAyuM. te gajasukumAra IndrajALanI jema AkhA jagatane asAra mAnato, vaiSayikasukhane viDaMbanAtulya (nirarthaka) mAnato (ane) gharane kArAgRha jevuM vicArato mAtA-pitAnA AgrahathI teTalo kALa = thoDo kALa (gharamAM) rahyo. pachI mAtA-pitAne potAno abhiprAya = IcchA jaNAvIne ane vividha upAyo vaDe temane sambhAvya = samajAvIne mAtA, patnI ane kRSNa vaDe rajA apAyela (te) bhagavAna neminAthanA caraNomAM pravrujita thayA. grahaNazikSA ane Asevana zikSAthI abhyasta paripakva thaye te gajasukumA2 muni eka vakhata dvArikAmAM ja smazAnamAM kAyotsarga vaDe rahyA. koIpaNa = Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe te sthAne AvelA somila vaDe te jovAyA. "mArI dIkarIne paraNIne A duSTAtmAe tyajI dIdhI.." A pramANe (vicAratA) Ano = somilano krodha samullasita = atyaMta pragaTa thayo. - tyArabAda mATIthI mastakane viSe veNana = pAghaDI-sApho karIne, temAM saLagatA aMgArAne nAMkhIne e jato rahyo. Itara = gajasukumArane paNa "are! mArA nimitte A koIka bicAro ghora = bhayaMkara narakamAM paDaze" e pramANe zubhabhAvanArUpI pavanathI (jANe ke) phUMkAyela evo (mastaka parano) agni saLagate chate, jANe ke tenI = mastaka paranA agninI sahAyavALo na hoya evo zukladhyAnarUpI agni vadhyo.. (= mastaka para agni joramAM saLagatA muni zukladhyAnanI dhArA para caDhyA.) (agni e jema zarIra bALyuM tema) taUT = gajasukumAra vaDe cAra ghAtikarmo baLAyA. kevalajJAna utpanna thayuM. zelezI para AruDha thayA. AyuSya pUrNa thayuM. mokSane pAmyA. bIjA divase viSNu = kRSNa vAsudeva bhagavAnanA vaMdana mATe AvyA. tenA vaDe munio sahita prabhu vaMdAyA. pachI "gajasukumAra kyAM che?" A pramANe bolatA tene bhagavAna vaDe kahevAyuM ke : "tenA vaDe = gajasukumAra vaDe svakArya = mokSa sAdhI levAyuM." kRSNa bolyA "kevI rIte?" tyArabAda bhagavAna vaDe temano vRttAnta = prasaMga kahevAyo. kRSNa kahyuM, "konA vaDe A karAyuM?" bhagavAne kahyuM, "tane joIne jenuM mastaka phATI jaze (tenA vaDe karAyuM.)" (samavasaraNathI nIkaLIne) punaH dvArikAmAM pravezatA kRSNavaDe bhayathI atyaMta bhAgato somila jovAyo. kRSNanA darzanathI pragaTa thatAM atyaMta bhayavALA tenuM mastaka phATI gayuM. pa4 | (A pramANe "kSamA e mokSanuM kAraNa che' A vAta mokSe gayela gajasukumAranA dRSTAMta dvArA graMthakArazrIe jaNAvI.) evamanyairapi sAdhumiH kSamA kartavyetyupanayaH / tathA cAha - rAyakulesu vi jAyA, bhIyA jara-maraNa-gaDhbhavasahINaM / sAhU sahaMti savvaM, nIyANa vi pesapesANaM // 55 // rAyakulesu vi0 gAhA : rAjakulAnyugrAdIni teSvapi, AsatAmanyeSu, jAtA utpannAH sAdhavaH sarvaM sahanta iti yogaH, kimbhUtAH santaH?, jarA vayohAni:, maraNaM prANatyAgaH, garbhavasatirjananIjaThare vasanaM, jarA ca maraNaM cetyAdidvandvaH, tAbhyo bhItAstrastAH, paJcamyarthe SaSThI prAkRtatvAt, kiM? sahante nIcAnAmapi nindyajAtInAmapi, te'pi prAptarddhayaH pUjyAH syurityata Aha-preSyANAmapi parakarmakRtAM ye preSyAste preSyapreSyAsteSAM sambandhi durvacanatADanAdikamiti gamyate / / 55 // / avataraNikA : A pramANe(= gajasukumAra muninI jema) anya sAdhuovaDe paNa kSamA karavA yogya che. A upanaya = niSkarSa che. tathA = ane graMthakArazrI te ja pramANe kahe che ke : Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthArtha : rAjakuLomAM paNa janma pAmela, jarA, maraNa ane garbhAvAsathI DarelA sAdhuo nindajAtivALA vaLI dAsanA paNa dAsonA saMbaMdhI sarva sahana kare che. / 55 / TIkArca H ugrakuLa, bhogakuLa vi. rAjakulomAM paNa utpanna thayelA sAdhuo sarva sahana kare che. A pramANe yoga = anvaya karavo anya kuLamAM utpanna thayelAnI vAta to javA do. eTale ke kaSTa sahana karavAnA abhyAsavALA majUra loko to sarva sahe ja paNa rAjakuLamAM utpanna thayelA paNa sAdhuo sarva sahe. (gAsatAM... dvArA ''i zabdano artha batADyo). prazna : kevA chatAM rAjakulotpanna sAdhuo sarva sahe? uttara : jarA = vayahAni = vRddhatva, maraNa = prANatyAga = mRtyu, garbhavasati = mAtAnI kukSimAM rahevuM. ahIM karI marajha zarmavati rUti gAmaUArmavasataya: I A pramANe dvanda samAsa karavo. A badhAthI DarelA (evA sAdhuo badhuM sahana kare.) (prazna H gAthAmAM to SaSThI vibhakti batAvI che to paMcamImAM artha kevI rIte karAya?). uttara : gAthAmAM je SaSThI vibhakti batAvI che te paMcamI vibhaktinA arthavALI jANavI. arthAt eno paMcamI vibhakti pramANe artha karavo. (prazna : A rIte vibhaktino vyatyaya kevI rIte karAya?) uttara : juo, gAthA prAkRtabhASAmAM che. tethI prAkRta bhASAne lIdhe A rIte vibhakti vyatyaya thato hoya che. prazna : jarA - maraNa - garbhavasatithI DarelA sAdhuo zuM kare? uttara : sahana kare. (prazna : zuM sahana kare?) uttara : nIca = ni jAtivALA evA paNa, vaLI zreSya = pArakAnA kAmo karanArA arthAt dAso, tenA paNa je dAso hoya te zreSTha prakhya kahevAya, te dAsa-dAsonA sambandi durvacana, tADana = mAravuM vi. sahana kare. gAthAmAM durvacana, tADanAdi batAvAyela nathI chatAM prastutanA AdhAre jaNAya che. vizeSArtha: (1) nIvAnAmapi - "nindajAtivALAnA paNa saMbaMdhi sahana kare" ahIM upazabdathI tenI uparanA = thoDI sArI jAtivALA loko saMbaMdhI to sahana kare ja, A lokone paNa sahana kare" ema samajavuM. (2) nindajAtivALA paNa Rddhine prApta kare tyAre "nANAM vagarano nAthIyo, nANe nAthAlAla' nyAye pUjya bane ane to tenA durvacanAdinA sahana karavAmAM nIcasaMbaMdhi sahana karyuM na kahevAya. AvuM na thAya e mATe bIjuM pesapesAI vizeSaNa graMthakArazrIe batAvyuM. dAsanA dAsa hoya te RddhimAnuM na hoya tethI temanA durvacanAdinA sahanamAM nIcanuM sahana karyuM ja kahevAya ethI phesapesA evuM bIjuM vizeSaNa kahyuM. namoDastu ta ninazAsanAya che Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdhyAyopayogI pustako (sAdhana grantho (1) kalyANa maMdira (2) raghuvaMza (1-2 sarga) (3) kIrAtArjanIya (1-2 sarga) (4) zizupAlavadha (12 sarga) (5) naiSadhIyacaritam (1-2 sarga) zloka, artha, samAsa, anvaya, bhAvArtha sahita. nyAya siddhAMta muktAvali (bhAga 1-2) gujarAtI vivecana sahita. vyAtipaMcaka... candrazekharIyAvRtti sahita siddhAnta lakSaNa (bhAga 1-2)... candrazekharIyAvRtti sahita sAmAnya nirukti (gujarAtI vivecana) vicchedakatvanirukti (gujarAtI vivecana) Agama grantho. oghaniryukti (bhAga 1-2) droNAcArya vRtti + gujarAtI bhASAMtara (pratAkAre) o.ni. sAroddhAra (bhAga 1-2) viziSTa paMktio upara vivecana (pratAkAre) dazavaikAlika satra (bhAga 1 thI 4) hAribhadrIvatti + gujarAtI bhASAMtara Avazyaka niryukti (hAribhadrI vRtti - gujarAtI bhASAMtara sahita bhAga 1 thI 8) uttarAdhyayana sUtra (adhyayana-1) (zAMtisUrivRtti - gujarAtI bhASAMtara sahita) siddhAntaravivuM. (oghaniryuktinI viziSTa paMktionuM rahasya pragaTa karatI navI saMskRta TIkA) saMyama-adhyAtma-pariNatipoSaka grantho sAmAcArI prakaraNa (bhAga 1-2) candrazekharIyAvRtti gujarAtI bhASAMtara sahita (dasavidha sAmAcArI) yogaviMzikA candrazekharIyA vRtti sahita mumukSaone-nUtanadIkSitone-saMyamIone atyaMta upayogI pustako -munijIvananI bALapothI (bhAga 1-2-3)saMvigna saMyamIonI niyamAvalI * have to mAtra ne mAtra sarvavirati. gurUmAtA, vaMdanA, zaraNAgati * mahApaMthanA ajavALA ! A naveka pustako pratyeka virATa jAge che tyAre tribhuvanaprakAza mahAvIra deva mahAbhiniSkramaNa, uMDA aMdhArethI, virAganI mastI | AtmArthIe avazya vAMcavA jevA che. *dhana te munivarA re...(dasavidha zramaNadharma para 108 kaDI + vistRta vivecana * vizvanI AdhyAtmika ajAyabI (bhAga 1-2-3-4)...(500 AsapAsa zreSTha prasaMgo) - aSTapravacana mAtA...(ATha mAtA upara vistRta vivecana) 0 AtmakathAo * mahAvrato...(pAMca mahAvrato upara vistRta vivecana) zalyoddhAra (saMyamanA aticAronI sUkSma noMdha) - AtmasaMprekSaNa...(AtmAnA doSo kevI rIte jovA ? pakaDavA ? enuM virATa varNana) * mamakSaone mArgadarzana...(dIkSA levAmAM naDaratabhUta banatA aneka praznonuM samAdhAna.) 350 gAthAnuM stavana (bhAga-1-2-3)...pAMca DhALa upara vistRta vivecana sahita - supAtradAna viveka (zrAvikAone bheTamAM ApavA-sAcI samaja ApavA maMgAvI zakazo.) * AtmakathA (viratidUtanI 11 AtmakathAono saMgraha) dazavaikAlikacUlikAnuM vivecana zalyoddhAra (AlocanA karavA mATe upayogI sUkSmatama aticAra sthAnono saMgraha) *uvavUha (prasannatA, prazaMsA, prayatnano triveNI saMgama.) viratidUta mAsika 1 thI 120 aMkano Akho seTa jene paNa joie, te meLavI zake che.... | Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R ad O OOOOOOOOOOOOOOOOOO upAdemIlI motInI mALAthI gaLuM zobhe, upadezonI mALAthI saMyamInuM hRdaya zobha000 avadhijJAnI dharmazAsagaNi mahAre racelI pa44 gAthAo adabhuta motIo che. e tamAma motIone zobhAvanAra OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO. ane svarya vadhu zobhanAra siddharSigaNivaryajInI vRtti ! sau saMyamIo A mALAne kaMThastha kare evI namra abhyarthanA ! DOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO