Book Title: Shrimad Rajchandra Atmakatha
Author(s): Shrimad Rajchandra Ashram Agas
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/011623/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ........ va AtmakathA zrImada zajacaMdre Azrama agAsa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakamanubhAI bha. modI, pramukha, zrImad rAjacaMdra Azrama, sTe agAsa, po. bArIA vAyA-ANada (gujarAta) vikrama saMvata prathamavRtti-prata 3000 IsvI sana 1979 vIra saMvata 2035 2505 mudrakayunivarsiTI presa, vallabhavidyAnagara - Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtamUrti zrI subhAgya / 1 12 ka kara - che. * ja :. - v 30 - T ja - ma - ma ma 1 pa 1. AkS {eLche Di. : Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa-patrikA "paramArthanA akhaMDa nizcayI, niSkAmasvarUpa rAyacaMdanA vAravAra smaraNarUpa, mumukSu purue ananya preme sevana karavA yogya, parama saraLa ane zAMtamUrti evA zrI *subhAgya temanA pratye--" he zrI bhAgya ! tArA satsamAgamanA anugrahathI AtmadazAnuM smaraNa thayuM te arthe tane namaskAra karuM chu" A zabdothI jemanA sabadhe zrImade ullekha karela che, jemaNe zrImad saMbadhI eka pattAmAM potAnI grAmya bhASAmAM kahela che ke "ApanI samarathAI adbhuta che. te vize kAI lakhI zakato nathI. jANe che te jANe che ke jANe che te mANe che." jemanA Atmapayoga arthe tattvajJArarUpe zrImade doDha divasamAM 'AtmasiddhizAstra' racI mokalyuM hatuM, jemanI pAse potAnuM ghaNuMkharu hRdaya khelyu hatu ane A AtmakathAno ghaNo bhAga jemanA uparanA patromAne che te zrI sobhAgyane parama premabhaktie A laghu AtmakathA arpaNa - hemacaMda karazI mahetA * sadUgata zrI "subhAgya"nuM nAma sebhAgaca da lallubhAI hatuM teo kAThiyAvADamAM mULI pAse sAyalAnA rahIza hatA. ane zrImadanA hayAtI kALamAM-saMvata 153mAM -temano dehotsaga thayo hato Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA zrI hemacada TokarazI mahetAe sa 1993mA "zrImad rAjacaMdra" gathamAthI saMzodhana karI "zrImad rAjacaMdra AtmakyA" nAmathI eka pustaka prakAzita karela te keTalAya vakhatathI aprApya hovAthI tenI A navIna AvRtti zrImad rAjacaMdra Azrama agAsa taraphathI prasiddha karavAmAM Ave che zrI hemacaMda TokarazInuM prathamavRttinuM nivedana A sAthe Apela che jethI pustakano paricaya saheje thaze A pustakamAM dareka patranA mathALe DAbI bAjunA koMsamAM Apela Aka "zrImad rAjacaMdra" grathanI Azrama-prakAzita AvRtti pramANe che paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhunA AtyaMtara jIvanane temanA ja vacano dvArA khyAla ApavA karela A yatkiMcit prayatna sarva mumukSuone prerakarUpa bano e ja zubhecchA. --prakAzaka Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamavRttinuM nivedana zrImad rAjacaMdranuM jIvana prathArUDha thayeluM jovAnI icchA ghaNA jijJAsunI che, tathApi te icchAne anukULa thavuM zakya jaNAyuM nathI, kemake teozrInuM jIvana mukhya karI Abhyatara dazAno viSaya hoI tevI AtyaMtara dazAnuM citra AlekhavuM te vizeSa nahIM to tathArUpa dazA ane sAmarthyadhAraka mahAzayonuM kArya che, sAmAnya buddhinuM nathI. temanA vicAronA pRthakkaraNapUrvaka hAda zodhavA mATe ane pachI tene eka jIvanavratanA ghATamAM mUkavA mATe teonA samAgamamA AvelA koI koI sajajanoe yatna karI joyAM che, tathApi teoe te kArya potAnI zakita uparAMtanu anubhavamAM AvatAM potAnA te prayatno atyAra sudhImAM to paDatA mUkyA che.- (murabbI manasukhalAla ravajIbhAI--rAjajayaMti prastAvanA). zrImannA bAhya vyApArI gRhastha-jIvana uparathI temanI aNIzuddha nItimattA-prAmANikatA jaNAze, paraMtu teonI Atmika AtyaMtaradazAno khyAla AvI nahIM zake, teonu Abhyatara jIvana jANavA mATe teone lakhelA patro ane lekhe ja mAtra sAdhana gaNI zakAya A patro vagere "zrImad rAjacaMdra" graMthamAM ekatrita karI apAyA che temAMthI teoe potAnA agata jIvana, vyApAra-vyavahAra, ane AMtarika dazA saMbaMdhe je je udgAre judI judI vyaktio paratvenA patromAM lakhelA temAno keTaloka bhAga ekatrita karI zabdaza A pustakamAM Apyo che, jethI teonI agata sthiti kevA prakAranI hatI ane bAhya vyavahAramAM kevI rIte temane rahevuM paDatuM hatuM tene kAMIka khyAla Avaze taduparAta zrImanA Atmika jIvananI ucca utkrAMti dareka mahApuruSane thAya che tema uttarottara thaI hatI e temanA hRdayadgArane kramabaddha vicAratAM spaSTa jaNAI Avaze. bAkI te zodhaka dRSTie temanA badhA lekho ane jIvanaprasaMge vagere tapAsI te upara vizeSatAthI temanuM braha Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanavRttAnta lakhavAmAM Ave te tenAthI temanA jIvana upara bahu prakAza pADI zakAya tevuM che e kArya koI zodhaka mahAzaya karaze mArI zakita uparAMtanu che. thoDAka vakhata pahelA bhAI gopAladAsa desAIe "zrImadbhI jIvanayAtrA" ane "zrImad rAjacaMdranA vicAromAM teonuM jIvanacaritra ApavA prayatna karyo che. paNa te bahu upalaka dRSTie thayo che ghATakopara, zrImad janmatithi che. sa 1993 - hemacaMda TokarazI mahetA * "zrImad rAjacaMdra jIvanakaLA" nAmanuM pustaka A Azrama taraphathI prakAzita thayela che jemAM zrImadunA jIvanaprasagane vyavasthita ane suMdara rIte saMgraha karavAmAM Avelo che Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahaja noMdha je puruSa A graMthamAM sahaja nodha kare che te puruSa mATe prathama sahaja te puruSa lakhe che tenI hamaNA evI dazA ataragamAM rahI che ke kaIka vinA sarva sasArI icchAnI paNa teNe vismRti karI nAkhI che te kaIka pAmyo paNa che, ane pUrNane parama mumukSu che chellA mArgane ni zaka jijJAsu che hamaNA je AvaraNo tene udaya AvyA che, te AvaraNothI ene kheda nathI paraMtu vastubhAvamA thatI madatAne kheda che te dharmanI vidhi, arthanI vidhi, kAmanI vidhi ane tene AdhAre mokSanI vidhine prakAzI zake tevo che thoDA puruSane prApta thayo haze evo e kALano kSayopazamI puruSa che. tene potAnI smRti mATe garva nathI, tarka mATe garva nathI tema te mATe teno pakSapAta paNa nathI, tema chatA kaIka bahAra rAkhavuM paDe che tene mATe kheda che tenuM atyAre eka viSaya vinA bIjA viSaya prati ThekANuM nathI, te puruSa jo ke tIkSaNa upayogavALo che tathApi te tIkSNa upayoga bIjA koI paNa viSayamAM vAparavA te prIti dharAvate nathI -"zrImad rAjacaMdra hAthanedhamAMthI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAtmadazA" dhanya re divasa A aho, jAgI re zAti apUrva re, daza varSa re dhArA ulasI, mo udayakarmane garva re dhanya0 ogaNIsase ne ekatrI, Avyo apUrva anusAra re, ogaNIsase ne betAlIsa, adbhuta vairAgya dhAra re dhanya) ogaNIsase ne suDatAlIse, samakita zuddha prakAzya re, zruta anubhava vadhatI dazA, nijasvarUpa avabhAsyu re. dhanya0 tyAM Avyo re udaya kAramo, parigraha kArya prapaca re; jema jema te haDaselIe, tema vadhe na ghaTe eka raca re dhanya vadhatuM ema ja cAliyu, have dIse kSINa kAI re, krama karIne re te jaze, ema bhAse mana mAhi re. dhanya) yathAhetu je cittano, satyadharmane uddhAra re, thaze avazya A dehathI, ema thayo niradhAra re dhanya0 AvI apUrva vRtti aho, thaze apramatta yoga re, kevaLa lagabhaga bhUmikA, sparzIne dehaviyoga re dhanya0 avazya karmane bhAga che, bhegavavo avazeSa re, tethI deha eka ja dhArIne, jAzuM svarUpa svadeza re dhanya0 - zrImad rAjacaMdrajha hAthanodhamAthI * A svAbhadazAnA pade zrImade potAnA dehotsarga pahelAM cAra varSa agAu (saMvata 1953mAM) lakhyA hatA. A pade zrImanA hastAkSaramAM bhinna bhinna avasthAnA citrapaTamAM vacce Apela che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SH into LIKA MATHARVAR - PRIVERY HIRENA - / HE MTML JHANIK - 5 LE AUON V4 3 . CRA E Hd tHum | busin 10411 MIER -2 ARKARImeani 52 Arnistart urces unt RAN somana 24 AM 40ROIN armytm24 4. maith P.WALI. TutOM Rituatar Ky. . 55) 04 A " Ban " ORATE 15.1 E MIA r mAjAmanyarUpa bhImAmarAmacandra minabhi aparayA yayANAzAsaugaSTa) disam924 kArtika zu. daha pirApa rAjapATa (sAga) - rimeya 77 yatra kRSNa IMES DNKKANDIKAR WITEKARY WADI BUMABAY Nt zrImad rAjacaMdra bhinna bhinna avasthA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma : visa 1924 zrImad rAjacdra dehavilaya : vi sa 1954 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra AtmakathA [ 89 ] [mu`baI, kArataka suda 15, 1946 ] savata 1924 nA kAnaka sudi 15, ravie mAro janma hAvAthI Aje mane sAmAnya gaNatarIthI bAvIsa varSa pUrA thayA khAvIsame varSa bAvIsa varSanI alpavayamA me aneka raga AtmA sabavamA, mana lakhela vacarcA sabanamA, vacana sabaMdhamA, tana sabaMdhamA ane vana sabaMdhamA dIThA che nAnA prakAranI sRSTiracanA, nAnA prakAranA sasArI mejA, anatadukhanu mULa, e badhAnA aneka prakAre mane anubhava thayo che samartha tattvajJAnIoe ane samartha nAstikoe je je vicAro karyA vicAga kevA che te jAtinA aneka vicAro te alpavayamA me karelA che mahAna karyAM? cakravartIe karelA tRSNAnA vicAra ane eka nispRhI mahAtmAe karelA nispRhAnA vicAra me karyA che amaratvanI rhAiddha ane kSaNikatvanI siddhi khUba vicArI che alpavayamA mahat vicAro karI nAkhyA che mahat vicitratAnI prApti thaI che e saghaLu bahu gaMbhIra bhAvathI Aje huM dRSTi daI jou chu te prathamanI mArI UgatI vicAra zreNI, AtmadazA ane Ajane AkAza-pAtALanu atara che, prathamanI ane tenA cheDe ane AnA cheDo koI kALe jANe maLyA maLe tema nathI atyAranI dazAmA paNa Aca karaze ke eTalI badhI vicitratAnu koI sthaLe lekhana citrata karyuM che ke nahIM? te! tyA eTalu ja kahI zakIza ke lekhana~~ citrana saghaLu smRtinA citrapaTamA che bAkI patra-lekhinIne samAgama karI jagatamAM darzAvavA prayatna karyuM nathI di hu ema samajI zaku chu ke te vaya--caryA janasamUhane bahu upayogI, punaH puna: vaya-carcAnuM manana karavA yogya, ane pariNAme teo bhaNIthI mane zreyanI prApti janasamUhane thAya tevI che, paNa mArI smRtie te parizrama levAnI mane cAkhkhI upayAgIpaNuM aMtara Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rama caryA dazA zrImad rAjacaMdra-AtmakathA nA kahI hatI, eTale nirUpAyatAthI kSamA icchI lauM chuM. pArirAmika vicArathI te smRtinI IcchAne dabAvI te ja smRtine samAvI, te vaya-caryA dhIre dhIre banaze te, avazya dhavaLa-patra para mUkIza, tapa, samuccayavayacaryA sabhArI jauM chuM - sAta varSa sudhI ekAta bALavayanI ramatagamata sevI hatI sAtathI agIyA- eTalu mane te veLA mATe smRtimAM che ke vicitra kalpanA-kalpa dhAnA nAnuM svarUpa te hetu samajyA vagara-mArA AtmAmA thayA karatI hatI ramatagamatamAM paNa vijaya meLavavAnI ane rAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI parama jijJAsA hatI. vastra paheravAnI, vartanamAM videhI svaccha rAkhavAnI, khAvApIvAnI, sUvAbesavAnI, bavI videhI dazA hatI, chatAM hADa garIba hatu e dazA haju bahu sAbhare che. atyAranuM vivekI jJAna te vayamAM hota to mane mokSa mATe gajhI jijJAsA raheta nahIM evI niraparAvI dazA hovAthI puna puna te sAMbhare che sAta varSathI agiyAra varSa sudhIno kALa keLavaNI levAmAM hato Aje mArI smRti jeTalI khyAti bhogave che, teTalI khyAti bhogavavAthI te kaIka aparAvI thaI che, paNa te kALe keLavaNamAM baLa- niraparAdhI smRti hovAthI eka ja vAra pAThanuM avalokana karavu vAra Rtti paDatuM hatuM, chatAM khyAtino hetu nahato, eTale upAdhi bahu ochI hatI ramRti evI baLavattara hatI ke jevI smRti bahu ja thoDA manuSyomAM A kALe, A kSetro haze abhyAsamAM pramAdI bahu hato vAtaDAhyo, ramatiyALa ane AnadI hato pATha mAtra zikSaka vacAve te ja veLA vAcI teno bhAvArtha kahI jato e sarvathI ekatva- bhaNInI nizcitatA hatI te veLA prIti-saraLavAtsalyatA mArAmA bahu hatI, sarvathI ekatva icchata, sarvamA bhrAtRbhAva hoya to ja sukha, e mane svAbhAvika AvaDyuM hatu lokomAM koI paNa prakArathI judAInA aDDo joto ke mAru ata narava raDI paDatu te jAma ekAya- bhalI cAre te ja vasatiyALa ane A abhyAsamAM pramANa bhAva Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavitA zrImad rAjacaMdra-AtmasthA veLA kalpita vAto karavAnI mane bahu Teva hatI AThamA varSamAM AThamA varSe meM kavitA karI hatI, je pAchaLathI tapAsatA samApa hatI abhyAsa eTalI tvarAthI karI zakyo hato ke je mANase abhyAsamAM mane prathama pustakane badhA devo zarU karyo hato, tene ja gujarAtI vara keLavaNI Thoka pAmIne te ja copaDIno pAcho me bodha karyo hato tyAre keTalAka kAvyagraMtho me vAgyA hatA temaja aneka prakAranA bodhagra-nAnA-ADAavaLA me joyA hatA, je prAye haju smRtimAM rahyA che tyAsudhI mArAthI svAbhAvika rIte bhadrikapaNuM ja bhadrikapaNuM sevAyuM hatuM, hu mANasa jAtane bahu vizvAsu hato, svAbhAvika mRSTiracanA para mane bahu prIti hatI mArA pitAmaha kRSNanI bhakita karatA hatA. temanI pAse te vayamAM kRSNakIrtananA pado me sAbhaLyA hatA, temaja judA judA avatAromAM avatAro sabadhI camatkAro sAbhaLyAM hatA, jethI mane bhakitanI mAta sAthe te avatAramAM prIti thaI hatI, ane rAmadAsajI nAmanA kaThI baMdhAvavI sAdhunI samIpe me bALalIlAmA kaMThI baMdhAvI hatI, nitya kRSNanA darzana karavA jato, vakhatovakhata kathAo sAbhaLate, vAraMvAra AvatAro saMbadhI camatkAramA hu meha pAmate ane tene paramAtmA mAnato, jethI tenu rahevAnuM sthaLa jovAnI parama jijJAsA hatI tenA saMpradAyanA mahata hoIe, sthaLe sthaLe camatkArathI harikathA karatA hoIe ane tyAgI hoIe te keTalI majA paDe ? e ja vikalpanA thayA karatI, temaja kaI vaibhavI bhUmikA jo ke samartha vaibhavI thavAnI icchA thatI, "pravINasAgara' nAmano graMtha tevAmA me vAcyo hato, te vadhAre samajapo nahoto, chatA strI sabadhI nAnA vikalpo kevA prakAranA sukhamAM lIna hoIe ane nirupAdhipaNe kathAkathana zravaNa thatA ? karatA hoIe to kevI AnaMdadAyaka dazA, e mArI tRSNA hatI gujarAtI bhASAnI vAcanamALAmAM jagakartA sabaMdhI keTaleka sthaLe jagatakartAnI bodha karyo che te mane daDha thaI gayo hato, jethI jaina loko bhaNI mArI daDhatA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA hate re jeno bhaNI bahu jugupsA hatI, banAvyA vagara koI padArtha bane nahIM mATe jaina jugupsA loko mUrkha che, tene khabara nathI temaja te veLA pratimAnA athalo A - ddhALu lokonI kriyA mArA jovAmAM Avato hatI, jethI te kriyAo malina lAgavAthI hu tethI bIte hatA, eTale ke te mane priya nahotI janmabhUmikAmA jeTalA vANiyAo rahe che, te badhAnI kuLa zraddhA bhinna bhinna chatA kaIka pratimAnA azraddhALune ja lagatI pAnA phena hatI, ethI mane te lokono ja pAnAro hato pahelethI samartha zaktivALA ane gAmano nAmAMkita vidyArthI loko mane galatA, tethI mArI prazasAne lIve cAhIne tevA maDaLamAM besI mArI capaLazakti darzAvavA huM prayatna karo. kaMThIne mATe vAraMvAra teo mArI hAsyapUrvaka TIkA karatA, chatA hu teothI vAda karato ane samajaNa pADavA prayatna karato paNa haLave haLave mane temanA pratikamaNasUtra jenanA pustakanA ityAdika pustako vAMcavA maLyA, temA bahu vinayapUrvaka sarve paricayathI te jagatajIvathI mitratA IcchI che tethI mArI prIti temAM paNa thaI tarapha ci ane pelAmAM paNa rahI haLave haLave A prasaga vaLe. chatA svaccha rahevAnA temaja bIjA AcAra-vicAra mane vaiSNavanA priya kaThI karI na hatA ane jagakartAnI zraddhA hatI tevAmAM kadI tUTI gaI, eTale ba vAvavI pharIthI me bAdhI nahIM. te veLA bAvavA na bAdhavAnuM kaMI kAraNa ke zibu nahatu A mArI tera varSanI vayanI carcA che pachI mArA pitAnI dukAne besatA ane mArA akSaranI chaTAthI kacchadarabArane utAre mane lakhavA mATe bolAvatA tyAre huM tyAM jato dukAne me nAnA prakAranI lIlAlahera karI che ane pustako vAMcyA che, rAma ityAdikanAM caritro para kavitAo racI che, sasArI tRSNAo karI eNuM avina che, chatA koIne me ochAadhika bhAva kahyo nathI, ke koIne kahevuM -devuM chuaviku taLI dIvuM nathI, e mane gesa sAbhare che [ 82] [ vi. saM 1945] dukhiyA manuSyanuM pradarzana karavAmAM AvyuM hoya to khacIta Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA tenA zirobhAgamA hu AvI zaku A mArAM vacane vAcIne koI vicAramAM paDI jaI, bhinna bhinna kalpanAo karaze ane kA to bhrama gaNI vALaze, paNa tenuM samAdhAna ahIM ja TapakAvI dauM chu tame mane strI sabavI kaI du kha lekhazo nahIM, lakSmI sabadhI du kha lekhazo kevA prakAranuM nahIM, putra sabadhI lekhazo nahIM, kIrti sabadhI lekhazo nahIM, bhaya a ra ga duHkha sabadhI lekhazo nahIM; kAyA sabadhI lekhazo nahIM, athavA sarvathI ug * lekhazo nahIM, mane dukha bIjI rItanuM che te darada vAtanuM nathI, kaphanuM nathI ke pittanuM nathI, te zarIranuM nathI, vacananu nathI ke mananu nathI gaNo te badhAMyanuM che ane na gaNe te eketu nathI, paraMtu mArI vijJApanA te nahIM gaNavA mATe che, kAraNa emA koI era marma rahyo che tame jarUra mAnajo, ke hu vinA-divAnapaNe A kalama calAvu chu rAjacadra nAmathI oLakhAto vavANiyA nAmanA nAnA gAmane, lakSamImA savAraNa evo paNa Arya tarIke oLakhAtA dazAzrImALI-vaizyane putra gaNAuM chu A dehamAM mukhya be bhava karyA che, amukhyano hisAba nathI nAnapaNanI nAnI samajaNamA koNa jANe kyAthI moTI kalpanAo AvatI sukhanI jijJAsA kevA sukhanI paNa ochI nahotI, ane sukhamA paNa mahAlaya, bAgabagIcA, IcchA hatI? lADIvADInA kaIka mAnyA hatAM, moTI kalpanA te A badhuM zuM che tenI hatI te kalpanAnuM eka vAra evuM rUpa dIThuM , punarjanma nathI, pApa nathI, puye nathI, sukhe rahevu ane sasAra bhagavo e ja kRtakRtyatA che emAMthI bIjI pacAtamAM nahIM paDatAM, dharmanI vAsanAo kADhI nAkhI koI dharma mATe jUnAdhika ke zraddhAbhAvapaNuM azraddhAbhAva thavo rahA nahIM thoDo vakhata gayA pachI emAthI ora ja thayuM je thavAnuM me lakhyu nahotu, tema te mATe mAga khyAlamAM hoya evuM kaI mAru prayatna paNa nahetu, chatA acAnaka pheraphAra thayo, koI ora anubhava thayo ane je anubhava prAye zAstramAM lekhita na hoya, jaDavAdIonI kalpanAmAM paNa nathI, tevo hato te krame karIne vadhyo, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA eka tuM hi hi vadhIne atyAre eka "tuti nahi'no jApa kare che. have ahIM mAsudhI pahoMcavuM dhAna thaI jaze AgaLa je maLyA na hoya, athavA bhayAdika karo, tethI du kha kare tevuM kaI nathI, ema khacIta rasamajAze strI zivAya mukhya be dhana bAjo koI padArtha khAna karIne mane rokI zakato nathI bIjA koI strInuM e ja pa amArI bAne mArI prIti meLavI nathI. tema koI bhaye mane kAraNe upAdhi bahalAe gheryo nathI strInA samayamAM jijJAsA ora che ane vana era che eka paze te keTalAka kALa sudhI sevana karavuM gammata karyuM che tathApi nyA sAmAnya prIti-aprIti che paNa dukha e che ke jijJAsA nathI, chatA pUrvakarma kA ghere che? eTalethI patanuM nathI, paNa tene lIdhe nahIM gamatA padArthone jovA, mUghavA, sparzavA paDe che ane e ja kAraNathI prAye upAdhimAM besavuM paDe che aMtaragacaryA mahArabha, mahAparigraha, kodha, mAna, mAyA, lobha ke evu tenu kahevAnA pAtronI gatamAM kaI ja nathI ema vismarAdhyAna karavAthI paramAnada durlabhatA rahe che tene uparanA kAraNathI jovA paDe che e mahA kheda che. ataragacaryA paNa koI sthaLe khelI zakAtI nathI evA pAtronI durlabhatA mane thaI paDI e ja mahA dukhamatA kahe [ 50 | [ vavANiyA, mahA vada 7, zuka, 1945 ] - vairAgyabhaNInA mArA Atmavartana vize . pramANa zuM ApI zakIza? to paNa TUMkAmA ema jJAnInu je mAnya karelu " udaya vedAca, navA (tattva) sammata karIe, ke udaya AvelA prAcIna karmo bhoga- 1 dhAya tema vavA, nUtana na badhAya emAM ja ApaNu Atmahita che e zreNImAM ! vartavuM varNana karavA mArI prapUrNa AkAkSA che, paNa te jJAnIgama levAthI ke bAhya-pravRtti haju tene eka aza paNa thaI zakatI nathI Ata-pravRttiA game teTalI nirAgoNI bhaNI vaLatI hoya paNa bAhyane AdhIna hajI bahu vartavu paDe e dekhItuM che bolatA, cAlatA, besatA, UThatA ane koI paNa kAma karatA * laukika zreNine anusarIne cAlavuM paDe, jo ema na thaI zake te na ba dha Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA loka kutarkamAM ja jAya, ema mane bhave che. to paNa kaIka vairAgyamathI pravRtti pharatI rAkhI che tamArA saghaLAonuM mAnavuM mArI (vairAgyamayI) vatanamAM aTakAva vartAnAne mATe kAI vAdhAbhareluM che, temaja koInuM mAnavu mArI tene zreNI mATe zakAbharelu paNa hoya, eTale tame ityAdi vairAgyamAM jato aTakAvavA prayatna karo ane zekAvALA te vairAgyanA upekSita thaI gaNakAre nahIM, ethI kheda pAma sasAranI vRddhi karavI paDe, ethI mAruM mAnya ema ja che, ke satya ata karaNa darzAvavAnI prAye bhUmi taLe bahu ja thoDI jagyAe saMbhave che jema che tema AtmA AtmAmAM samAvI jIvana paryaMta samAdhibhAva saMyukta rahe, samAdhibhAvato pachI sasAra bhaNInA te khedamAM paDavuM ja nahIM hamaNA te saMyukta rauM tame juo cho tema chu sasArI pravartana thAya che te karuM chu dharmasabavI mArI vartana te sarvajJa paramAtmAnA jJAnamAM dazya thatI hoya te kharI, pUchavI joItI nahatI pUchatAM kahI zakAya tevI paNa nathI sahaja uttara Apavo ghaTe te Apyo che zu thAya che ane pAtratA kyA che? e jouM chu udaya AvelAM karmo bhegavu chu kharI sthitimAM haju ekAda aza paNa Avyo houM ema kahevu te AtmaprazasArUpa ja sabhave che [37] [mu baI bAdara, Ase, vada 2 guru, 1944 ] jagatane rUDuM dekhADavA anatavAra prayatna karyuM tethI rUDa thayu nathI kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che eka bhava jo AtmAnuM rUDa thAya tema vyatIta - karavAmAM jaze, to anata bhavanu sATu vaLI raheze, ema huM thAya tevI pravRtti laghutvabhAve samo chuM, ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che A mahAbaMdhanathI rahita thavAmAM je je sAdhana, padArtha cheSTha lAge, te grahavA e ja mAnyatA che, to pachI te mATe jagatanI anAnita thayA anukULatA-pratikULatA zuM jovI? te game tema bole paNa jagatawhAne AtmA jo badhanarahita thato hoya, samAdhimaya dazA pAmato hoya tyAga kama bhogavavA ja saMbhave che Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMda-AkayA te tema karI levuM eTale kIrti-apaDatI zarvakALane mATe rahita thaI zakAze atyAre e vagere emanA nA loTanA je vicAro mAre mATe pravarte che, te mane bAnamAM mRta che, paNa vikRta karavA e ja koskara che. tame nirbhaya rahejo mAre mATe che kaI kahe te gAbhaLI mana rahejo, teone mATe kaI zaka-harSa to nahIM je pukha para tamAro prazasta rAva che, tenA iSTadeva paramAtmA jina, mahAmergI pArzvanAthAdikanuM arajI rAkhajo ane saMkalpa-vikalpa- jema bane tema nirmohI thaI mudazAne Irajo jIvitavya ne jIvanarahita thavuM pUrNatA sabavI kaMI makalpa-vikalpa ka nahIM paNa gura karavA A jagatanA saMkalpa-vikalpane bhUlI jaze, pArzvanAthAdika yogIzvaranI dazAnI ramRti karo, ane te ja abhilASA rAkhyA rahejo, e ja tamane punaH punA AzIrvAdapUrvaka mAne zikSA ke A alpajJa AtmA para te padane abhilASI ane te pupanA cararakamaLamAM tallIna thayela dIna ziSya che . *A tamAma mAnelA murabbI" mATe koI paNa prakAre harSa-zoka karazo nahIM, tenI irachA mAtra akalpa-vikalpathI rahita thavAnI ja che, tene ane A vicitra jagatane kaI lAgatu vaLagatu ke levA devA nathI eTale temAthI tene mATe game te vicAro badhAya ke bolAya, te bhaNI have RNamukta thavuM javA icchA nathI jagatamAthI je paramANu pUrvakALe bhegA karyA che te haLave haLave tene ApI daI -RNamukta thavu, e ja tenI sadA saupayogI, vahAlI, zreSTha ane parama jijJAsA che, bAkI tene kaI AvaDatu nathI te bIjuM kaI icchato nathI, pUrvakarmanA AdhAre pUrvakanusAra tenuM saghaLuM vicaravu che, ema samajI parama satApa rAkhaje, A vicaravuM vAta gupta rAkhaje kema ApaNe mAnIe chIe, athavA kema vartIe *lakhANamAM ke koI sthaLe AvA cina mUkyAM che te ema sUcavavA arthe che ke mULa lekhamAM amuka bhAga anya viSayaka hoI ahI mUkyo nathI -saMzodhaka Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA chIe te jagatane dekhADavAnI jarUra nathI, paNa AtmAne ATaluM ja pUchavAnI jarUra che, ke je muktine icche che te saMkalpa-vikalpa, rAga-pane mUka ane te mUkavAmAM tane kaI bAdhA hoya to te kahe te tenI meLe mAnI jaze, ane te tenI meLe mUkI deze. jyA tyAthI gaga-dveSa rahita thavuM e ja mAro dharma che [28 ] [mubaI ba dara, semavAra, 1943 } hajI mArA darzanane jagatamAM pravartana karavAne keTaloka vakhata che hajI hu saMsAramAM tamArI dhArelI karatA vadhAre mudata rahevAne daza dvAra viSe chuM jidagI sasAmA kADhavI avazya paDaze to tema karIzuM hAla vicAre te ethI vizeSa mudata rahevAnuM banI zakaze pacamakALamAM pravartana karavAmAM je je camatkAre joIe te ekatra che ane thatA jAya che hamaNA e savaLA vicAro kevaLa pavanathI paNa gupta rAkhajo [ ra7] [mubaI. saM 1943] vairAgyane lIdhe joItA khulAsA lakhI zakatA nathI hu kevaLa hRdayatyAgI chu thoDI mudatamAM kaIka adbhuta karavAne saMsArathI tatpara chu sasArathI kaTALyo chu ka TALavuM duniyA matabhedanA bavanathI tattva pAmI zakI nathI matabhedanA kAraNe anya sukha ane satya Anada te AmAM nathI te sthApana tatvanI aprApti thavA eka kharo dharma calAvavA mATe AtmAe jhapalAvyuM che. [35] [vavANiyA, zrAvaNa vada 0)), 1944] varmakaraNIno thoDo vakhata maLe che, Atmasiddhine paNa dinacaryA thoDA vakhata maLe che, zAstrapaThana ane anya vAcanane paNa thoDa vakhata maLe che, thoDo vakhata lekhanakriyA roke che, thoDA vakhata AhAra-vihAra-kriyA roke che, thoDe vakhata zaucakriyA roke che, cha kalAka nidrA roke che, thoDo vakhata manarAja roke che, chatA cha kalAka vadhI paDe che satsaMgano leza aza paNa nahIM maLavAthI bicAro A AtmA vivekaghelachA bhagave che Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhAzrama sa badha kuvA hatA? tattvajJAnanA viveka UgavA zrImad rAjacadra-AtmakathA [ 113 ] [ mubaI, vaizAkha vada 12, 1946] gRhAAmI jene laIne kahI zakAya che, te vastu ane mane te vakhatamA kaI ghaNA paricaya paDayo nathI, topaNa tenu banatuM kAyika, vAcika ane mAnasika valaNa mane tethI ghaNu kharu mamajAyu che, ane te parathI tene ane mAro sabadha asaMtApapAtra thayo nathI, ema jaNAvavAnA hetu evA cheke gRhAkAmanu vyAkhyAna sahaja mAtra paNa ApatA te sabadhI vadhAre anubhava upayogI thAya che, mane kaIka sAskArika anubhava UgI nIkaLavAthI ema kahI zaku chu ke mAro gRhAzrama atyAra sudhI jema asatoSapAtra nathI, tema ucita satASapAtra paNa nathI te mAtra madhyama che, ane te madhyama hAvAmA paNa mArI keTalIka udAsInavRttinI sahAyatA che. bAhya aprAdhAnya tAthe kheda 10 tattvajJAnanI gupta guphAnA darzana letA gRhAzramathI virakta thavAnuM adhikatara sUjhe che. ane khacIta te tattvajJAnanA viveka paNa Ane UgyA hatA, kALanA baLavattara aniSTapaNAne lIdhe tene yathAyogya samAdhisaganI aprAptine lIdhe te vivekane mahAkhedanI sAthe gauNa karavA paDayo; ane khare 1 jo tema na thaI zakyu he!ta te tenA (A patralekhakanA) jIvanane ata Avata je vivekane mahAkhedanI sAthe gauNa karavA paDayo che, te vivekamA ja cittavRtti prasanna rahI jAya che, bAhya tenI prAvAnyatA nathI rAkhI zakAtI e mATe akathya kheda thAya che tathApi jyA nirupAyatA che, tyA sahanatA sukhadAyaka che, ema mAnyatA hAvAthI maunatA che viveka-AvaraNa koi koI vAra sagIo ane prasagI tuccha nimitta thaI paDe vakhate mUjhavaNa- che, te veLA te vivekapara koI jAtinu AvaraNa Ave che, tyAre dehatyAga jevI AtmA bahu ja mU jhAya che jIvanarahita thavAnI, dehatyAga karavAnI sthiti duHkhasthiti karatAM te veLA bhayakara sthiti thaI paDe che, paNa evu jhAjhA vakhata rahetu nathI; ane ema jyAre raheze tyAre khacIta Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA dehatyAga karIza paNa asamAdhithI nahI prava evI atyAra sudhInI pratijJA kAyama cAlI AvI che [ 83 ] [ vi saM. 1945 ] tattvajJAnanI UDI guphAnuM darzana karavA jaIe te, tyAM nepaththa- verAna mAthI evo dhvani ja nIkaLaze ke, tame koNa cho? kyAthI AvyA e che? kema AvyA che tamArI samIpa A saghaLuM zuM che? tamArI tamane pratIti che? tame vinAzI, avinAzI vA koI nirAza che ? evA aneka prazno hadayamAM te dhvanithI praveza karaze, ane e praznothI jayA AtmA gherAyo tyA pachI bIjA vicArone bahu ja the avakAza raheze, yadi e vicArathI ja chevaTe siddhi che, e ja vicAronA vivekathI je avyAbAdha sukhanI icchA che, tenI prApti thAya che, e ja vicAronA mananathI anatakALanuM mUjhana TaLavAnuM che, tathApi te sarvane mATe nathI vAstavika dRSTithI jotA tene chevaTa sudhI pAmanArA pAtronI nyUnatA bahu che, kALa pharI gayo che, e vastuno adhIrAI athavA azaucatAthI ata levA jatA jhera nIkaLe che; ane bhAgyahIna apAtra bane lokathI bhraSTa thAya che, eTalA mATe amuka satone apavAdarUpa mAnI bAkInAone te kramamAM AvavA, te guphAnuM darzana karavA ghaNA vakhata sudhI abhyAsanI jarUra che, kadApi te guphAdarzananI tenI icchA na heya te paNa pitAnA A bhavanA sukhane arthe paNa jamyA tathA mUAnI vacceno bhAga kaI rIte gALavA mATe paNa e abhyAsanI khacIta jarUra che e kathana anubhavagamya che, ghaNAne te anubhavamAM Avyu che ghaNA Arya puruSa te mATe vicAra karI gayA che, teoe te para adhikAdhika manana karyuM che ApaNe thoDI vAra tattvajJAnanI guphAnI vismaraNA karI, Aryoe bodhelA aneka kamapara AvavA mATe parAyaNa chIe, te samayamAM jaNAvI javuM yogya ja che ke, pUlAdakara jene mAnya Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA che, parama sukhakara, hitakara, ane hRdayamaya jene mAnela che, tema che, anubhavagamya che, te to te ja guphAno nivAsa che, ane niraMtara tenI ja jijJAsA che atyAre kaI te jijJAsA pUrNa ghavAnAM cihna nathI, te pA krame, emA lekhakane paNa jaya thaze evI tenI khacIta zubhAkAMkSA che, ane tema anubhavagamya paNa che. atyArathI ja je yogya rIte te kamanI prApti hoya to, A patra lakhavA jeTalI khoTI karavA IcchA nathI, paraMtu kALanI kaThinatA che, bhAgyanI madatA che, satAnI kRpAdRSTi daSTigocara nathI, satsaMganI khAmI che te paNa te kamanuM bIja hRdayamAM avazya pAyu che, ane e ja sukhaDara thayuM che sRSTinA rAjavI je sukha maLavA AvyA nahatI, tema ja koI paNa rIte game tevA padhathI, sAdhanathI, atizati ghavI strIthI, putrathI, mitrathI ke bIjA aneka upacArathI je atAMti tethI jIvavuM thavAnI nahotI te thaI che niraMtaranI-bhaviSyakALanI-bhIti gaI che ane eka sAdhAraNa upajIvanamAM pravartata evo A tamAro mitra ene ja laIne Ave che, nahIM to jIvavAnI khacIta zakA ja hatI, vizeSa zu kahevu? A bhramaNA nathI, vahema nathI, khacIta satya ja che e trikALamAM eka ja paramapriya ane jIvanavastunI prApti, tenu bIjA paNa kema vA kevA prakArathI thayuM e vyAkhyAne prasaMga ahIM nathI, paraMtu khacIta e ja mane trikALa sammata che ! [ 73 ] ( vi saM 1945 ] laghuvayathI adabhuta thayo, tattvajJAnano bodha, e ja sUcave ema ke, gati Agati kA zodha? je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAya, vinA parizrama te thayo, bhavazaka zI nyAya? Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 13 [157-13] [muMbaI, aSADa suda 5, ravi, 1946 ] jayAre A vyavahAropAdhi grahaNa karI tyAre te grahaNa karavAno hetu A hato - vyavahApAdhi bhaviSyakALe je upAdhi ghaNo vakhata rokaze, te upAdhi vavAre samAdhirUpa thavA dukhadAyaka thAya te paNa thoDA vakhatamAM bheLavI levI e vadhAre ne zreyaskara che e upAdhi nIcenA hetuthI samAdhirUpa thaze ema mAnyu hatu - dharmasabadhI vadhAre vAtacIta A kALamA gRhavAsa para na Ave te sAru bhale tane vasamuM lAge, paNa e ja kramamAM pravarta khacIta karIne e ja kramamAM pravarta dukhane sahana karI, kramanI sAcavaNInA pariSahane sahana karI, anukULa-pratikULa upasargane sahana karI tu acaLa rahe atyAre kadApi vasamu, adhikatara lAgaze, paNa pariNAme te vasamu samu thaze gherAmAM gherAIza nahIM pharI pharI gherAmAM na gherAvuM kahu chu, gherAIza nahIM dukhI thaIza, pazcAttApa karIza, e karatA atyArathI A vacane ghaTamAM utAra-prItipUrvaka utAra 1 koInA paNa doSa ja nahIM tArA pitAnA doSathI je kaMI thAya che, te thAya che, ema mAna 2 tArI (Atma) prazasA karIza nahIM, ane karIza to tu ja halake che, ema huM mAnuM chuM 3 jema bIjAne priya lAge tevI tArI vartaNUka karavAnuM prayatna karaje ekadama temAM tene siddhi nahIM maLe, vA vidana naDaze, tathApi daDha AgrahathI haLave haLave te kamapara tArI niSThA lAvI mUkaje 4. tu vyavahAramAM jenAthI joDAyo che tenAthI amuka prakAre vyavahAramAM vartavAne nirNaya karI tene jaNAva tene anukULa Ave che tema, anya sAthenuM nahIM to te jaNAve tema pravartaje sAthe jaNAvaje ke tamArA vatana Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA kAryamA (je mane sapo temA) koI rIte mArI niSThAthI karIne hAni nahIM pahocADu, tame mArA rAbadhamAM bIjI kaI kalpanA karazo nahIM, mane vyavahArasadhI anyathA lAgaNI nathI, tema hu tamArAthI vartavA icchato nathI, eTalu ja nahIM paNa kaI mAru viparItAcaraNa manavacanakAyAe thayu, to te mATe pazcAttApI thaIza ema nahIM karavA AgaLathI bahu sAvacetI rAkhIza tame sopeluM kAma karatA hu nirabhimAnI rahIza mArI bhUlane mATe mane Thapako Apazo te sahana karIza mAru cAlaze tyA sudhI svapna paNa tamAre pa vA tamArA sabadho koIpaNa jAtanI anyathA kalpanA karIza nahIM tamane koI jAtanI zakA thAya to mane jaNAvazo, to tamAro upakAra mAnIza, ane tene kharo khulAso karIza khulAso nahIM asatya na bolavuM thAya to mauna rahIza, paraMtu asatya bolIza nahIM mAtra tamArI pAsethI eTalu ja IcchuM chuM ke, koIpaNa prakAre tame mane nimitta rAkhI azubhayogamAM pravRtti karaze nahIM, tamArI IcchAnusAra tame vartaja, temAM mAre kaMI paNa adhika kahevAnI jarUra nathI. mAtra mane mArI nivRtti zreNimAM vartavA detA koI rIte tamArA ata karaNa TUka karazo nahIM, ane TUMku karavA jo tamArI icchA hoya to khacIta nivRtti zreNi karIne mane AgaLathI jaNAvI dejo te zreNine sAcavavA mArI sAcavavI icchA che ane te mATe ethI hu yogya karI laIza mAru cAlatA sudhI huM tamane dubhAvIza nahIM ane chevaTe e ja nivRrikoNI tamane apriya haze topaNa hu jema banaze tema jALavaNIthI, tamArI samIpathI, tamane koI jAtanI hAni karyA vagara banato lAbha karIne, have pachInA game te kALa mATe paNa tevI icchA rAkhIne khasI jaIza [139] [morabI, bI bhA. vada 7, ravi, 1946] a ' anata bhavanA paryaTanamAM koI puruSanA pratApe A dazA pAmelA evA A dehadhArIne tame iccho cho, tenI pAsethI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA dharma Iccho cho, ane te to haju koI AzcaryakAraka upAdhimAM paDayo che. nivRtta hota to bahu upayogI thaI paData vA ! tamane tene mATe ATalI badhI zraddhA rahe che tenuM kaMI mULa kAraNa pitApara zraddhA hastagata thayuM che ? enA para rAkhelI zraddhA, ene kahelA dharma rAkhavA pahelAM anubhavyuM anarthakAraka to nahIM lAge? arthAt haju tenI pUrNa kasoTI karAvavI kasoTI karajo, ane ema karavAmAM te rAjI che, tenI sAthe tamane yogyatAnuM kAraNa che, ane kadApi pUrvApara paNa ni zaka zraddhA ja raheze ema hoya te temaja rAkhavAmAM kalyANa che [133] [ vavANiyA, bI bhA suda 2, bhema, 1946 ] atra je upAdhi che, te eka amuka kAmathI utpanna thaI che, upAdhinI ane te upAdhi mATe zuM thaze evI kaI kalpanA pa thatI nathI, utpatti amuka arthAt te upAdhi sabadhI kaI ciMtA karavAnI vRtti rahetI nathI kAryathI e upAdhi kaLikALanA prasaMge eka AgaLanI sagatithI utpanna thaI che ane jema te mATe thavuM haze tema thoDA kALamAM thaI raheze evI upAdhio A saMsAramAM AvavI, e kaI navAInI vAta nathI. Izvara para vizvAsa rAkhavo e eka sukhadAyaka mArga che Izvara para -- jene daDha vizvAsa hoya che. te dakhI hoto nathI. athavA dakhI heya vizvAsathI to du kha veda nathI du kha UlaTu sukharUpa thaI paDe che du kha sukharUpa AbhecchA evI ja varte che ke saMsAramAM prArabbAnusAra zubhAzubha prasaMge game tevA zubhAzubha udaya Avo, paraMtu temAM prIti-aprIti sama rahevuM karavAno ApaNe salpa paNa na karavo rAtri ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa paramArtha viSayanu e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhoga paNa e ja raTaNa che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che, adhika zu kahevu? hADa, mAsa, ane tenI majjAne Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA aMtara-bAhya na gamavu eka ja e ja raMganu raMgana che eka roma paNa eno ja jANe vicAra kare che, ane tene lIdhe nathI kaI jovu gamatuM, nathI kaMI sthiti-kaMI ja sUvu gamatu, nathI kaMI sAbhaLavu gamatu, nathI kaI cAkhavu gamatu ke nathI kaI sparzavu gamata, nathI bolavu gamatu ke nathI mAna rahevu gamatu, nathI besavu gamatu ke nathI UThavuM gamatu, nathI sUvu gamatu ke nathI jAgavuM gamatu, nathI khAvu gamatu ke nathI bhUkhyu rahevu gamatu, nathI aAga gamatA ke nathI saMga gamatA, nathI lakSmI gamatI ke nathI alakSmI gamatI ema che. tathApi te pratye AzA nirAzA kaI ja Ugatu jaNAtu nathI te U to paNa bhale ane na ho to paNa bhale, e kaI duHkhanA kAraNa nathI dukhatu kAraNa mAtra viSamAtmA che, ane te jo sama che te sarva sukha ja che e vRttine lIdhe samAdhi rahe che tathApi bahArathI gRhasthapaNAnI pravRtti nathI thaI zakatI, dehabhAva dekhADaveA pAlavato nathI, AtmabhAvathI pravRtti bAhyayI karavAne keTalAka atarAya che tyAre have kema karavu? kayA parvatanI guphAmAM javuM ane alopa thaI javu, ja raTAya che tathApi bahAranI amuka sArI pravRtti karavA paDe che te mATe zAka teA nathI, tathApi sahana karavA jIva icchatA nathI paramAnada tyAgI ane icche paNa kema ? ane e ja kAraNathI jyAtiSya ane jyAtipAdika tarapha hAla citta nathI game tevA bhaviSyajJAna athavA siddhionI icchA nathI tema teonA upayoga karavAmA e udAsInatA rahe che [126] samavRttithI samAdhi anicchAe pravRtti siddhiomAM udAsInatA niyama kaLi phaLamAM janma [ vavANiyA, prabhAdra suda 3, sAma, 1946] jJAnIoe kalpelA kharekharo A kaLikALa ja che jatasamudAyanI vRttio viyAyAdikathI viSamatAne pAmI che enu baLavattarapatru pratyakSa che rAjasIvRttinuM anukaraNa temane pri thayuM che tAtparyA, vivekIonI ane yathAyogya upAmapAtranI chAya paNa maLatI nathI evA vipamakALamA janmelA A dehadhArI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 17 AtmA anAdikALanA paribhramaNanAthAkathI vizrAMti levA AvatA avizrAMtimAM avizrAti pAmI sapaDAyo che mAnasika ciMtA kayAya kahI zakAtI sapaDAvuM nathI kahevAnA pAtronI paNa khAmI che, tyA have zuM karavuM? jo ke yathAyogya upazamabhAvane pAmelo AtmA sasAra ane . mAnasika ciMtA mokSa para samavRttivALo hoya che, eTale apratibaddhapaNe vicarI : ' kahevAnA pAtronI zake che, paNa A AtmAne to haju te dazA prApta thaI nathI. A * khAmI tene abhyAsa che tyAM tene paDakhe A pravRtti zA mATe UbhI haze? jenI nirupAyA che tenI sahanazIlatA sukhadAyaka che ane sukhadAyaka ema ja pravartana che, paraMtu jIvana pUrNa thatA pahelA yathAyogyapaNe zananI nIcenI dazA AvavI joIe.- 1 mana, vacana ane kAyAthI AtmAne muktabhAva 2 mananuM jIvanapUNatA udAsInapaNe pravartana 3 vacananuM syAdvAdapaNuM (nirAgrahapaNu) pahelAnI sthiti 4 kAyAnI vRkSadazA (AhAra, vihAranI niyamitatA) athavA sarva sadehanI nivRtti, sarva bhayanu chUTavuM, ane sarva ajJAnano nAza aneka prakAre satae zAstravATe tene mArga kahyo che, sAdhano batAvyA che, yogAdithI thayelo potAno anubhava kahyo che, tathApi upAdAna arthe tethI yathAyogya upazamabhAva Avavo durlabha che te mArga che, paraMtu satsaMga-tene upAdAnanI baLavAna sthiti joIe upAdAnanI baLavAna sthiti abhAva thavA niratara satsaga joIe, te nathI. zizuvayamAthI ja e vRtti UgavAthI koI prakArane parabhASAbhyAsa na thaI zakyo amuka saMpradAyathI zAstrAbhyAsa na thaI zakyo saMsAranA baMdhanathI ihApahAbhyAsa paNa na thaI zakyo, ' ane te na thaI zakyo tene mATe kaI bIjI vicAraNA nathI ethI 6 kAraNe abhyAsa ' na tha-chatA AtmA adhika vikalpI thAta, (sarvane mATe vikalpIpaNuM nahIM, paricaya paNa eka hu pitAnI apekSAe kahuM chuM. ane vilpAdika Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya pratye kSamApanA 18 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA kalezane te nAza ja karavA icchayo hato, eTale je thayuM te kalyANakAraka ja, paNa have zrI rAmane jema mahAnubhAva vasiSTha bhagavAne A ja doSanu vismaraNa karAvyuM hatu tema koNa karAve? arthAt zAstranA bhASAbhyAsa vinA paNa ghaNA paricaya thayo che, dharmanA vyAvahArika jJAtAonA paNa paricaya thayA che, tathApi A AtmAnu AnaMdAvaraNa ethI TaLe ema nathI, mAtra satsaMga sivAya, yogasamAdhi sivAya, tyAM kema karavu ? [12] [ vavANiyA, prabhAdrasuda 6, 1946] prathama savatsarI ane e divasa paryaMta sabaMdhImA koI paNa prakAre tamAro avinaya, AzAtanA, asamAdhi mArA mana, vacana, kAyAnA koI paNa yAgAdhyavasAyathI thaI hAya tene mATe puna suna kSamAnu chu paribhramaNanA smaraNathI vAgya svaccha da e paribhramaNanA hetu atarzanathI smaraNa karatAM evA koI kALa jaNAtA nathI vA sabharatA nathI ke je kALamA, je samayamA A jIve paribhramaNa na karyuM hoya, sakalpa--vikalpanuM raTaNa na karyuM hoya, ane e vaDe samAdhi' na bhUlyA hoya niratara e smaraNa rahyA kare che, ane e mahA vairAgyane Ape che. ( ta vaLI smaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svacchaMdathI karatA jIvane udAsInatA kema na AvI ? bIjA jIvA paratve krodha karatAM, mAna karatA, mAyA karatA, leAbha karatA ke anyathA karatAM te mAThuM che ema yathAyAgya kA na jANyuM ? arthAt ema jANavu joItu hatu, chatA na jANyu e vaLI pharI paribhramaNa karavAno vairAgya Ape che. ? vaLI smaraNa thAya che ke jenA vinA eka paLa paNa hu nahIM jIvI zaku evA keTalAka padArthA (strIAdika) te anaMta Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA vAra choDatAM, teno viyoga thayAM anaMtakALa paNa thaI gayo, kalpita prItitathApi tenA vinA jivAyu e kaMI theDu AzcaryakAraka nathI lAvI che arthAta je je veLA te prItibhAva karyo hato te te veLA te kalpita hato evo pratibhAva kAM thaye? e pharI pharI vairAgya Ape che vaLI jenu mukha koI kALe paNa nahIM jouM, jene koI AtmA para kALe hu grahaNa nahIM ja karuM, tene ghera putrapaNe, strIpaNe, jugupsA dAsapaNe, dAsIpaNe, nAnA jatapaNe, zA mATe ja arthAt evA pathI evA rUpe janmavuM paDayuM ane tema karavAnI te icchA nahotI! kaho e smaraNa thatA A kalezita AtmA para jugusA nahIM AvatI hoya? arthAt Ave che vadhAre zuM kahevuM? je je pUrvanA bhavAtare bhrAtipaNe bhavAtara smaraNabhramaNa karyuM, tenuM smaraNa thatA have kema jIvavuM e ciMtanA thaI pharI na janmavAnuM paDI che pharI na ja janmavuM ane pharI ema na ja karavu drava evuM daDhatva AtmAmAM prakAze che. paNa keTalIka nirupAyatA che tyA kema karavu? je daDhatA che te pUrNa karavI, jarUra pUrNa paDavI e ja raTaNa che, paNa je kaI ADu Ave che, te kore karavu paDe che, arthAt khaseDavuM paDe che, ane temA kALa jAya che paribhramaNatyAga jIvana cAlyuM jAya che, ene na javA devu, jyAsudhI yathAyogya arthe kartavya jaya na thAya tyAMsudhI, ema daDhatA che tenuM kema karavu? kadApi koI rIte temanuM kaI karIe to tevuM sthAna kyAM che ke jayAM saMtAno abhAva jaIne rahIe? arthAt tevA so kayA che, ke jyAM jaIne e dazAmAM besI tenuM pipaNa pAmIe? tyAre have kema karavuM? game tema che, game teTalA dukha veTho, game teTalA pariSaha sahana kare, game teTalA upasarga sahana kare, game teTalI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA vyAdhio sahana karegame teTalI upAdhio AvI paDe, game teTalI Adhio AvI paDe, game te jIvanakALa eka samaya mAtra che, ane dunimitta che, paNa ema karavuM ja. tyAsudhI he jIva! chUTako nathI" Ama nepathyamAthI uttara maLe che, ane te yathAyogya lAge che zuM joIe che? kSaNe kSaNe palaTAtI svabhAvavRtti nathI joItI amuka kALa zu nathI joItuM sudhI zUnya sivAya kaI nathI joItu, te na hoya te amuka kALa sudhI sata sivAya kaMI nathI joItuM, te na hoya to amuka kALa sudhI satsaga sivAya kaI nathI joItuM; te na hoya to AryAcaraNa (Aryapue karelA AcaraNa) sivAya kaMI nathI joItuM, te na hoya to jinabhaktimAM ati zuddhabhAve lInatA sivAya kaI nathI joItu; te na hoya to pachI mAgavAnI IcchA paNa nathI [130 ] [vavANiyA, pra bhAdra suda 11, lema, 1946] keTalAka varSa thayAM eka mahAna IrachA aMtaHkaraNamAM pravartI ataHkaraNamAM rahI che, je koI sthaLe kahI nathI, kahI zakAI nathI, kahI eka mahAna icchA tethI zakAtI nathI, nahIM kahevAnuM avazya che mahAna parizramathI viTaMbanadazA ghaNu karIne te pAra pADI zakAya evI che, tathApi te mATe jevo joIe tevo parizrama thato nathI, e eka Azcarya ane pramattatA che e icchA svAbhAvika utpanna thaI hatI jyA sudhI te yathAyogya rIte pAra nahIM karAya tyA sudhI AtmA samAdhistha thavA IcchatA nathI, athavA thaze nahIM koI veLA avasara haze to te IcchAnI chAyA jaNAvI devAnuM prayatna karIza e icchAnA kAraNane lIdhe jIva ghaNuM karIne viTaMbanadazAmAM ja jIvana vyatIta karyo jAya che. jo ke te viTaMbanadazA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 21 paNa kalyANakAraka ja che, tathApi bIjA pratye tevI kalyANakAraka thavAmAM kaIka khAmIvALI che [134] [vavANiyA, .i bhADha suda 8, ravi, 1946] A kSetramAM A kALe A dehadhArIne janma thavo yogya A kSetre janma nahato, jo ke sarva kSetro janmavAnI teNe IcchA rUdhI ja thavuM joIto che, tathApi thayelA janma mATe zoka darzAvavA Ama rudana nahotI vAkya lakhyuM che koI paNa prakAre videhI dazA vagaranuM, yathAyogya jIvanamukta dazA vagaranuM, yathAyogya nirgandhadazA vagaranuM kSaNa ekanuM jIvana paNa bhALavuM jIvana sulabha lAgatu nathI te pachI bAkI rahelu adhika AyuSya kema jaze, e viTananA AbhecchAnI che yathAyogya dazAne haju mumukSu chu keTalIka prApti che. yathAyogya dizA tathApi sarva pUrNatA prApta thayA vinA A jIva zAtine prApta thaye ja pAme evI dazA jaNAtI nathI eka para rAga ane eka rAti para dveSa evI sthiti eka romamAM paNa tene priya nathI adhika zuM kahevuM? paranA paramArtha sivAyane deha ja gamate paramArtha ja nathI to? gama [71] [bharUca, zrAvaNa suda 3, budha, 1945] jyAsudhI gRhavAsa pUrvakarmanA baLathI bhagavo rahyo che, te ke tyAsudhI dharma, artha ane kAma ullAsita-udAsIna bhAve abhilASA-gRhasevavA yogya che bAhyabhAve gRhastha koNI chatAM aMtaraMga vAse udAsInatA nigraMtha zreNI joIe, ane jyA tema thayuM che tyA sarva siddhi che mArI AtmAbhilASA te zreNimAM ghaNA mAsa thayAM varte che. dharmopajIvananI pUrNa abhilASA keTalIka vyavahAropAdhine lIdhe pAra pADI zakatI nathI, paNa pratyakSe sapadanI siddhi AtmAne thAya che nitthanA upadezane acalAve Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA ane vizeSa sammata karatA anya darzananA upadezamAM madhyasthatA priya che keTalAka jJAnavicAro lakhatA dAsInya bhAvanI vRddhi thaI javAthI dhAreluM lakhI zakAtu nathI [120] [mubaI, aSADha vada 0)), 1946] vAsanA kSayanI koI paNa vATe kalpita vAsanAone nAza thaI yathAtti-prArabdha yogya sthitinI prApti sivAya anya IcchA nathI, paNa ja danyatA vyavahAra paratve keTalIka upAdhi rahe che, eTale satsamAgamano avakAza joIe teTalo maLato nathI eka janma ane te gheDA ja kALano prArabbAnusAra gALI levo temA dainyatA ucita nathI, e nizcaya priya che sahaja bhAve vartavAnI abhyAsa praNAlikA keTalAka (jaja) varSa thayA AraMbhita che, makSa jananA ane ethI nivRttinI vRddhi che. . jenanA AgrahathI ja mokSa che, Agrahe nahI - ema AtmA ghaNA vakhata thayA mAnavuM bhUlI gayo che muktapaNa muktabhAve bhAvamA (1) mokSa che ema dhAraNA che. [12] [vavANiyA, bI bhA. vada 13, zani 1946] pAtratAmAM Atmika]lAbha ApavAnI je yathAyogya pAtratA temAM nyUnatA mane haju kaIka AvaraNa che, ane te lAbha levA icchanAranI pan keTalIka rIte yogyatAnI mane nyUnatA lAgyA kare che. eTale e banne yoga jyAsudhI paripakavatAne nahIM pAme tyAsudhI icchita siddhi vilabamAM rahI che [14] vivANiyA, bI. bhA vada 0), sema, 1946] 'tRhiM tRhinA paitanyano niratara avicchinna anubhava priya che, e ja raTaNanI ja IcchA joIe che bIjI kaMI spRhA rahetI nathI rahetI hoya to paNa rAkhavA IcchA nathI eka hi tuhi' e ja yathArtha vahetI pravAhanA joIe che adhika zuM kahevu lakhyu lakhAya tema nathI, kahyuM kathAya tema nathI jJAne mAtra gama che kA to Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrImada rAjacaMdra-AtmakathA zreNie zreNie samajAya tevu che bAkI te avyaktatA ja che, mATe je nispRha dazAnuM ja raTaNa che, te maLe, A kalpita bhUlI gaye chUTake che [15] [muMbaI, kArtika suda pa, sema, 1947] sarva samartha puruSa Apane prApta thayelA jJAnane ja gAI kevalyadazAe gayA che e jJAnanI dina pratidina A AtmAne paNa pahoMcavAnI vizeSatA thatI jAya che huM dhAru chu ke kevaLajJAna sudhInI kAra mahenata karI ane te nahIM jAya mokSanI ApaNane kAI jarUra nathI ni zakapaNAnI, nirbhayapaNAnI, nirmajhanapaNAnI ane nispRhapaNAnI jarUra hatI, te ghaNe aMze ni RddhatAnI prApta thaI jAya che, ane pUrNa aze prApta karAvavAnI prApti karuNAsAgara gupta rahelAnI kRpA thaze ema AzA rahe che. chatA vaLI ethIye alaukika dazAnI IcchA rahe che, tyA vizeSa zuM kahevuM? anahada dhvanimAM maNA nathI paNa gADIghaDAnI upAdhi anahada dhvanimAM zravaNanu sukha thoDu Ape che. nivRtti vinA ahIM bIju aMtarAya badhuya lAge che. jagatane, jagatanI lIlAne beThA beThA maphatamAM joIe chIe. [16] [mu baI, kArtika vada 9, zuka, 1947] eka bAjuthI paramArthamArga tvarAthI prakAzavA icchA che, ane eka bAjAthI alakha le'mAM zamAI java ema rahe alakha le'mAM che alakha le'mAM AtmAe karI samAveza thayo che. yoge rAmAvAnI IcchA karIne karavo e eka raTaNa che paramArthane mArga ghaNA mumukSuo pAme, alakha samAdhi pAme to sAruM ane te mATe keTaluMka manana che dInabaMdhunI icchA pramANe thaI raheze adbhuta dazA niratara Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adbhuta dazA rahevI spaSTa dhama ApavAnI anicchA -tenuM kAraNa ni.spRha dazA- lekhanarAktimAM zUnyatA cittamAM ghaNA naya pUrNAMkanI vAtA 24 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA rahyA kare che abadhu thayA chIe, abadhu karavA mATe ghaNA jIvA pratye daSTi che. [ 178 ] [mukhaI, kArataka vada 0)), zukra, 1947 ] hamaNA tA ha koIne spaSTa varma ApavAne yogya nathI, athavA tema karavA mArI icchA rahetI nathI. icchA rahetI nathI enu kAraNa udayamA vartatA karmo che . icchu chu ke koI paNa jijJAsu hA te dharma pAmelAthI dharma pAmeA, tathApi vartAmAna vartu chu te kALa eveA nathI [223 ] [sukhaI, phAgaNa vada 14, budha, 1947] samAgamamA ja rahevAnI icchAnu game te prakAre vismaraNa karavu paDe che, ane patranA savigata uttara lakhavA icchA thAya che te te icchA paNa ghaNu karIne kavicat ja pAra paDe che. enA be kAraNa che eka te e viSayamAM adhika lakhavA jevI dazA rahI nathI te, ane bIjuM kAraNa upAdhiyoga upAdhiyoga karatA vartatI dazAvALu kAraNa adhika baLavAna che; je dazA bahu ni spRha che, ane tene lIdhe mana anya viSayamA praveza karatu nathI, ane temA paNa paramArtha viSe lakhatA kevaLa zUnyatA jevu thayA kare che, e viSayamA lekhanazakti tA eNTalI badhI zUnyatA pAmI che, vANI prasagApAtta haju e viSayamA keTaluka kArya karI zake che vANI paNa jevI AgaLa kramapUrvaka vAta karI zakatI, tevI have lAgatI nathI, lekhanazakti zUnyatA pAmyA jevI thavAnuM kAraNa eka evuM paNa che ke cittamA UgelI vAta ghaNA nayukta hAya che, ane te lekhamAM AvI zakatI nathI; jethI citta vairAgya pAmI jAya che [ 170 ] [mubaI, kArataka suda 14, 1947] AtmA jJAna pAmyA e te ni sazaya che, gra thibheda thayA e traNe kALamA satya vAta che sarva jJAnIoe paNa e vAta Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA svIkArI che have chevaTanI nirvikalpa samAdhi ApaNane pAmavI nirvikalpasamAbAkI che, je sulabha che ane te pAmavAno hetu paNa e ja che dhinI icchA ke koIpaNa prakAre amRtasAgaranuM avalokana karatAM alpa paNa mAyAnuM AvaraNa bAdha kare nahIM, avakana sukhanu alpa paNa vismaraNa thAya nahIM, "tuhi nuMhi vinA bIjI raTanA rahe nahIM, mAyika eka paNa bhayane, mehane, saMkalpane ke vikalpo aza rahe nahIM e ekavAra jo yathAyogya AvI jAya to pachI game tema pravartAya, game tema bolAya, game tema AhAra vihAra karAya, tathApi tene koI paNa jAtanI bAdhA nathI paramAtmA paNa tene pUchI zakanAra nathI tenuM kareluM sarva savaLuM che AvI dazA pAmavAthI paramArtha mATe karelo prayatna saphaLa thAya che ane mArga prakAzaka evI dazA thayA vinA pragaTa mArga prakAzavAnI paramAtmAnI dazAnI samIpatA AjJA nathI ema mane lAge che. mATe daDha nizcaya karyo che ke nivRttino e dazAne pAmI pachI pragaTamArga kahe-paramArtha prakAza- aMtarAya tyAsudhI nahIM ane e dazAne have kaI jhAjho vakhata paNa nathI. padara aze te pahocI javAyu che nirvikalpatA to che ja, paraMtu nivRtti nathI, nivRtti hoya to bIjAnA paramArtha mATe zuM karavuM te vicArI zakAya. tyAra pachI tyAga joIe, ane tyAra pachI tyAga karAvavo joIe mahAna puruSoe kevI dazA pAmI mArga prakAzyo che, zuM zuM karIne mArga prakAzyo che, e vAtanu AtmAne sArI rIte smaraNa rahe che, ane e ja pragaTamArga kahevA devAnI IzvarI icchAnuM lakSaNa jaNAya che ATalA mATe hamaNA to kevaLa gupta thaI javuM ja gupta rahevuMyogya che. eka akSare e viSaye vAta karavA icchA thatI nathI. ajJAnI jevI ApanI icchA jALavavA kyAreka kayAreka pravartana che, athavA dazAe vAsa ghaNA paricayamAM AvelA yogapuruSanI icchA mATe kaIka akSara Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA uccAra athavA lekha karAya che bAkI sarva prakAre guptatA karI che. ajJAnI thaIne vAsa karavAnI icchA bAdhI rAkhI che te evI ke apUrva kALe jJAna prakAzatA lAva na Ave. vyavahAra sAca. ATalA kAraNathI kaI lakhato nathI. guNadANA inyAvavA pustaka dikane uttara lakhate nathI sUtrane aDaya nathI vyavahAra vAcavAM sAcavavA ghoDAeka pustakanA pAnA pheravuM chu bAkI badhuMya paththarapara pANInA citra jevu karI mUkyu che. tanmaya Atma gamAM praveze che tyA ja ullAsa che, tyAM ja yAcanA che, ane yoga (mana, vacana ane kAyA) bahAra pUrvakarma bhAgave che vedeAdayano nAza thatA sudhI gRhavAsamAM rahevuM pogya lAge che. paramezvara cAhIne vedodaya rAkhe che kAraNa, pacamakALamAM paramArthanI varSA tuM thavA devAnI tenI thoDI ja IcchA lAge che dara ae grahavAsa tIrthakare ka tIrtha kara je samajyA ane pAmyA te A kALamA na pramANe karavAnI samajI zake athavA na pAmI zake tevuM kaI ja nathI A nirNaya unmattatA ghaNAya vakhata thayA karI rAkhyo chejo ke tIrthakara thavA icchA nathI, paraMtu tIrtha kare karyA pramANe karavA icchA che, eTalI badhI unmatatA AvI gaI che tene zamAvavAnI zakti paNa AvI gaI che paNa cAhIne zamAvavAnI IcchA rAkhI nathI .. vRddhamAMthI yuvAna thavuM, ane A alakhavArtAnA agresara AgaLa agresara thavuM. guNasthAnaka- guNaThANA e samajavA mATe kahelA che. upazama ane lapaka upAma-kSapaka e be jAtanI zreNI che upazamamAM pratyakSa darzanano saMbhava zreNIne anubhava nathI, kSamA che. pratyakSa darzananA sabhavane abhAve agiyAramethI jIva pAcho vaLe che upazama zreNI be prakAre che. eka AjJApa, eka mArga jANyA vinA svAbhAvika upazama thavArUpa AjJApa paNa AjJA ArAdhana sudhI patita thato Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA nathI pAchaLano TheTha gayA pachI mArganA ajANapaNAne lIdhe paDe che A najare joyelI, AtmAe anubhavelI vAta che. koI zAstramAthI nIkaLI Avaze na nIkaLe to kaMI bAdha nathI tIrtha karanA hRdayamAM A vAta hatI, ema ame jAyuM che. dazapUrvadhArI ityAdikanI AjJAnuM ArAdhana karavAnI mahA- mahAvIre kahyuM vIradevanI zikSA vize Ape jaNAvyuM te kharuM che eNe to ghaNuM-rahyuM cheghaNuMya kahyuM hatuM, paNa rahyA che thoDu ane prakAzaka puruSa te prakAzakanI gRhasthAvAsamAM che bAkInA guphAmAM che koI koI jANe che khAmAM paNa teTalu yogabaLa nathI..... sUtra laI upadeza karavAnI AgaLa jarUra paDaze nahIM sUtra ane tenAM paDakhA badhAya jaNAyA che [ 168]. [muMbaI, kArtika suda 13, sema, 1947] agiyAramethI laDelo ochAmAM ochA traNa ane ghaNAmAM ghaNA paMdara bhava kare, ema anubhava thAya che. [ 187] [muMbaI, mAgazara vada 0)), 1947] prApta thayelA svarUpane abhedabhAve apUrva samAdhimAM chevaTanuM svasUpa smaruM chuM... chevaTanuM svarUpa samajAyAmA, anubhavAyAmAM samajavuM alpa paNa nyUnatA rahI nathI jema che tema sarva prakAre samajAyu che sarva prakArano eka deza bAda karatA bAkI sarva anubhavAyu che eka deza samajAyA vinA rahyo nathI, paraMtu yoga (mana, vacana, kAyA) thI alaga thavA vanavAsanI AvazyakatA che, ane ema thaye e deza anubhavAze, arthAt temAM ja rahevAze; paripUrNa lokAlokajJAna utpanna thaze, ane e utpanna karavAnI (tema) AkAkSA rahI nathI, chatA utpanna paripUrNa sva5kema thaze? e vaLI AzcaryakAraka che! paripUrNa svarUpajJAna to jJAna utpanna thavuM utpanna thayuM ja che, ane e samAdhimAthI nIkaLI lokA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA lokadarzana pratye javu kema banaze? e paNa eka... vikalpa thAya che .. have ame amArI dazA koI paNa prakAre kahI kevaLajJAnanI paNa zakavAnA nathI, te lakhI kayAMthI zakIzuM?... (kaMI) mukti anicchA nathI joItI, ane jena kevaLajJAneya je puruSane nathI joItuM, te puruSane paramezvara have kayuM pada Apaze? [21] [muMbaI, mAha suda, 1947] paramAtmAmAM parama sneha game tevI vikaTa vATethI ghare hoya te paNa kare chegya ja che saraLa vATa maLyA chatAM upAdhinA kAraNathI tanmaya bhakita rahetI nathI, ane ekatAra tIvra vairAgya - neha UbharAto nathI AthI kheda rahyA kare che ane vAraMvAra ghara-vana sarakhAM vanavAsanI icchA thayA kare che jo ke vairAgya to evo rahe che ke ghara ane vanamAM ghaNuM karIne AtmAne bheda rahyo nathI, paraMtu upAdhanA prasagane lIdhe temAM upayoga rAkhavAnI vAraMvAra jara rahyA kare che, ke jethI parama sneha para te veLA AvaraNa ANavuM paDe ane evI parama snehatA ane ananya premabhakti AvyA vinA dehatyAga karavAnI icchA thatI nathI. kadApi ananya bhakti sarvAtmAnI evI ja IcchA haze to game tevI dInatAthI paNa vinA deha na te IcchA pheravazuM paNa premabhakinanI pUrNa laya AvyA vinA tyagavAnI IcchA dehatyAga nahIM karI zakAya ema rahe che, ane vAraMvAra e ja raTanA rahevAthI "vanamA jaIe "vanamAM jaIe" ema thaI Ave che Apane niratara satasaMga hoya to amane ghara paNa vanavAsa ja che. jaDabharatajInI jaDabharatajInI zrImad bhAgavatamAM sudara AkhyAyikA asaMgatAnuM ApI che, e dazA vAravAra sAMbharI Ave che ane evuM bahu smaraNa unmattapaNu paramAtmAne pAmavAnuM parama dvAra che e dazA videhI hatI. bharatajIne haraNanA saMgathI jamanI vRddhi thaI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 19 hatI ane tethI jaDabharatanA bhavamA asaga rahyA hatA. evA kAraNathI mane paNa asagatA bahu ja sAbharI Ave che, ane keTalIka vakhata to evu thaI jAya che ke, te asaMgatA vinA parama du:kha thAya che yama aMtakALe prANIne du khadAyaka nahIM lAgatA hoya paNa amane sa`ga du khadAyaka lAge che; ema aMtattio ghaNI che ke je eka ja pravAhanI che lakhI jatI nathI, rahyuM jatu nathI, ane ApanA viyoga rahyA kare che sugama upAya koI jaDatA nathI udayakarma bhAgavatAM addInatA-bhavi dInapaNuM anukULa nathI. bhaviSyanI eka kSaNane ghaNuM karIne SyanI nizcitatA vicAra paNa rahetA nathI IzvaranI icchA evI che, ane tene rAjI rAkhyA vinA chUTako nathI nahIM te| AvI upAdhiyukta dazAmAM na rahIe, ane dhAryuM kIe, parama pIyuSa ane prArabdhakama'nI premabhakitamaya ja rahIe ! prArabdhakarma balavattara che1 khaLavattaratA [17] asa gatA vinA paramaduHkha [mu khaI, mahA suda 9, ma*gala,1947] chevaTanuM paripUrNa prakAzavAnI iccho jJAnanA parAkSa--aparokSa' viSe patrathI lakhI zakAya asa...gatA thaye tema nathI, paNa sudhAnI dhArA pachInAM keTalAka darzana thayA che, ane jo asagatAnI sAthe Apane satsaMga hoya te chevaTanuM paripUrNa prakAze tema che, kAraNa ke te ghaNu karIne sarva prakAre jANyuM che ane te ja vATa tenA darzananI che, A upAdhiyogamAM e darzana bhagavat thavA deze nahIM, ema te mane prere che, mATe ekAMtavAsIpaNe jyAre thavAze tyAre cAhIne bhagavate rAkhelA paDadA eka thoDA prayatnamAM TaLI jaze [ 192 ] [mu`baI, peApa suda 14, zukra, 1947] amArI vRtti je karavA icche che, te niSkAraNa paramArtha niSkAraNa parache, e viSe vAravAra jANI zakayA che, tathApi kaI samavAya mA vRtti---- kAraNanI nyUnatAne lIdhe hAla to tema kaMI adhika karI zakAtuM apragaTa rahevu. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA nathI mATe bhalAmaNa che ke ame hAla kaMI paramArthajJAnI chIe athavA samartha chIe evuM kathana kIrtita karaze nahIM, kAraNa ke e amane vartamAnamA pratikULa jevuM che [201] 30 (mubaI, mAha vada 3, gurU, 1947] asa gavRttie asaMgavRtti hovAthI samudAyamAM rahevuM bahu vikaTa che samudAyamAM rahevuM jene koI paNa prakAre yathArtha AnaMda kahI zakAtA nathI, evu je satsvarUpa te jenA hRdayamAM prakAzyuM che evA mahAbhAgya jJAnIonI ane ApanI amArA upara kRpA vartA ame te tamArI caraNaraja chIe, ane traNe kALa e premanI niraMjanadeva pratye yAcanA che. nirajanadeva pratye tenI anugrahatA AjanA prabhAtathI niraMjanadevanI koI adbhuta anugrahatA prema yAcanA prakAzI che, Aje ghaNA divasa thayA icchelI parAbhakti koI anupama rUpamAM udaya pAmI che gopIo bhagavAna vAsudeva (kRSNacaMdra)ne mahInI maTukImA nAkhI vecavA nIkaLI hatI; evI eka zrImad bhAgavatamA kathA che, te prasaMga Aje bahu smaraNamAM rahyo che, amRta pravahe che tyA sahastradaLakamaLa che, e mahInI maTukI che, ane AdipuruSa temA birAjamAna gApIonI che te bhagavata vAsudeva che, tenI prApti satpuruSanI cittaparAbhaktinA eka vRttirUpa geApIne thatA te ullAsamA AvI jaI bIjA koI prasaMganuM smaraNa mumukSu AtmA pratye "koI mAdhava lyA, hAre koI mAdhava lyA" ema kahe che, arthAt te vRtti kahe che ke AdipuruSanI amane prApti thaI, ane e eka ja prApta karavA yogya che, bIjAM kazuMya prApta karavA yogya nathI, mATe tame prApta kare. ullAsamAM pharI pharI kahe che ke tame te purANapuruSane prApta karo, ane je te prAptine acaLa premathI icche te! ame tamane e AdipuruSa ApI daIe, maTukImAM nAkhIne vecavA- nIkaLyAM tr Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA chIe, grAhaka dekhI ApI daIe chIe, koI grAhaka thAo, gopIonuM mahI acaLa preme koI grAhaka thAo, vAsudevanI prApti karAvIe vecavuM e rIte maTukImAM nAkhIne vecavA nIkaLyAno artha sahastradaLakamaLamAM vAsudevaprApti amane vAsudeva bhagavAna maLyA che, mahInu nAma mAtra che, karAvavI AkhI sRSTine maLIne jo mahI kADhIe to mAtra eka amRtarU5 vAsudevabhagavAna ja mahI nIkaLe che evuM sUkSama svarUpa te sthULa karIne vyAsajIe adbhuta bhakitane gAI che. A vAta ane AkhuM bhAgavata e ekane ja prApta karAvavA ghaNukALa pahelAM mATe akSare akSare bharapUra che, ane te (a)mane ghaNA kALa thayA samajAyela pahelA samajAyuM che, Aje ati ati smaraNamAM che, kAraNa bhAgavatateyA che adbhuta dazA ke sAkSAta anubhava prApti che, ane ene lIdhe AjanI parama abhuta dazA che. evI dazAthI jIva unmatta paNa thaI gayA vinA raheze nahIM, ane vAsudevahari cAhIne keTaloka vakhata vaLI aMtardhAna paNa thaI jAya evA lakSaNanA dhAraka che, mATe ame agatAne icchIe chIe, satsaMganI atra khAmI che, ane vikaTa vAsamAM nivAsa che hariicchAe vikaTa vAsamAM haryArdAnI vRtti che. eTale kaMI kheda ta nathI, paNa bhedane nivAsa prakAza karI zakAto nathI, e ciMtanA niratara rahyA kare che. ghaNA ghaNA prakArathI manana karatA amAro daDha nizcaya che ke bhakti e bhakti e sarvoparI mArga che, ane te puruSanA caraNa samIpa sarvoparI mAga rahIne thAya te kSaNavAramAM te mokSa karI de tevo padArtha che. vizeSa kaI lakhyuM jatuM nathI paramAnada che, paNa asatsaMga che arthAt satsaga nathI. [204] [mubaI, mAha vada 7, bhema, 1947] hajI amArI prasannatA mArA upara thatI nathI, kAraNa ke jevI joIe tevI asagadazAthI vartAtu nathI, ane mithyA prabaMdhamAM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asa zrImad rAjacaMdra-AtmakathA vAsa che paramArtha mATe paripUrNa icchA che, paNa IzvarecchAnI bhAI mAvAnI haju temAM sammati thaI nathI, tyAsudhI amArA vize aMtaramAM icchA samajI rAkhaje, ane game tevA mumakSaone paNa kaMI nAmapUrvaka jarUAvazo nahI hAla evI dazAe rahevu amane vahAluM che [206 ] [mubaI, mAha vada 13, ravi, 1947] pAramArthika viSaya mATe hAla mauna rahevAnuM kAraNa paramAtmAnI IcchA che jyAM sudhI asaMga thaIzuM nahIM ane tyAra pachI tenI icchA maLaze nahIM, tyA sudhI pragaTa rIte mArga AtmajJAnathI kahIzu nahIM, ane Avo sarvamahAtmAone rivAja che. ame jANavuM to dIna mAtra chIe bhAgavatavALI vAta AtmajJAnathI bhaNelI che [18] | mubaI, mAha suda 11, gurU, 1947] je kaI priya karavA jevuM che, te jIve jANyuM nathI, ane bAkInu kaI priya karavA jevuM nathI, A amAro nizcaya che [210 ] [mu baI, mAha vada 0)), 1947] dharmajIvanadAsa amArA upara tamArI game tevI bhakita che, bAkI sarva junA ane vizeSe karI dharmajIvanA to ame traNe kALane mATe dAsa ja chIe [14] [mubaI, kAgaNa suda 5, ravi, 1947] jagata pratye udayakALa pramANe vartIe chIe kavacita manAyogane udAsInatA lIdhe icchA utpanna che te bhinna vAta, paNa amane to ema lAge che ke A jagata pratye amAro parama udAsIna bhAva varte che, te sAva sonAnuM thAya te paNa amane tRNavat che, ane paramAtmAnI vibhUtirUpe amAruM bhaktidhAma che [234] [mubaI, caitra suda 10, zani, 1947 pitAnuM athavA pAraku jene kaI rahyuM nathI evI koI dazA tenI prApti have samIpa ja che, (A dehe che), ane Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 33 tene lIdhe parecchAthI vartIe chIe pUrve je je vidyA, sva-para-rahita bodha, jJAna, kriyAnI prApti thaI gaI che te te saghaLA A dazA-nirvikalpa dehe ja vismaraNa karI nirvikalpa thayA vinA chUTako nathI, vRtti ane tene lIdhe ja Ama vartIe chIe [232] [mubaI, caitra suda 9, zuka, 1947] jo ke amane upAdhiyoga che tathApi avakAza nathI maLato paramArtha na thaI ema kaMI che nahIM, paNa dazA evI che ke jemAM paramArtha zake evI dazA vize kaI na thaI zake, ane ruci paNa hAla to tema ja rahe che [239] mubaI, caitra vada 7, guru, 1947] jo ke upAdhisayukta kALa ghaNo jAya che, IzvarecchA pramANe upAdhimAM samAna vartavuM zreyaskara che ane yogya che, eTale jema cAle che tema bhAva upAdhi che te bhale, na che te paNa bhale, je hoya te samAna ja che [24] [muMbaI, vaizAkha suda 7, zukra 1947] parabrahma AnadamUrti che, tene traNe kALane vize anugraha parabrahmanA satata icchIe chIe keTaloka nivRttine vakhata maLyA kare che, vicArathI AnaMda parabrahmavicAra te ema ne ema rahyA ja kare che, kayAreka to te mATe AnadakiraNa bahu rUrI nIkaLe che, ane kaInI kaI (abheda) vAta samajAya che, paNa koIne kahI zakAtI nathI, amArI e vedanA athAga che vedanAne vakhate zAtA pUchanAra joIe, evo vyavahAramArga che, paNa amane A vedanAmAM zAtA paramArthamArgamAM zAtA pachanAra maLato nathI, ane je che pUchanArane tenAthI viyoga rahe che [ 247] [mu baI, vaizAkha vada 8, ravi, 1947] harine pratApe harinuM svarUpa maLazu tyAre samajAvazu cittanI cittanI caitanya dazA caitanyamaya rahyA kare che, jethI vyavahAranA badhA kArya ghaNu - dazA-upAdhimAM karIne avyavasthAthI karIe chIe, hariicchA sukhadAyaka mAnIe samAdhi abhAva Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA chIe. eTale je upAdhijoga varte che, tene paNa samAdhioNga mAnIe chIe cittanI avyavasthAne lIve muhUrtamAtramA karI zakAya evuM kArya vicAratA paNa pakhavADiyuM vyatIta karI nakhAya che, ane vakhate te karyA vinA ja javA devAnu thAya che. badhA prasageAmA tema thAya topaNa hAni mAnI nathI, tathApi Apane jJAnavArtA lakhatAM kaMI kaMI jJAnavAe darzAvAya te vizeSa Anada rahe che, ane Ana cittanI te prasaMgamA cittane kaMIka vyavasthita karavAnI icchA rAkhyA niraza dezA karAya che, chatA te sthitimAM paNa hamaNA praveza nathI karI zakAtA evI cittanI dazA niraMkuza thaI rahI che, ane te niraMkuzatA prApta thavAmA harinA parama anugraha kAraNa che ema mAnIe chIe e ja niraMkuzatAne pUrNatA ApyA sivAya citta yathAcita samAdhiyukta nahIM thAya ema lAge che, atyAre tA badhuMya game che, ane badhuMya gamatu nathI, evI sthiti che jayAre badhuMya gamaze, tyAre pUrNa kAmatAnI nirakuzatAnI pUrNatA thaze. eN pUrNakAmatA paNa kahevAya che, jayA hari ja sarvatra spaSTa bhAse che atyAre kaMIka aspaSTa bhAse che, paNa spaSTa che eNveA anubhava che irSyA jagatvanarasanI je rasa jagatanu jIvana che, te rasanA anubhava thavA pachI prApti-haripratye rhArapratye atizaya laya thaI che ane tenuM pariNAma ema Avaze ke jayAM jeve rUpe icchIe teve rUpe hara 0 00 Avaze, eve bhaviSya kALa IzvarecchAne lIdhe lakhyo che laya ame amAro ataraMga vicAra lakhI zakavAne atizaya azakta thaI gayA chIe; jethI samAgamane icchIe chIe, paNa IzvarecchA haju tema karavAmAM asammata lAge che, jethI viyoge cittanI anyava ja vartIe chIe amArI cittanI avyavasthA evI thaI javAne sthA--upayAgamAM lIve koI kAmamA jevA joIe tevA upayAga rahetA nathI, smRti nyUnatA rahetI nathI, athavA khabara paNa rahetI nathI, te mATe zu karavuM? zu karavu eTale ke vyavahAramAM beThA chatAM evI sarvottama dA aMtaraga vicAra lakhavA arAna Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA bIjA koIne dukhapa na thavI joIe, ane amArA AcAra evA che ke vakhate tema thaI jAya bIjA koIne paNa AnadarUpa lAgavA viSe harine ciMtA rahe che, mATe te rAkhaze amAruM kAma te te dazAnI pUrNatA karavAnuM che, ema mAnIe chIe, tema A bIjA koIne satAparUpa thavAno to svapna paNa vicAra nathI nI 35 na thavuM badhAnA dAsa chIe, tyA pachI dukharUpa koNa mAnaze? tathApi vyavahAra prasaMgamAM harinI mAyA amane nahIM te sAmAne paNa ekane badale bIjuM AropAvI de te nirupAyatA che, ane eTalo paNa zoka raheze ane sarva sattA harine arpaNa karIe harine kSaNa paNa chIe, karI che vadhAre zuM lakhavu? paramAnadarUpa harine kSaNa paNa na na vIsaravA visaravA e amArI sarva kRti, vRtti ane lekhane hetu che. [255] [mu baI, azADa suda, 13, 1947] harikRpAthI ame parama prasanna padamAM chIe eka purANa- aMtaraMga adbhuta puruSa ane purANapuruSanI premapatti vinA amane kaI gama dazA nathI, amane koI padArthamA ruci mAtra rahI nathI, kaI prApta karavAnI icchA thatI nathI, vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI, jagata zu rithatimAM che tenI smRti rahetI nathI, koI zatrumitramAM bhedabhAva rahyo nathI, koNa zatru che ane koNa mitra che, enI khabara rakhAtI nathI, ame dehadhArI chIe ke kema te sabhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe, amAre zuM karavAnuM che te koIthI kaLAya tevuM nathI, ame badhAya padArthathI udAsa thaI javAthI game tema vartIe chIe, vrata, niyamana kaI niyama rAkhyo nathI, jAtabhAtano kaI prasaMga nathI, amArAthI vimukha jagatamAM koI mAnyuM nathI, amAgathI sanmukha evA sagI nahIM maLatA kheda rahe che, saMpatti pUrNa che eTale saMpattinI icchA nathI, zabdAdika viSayo anubhavyA smRtimAM AvavAthI athavA IzvarecchAthI tenI icchA rahI nathI, pitAnI icchAe thoDI ja pravRtti Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA karavAmA Ave che, jema harie icche kama dore tema dorAIe chIe, hRdaya prAye zUnya jevu thaI gayu che, pAce Idriyo zUnyapaNe pravartavArUpa ja rahe che, naya, pramANa vagere zAstrabheda sAbharatA nathI, kaI vAcatA citta sthira rahetuM nathI; khAvAnI, pIvAnI, besavAnI, sUvAnI, cAlavAnI ane bolavAnI vRttio potAnI IcchA pramANe varte che, mana pitAne svAdhIna che ke kema enuM yathAyogya bhAna rahayuM nathI Ama udAsInatA sarva prakAre vicitra evI udAsInatA AvavAthI game tema vartAya ghelachA che eka prakAre pUrNa ghelachA che, eka prakAre te ghelachA kaMIka chUpI rAkhIe chIe, ane jeTalI chUpI rakhAya che, teTalI hAni che. yogya vartIe chIe ke ayogya eno kaI hisAba rAkhyo nathI AdipuruSa pratye AdipuruSane viSe akhaDa prema sivAya bIjA mokSAdika padArthomAnI akhaMDa prema AkAkSAno bhaga thaI gayo che. ATaluM badhuM chatA manamAnatI udAsInatA nathI, ema mAnIe chIe, akhaDa premakhumArI jevI pravahevI joIe tevI pravahetI nathI, ema jANIe chIe, Ama karavAthI te akhaMDa khumArI pravahe ema nizcaLapaNe jANIe chIe, paNa te karavAmAM kALa kArabhUta thaI paDyo che, ane e sarvane doSa amane che ke harine che, evo cokkasa nizcaya karI zakAto nathI udAsInatA hatA eTalI badhI udAsInatA chatA vepAra karIe chIe, laIe vyavahAra-vepAra chIe, daIe chIe, lakhIe chIe, vAcIe chIe, jALa vIe chIe, ane kheda pAmIe chIe vaLI hasIe chIe -je ThekANu nathI, evI amArI dazA che, ane tenuM kAraNa mAtra harinI sukhada icchA jyA sudhI mAnI nathI, tyA sudhI kheda maTa nathI bhaktivALA samajAya che, samajIe chIe, samajazu, paNa hari ja sarvatra pustako vAMcavA kAraNarUpa che. prANImAtrathI, manathI bhinnabhAva rAkhyo nathI, ane rAkhyo rahe tema nathI bhaktivALA pustako kavacit-- Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 37 kavacit vAcIe chIe, paNa je saghaLuM karIe chIe te ThekANA vagaranI dazAthI karIe chIe... prabhunI parama kRpA che amane koIthI bhinnabhAva rahyo sarva pratye nathI, koI vize doSabuddhi AvatI nathI, muni viSe amane abhinnabhAva koI halako vicAra nathI, paNa harinI prApti na thAya evI pravRttimAM teo paDyA che, ekalu bIjajJAna ja temanuM kalyANa kare evI emanI ane bIjA ghaNA mumukSuonI dazA nathI ddhiAtajJAna sAthe joIe, e 'siddhAtajJAna" amArA hRdayane siddhAtajJAna viSe AvaritarUpe paDayu che hariicchA jo pragaTa thavA devAnI Avarita haze to thaze amAro deza hari che, jAta hari che, kALa hari che, deha hari che, rUpa hari che, nAma hara che, dizA hari che, sarva hari che, ane tema chatAM Ama vahIvaTamAM chIe, e enI icchAnu kAraNa che [259] [[mubaI, zrAvaNa suda 11, budha, 1947] amAru citta te bahu harimaya rahe che paNa saga bavA harimaya cittakaLiyuganA rahyA che mAyAnA prasaMgamA rAtadivasa rahevu rahe che, mAyAnA prasaMgamAM eTale pUrNa harimaya citta rahI zakavu durlabha hoya che, ane vAsa tyAsudhI amArA cittane udvega maTaze nahIM [71] [ vavANiyA, bhA vada 4, bhema, 1947] zrImAn puruSottamanI ananya bhakitane avicchinna icchuM chuM. [61] [mubaI, zrAvaNa suda 9, guru, 1947] sarvakALane mATe (AyuSya paryata) jyA sudhI nivRtti dhama sabaMdhe meLavavAne prasaMga na Avyo hoya tyAsudhI dharma sabadhe paNa apragaTa rahevuM pragaTamAM AvavAnI icchA rahetI nathI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uca zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 408 ] [muMbaI, bhAdaravA vada 8,budha, 1948] niHsneha saMsAramAM je je kALe je je prArabdha udaya Ave che te vedana karavuM e jJAnI puruSonu sanAtana AcaraNa che, ane te ja AcaraNa amane udayapaNe varte che, arthAt je saMsAramAM sneha rahyo nathI, te sasAranA kAryanI pravRttino udaya che, ane udaya anukrame vedanA thayA kare che e udayanA kamamAM koI paNa prakAranI hAnivRddhi karavAnI icchA utpanna thatI nathI, ane ema jANIe chIe ke jJAnI puruSonuM paNa te sanAtana AcaraNa che, tathApi jemAM sneha rahyo nathI, athavA sneha rAkhavAnI icchA nivRtta thaI che, athavA nivRtta thavA AvI che, tevA A saMsAramAM kAryapa-kAraNapaNe pravartavAnI icchA rahI nathI, tenAthI nivRttapaNuM ja AtmAne viSe varte che, tema chatA paNa tenA aneka prakAranA saga-prasagamAM pravartavu paDe evu pUrve koI prArabdha upArjana karyuM che, je samapariNAme vedana karIe chIe tathApi haju paNa te keTaloka vakhata sudhI udaya joga che, ema jANI kavacit kheda pAmIe chIe, kavacit vizeSa kheda pAmIe chIe, ane te khedanuM kAraNa vicArI netA paranukaMpA arthe udayana te parAnukapApa jaNAya che hAla to te prArabdha svAbhAvika udaya pramANe vedana karyA sivAya anya icchA utpana thatI nathI, tathApi te udayamAM bIjA koIne sukha, dukha, rAga, dveSa, lAbha, alAbhanA kAraNarUpe bIjAne bhAsIe chIe te bhAsavAne viSe lokaprasaganI vicitra brAti joI kheda thAya che je sasArane viSe sAkSI kartA tarIke manAya che, te saMsAramAM te sAkSIe sAkSIsAkSI puruSanA rUpe rahevu, ane kartA tarIke bhAsyamAna thavuM te bedhArI vikaTapaNAnA taravAra upara cAlavA barAbara che ema chatA paNa koIne kheda, prasaMgano udaya dukha alAbhanu kAraNa te sAkSIpupa bhAtigata lokone na bhAse che te prasaMgamAM te sAkSI puruSanuM atyaMta vikaTapaNuM para a* to para Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 39 nathI amane to atyaMta atyaMta vikaTapaNAnA prasagano udaya che emA paNa udAsInapaNuM e ja sanAtana dharma jJAnInA che ('dharma' zabda AcaraNane badale che ) ekavAra eka taNakhalAnA be bhAga karavAnI kriyA karI zakavAnI zakti paNa upazama thAya tyAre je IzvarecchA haze te thaze [ 173 ] [mukhaI, kArataka vada 3, zani, 1947 ] dRDha vizvAsathI mAnajo ke A--te vyavahAranu badhana vyavahArakha dhana udayakALamAM na hota to tamane ane bIjA keTalAka manuSyone apUhitamA apUrvahitanA ApanAra thAta pravRtti che, to tene mATe kaI naDatararUpa asamatA nathI; paraMtu nivRtti hota to bIjA AtmAone mArga maLavAnuM kAraNa thAta haju tene vilaba haze, pacamakALanI paNa pravRtti che A bhave meAkSe jAya evA manuSyonA sabhava meAkSanA alpa paNa ochA che. ityAdika kAraNAthI ema ja thayuM haze te saMbhava te mATe kaMI kheda nathI [ 277 ] [vavANiyA, bhAdrapada vada 7, 1947] citta udAsa rahe che, kaI gamatu nathI, ane je kaI janaparicayamA gamatu nathI te ja badhuM najare paDe che, te ja sabhaLAya che. arUci--matamatA tyAM have zuM karavuM? mana koI kAryamAM pravRtti karI zakatuM tara vedanApa nathI jethI pratyeka kArya mulatavAM paDe che, kaI vAMcana, lekhana ke janaparicayamA ruci AvatI nathI cAlatA matanA prakAranI vAta kAne paDe che ke hRdayane viSe mRtyuthI adhika vedanA thAya che. [27] [vavANiyA, Ase vada 1, ravi, 1947] pUrvApara aviruddha evuM je bhagavat saMbadhI jJAna te pUrvApara aviruddha pragaTa karavA jyAsudhI tenI icchA nathI, tyAsudhI vadhAre jJAna thaye mAga prasaMga koIthI pADavAmAM nathI AvatA.. abhinna evu haripada prakAzavA jyAsudhI ame amArAmA nahIM mAnIe tyAsudhI pragaTamArga Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAsajI jevI dazAharirasanI prApti vinA kharyu nya kaliyugane laIne sAdhanA verAI javA zrImad rAjacaMdra-AtmA amane jANe che, te sivAyanA adhikane amane jaNAvazeA nahIM [vavANiyA, bhAta, vada 14, guru, 1947} mahAtmA vyAsajIne jema thayu hatu, tema amane hamaNA varte che. Atmadarzana pAmyA chatA paNa vyAsajI AnaMdasapatna thayA nahotA, kAraNa ke harirasa akhApaNe gAyo nahotA. amane paNa ema ja che akhaDa eNvA harirasa parama preme agaDapaNe anubhavatAM haju kayAthI AvaDe ane jyAsudhI tema nahi thAya tyAsudhI amane jagatamAMnI vastunuM eka aNu paNa gamavuM nathI 40 kahIzuM nahIM ...je nAma, dAma, gAmathI [ 282] niSkapaTIpaNu, sanmA-satsa ga ne abhAva bhagavAna vyAsajI je yugamA hatA, te yuga bIjo hatA; A kaLiyuga che, emA harisvarUpa, harinAma ane harijana dRSTie nathI AvatA, zrAvaNamA paNa nathI AvatA; e traNemAnA koInI smRti thAya evI koI paNa cIja paNa STie nathI AvatI bavA sAdhana kaLiyugathI gherAI gayA che ghaNu karIne badhAya jIva unmArge pravarte che, athavA sanmArganI sanmukha vartatA najare navI paDatA kavicat mumukSu che, paNa tene hajI mArganA nikaTa sabaMdha nathI niSkapaTIpaNuM paNa manuSyomAMthI cAlyA gayA jevuM thayuM che, sanmArganA eka aza ane tene paNa zatAza te koI AgaLa paNa dRSTie paDatA nathI, kevaLajJAnane mArga te te kevaLa visarjana thaI gayA che koNa jANe hiranI icchA zuya che? AvA vikaTa kALa tA hamaNAM ja jAyA kevaLa madapuNyavALA prANI joI parama anukaMpA Ave che. amane satsaMganI nyUnatAne lIdhe kaI gamatu nathI ghaNIvAra thoDe thoDe kahevAI gayu che, tathApi cokhkhA zabdomAM kahevAyArthI smRtimA vadhAre rahe eTalA mATe kahIe chIe ke koIthI arthasaMbaMdha Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA ane kAmasabaMdha te ghaNA kALa thayA gamatAM ja nathI, hamaNA, sa ba dha mAtra nA dharmasabadha ane mokSasabadha paNa gamato nathI dharmasabaMdha che ane mokSasabadha te ghaNuM karIne yogIone paNa game che, ane ame te tethI paNa virakta rahevA mAgIe chIe. hAla to amane kaMI gamatuM nathI, ane je kaI game che, teno atizaya viyoga che vadhAre zu lakhavu? sahana ja karavu e sugama che. [21] [ vavANiyA, Ase vada 12, guru, 1947 ] AtmA brahmasamAdhimA che mana vanamA che eka bIjAnA AbhAse anukrame deha kaI kriyA kare che [28] [vavANiyA, kArtika suda 4, guru, 1948 ] kaLa viSama AvI gayo che satsagano joga nathI, ane satsaMgane vItarAgatA vizeSa che, eTale kyAya sAtuM nathI, arthAt mana abhAva vizrAMti pAmatuM nathI aneka prakAranI viTananA te amane vItarAgatA nathI, tathApi niratara satsaga nahIM e mATI viTabanA che. lokasaga rAto nathI [37] [ANa da, mAgazara suda 2, guru, 1948 ]. (evu je) paramasatya tenuM ame dhyAna karIe chIe paramasatyanuM bhagavane sarva samarpaNa karyA sivAya A kALamAM jIvanu dehA- dhyAna bhimAna maTavuM saMbhavatu nathI mATe ame sanAtanadharmapa paramasatya tenuM niratara dhyAna karIe chIe je satyanu dhyAna kare che, te satya hoya che - [38] [mubaI, mAgazara sudi 14, bhAma, 1948 ] atra samAdhi che smRti rahe che, tathApi nirupAyatA asaMgavRttio varte che asagavRtti hovAthI AJmAtra upAdhi sahana thaI upAdhi sahevI zake tevI dazA nathI, teya sahana karIe chIe sudhAne viSe amane saMdeha nathI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 [ 313 ] ! muMbaI, pASa suda 7, guru, 1948] apUrva vIta koI evA prakAranA udaya che ke, apUrva vItarAgatA chatAM rAgatA-Atma- vepAra badhI kaIka pravartana karI zakIe chIe, temaja bIjAM bhAve vartana paNa khAvApIvA vagerenA pravartana mADa mAMDa karI zakIe chIe mana karyAMya virAma pAmatu nathI, ghaNu karIne atra koIne samAgama icchatuM nathI kaMI lakhI zakAtuM nathI vadhAre paramArthavAkaya vadavA IcchA thatI nathI, koIe pUchelAM praznonA uttara jANatA chatA lakhI zakatA nathI, cittane paNa jhAjhA saga nathI, AtmA AtmabhAve varte che. sahaja smaraNe jJAna zrImad rAjaca'dra-AtmakathA ataraMga apUrva do samaye samaye anataguviziSTa AtmabhAva vadhatA hoya evI dazA rahe che, je ghaNu karIne kaLavA devAmAM AvatI nathI. athavA kaLI zake tevAnA prasaga nathI AtmAne viSe sahaja smaraNe prApta thayelu jJAna zrI vardhamAnane viSe hatuM ema jaNAya che. pUrNa vItarAga jevA bAdha te amane sahaje sAbharI Ave che [315] [ muMbaI, peASa suda 11, 1948 ] AtmasaMyamane sabhArIe chIe. yathArUpa vItarAgatAnI pUrNatA icchIe chIe. [317 ] [ mukha, peASa vada 9, ravi, 1948 ] citta ghaNu karIne vanamA rahe che, AtmA te prAye muktasvarUpa lAge che. vItarAgapaNu vizeSa che. veThanI peThe pravRtti karIe chIe . bIjAne anusaravAnuM paNa rAkhIe chIe jagatathI bahu udAsa thaI gayA chIe vastIthI kaTALI gayA chIe dazA koIne jaNAvI zakatA nathI. jaNAvIe tevA satsaMga nathI, manane jema dhArIe tema vALI zakIe chIe eTale pravRttimA rahI zakayA chIe. koI prakArathI rAgapUrvaka pravRtti Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA thatI nahIM hoya evI dazA che, ema rahe che lokaparicaya gamato nirAze nathI. jagatamAM sAtuM nathI .tathApi karelA karma nirjaravAnuM che rAgarahita pravRtti eTale upAya nathI [39] [mubaI, mAha suda 5, budha, 1948] amUlya evu jJAnajIvana prapace AvareluM vahyuM jAya che udaya baLavAna che! [33] [mubaI, mAha vada 2, ravi, 1948 ] pUrNajJAne karIne yukta evI je samAdhi te vAravAra sAbhare che parama satanuM dhyAna karIe chIe. udAsapaNuM varte che (329]. muibaI, mAha vada, 1948] sAMsArika upAdhi amane paNa ochI nathI. tathApi temAM svapaNArahitanI svapaNuM rahyuM nahIM hovAthI tethI gabharATa utpanna thato nathI. upAdhi te upAdhinA udayakALane lIdhe hAla to samAdhi gaNabhAve varte che, ane te mATe zoca rahyA kare che. [43] mubaI, kAgaNa suda 7, guru, 1949] amAro abhiprAya kaI paNa deha pratye hoya to te mAtra eka AtmArthe ja che, anya arthe nahIM bIjA koI paNa padArtha pratye abhiprAya hoya te te padArtha arthe nahIM, paNa AtmA che. te AtmArtha te padArthanI prApti-aprAptine viSe hoya ema amane lAgatuM nathI "AtmApaNuM' e dhvani sivAya bIjo koI dhvani koI paNa padArthanA grahaNa-tyAgamAM smaraNajoga | * e eka ja dhvani nathI. anavakAza AtmApaNuM jANayA vinA, te sthiti vinA anya sarva kalezarUpa che [334] [mubaI, phAgaNa suda 10, budha, 1948 ] ghaNA ghaNA jJAnI puruSa thaI gayA che, temAM amArI jevo upAdhiprasaMga ane cittasthiti udAsIna, ati udAsIna, tevA " A Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA upAdhiprasa ga ghaNu karIne pramANamAM thoDA thayA che. upAdhiprasagane lIdhe AtmavyAnane AtmA sabavI je vicAra te akhaMDapaNe thaI zakato nathI, vidhrarUpa athavA gauNapaNe thayA kare che, tema thavAthI ghaNo kALa prapaca vize rahevuM paDe che, ane temA to atyaMta udAsa pariNAma thaI gayela hovAthI kSaNavAra paNa citta TakI zakatuM nathI, jethI jJAnIo sarvaga parityAga karI apratibaddhapaNe vicare che. sarvasaga pari. "sarvasaga' zabdane lakSyArtha evo che ke akhaMDapaNe AtmatyAgano artha vyAna ke bodha mukhyapaNe na rakhAvI zake evo saMga A ame TUkamAM lakhyuM che, ane te prakArane bAhyathI, atarathI bhajyA karIe chIe deha chatAM vIta- deha chatAM manuSya pUrNa vItarAga thaI zake evo amAre rAgatA pAmavI nizcala anubhava che kAraNa ke ame paNa nizcaya te ja sthiti pAmavAnA chIe, ema amAro AtmA akhaMDapaNe kahe che, ane ema ja che, jarUra ema ja che pUrNa vItarAganI caraNaraja niratara mastake che, ema rahyA kare che atyaMta vikaTa evuM vItarAgata atyata AzcaryakAraka che, tathApi te sthiti prApta thAya che, sadehe prApta thAya che, e nizcaya che, prApta karavAne pUrNa yogya che, ema nizcaya che. sadehe tema thayA vinA amane udAsInatA maTe ema jaNAtuM nathI ane tema thavuM sabhavita che, jarUra ema ja che [339] [muMbaI, phAgaNa suda 14, 1948 ] koIno doSa nathI, ame karma bAMdhyA mATe amAre doSa che jayotiSanI AmnAya sabadhI.. ghaNe bhAga tene jANavAmAM che tathApi cina temAM jarAya praveza karI zakatuM nathI, ane te vizenu vAcavu, sAbhaLavu kadApi camatkArika hoya, paNa bojArUpa lAge che thoDI paNa temAM ruci rahI nathI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA [956-11] [marabI, vaizAkha suda 2, 155] mArI che , jayaMtiSa'ne kalpita gaNI ame tyAgI dIdhu lokomAM jyotiSa bojAAtmArthatA bahu ochI thaI gaI che, nahIMvat rahI che. pa jANa tyAga svArtha hetue e age lokoe amane pajavI mAravA mADayA. AtmArtha sare nahIM evA e jyotiSanA viSayane kapita (sArthaka nahIM) gaNI ame gauNa karI dIdha, gopavI dIdho. [339] [mu baI, kAgaNa suda 14, 1948] amane to mAtra eka apUrva evA satnA jJAna vize ja sattAnamAM ci ruci rahe che bIju je kaI karavAmAM Ave che, ke anusaravAmAM -baMdhanane lIdhe Ave che, te badhu AsapAsanA badhanane laIne karavAmAM Ave che pravRtti hAla je kaI vyavahAra karIe chIe, temAM deha ane manane bAhya upayoga vartAvavo paDe che. AtmA temAM vartata nathI kavacit pUrvakarmAnusAra vartAvu paDe che tethI atyaMta AkuLatA AvI jAya che je kaI pUrve nibaMdhana karavAmAM vyAvahArika kAma AvyAM che, te karmo nivRtta thavA arthe, bhogavI levA arthe, bIjA artha thoDA kALamAM bhogavI levAne arthe, A vepAra nAmanu vAva- sevavuM hArika kAma bIjAne arthe sevIe chIe. hAla je karIe chIe te vepAra vize mane vicAra AvyA karela, ane tyAra pachI anukrame te kAmanI zarUAta thaI tyArathI te atyAra sudhImAM kAmanI dinapratidina kaI vRddhi thayA karI che. ame A kAma perelu mATe te saMbadhI 0 0 0 bane teTaluM majUrI jevuM kAma paNa karyAnuM rAkhyuM che kAmanI have ghaNI hada vadhI gayelI hovAthI nivRtta thavAnI atyaMta buddhi thaI udAsIna vRttio jAya che. paNa 0 0 0 ne doSabuddhi AvI javAne sabhava, majUrI jevuM kAma te anata saMsAranuM kAraNa 0 0 0 ne thAya ema jANIne jema paNa kaye javuM, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrImad rAjaca -AtmakathA bane tema cittanuM samAdhAna karI te majUrI jevu kAma paNa karyA javuM, ema hAla to dhAryu che. vyavahAramAM mana na cATavu A kAmanI pravRtti karatI vakhate jeTalI amArI udAsIna dazA hatI tethI AjavizeSa che ane tethI ame ghaNu karIne temanI vRttine na anusarI zakIe evu che, tathApi jeTalu banyuM che teTaluM anusaraNa te jema tema citta samAdhAna karI rAkhyA karyuM che koI paNa jIva paramArthane icche ane vyAvahArika sagamAM prIti rAkhe, ne paramArtha prApta thAya ema te koI kALe bane ja nahIM A kAmanI nivRtti pUrvakarma jotAM te hAla thAya tevuM dekhAtuM nathI vRttimA paramArtha A kAma pachI 'tyAga' evu ame te jJAnamAM jevuM Are anavakAza hatuM, ane hAla AvuM svarUpa dekhAya che, eTalI AzcaryavArtA che amArI vRttine paramArtha ADe avakAza nathI, tema chatAM ghaNuAkhage kALa A kAmamA gALIe chIe; ane tenuM kAraNa mAtra temane doSabuddhi na Ave eTalu ja che, tathApi amArI vartanA ja evI che, ke jIva tene jo khyAla na karI zake te teTalu kAma karatA chatA paNa doSabuddhi ja rahyA kare [ mukhaI, phAgaNa suda 13, zukra, 1948 ] atyata pariNAmamA udAsInatA pariNamyA kare che, jema natA chatAM pravRtti- jema tema thAya che, tema tema pravRttiprasaMga paNa vadhyA kare che. [ 338 ] atyaMta udAsI prasaga je pravRttinA prAga prApta thaze, ema nahIM dhAreluM te paNa prApta thayA kare che, ane ethI ema mAnIe chIe ke utAvaLe pUrve nibadhana karelA evA karmA nivRtta thavAne mATe udayamAM Ave che [ 347 ] [muM baI, phAgaNa vada 0)), sAma, 1948 ] ame vyAvahArika kAma te pramANamAM ghaNuM karIe chIe, temAM mana paNa pUrI rIte daIe chIe, tathApi te mana vyavahAramA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA coTatuM nathI, pitAne viSe ja rahe che, eTale vyavahAra bahu bojArUpe rahe che. jANIe chIe ke ghaNAkALe je pariNAma prApta thavAnuM che, te tethI thoDA kALe prApta thAya mATe te upAdhi joga vizeSapaNe varte che .. ame ke jenuM mana prAye krodhathI, vaibhavodi ke mAnathI, mAyAthI, lobhathI, hAthI, tithI, atithI, bhayathI, . 'apratibaMdhatA zokathI, jugusAthI ke zabdAdi viSayothI apratibaMdha jevuM che, kuTuMbathI, dhanathI, putrathI, vaibhavathI, strIthI ke dehathI mukta jevu che, te manane paNa satsagane viSe badhana rAkhavu bahu bahu rahyA kare che [353] [muMbaI, caitra suda 12, zukra, 1948 ] samaya mAtra paNa apramattadhArAne nahIM vismaraNa karavuM evuM apramattadhArAje AtmAkAra mana te vartamAna samaye udaya pramANe pravRtti pUrvanibaMdhana udaya kare che, ane je koI paNa prakAre vartAya che, tenuM kAraNa pUrve nibaMdhana karavAmAM Avelo e udaya che te udayane viSe prIti paNa nathI, ane aprIti paNa nathI samatA che, karavA yogya paNa ema ja che [356 ] [mubaI, citra vadi 1, budha, 1948 ] AtmasamAdhipUrvaka yogaupAdhi rahyA kare che, je pratibaMdhane upAdhi samAdhilIdhe hAla te kaI icchita karI zakAtuM nathI AvA ja hetue rUpa karIne zrI RSabhAdi jJAnIoe zarIrAdi pravartamAnA bhAnano paNa tyAga karyo hato [357] [mubaI, citra vada 5, ravi, 1948] satsaga thavAno prasaMga icchIe chIe, paNa upAdhiyogano je udaya te paNa davA vinA upAya nathI jagatamAM bIjA padArtho te amane kaI rucinA kAraNa rahyA nathI je kaI sata'."sallAsa', ruci rahI che te mAtra eka satyanu dhyAna karanArA evA saMta "dAnAdi pratye pratye, jemAM AtmAne varNavyo che evA sakzAstra pratye, ane ci Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA parecchAe paNmArthanA nimitta-kAraNa evA dAnAdi pratye rahI che AtmA teA kRtArtha samajAya che [ 363 ] [mu khaI, vaizAkha suda 5, ravi, 1948 | upAdhiyoga vizeSa vartyA kare che vanane viSe udAsInapaNe sthita evA je yogIo-tIrthaMkarAdika-tenuM Atmatva sAMbhare che [ 361 ] upAdhimA [ mu khaI, vaizAkha suda 3, zukra, 1948] bhAvasamAdhi che. bAhya upAdhi che, je bhAvane gauNa karI bhAvasamAdhi zake evI sthitinI che, tathApi samAdhi varte che tItha karAdikanu bhava sAbharavu [ 368 ] [ mubaI, vaizAkha vada 6, bheAma, 1948] paramavairAgya hatA amane te jajALa viSe CdAsInapaNuM varte che amArA vyavahArapratibaMdha viSe vartatA pama vaigagya vyavahArane viSe kayAreya mata maLavA detA nathI, ane vyavahArane pratibaMdha tA AkhA divasa rAkhavA paDe che hAla te ema udaya sthitimA varte che tethI bhava thAya che ke te paNa sukhane hetu che anyabhAva pratye udAsInatA 48 meAkSa kevaLa nikaTapaNe-- bhedarahita dA ame te! pAca mAsa thayA jagata, Izvara ane anyabhAva e sarvane viSe udAsInapaNe vartIe chIe amane te koI jAtanA bhedabhAva nahIM utpanna thatA hAvAthI sarva jajALarUpa varte che, eTale IzvarAdi sametamA udAsapaNu varte che AvuM je amAru lakhavu te vAcI koI prakAre sadehane viSe paDavAne yogya tame nathI meAkSa tA kevaLa amane nikaTapaNe varte che, e te nizcaka vArtA che. amAru je citta te AtmA sivAya anya sthaLe pratibaddhatA pAmatuM nathI, kSaNa paNa anyabhAvane viSe sthira thatu nathI, svarUpane viSe sthira rahe che evuM je amAru AzcaryakAraka svarUpa te hAla to kayAya kahyu jatuM nathI ghaNA mAsa vItyAthI tamane lakhI satApa mAnIe chIe... bhedarahita evA ame chIe * Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 49 [379 ] [muMbaI, jeTha vada 0)), zuka, 1948] sasArathI kaTALyA te ghaNo kALa thaI gayo che tathApi saMsArathI kaMTALavA sasArano prasaMga hajI virAma pAmatA nathI, e eka prakArano chatAM tene prasaMga moTo kaleza varte che hAla te nirbaLa thaI zrI harine hAtha sepIe chIe ane te kaMI karavA viSe buddhi thatI nathI, ane lakhavA vize buddhi thatI nathI. kaIka vANIe vartIe chIe, temAM paNa buddhi thatI nathI, mAtra AtmarUpa maunapaNuM, ane te saMbaMdhI prasaMga, ene viSe buddhi rahe che. ane prasaMga to tethI anya prakAranA varte che evI ja "IzvarecchA' haze ema jANI jema sthiti prApta thAya che, temaja yogya jANI rahIe chIe. "buddhi te mokSane viSe paNa spRhAvALI nathI" paNa prasaMga A buddhimA mokSavarte che "vananI mArI koyala' evI eka gurjarAdi dezanI spRhAne abhAva kahevata A prasagane viSe yogya che 384] [mubaI, asADa suda 9, 1948]. nidrA sivAyanA bAkIne je vakhata temAthI ekAda kalAka nipAtAe sivAya bAkIno vakhata mana, vacana, kAyAthI upAdhine joge varte upAdhisaMvedana che upAya nathI, eTale samyak pariNatie savedana karavuM yogya che [38] [muMbaI, zrAvaNa vada 14, ravi, 1948 ] hAla je upAdhijoga prAptapaNe varte che, te jogane pratibaMdha prArabdhanivRtti tyAgavAno vicAra jo karIe to tema thaI zake ema che, tathApi arthe upAdhi te upAdhi joganA vedavAthI je prArabdha nivRtta thavAnuM che, te te ja prakAre davA sivAyanI bIjI icchA vatI nathI, eTale te ja joge te prArabdha nivRtta thavA devuM yogya che, ema jANIe chIe. ane tema sthiti che zAtrone viSe A kALane anukrame kSaNipaNA yogya kahyo duSamakALa-parache, ane te prakAre anukrame thayA kare che e kSINapaNa mukhya mArganuM kSINapaNuM karIne paramArtha sabaMdhInuM kahyuM che je kALamAM atyaMta durlabhapaNe Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 baLa vAparerAna hovAthI tenI paramAra zrImada rAjacaMdra-AtmakathA paramArthanI prApti thAya te kALa durAma tahevA paga che, jo ke sarva kALane viSe 5 mAryaprApti jenAthI thAya che, evA puruSone joga durlabha ja che, tathApi AvA kALane viSe to atyaMta durlabha hoya che jIvonI paramArthavRtti zrIpariNAmane pAmatI hatI jJAnInA upadezanuM hovAthI te pratye jJAnI puruSonA upadezanuM baLa ochuM thAya che, che ? ane tethI paraparAe te upadeza para zIvapaNAne pAme che, eTale paramArthamArga anukrame vyavaccheda thavA joga kALa Ave che paramArthavRttinI A kALane viSe ane temAM paNa hamaNA lagabhaganAze kaDAthI kSINatA manuSyanI paramArthavRtti bahu kSINapaNAne pAmI che, ane e vAta pratyakSa che sahajAnaMda svAmInA vakhata sudhI manubomA je saraLavRtti hatI, te ane AjanI saraLavRtti emAM moTo taphAvata thaI gayA che tyA sudhI manuSyonI vRttine vize kaMI kaMI AjJAtipaNa, paramArthanI ichA, ane te sabaMdhI nizcayamAM daDhatA e jevAM hatA tevA Aje nathI, tethI to Aje ghaNuM kSINapaNa thayuM che, ke haju A kALamAM paramArthavRtti kevaLa vyavaracheda prApta thaI nathI, tema satyuparahita bhUmi thaI nathI, kALanI viSamatA topaNa kALa te karatA vadhAre viSama che, baha viSama che, ema jANIe chIe paramArthamAge Avu kALanuM svarUpa joIne moTI anukapA hRdayane prApta karAvavA viSe akhaMDapaNe varte che jIvanane viSe koI paNa prakAre atyaMta rahetI anukaMpA dukhanI nivRttino upAya che je sarvottama paramArtha, te saMbaMdhI vRtti kaI paNa vadhamAnapaNAne prApta thAya, te ja tene satvaspanuM oLakhANa thAya che, nahIM to thatu nathI te vRtti sajIvana thAya ane koI paNa jIvone-ghaNA jIvane-paramArthasaMbadhI je mArga te prApta thAya tevI anukapA akhaMDapaNe rahyA kare che, tathApi tema thavu bahu durlabha jANIe chIe ane tenA kAraNo paNa upara jaNAvyAM che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA para je puruSanuM durlabhapaNa cethA kALane viSe hatuM tevA cothA kALamAM puruSane joga A kALamAM thAya ema thayuM che, tathApi paramArtha paNa ema paNa durlabha evA sabaMdhI citA jIvone atyata kSINa thaI gaI che, eTale te puruSanI jagatane puruSanuM oLakhANa thavu atyaMta vikaTa che temAM paNa je prApti gRhavAsAdi prasaMgamAM te puruSanI sthiti che, te joI jIvane pratIti AvavI durlabha che, atyata durlabha che, ane kadApi pratIti AvI che temano je prArabdhaprakAra hAla varte che, te joI nizcaya rahevo durlabha che, ane kadApi nizcaya thAya te paNa tene satsaga rahevo durlabha che, ane je paramArthanuM mukhya kAraNa te to te che te AvI sthitimAM joI upara jaNAvyAM che je kAraNe, tene vadhAre baLavAnapaNe dekhIe chIe, ane e vAta joI pharI pharI anukapA utpanna thAya che. IzvarecchAthI je koI paNa jIvonuM kalyANa vartamAnamAM vartamAnamAM jIvopaNa thavuM sarjita haze te to tema thaze, ane te bIjethI nahIM nuM kalyANa kenApaNa amathakI, ema paNa atra mAnIe chIe tathApi jevI thI thaI zake? amArI anukaMpA sayukta IcchA che, tevI paramArthavicAraNA ane paramArthaprApti jIvone thAya tevo koI prakAre che joga thayo che, ema atra mAnIe chIe gagAyamunAdinA pradezane vize athavA gujarAta dezane viSe jo A deha utpana thayo hota, tyA vardhamAnapaNu pAmyo hota, te te eka baLavAnuM kAraNa hatuM ema jANae chIe, bIjuM prArabdhamAM gRhavAsa bAkI na hota, ane brahmacarya, vanavAsa hota to te baLavAna kAraNa hatu, ema jANIe chIe kadApi gRhavAsa bAkI che tema che te ane upAdhi jogarUpa prArabdha na hota to te trIjuM paramArthane baLavAne kAraNa hatuM ema jANIe chIe prathama kahyA tevA be kAraNo to thaI cUkyAM che, eTale have tenuM nivAraNa nathI trIjA upAdhijogarUpa je prArabdha te zIdhrapaNe Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA paramAjhAmi nivRtta thAya, vedana thAya ane te niSkAmakaruNAnA hetuthI, to karAvavAmAM vizva- tema thavu haju bAkI che, tathApi te paNa haju vicArayogya rapa upAdhi sthitimAM che eTale ke te prArabdhano saheje pratikAra thaI jAya ema ja icchAnI sthiti che, athavA to vizeSa udayamAM AvI jaI ghoDA kALamAM te prakArano udaya parisamApta thAya, te tema niSkAmakaruNAnI sthiti che, ane e be prakAramAM to hAla udAsInapaNe eTale sAmAnyapaNe rahevuM che, ema AtmasaMbhAvanA che, ane e sabaMdhIno moTo vicAra vAraMvAra rahyA kare che. paramArtha kevA prakAranA saMpradAye kahevo e prakAra jayAMsudhI upAdhioga parisamApta nahIM thAya tyAMsudhI maunapaNAmAM ane avicAra athavA nirvicAramA rAkhyo che, arthAt te vicAra hAla karavA vize udAsapaNuM varte che cittanI AtmA- AtmAkAra rithati thaI javAthI citta ghaNuM karIne eka kAra sthiti aza paNa upAdhijoga vedanAne yogya nathI, tathApi te te je upAdhi vedatA prakAre vedavu prApta thAya te ja prakAre vedavuM che, eTale temAM samAdhi samAdhi che, paraMtu paramArthasabadhI koI koI jIvone prasaMga paDe che, tene te upAdhi joganA kAraNathI amArI anukapA pramANe lAbha maLato nathI, ane paramArthasabaMdhI kaMI tama likhitAda vArtA Ave che, te paNa cittamAM mADa praveza thAya che, kAraNa ke tene hAla udaya nathI AthI patrAdi prasagathI tama sivAyanA bIjA je mumukSu jIvo temane Icchita anukapAe paramArthavRtti ApI zakAtI nathI, e paNa cittane ghaNIvAra lAgI jAya che mAbApa AdinA citta banavALuM thaI zakatuM nahIM hovAthI je jIvo saMsAra sabadhe strIAdipe prApta davA che, te jIvonI icchA paNa dubhaniSkAmapaNe pAdhi vedavI vavAnI icchA thatI nathI, arthAt te paNa anukapAthI ane mAbApAdinAM upakArAdi kAraNothI upAdhi jogane baLavAna gate Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 53 vedIe chIe, ane jenI jenI je kAmanA che te te prArabdhanA udayamAM je prakAre prApta thavI sarjita che, te prakAre thAya tyAMsudhI nivRtti grahaNa karatA paNa jIva "udAsIna rahe che, emAM koI prakAranuM amAruM sakAmapaNuM nathI, ame e sarvamA niSkAma ja chIe ema che tathApi prArabdha tevA prakAranu baMdhana rAkhavArUpa udaye varte che, e paNa bIjA mumukSunI paramArthavRtti utpanna karavAne viSe rodharUpa jANIe chIe. jayArathI tame amane maLyA che, tyArathI A vArtA ke je upara anukrame lakhI che, te jaNAvavAnI icchA hatI, paNa tene udaya te te prakAramAM hato nahIM, eTale tema banyuM nahIM, hamaNA te udaya jaNAvavA yogya thavAthI sakSepe jaNAvyuM che, je vAravAra vicAravAne arthe tamane lakhyo che. bahu vicAra karI sUmapaNe hRdayamAM nirdhAra rAkhavA yogya prakAra emA lekhita thayela che tame ane 0 0 0 sivAya A patranI vigata jANavAne bIjA joga jIva hAla tamArI pAse nathI, ATalI vAta paNa smaraNa rAkhavA lakhI che koI vAtamAM zabdonA sapapaNAthI ema bhAsI zake evuM hoya ke amane saMsAra sukha koI prakAranI kaI haju sasArasukhavRtti che, te te artha pharI - udAsapaNuM vicAravAyogya che nizcaya che ke traNe kALane viSe amArA saMbaMdhamAM te bhAsavuM Aropita jANavA yogya che, arthAt sasArasukhavRttithI niratara udAsapaNuM ja che A vAkyo kaI tama saMbadhIna cho nizcaya ama pratye che athavA haze te nivRtta thaze ema jANI lakhyA nathI, anya hetue lakhyA che e prakAre e vicAravA yogya, vAravAra vicArI hadayamA nirdhAra karavA yogya vArtA saMkSepe karI ahIM to parisamApta thAya che , jagatamAM koIpaNa prakArathI jenI koIpaNa jIva pratye bhedadaSTi nathI evA za000 niSkAma AtmasvarUpanA namaskAra prApta thAya mukhavRtti tara Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA [37] [mubaI, zrAvaNa vada 11, guru, 1948] apragaTa rahevAnA amArA sabadhI jema bane tema bIjA jIvo pratye ochI kAraNe vAta karavI.. amArA saMbavI ane amArAthI kahevAyalA ke lakhAyalA vAkyo sabadhI ema karavuM yogya che, ane tenA kAraNe tamane hAla spaSTa jaNAvavA te yogyatAvALuM nathI, tathApi te anukrame je anusaravAmAM visarjana thavAya che, te bIjA jIvone kalezAdinu kAcUra thavAya che... je kAraNe jIvane prApta thavAthI kalyANanuM kAraNa thAya te kAraNonI prApti te jIvane A bhavane viSe thatI aTake che, kemake, te to pitAnA ajJAnapaNAthI nathI oLakhANa paDayu evA puruSa saMbadhInI tama vagerethI prApta thayelI vAtathI te puruSa pratye vimukhapaNAne pAme che, tene viSe AgrahapaNe anya anya ceSTA kahyuM che, ane pharI tevo roga thaye tevu vimukhapaNu ghaNuM karIne baLavAnapaNAne pAme che ema na thavA devA ane A bhavane vize temane tevo joga jo ajANapaNe prApta thAya to vakhate zreyane pAmaze ema dhAraNA rAkhI, asaragamA evA puruSane pragaTa rAkhI bAhyapradeza guptapaNuM zakhavuM vadhAre yogya che. te guptapaNuM mAyAkapaTa nathI, kAraNa ke tema vartavA vize mAyAkapaTano hetuM nathI, tenA bhaviSyakalyANano hetu che, je tema hoya te mAyAkapaTa na hoya ema jANIe chIe [39] [mubaI, zrAvaNa, 1948] satsaMga-abhAve mumukSujana satsaMgamAM hoya to niratara ullAsita pariNAmamAM rahI AtmasAdhana alpakALamAM karI zake che, e vArtA yathArtha che, vikaTa tema ja satsaMganA abhAvamAM samapariNati rahevI e vikaTa che, tathApi ema karavAmAM ja AtmasAdhana rahyuM hovAthI game tevAM mArA nimittamAM paNa je prakAre samaparikRti Ave te prakAre pravartavu e ja yogya che jJAnInA AzrayamAM niratara vAsa parika mAnasa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacadra-AtmakathA 55 hAya to sahaja sAdhanavaDe paNa samapariNAma prApta hoya che, pratikULa nimittaemA te nirvivAdatA che, paNa jyAre pUrva karmanA nibaMdhanathI mA paNa adveSa anukULa nahIM evAM nimittamAM nivAsa prApta thayA che, tyAre pariNAma game tema karIne paNa tenA pratye adveSa pariNAma rahe ema pravartavu e ja amArI vRtti che, ane e ja zikSA che [322] [ravivAra, 1948] amane je nirvikalpa nAmanI samAdhi che, te te AtmAnI nirvikalpasamAdhi svarUpapariNati vartatI hovAne lIdhe che AtmAnA svarUpa vartAvI sabadhI te prAye nirvikalpapaNu ja rahevAnu amane sabhavita che, kAraNa ke anyabhAvane viSe mukhyapaNe amArI pravRtti ja nathI Azaya A AtmAne hAvA badha, meAkSanI yathArtha vyavasthA je darzanane viSe yathArthapaNetI karanAatarakahevAmA AvI che, te darzana nikaTa muktapaNAnu kAraNa che, ane e yathArtha vyavasthA kahevAne jogya jo koI ame vizeSapaNe mAnatA hoIe te te zrI tIrtha karadeva che ane e je zrI tIrtha karadevanA aMtaraAzaya te prAye mukhyapaNe atyAre koIne viSe A kSetre hAya to te ame hoIzu ema amane daDha karIne bhAse che, kAraNa ke je amAru anubhavajJAna tenu phaLa vItarAgapaNu che, ane vItarAganu kahelu je zrutajJAna te paNa te ja pariNAmanu kAraNlR lAge che, mATe ame tenA anuyAyI kharekharA chIe, sAcA chIe vana ane ghara e banne koI prakAre amane samAna che, tathApi vanamA pUrNa vItarAgabhAvane arthe rahevu vadhAre rucikara lAge che, sukhanI icchA nathI paNa vItarAgapaNAnI icchA che karavAnI icchA koI anusarIne cAlavuM e jagatakalyANanI vRtti chatAM udayA AtmAnI sahaja dazA thaI che, ane tevA udayakALa hAla nusAra vana jagata kalyANane artha puruSArtha prakAre rahe paNa che, tathApi udayane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA samIpamA jaNAtI nathI, te te uderI ANavAnu bane evI dazA amArI nathI [46] [mubaI, zrAvaNa suda 15, ravi, 1949] vepAraprasaMgasudhI ghaNu karIne AtmAmAM ema ja rahyA kare che ke jyAsudhI dharma jANanArarUpe A vepAraprasage kAmakAja karavuM rahyA kare, tyAMsudhI dharmakathAdi apragaTa rahevuM. prasage ane dharmanA jaNanArarUpe kaI prakAre pragaTapaNAmAM na avAya e yathAyogya prakAra che vepAraprasage rahetA chatA jeno bhaktibhAva rahyA karyo che, teno prasaMga paNa evA prakAramAM karo yogya che, ke jyA AtmAne viSe upara jaNAvelo prakAra rahyA kare che, te prakArane bAdha na thAya amAru mana ghaNuM udAsa rahe che ane pratibadha evA prakArano rahe che, ke te udAsapaNuM sAva gupta jevu karI na khamI zakAya evA vepArAdi prasagamAM upAdhi joga davA paDe che, jo ke vAstavyapaNe te samAdhipratyayI AtmA che [36] [muMbaI, zrAvaNa vada 1948] ana-avakAza evu AtmasvarUpa varte che, jemAM prArabdhodaya sivAya bIjo koI avakAza joga nathI te udayamAM kavacit paramArthabhASA kahevA pa ga udaya Ave che, kavacit paramArthabhASA lakhavArUpa joga udaya Ave che, kavacit paramArthabhASA samajAvavArUpa joga Ave che, vizeSapaNe vaizvadazArUpa joga hAla to udayamAM varte che, ane je kaI udayamAM nathI Avatu te karI zakavAnuM hAla te asamarthapaNuM che udayAdhIna mAtra jIvitavya karavAthI, thavAthI, viSamapaNuM maTayu che tema pratye, pitA pratye, anya pratye koI jAtano vibhAvika bhAva prAya udayaprApta thatI nathI, ane e ja kAraNathI patrAdi kArya karavArUpa paramArthabhAyAjoge avakAza prApta nathI. pUrvopArjita evo je svAbhAvika udaya te pramANe dehasthiti che, AtmApaNe tene avakAza atyaMtAbhAvarUpa che . anakArA avirU5 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjaca'-AtmakA 57 je te puruSanA svarUpane jANe che, tene svAbhAvika atyaMta zuddha evu AtmasvarUpa pragaTe che e pragaTa thavAnuM kAraNa te puruSa jANI sarva prakAranI saMsArakAmanA parityAgI-asasAraparityAgarUpa karI--zuddha bhakitae te puruSasvarUpa vicAravAyogya che. [ 376 ] [ mubaI, vaizAkha vada, 1948 ] hAla je pravRttiogamA rahIe chIe te te ghaNA prakAra- parecchAe pravRtti nA parechAnA kAraNathI rahIe chIe, AtmadRSTinuM akhaDapaNu e pravRtti jogathI bAdha nathI pAmatuM mATe udaya AvelA evA te joga ArAdhIe chIe amAro pravRttijoga jijJAsu pratye kalyANa prApta thavA viSe viyogapaNe koI prakAre varte che... jJAnIne eLakhya svarUpaprApti [ 375 ] nivRttine, samAgamane ghaNA prakAre icchIe chIe, kAraNa nivRttipara rAga ke e prakAranA je amAro rAga te kevaLa ame nivRtta karyo nathI [ mu khaI, vaizAkha, 1948 ] yathAprArabdha sthiti che eTale baLavAna upAdhiyoge viSama- upAdhimAM tA AvatI nathI kaTALeA atyaMta AvI jatA chatA upazamanuM, aviSamatA samAdhinu yathArUpa rahevu thAya che, tathApi niratara cittamA satsaMganI bhAvanA vartyA kare che. satsaMganuM atyaMta mAhAtmya pUrva bhave vedana karyu che, te pharI pharI smRtirUpa thAya che ane niratara abhagapaNe te bhAvanA sphurita rahyA kare che jayAsudhI A upAdhiyoganA udaya che tyAMsudhI samavasthAne te nirvAhavA evu prArabdha che, tathApi je kALa jAya che te tenA tyAganA bhAvamA ghaNu karI gayA kare che [35] [muMbaI, asADa, 1948 ] je prakAre prArabdhanA krama udaya hoya te prakAre hAla tA vartIe chIe, ane ema vartavuM koI prakAre te sugama bhAse che. jo ke amAruM citta netra jevu che, netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajakaNa paNa sahana thaI zake nahIM. pUrva vedela satsaMganuM smaraNa Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikaTa zrImad rAjacaMdra-AtmakathA bIjA avayavopa anya citta che amane varte che evuM je citta te netrapa che, tene vize vANInuM UThavuM, samajAvavuM, upAdhivedana te A karavuM, athavA A na karavuM, evI vicAraNA karavI te mAMDa netra pAse retI mADa bane che ghaNI kiyA te zUnyapaNAnI peThe varte che, upaDAvavA jevuM AvI sthiti chatA upavijoga te baLavAnapaNe ArAvIe chIe e vedavu vikaTa ochuM lAgatuM nathI, kAraNa ke AkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che te jema dukhe-atyata dukhe-thavu vikaTa che, tema cittane upAdhi te pariNAmarUpa thavA barAbara che. sugamapaNAe sthita citta hovAthI vedanAne sabhyaprakArevede che, akhaDa samAdhipaNe vede che A vAta lakhavAno Azaya to ema che je AvA utkRSTa vairAgyane viSe A upAdhiga vadavAne je prasaMga che, tene kevo gaNavo? ane A badhuM zA arthe karavAmAM khAve che? jANatA chatA te mUkI kema devAmAM Avato nathI? e badhu vicAravA yogya che salsa garpAhA rucimAtranuM samAdhAna IzvarecchA" jema haze tema thaze vikalpa karavAthI kheda thAya; ane te to jyAM sudhI tenI IcchA hoya tyAMsudhI te prakAre ja pravarte. sama rahevuM yogya che bIjI to kaI spRhA nathI, koI prArabdharUpa spRhA paNa nathI, sattArUpa koI pUrve upArjita karelI upAdhirUpa spRhA te to anukrame saMvedana karavI che eka satsaMga nI spRhA varte che rucimAtra samAdhAna pAmI che e AzcaryarUpa vAta kayA kahevI? Azcarya thAya che. A je deha maLe te pUrve koIvAra maLe na ho te, bhaviSpakALe prApta tha nathI vanyarUpakRtArtharUpa evA je ame tene viSe A upAvijoga joI lokamAtra bhUle emAM Azcarya nathI, ane pUrve jo puruSanuM oLakhANa paDayuM nathI, to te AvA yoganAM kAraNathI che vadhAre lakhavuM sUjhatu nathI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA | [404] [muMbaI, bhAdaravA suda 10, guru, 1948 ] samArakALathI te atra kSaNa sudhImAM tama pratye koI paNa anya pratye prakArano avinaya, abhakti, asatkAra ke tenA bIjA anya kSamApanA prakAra sabadhI koI paNa aparAdha mana, vacana, kAyAnA parigAmathI thayo hoya te sarva atyata namrapaNe, te sarva aparAdhonA atyaMta layapariNAmarUpa Atmasthitie karI hu sarva prakAre karI kSamAvu chuM, ane te kSamAvavAne yogya chuM tamane koIpaNa prakAre te aparAdhAdine anupayoga hoya to paNa atyAtapaNe amArI tevI pUrvakALa sabaMdhInI koI prakAre paNa saMbhAvanA jANI atyatapaNe kSamA ApavA yogya Atmasthiti karavA atra kSaNa ladhutvapaNe vinaMtI che. [24] [mu baI, kArataka vada 12, 1949] punarjanma che-jarUra che e mATe "huM" anubhavathI punarjanmapratIti hA kahevAmA acaLa chu" e vAkya pUrvabhavanA koI jogana -pUrvabhavoganuM smaraNa thatI vakhate siddha thayeluM lakhyuM che jene, punarjanmAdi ane bhAva karyA che, te padArthane koI prakAre jANIne te vAkaya lakhAyu che [25] [mubaI, mAgazara vada 9, sema, 1949] upAdhi davA mATe joItu kaThinapaNu mArAmAM nathI, eTale upAdhithI atyaMta nivRttinI IcchA rahyA kare, tathApi udayarUpa jANI te yathAzakti sahana thAya che paramArthanu dukha maTayA chatA saMsAranuM prAsaMgika du kha rahyA paramArthadu:kha kare che, ane te du:kha potAnI icchAdinA kAraNanuM nathI, paNa maTavuM-anubIjAnI anukapA tathA upakArAdinA kAraNanuM rahe che, ane te upAdi kAraNe viTaMbanA vize citta kyAreka kyAreka vizeSa uddhoga pAmI jAya che che ATalA lekha uparathI te uga spaSTa nahIM samajAya e uga sivAya bIjA kaMI dukha saMsAraprasaganuM paNa jaNAtu Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA nathI jeTalA prakAranA saMsAranA padArtho che, te sarvamAM jo aspRhApaNuM hoya ane udvega raheto hoya to te anyanI anukapA ke upakAra ke tevA kAraNo hoya ema mane nizcayapaNe lAge che e udvegane lIdhe kayAreka cakSumAM AMsu AvI jAya che, ane te badhA kAraNane pratye vartavAno mArga te amuka aMze paratatra dekhAya che eTale samAna udAsInatA AvI jAya che. jJAnInA mArgane vicAra karatA jaNAya che ke koI paNa dehadu e zAca prakAre mUcchapAtra A deha nathI, tene duHkhe zAvavA yogya nahIM paNa Atma- . * A AtmA nathI. AtmAne Atma-ajJAne zocavuM e sivAya ajJAne bIjo zoca tene ghaTato nathI [429 ] muiMbaI, caitra suda 6, 1949] upAdhino joga vizeSa rahe che jema jema nivRttinA joganI vizeSa icchA thaI Ave che, tema tema upAdhinI prAptine joga vizeSa dekhAya che. cAre bAjuthI upAdhine rA AzA bhIDe che. koI evI bAju atyAre jaNAtI nathI ke atyAre na thavA arthe ja emAMthI chUTI cAlyA javu hoya to koIne aparAdha karyo upAdhi devI na gaNAya chUTavA jatAM koInA mukhya aparAdhamA AvI javAno spaSTa sabhava dekhAya che, ane A vartamAna avasthA upAdhirahitapaNAne atyata yogya che, prArabdhanI vyavasthA evI prabaMdha karI haze. [ 590] [muMbaI, caitra vada 14, 151 ] cAritra...dazAsaMbadhI anapekSA karavAthI jIvamAM svasthatA utpanna thAya che te vicAre karI utpanna thayelI cAritra pari NAmasvabhAvarUpa svasthatA vinA jJAna aphaLa che, evo jinano che. zivanA abhimata te avyAbAdha satya che te sabaMdhI anapekSA ghaNI vAra rahyA chatAM caMcaLa pariNatino hetu evo upAdhiyoga tIvra udayarUpa hovAthI cittamA ghaNuM karI kheda jevuM rahe che, ane cathI. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA te khedathI zithilatA utpanna thaI vizeSa jaNAvavAnuM thaI zakatu nathI. bAkI kaI jaNAvavA viSe te cittamAM ghaNI vAra rahe che. [44] [muMbaI, caitra vada 0)), ravi, 1949] sasArIpaNe vasatA kaI sthitie vartIe to sAruM, ema kadApi bhAse, topaNa te vartavAnuM prArabdhAdhIna che koI prakAranuM kiMI rAga, dropa ke ajJAnanA kAraNathI je na thatuM hoya, tenuM kAraNa udaya jaNAya che jaLamAM svAbhAvika zItaLapaNu che, paNa sUryAdinA tApane pravRtti nirupAye yoge uSNapaNAne te bhajatuM dekhAya che, te tApano yoga maTayathI te vedI ja jaLa zItaLa jaNAya che, vacce zItaLapaNAthI rahita te jaLa jaNAya che, te tApanA yogathI che ema A pravRtti joga amane che, paNa amAre te pravRtti vize hAla to vedyA sivAya anya upAya nathI [muMbaI, jeTha suda 11, zukra, 1949] je pravRtti atra udayamAM che te bIje dvArethI cAlyA jatA upAdhi chatAM paNa na choDI zakAya evI che, vedavAyogya che, mATe tene anu- avyAbAdha sthisarIe chIe, tathApi avyAbAdha sthitine viSe jevuM ne tevuM timAM svAthya svAthya che ame satsaMganI tathA nivRttinI kAmanA rAkhIe chIe ame alpAraMbhane, alpa parigrahane vyavahAramAM beThA prArabyunivRttirUpe icchIe chIe [50] [muMbaI, jeTha suda 15, 1949] amArA vize mArgAnusArIpaNuM kahevuM ghaTatuM nathI ajJAnayogIpaNuM to A deha dharyo tyArathI ja nahIM hoya ema samyagdaSTipaNuM jaNAya che samyagdaSTipaNuM to jarUra sabhave che koI prakAranA hovuM siddhijoga ame kyAre paNa sAdhavAno AkhI jiMdagImA alpa paNa vicAra karyo sAbharato nathI, eTale sAdhane karI tevo joga pragaTayo hoya evuM jaNAtu nathI AtmAnA vizuddha [49] Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA paNAnA kAraNe je kaI tevu ezvarya hoya to tenuM nahIM hovApaNuM kahI zakAtuM nathI te ezvarya keTaleka aMze saMbhave che, tathApi A patra lakhatI vakhate e ezvaryanI smRti thaI che, nahIM te ghaNA kALa thayA tema thavu smaraNamAM nathI, to pachI te pharita karavA vizenI icchA kyAreya thaI hoya ema kahI dukha keTaluM che ? zakAya nahIM, e spaSTa vArtA che tame ame kaMI dukhI nathI. je dukha che te rAmanA cauda varSanA dukhano eka divasa paNa nathI pADavanA tera varSanA dukhanI eka ghaDI nathI, ane gajasukumAranA vyAnanI eka paLa nathI, te pachI amane e atyaMta kAraNa kyAreya jaNAvuM saMbhava nathI [53] [mubaI, pra aSADha vada 3, ravi, 1949] sarva kAmanA pratye prAye sarva kAmanA pratye udAsInapADyuM che, evA amane udAsInapaNuM- paNa A sarva vyavahAra ane kALAdi gaLakA khAtA khAtA saMbhAra satsagajaLa-tRSA samudra mADa taravA de che, tathApi samaye samaye te parizramane atyata prasveda utpanna thayA kare che, ane utApa utpana thaI sAgarUpa jaLanI tRSA atyaMtapaNe rahyA kare che, ane e ja dukha lAgyA kare che ema chatA paNa Avo vyavahAra bhajatA pariNAma te pratye karavA yogya nathI; evo je sarva jJAnI puruSono abhiprAya te, te vyavahAra prAye samatApa karAve che AtmA tene viSe jANe kaI karato nathI, ema lAgyA kare che A je upAdhi udayavartI che, te sarva prakAre kaSTarUpa che, ema paNa vicAratA lAgatu nathI pUrvopArjita prArabdha je vaDe zAta thAya che, te upAvi pariNAme AtmapratyayI kahevA yogya che bAhyAbhya tara manamAM amane ema rahyA kare che ke alpakALamAM A nirca thatAnI upAdhiyoga maTI bAhyAbhyatara nirca nyatA prApta thAya to vadhAre -yogya che, tathApi te vAta alpa kALamAM bane evuM sUnuM bhAvano Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAra. zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 63 nathI, ane jayA sudhI tema na thAya tyA sudhI te citanA maTavI saMbhavatI nathI bIjo badho vyavahAra vartamAnamAM ja mUkI dIdho heya te te bane evu che be traNa udaya vyavahAra evA che ke je bhagavye ja nivRtta thAya evA che, ane kaSTa paNa te vizeSa kALanI sthitimAMthI alpakALamAM vedI zakAya nahIM evA che, ane te A kAraNe karI mUrkhanI peThe A vyavahAra bhajyA karIe chIe koI ne dravyamA, koI kSetramAM, koI kALamA, koI bhAvamAM sthiti thAya evo prasaMga jANe kyAya dekhAto nathI kevaLa sarva prakAranuM temAMthI nivRttikSetra. apratibaddhapaNu ja yogya che, tathApi nivRttikSetra, ane nivRttikALa. nivRttikALane, satsaMgane ane AtmavicArane viSe amane prati- satsaMga, Atmabaddha ruci rahe che te joga koI prakAre paNa jema bane tema thoDA vicAramAM pratikALamAM thAya te ja ciMtanAmAM ahorAtra vartIe chIe ba dha ruci [5] [muMbaI, pra asADa vada 13, 1949] anukULatA, pratikULatAnA kAraNamAM viSamatA nathI satyA- aviSamatA-saganA kAmI janane A kSetra viSama jevuM che kaI kaI upAdhi saMgano abhAva jogano anukrama amane paNa rahyA kare che e be kAraNa taraphanI vismRti karatA paNa je gharamAM rahevAnuM che tenI keTalIka pratikULatA che [45] [mubaI, pra asADa vada 14, budha, 1949] - ghaNuM karIne prANIo AzAthI jIve che jema jema sajJA vizeSa hoya che tema tema vizeSa AzAnA baLathI jIvavu thAya che. eka mAtra jyA AtmavicAra ane AtmajJAnano udbhava AtmajJAna thAya che, tyA sarva prakAranI AzAnI samAdhi thaI jIvanA uddabhavye AzAsvarUpathI jivAya che je koI paNa manuSya irache che, te bhavi- rahita jIvavuM dhyamAM tenI prApti icche che, ane te prAptinI irachArUpa AzAe tenI kalpanAnuM jIvavuM che, ane te kalpanA ghaNuM karI kalpanA ja rahyA kare che, jo te kalpanA jIvane na hoya ane Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA jJAna paNa na hoya to tenI dukhakAraka bhayakara sthiti akathya hovI sabhave che asaraga-viyoganA eka bIje janatA ja bhajI [461]. mubaI, zrAvaNa suda 4, maMgala, 1949] saMsAraprasaMgamAM koI jIva sAmAnya mumukSu thAya che, tene paNa A saMsAranA maMdatA prasagamAM pravartavA pratyayInuM vIrya mada paDI jAya che, to amane te pratyathI ghaNI madatA varte temAM Azcarya lAgatuM nathI, tathApi koI pUrve prArabdha upArjana thavAno evo ja prakAra haze ke jethI te prasaMgamA pravartavAnuM rahyA kare paNa te kevuM rahyA kare che? ke je khAsa saMsArasukhanI icchAvALA hoya tene paNa tevuM karavuM na pipAya, evu rahyA kare che jo ke e vAtano kheda yogya nathI, ane udAsInatA ja bhajIe chIe, tathApi te kAraNe eka bIjo kheda utpanna thAya che, te e ke satsaMga, nivRttinuM satsaMga-viyoganI apradhAnapaNuM rahyA kare che, ane parama ruci che jene viSe muMjhavaNa evu AtmajJAna ane AtmavArtA te koI paNa prakAranI icchA vinA kavacit tyAga jevA rAkhavA paDe che AtmajJAna vedaka hovAthI mUjhavatuM nathI, paNa AtmavArtAno viyoga te mujhave che. [14] [mubaI, Aso, 1948] sarva prakAranA kartavyane viSe udAsIna evA amArAthI sarva kartavyaviSe udAsInatA * kaI thaI zakatuM hoya to te eka ja thaI zake che ke pUrvo pArjitana samatApaNe vedana karavuM, ane je kaI karAya che te tenA AdhAre karAya che ema varte che amane ema AvI jAya che apratibaddhapaNu ke ameje apratibaddhapaNe rahI zakIe ema chIe, chatAM saMsAranA bAhya prasagane, atara prasagane kuTubAdi snehane bhajavA icchatA nathI, te tama jevA mArgecchAvAnane te bhajavAne atyaMta trAsa ahorAtra kema nathI chUTato? ke jene pratibaddhapaNArUpa bhayaMkara yamanuM sahacArIpaNu varte che Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA [65] [mubaI, zrAvaNa vada 5, 1949] Aja divasa parya tamAM ghaNA prakArano upAdhiyoga davAnuM banyu che ane jo bhagavatakRpA na hoya to A kALane viSe tevA upAdhijogamAM mAthu dhaDa upara rahevu kaThaNa thAya ema thatA thatAM tIvra upAdhiyoga ghaNIvAra joyuM che, ane AtmasvarUpa jeNe jANyuM che evA purupane ane A saMsArane maLatI pANa Ave nahIM, evo adhika nizcaya thayuM che jJAnI puruSa paNa atyaMta nizcaya upayoge vartatA vartatAM AvaraNa 5 kavacit paNa mada pariNAma pAmI jAya evI A saMsAranI sa sAraracanA racanA che AtmasvarUpa saMbadhI bodhano to joke nAza na thAya, tathApi AtmasvarUpanA bodhanA vizeSa pariNAma pratye eka prakAranuM AvaraNa thavArUpa upAdhijoga thAya cheame to te upAdhijogathI haju trAsa pAmyA karIe chIe, ane te te joge hadayamAM ane mukhamAM madhyamAvAcAe prabhunuM nAma rAkhI mADa kaI pravartana karI sthira rahI zakIe chIe sayakatvane viSe samyaktvavidha arthAt bodhane viSe bhrAti prA thatI nathI. paNa bodhanAM ajJAta vizeSa pariNAmane avakAza thAya che, ema to spaSTa dekhAya AkuLavyAkuLache, ane tethI ghaNIvAra AtmA AkuLavyAkuLapaNAne pAmI tAnA prasaMge samatyAgane bhajato ho, tathApi upArjita karmanI sthitine pariNati samapariNAme, adInapaNe, avyAkuLapaNe vedavI e ja jJAnIpune mArga che, ane te ja bhajavo che, ema smRti thaI sthiratA rahetI AvI che eTale AkuLAdi bhAvanI thatI vizeSa mujhavaNa samApta thatI hatI Akho divasa nivRttinA yoge kALa nahIM jAya tyAMsudhI sukha AtmA jJAnI, rahe nahIM, evI amArI sthiti che "AtmA AtmA" tene "bhakti e ja vira, jJAnI puruSanI smRti, tenAM mAhAmmanI kathA-vArtA, raTaNa pa Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA te pratye atyaMta bhakita, temanA anavakAza AtmacAritra pratye moha, e amane haju AkarSA kare che, ane te kALa bhajIe chIe pUrvakALanAjJAnI- pUrva kALamAM je je jJAnI puruSanA prasago vyatIta thayA che te enA prasaMgenI kALa dhanya che, te kSetra atyata dhanya che, te zravaNane, zravasmRti nA kartAne, ane temA bhaktibhAvavALA jIvone trikALa daMDavat che te AtmasvarUpamAM bhakti, ciMtana, AtmavyAkhyAnI jJAnIpuruSanI vANI athavA jJAnInA zAstro ke mArgAnusArI jJAnI puruSanA siddhAta, tenI apUrvatAne praNAma ati bhakti karIe chIe akhaMDa AtmadhUnanA ekatAra pravAhapUrvaka te vAta amane hajI upAdhiga bhajavAnI atyata AturatA rahyA kare che, ane bIjI bAjuthI AdimA mUccha- AvA hetra, AvA lokapravAha, AvA upAdhi joga ane bIjA vat avasthA bIjA tevA tevA prakAra joI vicAra mUrchAvat thAya che IzvarecchA sva-paramAM samadaSTi [469] [mubaI, bhAdaravA vada 0)) 1949] jevI dRSTi A AtmA pratye che, tevI daSTi jagatanA sarva AtmAne viSe che jevo sneha A AtmA pratye che tevo sneha sarva AtmA pratye varte che jevI A AtmAnI sahajAnaMda sthiti icchIe chIe, tevI ja sarva AtmA pratye icchIe chIe je je A AtmA mATe icchIe chIe, te te sarva AtmA mATe icchIe chIe je A deha pratye bhAva rAkhIe chIe, tevo ja sarva deha pratye bhAva rAkhIe chIe jevo sarva deha pratye vartavAno prakAra rAkhIe chIe, te ja A deha pratye prakAra varte che A dehamA vize -buddhi ane bIjA deha pratye viSamabuddhi ghaNu karIne kyAreya thaI zakatI nathI je strIAdine svapaNa saMbadha gaNAya che, te strIAdi pratye je kaI snehAdika che, athavA samatA che, tevA ja prAye sarva pratye varte che AtmArUpapaNAnA kAryo mAtra pravartana hovAthI jagatanA sarva padArtha pratye Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 67 jema udAsInatA varte che, tema svapaNe gaNAtA strIAdi padArtho jagatanA padAtha pratye varte che pratye udAsInatA prArabdhaprabaMdhe strIAdi pratye je kaI udaya hAya tethI vizeSa vartanA ghaNu karIne AtmAthI thatI nathI kadApi karuNAthI kaI tevo vizeSa vartanA thatI hoya to tevI te ja kSaNe tevA udayapratibaddha AtmAo pratye varte che, athavA sarva jagata pratye varte che. koI pratye kaI vizeSa karavuM nahIM, ke nyUna karavuM nahIM, ane karavu te tevu ekadhArAnuM vartana sarva jagata pratye karavu evuM jJAna AtmAne ghaNA kALa thayA dRDha che, nizcayasvarUpa che koI sthaLe nyUnapaNu, vizeSapaNu, ke kaI tevI samaviSama ceSTAe vartavu dekhAtuM hoya to jarUra te Atmasthitie, Atmabuddhie thatu nathI, ema lAge che pUrvaprabaMdhI prArabdhanA yoge kaI tevu udayabhAvapaNe thatu hoya to tene viSe paNa samatA che koI pratye chApaNu, adhikapaNuM kaI paNa AtmAne rucatu nathI, tyAM pachI bIjI avasthAnA vikalpa hAvA yogya nathI. sauthI abhinnabhAvanA che, jeTalI yogyatA jenI varte che, te pratye teTalI abhinnabhAvanI sphurti thAya che, kavacit karuNAbuddhithI vizeSa sphurti thAya che, paNa viSamapaNAthI ke viSaya, parigrahAdi kAraNapratyayathI te pratye vartavAna kaI AtmAmA sa, jaNAto nathI avikalparUpa sthiti che vizeSa zu kahIe ? amAre kaI amAru nathI, ke bIjAnu nathI, ke bIjI nathI, jema che tema che jema sthiti AtmAnI che, tevI sthiti che sarva prakAranI vartanA niSkapaTapaNAthI udayanI che, samaviSamatA nathI. sahajAnada sthiti che jayA tema anya paTTAmA hoya tyA anya padArthamA Asaktabuddhi ghaTe nahIM, hAya nahIM anAsakti [ 414] [mukhaI, Ase, 1948 ] je kaI upAdhi karAya che, te kaI 'svapaNAne' kAraNe karavAmA AvatI nathI, tema karAtI nathI je kAraNe karAya che, te kAraNa sapratye samapariNAmI vatana Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 vedana zrImad rAjacaMdra-AtmakathA prArabdha anukrame davA gya evuM prArabdha karma che je kaI udaya Ave te kAraNe upAdhi- avivAda pariNAme vaidavu evu je jJAnInuM bodhana che te amAre viSe nizcaLa che, eTale te prakAre vedIe chIe, tathApi icchA te ema rahe che ke alpakALane viSe, eka samayane viSe jo te udaya asattAne pAmate hoya te ame A badhAmAthI UThI cAlyA jaIe, eTalI AtmAne mokaLAza varte che tathApi "nidrAkALa, bhejanakALa tathA amuka chUTakakALa sivAya upAdhano prasaMga rahyA kare che, ane kaI bhinAtara thatuM nathI, to paNa Atmopayoga koI prasaMge paNa apradhAnapaNu bhajato ApAganA apradhAnapaNAmAM levAmAM Ave che, ane te prasaMge mRtyunA zekathI atyaMta atyata zAka adhika zoka thAya che, ema nisaMdeha che. ema hovAthI ane gRhasthapratyayI prArabdha jyAM sudhI udayamAM varte tyA sudhImAM "sarvathA" ayAcakSaNAne bhajatu citta rahevAmAM jJAnI puruSano mArga raheto hovAthI A upAdhi bhajIe chIe jo te mArganI upekSA karIe to paNa jJAnIne virAdhIe nahIM ema che, chatA upekSA thaI zakatI nathI jo gRhasthapaNAmAM upekSA karIe to gRhasthapaNuM paNa vanavAsIpaNe bhajAya evo vanavA A vairAgya Akaro vairAgya varte che [49] muMbaI, phAgaNa, 150] | sarva prakAranI upAdhi, Adhi, vyAdhithI muktapaNe vartanA hoIe to paNa sAgane viSe rahelI bhakita te amane maTavI durlabha jaNAya che satyAganuM sarvottama apUrvapaNu ahorAtra ema amane vasyA kare che, tathApi udaya joga prArabdhathI tevo atarAya varte che ghaNu karI koI vAtano kheda "amArA AtmAne satsaMga-aMtarAya- viSe utpanna thato nathI, tathApi sattAganA atarAyano kheda ne kheda ahorAtra ghaNu karI varyA kare che "sarvabhUmio, sarva mANase, sarva kAme, sarva vAtacItAdi prasago ajANayA jevA, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 69 mAM ruci sAva paranA, udAsIna jevA, aramaNIya, amehakara ane rasarahita svAbhAvikapaNe bhAse che' mAtra jJAnIpuruSo, mumukSu- mumukSu mArgAnupuruSo, ke mArgAnusArI puruSonA satsaMga te jANItA, potAnA, sArInA satsa gaprItikara, suMdara, AkarSanAra ane rasasvarUpa bhAse che ema hovAthI amAruM mana ghaNuM karI apratibaddhapaNu bhajanu bhajanuM tama jevA mArgecchAvAna puruSone viSe pratibaddhapaNu pAme che. [ 400 ] [mukhaI, zrAvaNa 19, 1948] cittane viSe jevuM A upAdhiyoga AgavIe chIe tyArathI upAdhi khArAdhI muktapaNuM varte che, tevu muktapaNu anupAdhiprasaMgamA paNa vartatu tyArathI muktanahAvu; evI nizraLadazA...ekadhArAe vartI AvI che. paN` [15] [ muMbaI, AsA, 1948 ] strI-kudrumAdikanA sasAra koIpaNa jAtanA amArA Atmika badhanane laIne ame saMsAramAM rahyA nathI strI je che tenAthI pUrve badhAyalu bhAgakarma nivRtta karavu che kuTuMba che tenu pUrvanu karelu karaja ApI pUrvanibaMdhanAthe nivRtta thavA arthe rahyA chIe . te sivAyanA je je kaI prasaga che te tenI adara samAI jAya che tanane arthe, dhanane arthe, bhAgane arthe, sukhane artha, svArthane artha ke koI jAtanA Atmika badhanathI ame sasAramA rahyA nathI. aMtara gabheda kANu Ave je ataraganA bheda te je jIvane nikaTapaNe mekSa samajI zake? vartatA na hAya te jIva kema samajI zake? dukhanA bhayathI paNa sAramA rahevu nathI mAna-apamAnanA tA kaI bheda che, gayA che rAkhyuM che, ema te nivRtta thaI vicAravAna puruSane kevaLa kalezarUpe bhAse che evA A sasAra tene viSe have pharI AtmabhAve janmavAnI nizcala AtmabhAve pharI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra-AtmakathA janmavAnI pratijJA che traNe kALane vize have pachI A saMsAranuM svarupa nizcala prartinA anyapaNe bhAsyamAna thavA yogya nathI ane bhAse evuM trA kALane viSe saMbhava nathI [879] [ muMbaI, mAgasara suda 3, sema, 150] vANInuM sa yamana vANInuM sayamana zreyarUpa che, tathApi vyavahArano sabaMdha vyavahAramAM evA prakArano varte che ke, kevaLa tevu sayamana rAkhe prasaMgamAM kaleza45 AvatA jIvone kalerAno hetu thAya, mATe bahu karI saprayojana sivAyamA sayamana rAkhavu thAya, to tenuM pariNAma koI prakAre eyarUpa thavu sabhave che. "jIvana mUDhapaNa pharI phI, kSaNe kSaNe, prasage-prasage vicAravAmA jo satapaNa na rAkhavAmAM Avyu to AvA joga banyo te paNa vRthA che" [482] muMbaI, piSa vada 14, ravi, 1950] hAla vizeSapaNe karI lakhavAnuM thatuM nathI temA, upAdhi karatA cittanuM sakSepa paNa vizeSa kAraNarUpe che (cittanuM icchArUpamAM kaI pravartana thavu sakSepa pAme, nyUna thAya te sapapaNu ane lakhyuM che) ame ema vevu che ke, jyAM kaI paNa pramatta dazA hoya che tyA jagatapratyayI kAmano pramatta apramatta AtmAne viSe avakAza ghaTe che jyA kevaLa apramattatA varte che. dazAmA vedelI tyA AtmA sivAya bIjA IpaNa bhAvano avakAza vartI sthiti nahIM, jo ke tIrtha kagadika saMpUrNa evuM jJAna pAmyA pachI koI jAtanI dehakiyAe sahita dekhAvAnuM banyuM che, tathApi AtmA, e kriyAno avakAza pAme to ja karI zake evI kiyA koI te jJAna pachI hoI zake nahIM, ane to ja tyAM saMpUrNa jJAna he, evA asadeha jJAnI puruSono nirdhAra che, ema amane lAge che kvazadi rogamAM kaMI sneha jema cittane nathI thatuM, tema A bhAvone vize paNa varte che, lagabhaga spaSTa varte che, ane te pratibaMdhanA rahitapaNAno vicAra thayA kare che Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 ryAnI zrImad rAjacaMdra-AtmakathA [485] [muMbaI, kAgaNa suda 4, ravi, 10 ] hAla doDhathI be mAsa thayA upAvinA prasagamAM vizeSa dha bIjavALA vizeSa karI sasAranuM svarUpa vedAyuM che evA jo ke pUrve pUvadehanuM vedana ghaNA prasaga vedyA che, tathApi jJAne karI ghaNu karI vedyA nathI. mANakIya A deha ane te prathama bodhabIjahetuvALo deha temA thayeluM vedana te mekSakAryo upayogI che [40] [mubaI, kAgaNa vada 11, ravi, 150 ] upAdhi maTADavAnA be prakArathI puruSArtha thaI zake, eka upAdhi maTADate koI paNa vyApArAdi kAryathI, bIjo prakAra vidyA, matrAdi vAnA prakAramAM sAdhanathI. jo ke e bannemA atarAya guTavAno saMbhava prathama niricchA jIvane hevo joIe prathama darzAvelo prakAra koI rIte bane te karavAmAM amane hAla pratibadha nathI, paNa bIjA prakArane vize te kevaLa udAsInatA ja che, ane e prakAra smaraNamA AvavAthI paNa cittamAM kheda thaI Ave che, evI te prakAra pratye niricchA che jeTalI AkuLatA che teTalo mArgane virodha che, ema jJAnI puru kahI gayA che 500 ] [ mubaI, vaizAkha suda 9, ravi, 1950 ] ane upAdhirUpa vyavahAra varte che ghaNu karI Atma- upAdhirUpa vyavasamAdhinI sthiti rahe che to paNa te vyavahAranA pratibadhathI hAramAM samacitta chUTavAnuM vAraMvAra smRtimAM AvyA kare che, te prArabdhanI sthiti nivRtti thatA sudhI te vyavahArano pratibaMdha rahevo ghaTe che, mATe samacitta thaI sthiti rahe che amArA viSe adezo saheje utpanna thAya evo vyavahAra aMze utpanna prArabdhavazAt amane udayamAM varte che ane tevA vyavahAro thAya te udaya dekhI ghaNu karI dharmasabadhI sagamAM ame lokaka, lokottara prArabdhaprakAra prakAre bhaLavApaNuM karyuM nathI, ke jethI lokone A vyavahArano Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjaca dra-gAtmakayA amAro prasaga vicAravAne prasaMga ochA Ave, tamane athavA zrI 008 ne athavA koI bIjA mumukSune koI prakAranI kaI paNa paramArthanI vArtA karI hAya temA mAtra paramArtha sivAya bIje koI hetu nathI. viSama ane bhayaMkara A sasAranuM svarUpa joI tenI nivRtti viSe amane bAdha thayA je bAdha vaDe jIvamA zAti AvI, samAdhidazA thaI, te bAdha A jagatamA koI anata puNyoge jIvane prApta thAya che, ema mahAtmA puruSo pharI pharI kaho gayA che A duSamakALane viSe adhakAra pragaTI bAvanA mArgane AvaraNa prApta thayA dumakALamA kheda dehajoMganA kAraNe jevu thayuM che, te kALamA amane dehajoga banyA, te koI rIte kheda thAya che, tathApi paramArthathI te kheda paNa samAdhAna rAkhyA karyo che, paNa te dehajogamA koI koI vakhata mumukSu pratye vakhate leAkamArganA pratikAra pharI pharI kahevAnu thAya che. { 504 ] [ mu khaI, verAkha, 1950 ] anicchAe vyavahAra vedave 72 mananA, vacanane tathA kAyAnA vyavasAya dhArIe te karatAM hamaNA vizeSa vartyA kare che vyavasAyanu bahALApaNu icchavAmA Avatu nathI, tathApi prApta thayA kare che ane ema jaNAya che ke keTalAka prakAre te vyavasAya vedavA yogya che, ke jenA vedanathI pharI tenA utpattiyoga maTaze, nivRtti thaze. kadApi baLavAnapaNe tenA nirodha karavAmA Ave topaNa te nirodharUpa kalezane lIdhe AtmA AtmApaNe visrasA pariNAma jevA pariNamI zake nahIM, ema lAge che, mATe te vyavasAyanI je anicchApaNe prApti thAya te vedI, e koI prakAre vizeSa samyak lAge che kALa evA che. kSetra ghaNu karI anArya jevu che, tyAM dravya, kSetra,kALanI sthiti che, prAga, dravyakALAdi kAraNathI saraLa chatA, lAka pratikULatA sajJApaNe gaNavA ghaTe che dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 73 Alabana vinA nirAvArapaNe jema AtmApaNuM bhajAya tema bhaje che bIjo zo upAya? [58] [muMbaI, jeTha suda 14, ravi, 1lpa0 ] cittama upAdhinA prasaMga mATe vAraMvAra kheda thAya che je, Avo udaya jo A dehamAM ghaNA vakhata sudhI varyA kare to samAdhidazAe je lakSa che te lakSa ema ne ema apradhAnapaNe rAkhavo paDe, ane jemAM atyaMta apramAdayoga ghaTe che, temAM pramAdayoga jevuM thAya kadApi tema nahIM paNa A saMsArane vize koI prakAraruci- saMsArasvarUpa yogya jaNAtuM nathI, pratyakSa rasarahita evu svarUpa dekhAya che, tene rasarahita bhAsavuM vize jarUra sadvicAravAna jIvane alpa paNa ruci thAya nahIM, evo nizcaya varte che vAravAra sasAra bhayarUpa lAge che bhayarUpa lAgavAne bIjo koI hetu jaNAtuM nathI, mAtra emAM zuddha evuM AtmasvarUpa apradhAna rAkhI vartavu thAya che tethI maTe trAsa varte che, ane nitya chUTavAne lakSa rahe che, tathApi haju to aMtarAya sabhave che, ane pratibaMdha paNa rahyA kare che, temaja tene anusaratA bIjA aneka vikalpathI khArA lAgelA saMsAramAM parANe A saMsArane viSe parANe sthiti che sthiti [52] [mehamayI, asADa suda 15, bhoma, 1lpa0 ] vyApAra sabadhI prayojana rahe che tethI taratamAM thoDA vakhata mATe paNa nIkaLI zakavu durlabha che kAraNa ke prasaMga evo che ke dharma prasaMgamAM jemAM mArA vidyamAnapaNAnI avazya prasaganA loko gaNe che lokaparicayanI temanuM mana na dubhAI zake, athavA temanA kAmane aTothI mArA janma dUra thavAthI koI baLavAna hAni na thaI zake evo vyavasAya thAya tema tema karI thoDe vakhata A pravRttithI avakAza levAnuM citta che, tathApi tamArI tarapha AvavAthI lokonA paricayamAM jarUra kI AvavAnuM thAya e sabhavita hovAthI te tarapha AvavAnuM citta thavuM muzkela che lokonA paricayamAM AvA dhArA thai tevA savakALa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavasAya asAra jANavA apratibaddha dazAsatsaMga-ci apragaTa rahevA devAnI icchA 74 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA prAga rahyA chatA, dharmaprasage Avavu thAya te vizeSa adezAyAgya jANI jema bane tema te paricayathI dharmaprasaMgane nAme dUra rahevAnu citta vizeSapaNe rahyA kare che. [ 514 ] [ muMbaI, zrAvaNa suda 14, mudha, 1950] ni sArapaNuM. atyatapaNe jANyA chatA, vyavasAyano prasaMga AtmavIryane kaMI paNa madatAnA hetu thAya che, te chatA te vyavasAya karIe chIe AtmAthI khamavA yeAgya nahIM te khamIe chIe. [ 57 ] [muMbaI, zrAvaNa vada 7, 1950 ] ane sarvathI apratibaddha dAne to paNa satsaMgAdine viSe hajI rAkhavAnu citta rahe che. jJAnI pu`oe apratibaddhapaNAne pradhAna mArga kahyo che, viSe lakSa rAkhI pravRtti che, amane paNa pratibaddhabuddhi [para ] [muM baI, zrAvaNa, 1950] ghaNu karIne je koI mumukSuone samAgama thayA che temane dazA viSe thoDe ghaNe aze pratIti che tathApi je koIne paNa samAgama na thayA hota te vadhAre yogya hatu atre je kAI vyavahAra udayamA varte che te vyavahAradi AgaLa upara udayamA AvavA yogya che ema jANI tathA upadeza vyavahAranA udaya prApta na thayA hAya tyAM sudhI amArI dazA viSe tama vagerene je kaI samajAyu hoya te prakAza na karavA mATe jaNAvavAmAM mukhya kAraNa e hatu ane che [ para0 ] [muMbaI, zrAvaNa vada 0)), guru, 1950 ] mArga prakAra je baLavAna kAraNeA prabhAvanA hetune avarodhaka che, temAM vAmAM pramAda, amArA kaI paNa buddhipUrvaka pramAda hoya ema koI rIte sabhavanuM mAta, AdinA asa lava nathI temaja avyaktapaNe eTale nahIM jANavAmA chatA saheje Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 75 jIvathI thayA karato hoya evo pramAda hoya ema paNa jaNAvyu nathI, tathApi koI aze te pramAda sabhavamA lekhatA paNa tethI avarodhapaNuM hoya ema lAgI zake ema nathI, kAraNa ke AtmAnI nizcayavRtti tethI asanmukha che lokomAM te pravRtti karatA mAnabhaga thavAne prasaMga Ave to te mAnabhaga paNa sahana na thaI zake ema hovAthI prabhAvanA hetunI upekSA karavAmAM AvatI hoya ema paNa lAgatuM nathI kAraNa ke te mAnAmAna viSe citta ghaNu karI udAsIna jevuM che, athavA te prakAramAM cittane vizeSa udAsIna karyuM hoya to thaI zake ema che zabdAdi viSaya pratyenuM koI baLavAna kAraNa paNa ava- zabdAdi viSayarodhaka hoya ema jaNAtuM nathI kevaLa te viSayone lAyakabhAva che mAM virasapaNe ema jo ke kahevA prasaMga nathI, tathApi temAM virasapaNa bahupaNe bhAsI rahyuM che udayathI paNa kyAreka mada ruci janmatI hoya to te paNa vizeSa avasthA pAmyA prathama nAza pAme che, ane te madaci vedatA paNa AtmA khedamAM ja rahe che, eTale te ruci anAdhAra thato jatI hovAthI baLavAna kAraNarUpa nathI bIjA keTalAka prabhAvaka thayA che, te karatA koI rIte vicAra- baLavAna dazAdinu baLavAnapaNu paNa haze, ema lAge che ke tevA prabhA- prabhAvaka dazA vaka puruSo Aje jaNAtA nathI, ane mAtra upadezakapaNe nAma jevI prabhAvanA pravartatA kaI jovAmAM, sAMbhaLavAmAM Ave che, temanA vidyamAnapaNAne lIdhe amane kaI avarodhakapaNuM hoya ema paNa jaNAtu nathI. [53] [mu baI, bhAdaravA suda 4, sema, 150] aneka jIvonI ajJAnadazA joI, vaLI te jIvo kalyANa chinI ajJAnakarIe chIe athavA ApaNu kalyANa thaze, evI bhAvanAe ke dazA para icchAe ajJAnamArga pAmatA joI te mATe atyaMta karuNA chUTe jIsA che, ane koI paNa prakAre A maTADavA yogya che ema thaI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA Ave che, athavA tevo bhAva cittamA ema ne ema rahyA kare che, tathApi te thavAyogya haze te prakAre thaze, ane je samaya para te prakAra hovAgyA haze te samaye thaze, evo paNa prakAra cittamAM rahe che, kemake te karuNAbhAva citavatAM citavatA AtmA bAhyamAhAbhyane bhaje ema thavA devA yogya nathI, ane haju kaIka tevo bhaya rAkhavo yogya lAge che. be prakArane hAla te ghaNuM karI nitya vicAravAmAM Ave che, tathApi bahu samIpamAM tenuM pariNAma AvavAne saMbhava jaNAto nahIM hovAthI banatAMsuvo tamane lakhyuM ke kahyuM nathI tamArI icchA thavAthI vartamAna je sthiti che, te e sabaMdhamAM saMpe lakhI che, ane tethI tamane koI paNa prakAre udAra thavu ghaTatu nathI, kemake amane vartamAnamAM tevo udaya nathI, paNa amAro AtmapariNAma te udayane alpakALamA maTADavA bhaNI che, eTale te udayanI tALasthiti koI paNa prakAre vadhAre baLavAnapaNe vedavAthI ghaTatI hoya to te ghaTADavA viSe varte che bAhya mAhAtmanI icchA bAhya mAhAbhyanI AtmAne ghaNA vakhata thayAM nahIM jevI ja thaI gaI che, eTale buddhi bAhA mAhAmya ghaNuM karI IcchatI jaNAtI nathI, ema che, tathApi bAhya mAhAmmathI jIva saheja paNa parirAmabheda na pAme evI svAsthAmAM kaMIka nyUnatA kahevI ghaTe che, ane tethI je kaI bhaya rahe che te rahe che, je bhayathI taratamAM muktapaNuM thaze ema jaNAya che [45] [muMbaI, caitra vada 11, bhoma, 150] patrAdi lakhatAM koI pramAdadoSa jevo kaMI prasaMgadoSa varte che, ke jene aTakI javuM lIdhe kaI paNa paramArthavAta lakhavA saMbaMdhamAM citta muI, lakhatA sAva aTakavuM thAya che tema ja je kAryapravRttiA che, te kAryapravRttimA ane aparamArtha prasaMgamAM udAsIna baLa yathAyogya jANe mArAthI thatuM nathI, ema lAgI AvI pitAnA doSa artiA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA vicAramA paDI jaI patra lakhavuM aTakI jAya che. cittamA vyavasAya pratyakSa kheda thAya che, ane mArA cittanI vyavasthA jotA mane paNa jherarUpa jANavA ema thAya che ke mane koI paNa prakAre A vyavasAya ghaTatA chatA karavA nathI, avazya ghaTatA nathI jarUra-atyata jarUra--A jIvanA koI pramAda che, nahIM to pragaTa jANyu che evuM je jhera te pIvAne viSe jIvanI pravRtti kema hoya ? athavA ema nahIM teA udAsIna pravRtti hAya, te paNa te pravRttiye have to koI prakAre paNa parisamAptapaNu bhaje ema thavAyAgya che, nahI te jarUra jIvana koI paNa prakAre doSa che. UMDo svadASa jaNAvI vadhAre lakhavAnu thaI zakatuM nathI, eTale cittamA kheda thAya che, nahI to pragaTapaNe koI mumukSune A jIvanA deoSa paNa kheda TALavA vRtti jeTalA bane teTalA prakAre vidita karI jIvanA teTaleAtA kheda TALavA, ane te vidita doSanI parisamApti mATe tene saMgarUpa upakAra icchavA vAravAra mane mArA dASa mATe ema lAge che ke je doSanu baLa paramArthathI jotA me kahyuM che, paNa bIjA Adhunika jIvAnA doSa AgaLa mArA doSanu atyaMta alpapaNu lAge che, jo ke ema mAnavAnI kaI buddhi nathI, tathApi svabhAve ema kaI lAge che, chatA koI vizeSa aparAdhInI peThe jyAsudhI ame A vyavahAra rIe chIe tyAsudhI amArA AtmAmAM lAgyA karIzu [366] [mu khaI, vaizAkha suda 12, ravi, 1948] manamA vAravAra vicArathI nizcaya thaI rahyo che ke koI paNa prakAre upayoga pharI anyabhAvamA potApaNuM thatuM nathI, ane AtmadhyAnamA akhaDa AtmadhyAna rahyA kare che, evI je dazA tene viSe vikaTa akhaDa upayAga upAdhijoMganA udaya e AzcaryakAraka che, hAlamAM te gheADI kSaNanI nivRtti mADa rahe che, ane pravRtti karI zake evI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA yogyatAvALuM to citta nathI, ane hAla tevI pravRtti karavI e kartavya che, te udAsapaNe tema karIe chIe, mana kyAya bAjhatuM nathI, ane kaI gamatu nathI, tathApi hAla hariicchA AdhIna che nirupama evuM je AtmadhyAna, tIrtha karAdike karyuM che, te parama AzcaryakAraka che te kALa paNa AzcaryakAraka hato vadhAre zuM kahevu? vananI mArI koyalanI kahevata pramANe A kALamAM ane A pravRttimAM ame chIe [23] [ANa da, piSa vada 13, guru, 1954] aviSamabhAvanI aviSamabhAva vinA amane paNa adhipaNA mATe bIjo IcchA koI adhikAra nathI maunapaNuM bhajavAyogya mArga che. [547] [mohamayI kSetra, mAgazara vada 8, budha, 1951] arothI nivartavA pachI ghaNu karI vavANIyA eTale A anyanA samAdhAna bhavanA janmagAmamA sAdhAra vyAvahArika prasaMge javAnu artha vyavahAra kAraNa che cittamAM ghaNA prakAre te prasaMgathI chUTI zakavAna vicAratA chUTI zakAya tema pAta bane, tathApi keTalAka jIvone a5 kAraNamA vizeSa asamAdhAna vakhate thavAno saMbhava rahe, jethI apratibadhabhAvane vizeSa daDha karI javAno vicAra rahe che chatAM, bane tyAsudhI vacce eka mahinA ekAta jevo nivRtti joga bane to tema karavAnI icchA rahe che, ane te joga apratibadha paNa thaI zake te mATe vicAru chu apratibaMdha ane sarva vyavahArathI nivRtta thayA vinA citta ThekANe bese nahIM saMgabhAva rahe e apratibaMdha asagabhAva ciro bahu vicAryo hovAthI te ja pravAhamAM rahevu thAya che paNa upAjata prArabdha nivRtta thaye tema banI zake eTalo pratibaMdha pUrvakRta che, AtmAnI icchAno pratibadha nathI sarvasAmAnya lokavyavahAranI nivRtti saMbaMdhI prasaMgano vicAra bIje prasaMge jaNAvavo rAkhI, A kSetrothI nivartavA viSe vizeSa abhiprAya rahe che, te paNa udara AgaLa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mubaIthI niva vAnI icchA zrImad rAjacaMdra-AtmakathA banatu nathI paNa ahoniza e ja citana rahe che, to te vakhate thoDA kALamAM banaze ema rahe che. A kSetra pratye kaMI che papariNAma nathI, tathApi saganu vizeSa kAraNa che pravRttinA prayojana vinA ane rahevuM kaI AtmAne tevA lAbhanuM kAraNa nathI ema jANI, A kSetrathI nivavAno vicAra rahe che. pravRtti paNa nijabuddhithI prayojanabhUta koIpaNa prakAre lAgatI nathI, tathApi udaya pramANe vartavAno jJAnIno upadeza agIkAra udaya vedavA pravRtti karI udaya davA pravRtti joga veThIe chIe. jJAne karIne AtmAmAM utpanna thayelo evo nizcaya badalato nathI, ke sarvaga moTA Asrava che, cAlatA, jotAM, prasaga karatA, samaya mAtramAM nijabhAvane vismaraNa karAve che, ane te vAta kevaLa pratyakSa jovAmAM AvI che, Ave che, ane AvI zake tevI che, tethI ahoniza te moTA AsavarUpa evA sarvasagamAM udAsapaNa rahe che, ane te divase divasa pratye vadhatA sarvasa gamA pariNAmane pAmyA kare che, te tethI vizeSa pariNAmane pAmI udAsapaNuM sarvasaMgathI nivRtti thAya evo ananya kANuyoge icchA rahe che [553] [muMbaI, piSa suda 1, zukra 151] je prakAre agatAe, AtmabhAva sAdhya thAya te prakAre upAdhithI nivapravartavu e ja jinanI AjJA che A upAdhirUpa vyApAdi vAnA kALanI prasaMgathI nivartavA vAravAra vicAra rahyA kare che tathApi teno aparipakavatA aparipakava kALa jANI, udayavaze vyavahAra karavo paDe che paNa upara kahI che evI jinanI AjJA te ghaNu karI vismaraNa thatI nathI. [558] [ mubaI, piSa vada 9, zani, 1951] - cittanI vyavasthA yathAyogya nahIM hovAthI udayaprArabdha cittanI vinA bIjA sarva prakAramAM asagapaNuM rAkhavuM yogya lAge che, avyavasthA ne eTale sudhI ke jemanI oLakhANa prasaMga che teo paNa hAla Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA bhUlI jAya to sAru, kemake sagathI upAdhi niSkAraNa vadhyA kare che, ane tevI upAya sahana karavA yogya evu hAla mAru citta nathI nirUpAyatA sivAya kaMI paNa vyavahAra karavAnuM hAla citta hoya ema jaNAtuM nathI, ane je vyApAra vyavahAranI nirUpAyatA che, tethI paNa nivRtta thavAnI citanA rahyA kare che tema cittamA bIjAne baMdha karavA yogya eTalI mArI yogyatA hAla mane lAgatI nathI, kemake jyA sudhI sarva prakAranAM samavRtti thaye viSama sthAnakomAM samavRtti na thAya tyAM sudhI yathArtha AtmaAtmajJAna jJAna kahyuM jatu nathI, ane jyAM sudhI tema hoya tyAM sudhI to prakAza nija abhyAsanI rakSA karavI ghaTe che, ane hAla te prakAranI mArI sthiti hovAthI hu Ama vartu chu te kSamAyogya che, kemake mArA cittamAM anya koI hetuM nathI 569]. [mu baI, kAgaNa vada 3, 1951 have A upAdhikAryathI chUTavAnI vizeSa vizeSa Atti thayA upAdhithI chUTavA * kare che, ane chUTavA vinA je kaIpaNa kALa jAya che ke, A jIvatu nI Arsi- tamAM zithilatA zithilapaNuM ja che, ema lAge che, athavA evo nizcaya rahe che janakAdi upAdhimAM rahyA chatA AtmasvabhAvamAM vasatA hatA evA Alabana pratye kayAreya baddhi thatI nathI zrI jina jevA janmatyAgI paNa choDIne cAlI nIkaLyA evA bhayanA heturUpa upAdhayoganI nivRtti A pAmara jIva karatAM karatA kALa vyatIta karaze to akoya thaze, evo bhaya jIvanA upayoga pratye pravarte che, kemake ema ja kartavya che. nitya chUTavAno vicAra karIe chIe ane jema te kArya tarata pate tema jApa japIe chIe jo ke ema lAge che ke te vicAra ane jApa hajI tathA5 nathI, zithila che, mATe atyata vicAra ane te jApane ugrapaNe ArAdhavAno alpakALamAM yoga karavo ghaTe che, ema varyA kare che Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA 03 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA [52] muMbaI, cetra vada 8, 151] lakone adezo paDe evI jAtano bAhya vyavahArane a dezArUpabAhya udaya che ane tevA vyavahAra sAthe baLavAna nigraMthapuruSa vyavahAra-tethI jevo upadeza karavo te, mArgane virodha karavA jevuM che, ane umadA na ema jANIne tathA tenA jevA bIjA kAraNonuM svarUpa vicArI ghaNuM karIne lokone adezAne hetu thAya tevA prasaMgamA mAru Avavu thatu nathI vakhate kayAreka koI samAgamamAM Ave che, ane kaMI svAbhAvika kahevA karavAnuM thAya che, emAM paNa cittanI icchita pravRtti nathI pUrve yathAsthita vicAra karyA avicArI vinA, jIve pravRtti karI tethI AvA vyavahArane udaya prApta hAra-udaya thayo che, jethI ghaNIvAra cittamAM zoca rahe che, paNa yathAsthita samapariNAme vedavu ghaTe che ema jANI, ghaNuM karI tevI pravRtti rahe che. vaLI AtmadazA vizeSa sthira thavA asagapaNAmA lakSa rahyA kare che A vyApArAdi udaya vyApArAdi udavyavahArathI je je saga thAya che, temAM ghaNuM karI asaMga-camAM asaMga pariNAmavat pravRtti thAya che, kemake temAM sArabhUtapaNu kaI pariNAmavata lAgatuM nathI paNa je dharmavyavahAranA prasaMgamAM AvavuM thAya karI tyAM, te pravRtti pramANe vartavu ghaTe nahIM tema bIjo Azaya vicArI pravRtti karavAmAM Ave che teTalu samarthapaNa hAla nathI, tethI tevA prasaMgamA ghaNu karIne mAru Avavu chuM thAya che, ane e krama pheravavAnuM cittamAM hAla besatu nathI [583] [mubaI, caitra vada 11, zukra, 1951] eka AtmapariNati sivAyanA bIjA je viSayo tene AtmapariNati viSe citta avyavasthitapaNe varte che, ane tevuM avasthita- kAraNe vyavahArapaNa lekavyavahArathI pratikULa hovAthI lokavyavahAra bhaja 6 kha gamato nathI, ane taja banatuM nathI; e vedanA ghaNuM karIne divasanA AkhA bhAgamAM vedavAmAM AvyA kare che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA khAvAne viSe, pIvAne viSe, bolavAne vize, zayanane vize, lakhavAne vize ke bIjA vyAvahArika kAryone vive jevA joIe tevA bhAnathI pravartAtu nathI, ane te prasage rahyA hovAthI AtmapariNatine svataMtra pragaTapaNe anusaravAmAM vipatti AvyA kare che, ane te vizenuM sA kSaNe du kha rahyA re che acalita Atma- acalita AtmarUpe rahevAnI sthitimAM ja cittecchA rahe svarUpe rahevAnI che, ane upara rUAvyA prasaMgonI Apattine lIdhe keTaleka cittecchA te sthitino viyoga rahyA kare che ane te viyoga mAtra pachAthI rahyo che, svecchAnA kAraNathI rahyo nathI, e eka gabhIra vedanA kSaNe kSaNe thayA kare che smRti, vANI, A ja bhavane vize ane thoDA ja vakhata pahelA lekhanazaktimAM vyavahArane viSe paNa smRti tIvra hatI te smRti have maMdatA-udAsI- vyavahArane viSe kavacita ja, maMdapaNe pravarte che thoDA ja natA vakhata pahelAM, eTale thoDAM varSo pahelAM vANI ghaNuM bolI zakatI, vaktApaNe kuzaLatAthI pravartI zakatI, te have maMdapaNe avyavasthAthI pravarte che thoDA varSa pahelA thoDA vakhata pahelA lekhanazakti ati ugra hatI, Aje zuM lakhavuM te sUjhatA sUjhatA divasanA divasa vyatIta thaI jAya che, ane pachI paNa je kaI lakhAya che, te Icchelu athavA yogya vyavasthAvALuM lakhAtuM nathI, arthAt eka AtmapariNAma sivAya sarva bIjAM pariNAmane vize udAsInapaNu varte che, ane je kaMI karAya che te jovA jaIe tevA bhAnanA somA aMzathI paNa nathI thatuM jema tema ane je te karAya che lakhavAnI pravRtti karatAM vANInI pravRtti kaIka ThIka che [586] [mubaI, caitra vada 12, ravi, 151] prArabdhodaya pUrNajJAnI zrI RSabhadevAdi puruSone paNa prArabdhodayabhagavyuM bhAgaja kSaya thayo che, to ama jevAne te prArabdhadaya bhogavavo ja paDe Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA emAM kaMI saza nathI mAtra kheda eTalo thAya che ke, amane AvA prArabbodayamAM zrI RSabhadevAdi jevI aviSamatA rahe eTaluM baLa nathI, ane tethI prArabdhadaya chatA vAravAra tethI aparipakava kALe chUTavAnI nAmanA thaI Ave che, ke jo A viSama prArabdhadayamA kaI paNa upayoganI yathAtathyatA na rahI te pharI AtmasthiratA thato vaLI avasara gaSa joIze, ane pazcAttApapUrvaka deha chUTaze; evI ciMtA ghaNIvAra thaI Ave che. A prArabdhadaya maTI nivRttikarma vedavAra prArabdhano prArabdhodayavedana udaya thavA Azaya rahyA kare che, paNa te taratamAM eTale nivavAmAM hajI ekathI doDha varSamAM thAya ema to dekhAtu nathI, ane paLa le paLa javI kaThaNa paDe che ekathI doDha varSa pachI pravRttikarma vedavArUpa udaya kevaLa pakSiI thaze, ema paNa lAgatuM nathI; kaika udaya vizeSa moLo paDaze ema lAge che traNa varSanI lagabhagathI evu vartAyA kare che, ke paramArtha lakhavAnI pravRtti sabadhI ke vyavahAra saMbadhI kaIpaNa lakhatA kaTALo AvI jAya che, mAMmadatA-cittanI ane lakhatA lakhatA kalpita jevuM lAgavAthI vAravAra apUrNa choDI Arya devAnuM thAya che paramArthamAM citta je vakhate ekAgravatuM hoya tyAre jo paramAIsabadhI lakhavAnuM athavA kahevAnu bane to te yathArtha kahevAya, paNa citta asthiravat hoya, ane paramArtha sabadhI lakhavAnuM ke kahevAnuM karavAmAM Ave to te udaraNA jevu thAya, temaja atavRttino yathAtathya temAM upayoga nahi hovAthI te AtmabuddhithI lakhyuM ke kahyuM nahIM hovAthI kalpitarUpa kahevAya, jethI tathA tevA bIjA kAraNothI paramArthasaMbadhI lakhavAnuM tathA kahevAnuM ghaNuM ochuM thaI gayuM che. A sthaLe sahaja prazna thaze, ke citta asthiravat thaI javAno hetu zo che? paramArthamA je citta vizeSa ekAgravat rahetu te citta paramArthamAM asthiravat thavAnuM kAraNa kaI paNa joIe je paramArtha sazaya hetu lAgyo hoya, to tema bane, Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA athavA koI tathAvidha AtmavIrya maMda thavArUpa tIvra prArabdhAdayanA baLathI tema thAya A be hetuthI paramArthavicAra karatAM, lakhatA ke kahetA citta asthiravat varte temAM prathama kahyo te hetu vartavAno saMbhava nathI. mAtra bIjo hetuM kahyo te rAMbhave che AtmavIrya mada thavArUpa tIva prArabdhodaya hovAthI te hetu TALavAno puruSArtha chatA kALakSepa thayA kare che ane tevA udaya sudhI te asthiratA TaLavI kaThaNa che, ane tethI paramArtha svarUpa citta vinA te sabadhI lakhavu, kahevu e kapita jevuM lAge che, to paNa keTalAka prasaMgamAM vizeSa sthiratA rahe che vyavahAra sabadhI kaIpaNa lakhatA te asArabhUta ane sAkSAt bhrAtirUpa lAgavAthI te saMbaMdhI je kaI lakhavu ke kahevuM te tuccha che, AtmAne vikaLatAno hetu vyavahAra saba dhe che, ane je kaI lakhavuM kahevuM che te na kahIM hoya to paNa cAlI kaI lakhI ke kahI zake evuM che, mATe jayA sudhI tema varte tyAM sudhI to jarUra tema na zakAyuM vartavuM ghaTe che, ema jANI ghaNI vyAvahArika vAta lakhavA, karavA, kahevAnI Teva nIkaLI gaI che mAtra je vyApAra vyavahAramAM tIvra prArabdhodaye pravRtti che tyA kaIka pravRtti thAya che jo ke tenuM paNa yathArthapaNa jaNAtu nathI [53] [ mubaI, vaizAkha suda 15, budha, 15] A dehanuM AyuSya pratyakSa upAdhiyoge vyatIta thayuM jAya che mATe zeka e mATe atyaMta zaka thAya che, ane teno alpakALamAM jo upAya na karyo to ama jevA avicArI paNa thoDA samajavA [52] [muMbaI vaizAkha suda, 1951] AtmA nirvivaya pravRtti virAma pAmatI nathI; viraktapaNu ghaNuM varte che vate evI IcchA vanane viSe athavA ekAtane viSe sahajasvarUpane anubhava evo AtmanirviSaya kevaLa pravarte ema karavAmAM rasarva icchA rokANI che [ 600] muMbaI, jeTha suda 2, ravi, 1951] mane nivRtti ghaNuM karI maLI zake tema che, paNa A kSetra yuSya Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA svabhAve pravRttivizeSavALuM che, jethI nivRttine jevo sansamA- 7 1 nivRttikSetre satsagamathI AtmapariNAmano utkarSa thAya, te ghaNu karI pravRtti bAgathI ri vizeSakSetro thavo kaThaNa paDe che. koI vakhata vicAravAno to pravRtti- lAbha kSetramAM samAgama vizeSa lAbhakAraka thaI paDe che jJAnI puruSanI bhIDamAM nirmaLadazA jovAnu bane che e Adi nimittathI vizeSa lAbhakAraka paNa thAya che parapariNatinA kArya karavAno prasaMga rahe ane svapariNatimAM sthiti rAkhyA karavI te caudamA jinanI sevA zrI AnandaghanajIe kahI che tethI paNa vizeSa dohyaluM che - jJAnI puruSane navavAhavizuddha brahmacarya dazA varte tyArathI vizuddha brahmacaryaje sayama sukha pragaTe che te avarNanIya che upadezamArga paNa thI sa camasukha te sukha pragaTaye prarUpavAyogya che [66] [muMbaI, jeTha vada 5, budha, 1951] tIvra vairAgyavAnane, je udayanA prasaMga zithila karavAmAM udaya prasaMgathI ghaNIvAra phaLIbhUta thAya che, tevA udayanA prasaMga joI cittamAM cittama atyaMta udAsapaNuM Ave che udAsInatA [19] mubaI, asADa vada 14, ravi, 1951] je prakAre sahaje banI Ave te karavA pratye pariNati sahaja pariNatirahe che, athavA chevaTe koI upAya na cAle to baLavAna kAraNane bAdha na thAya tema pravartavAnuM thAya che keTalAka vakhatanA vyAvahArika prasaMganA kaTALAthI thoDo vakhata paNa nivRttithI koi tathArUpa kSetro rahevAya te sAru, ema cittamAM rahyA karatuM hatuM, tema ja aTo vadhAre vakhata sthiti thavAthI je dehanA janmanA nimittakAraNa che evA mAtApitAdinA vacanArthe, - mAtApitAdinA cittanI priyatAnA abhArthe, tathA kaIka bIjAonA cittanI cittanI anapeanupekSAthe paNa thoDA divasa vavANiye javAno vicAra utpanna sAthe vavANiye thayo hato te banne prakAra mATe kayAre yoga thAya to sAru, javuM ema citavyAthI kaMI yathAyogya samAdhAna thatuM nahotuM te Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA mATenA vicAranI saheja thayelI vizeSatAthI hAla je kaMI vicAranuM alpapaNu sthira thayu te tamane jaNAvyuM hatuM sarva prakAranA asaga lakSano vicAra arothI aprasaMga gaNI, dUra rAkhI, alpakALanI alpa asaMgatAno hAla kaMI vicAra rAkhyo che, te paNa sahaja svabhAve udayAnusAra thayo che [62] [mubaI, asADa vada 0)), soma, 1951] udIraNa pravRtti keTalAka vakhata thayA sahaja pravRtti ane udIraNa pravRtti saMkSepavI ema vibhAge pravRtti varte che. mukhyapaNe sahaja pravRtti varte che sahaja pravRtti eTale prArabdhodaye udbhava thAya che, paNa jemAM kartavya pariNAma nahIM. bIjI udIrA pravRtti je parAryAdi yoge karavI paDe te hAla bIjI pravRtti thavAmA AtmA sakSama thAya che kemake apUrva evA samAdhiyogane te kAraNathI paNa pratibadha thAya che, ema sAMbhaLyuM hatuM tathA jANyuM hatuM, ane hAla tevuM spaSTAthe veDyuM che te te kAraNothI vadhAre samAgamamA AvavAnu, patrAdithI kaI paNa praznottarAdi jaNAvavAnu, tathA bIjA prakAre paramAryAdi lakhavA kravAnuM paNa sAkSepa thavAnA paryAyane AtmA bhaje che evA paryAyane bhajyA vinA apUrva samAdhane hAni sabhavatI hatI ema chatA paNa thavAyogya evI makSepa pravRtti thaI nathI [61] [muMbaI, asADa vada 0)), sema 1951] aviratirU5 A AtmA sabadhI hAla kaI prasaga carcita thavA devA udaya kAraNe yogya nathI, kemake aviratiya udaya hovAthI guNavyaktavya hoya apragaTa rahevuM te paNa lokone bhAsyamAna thavu kaThaNa paDe, ane tethI virAdhanA thavAno kaI paNa hetu thAya, temaja pUrva mahApuruSanA anukramanuM khaMDana karavA jevuM pravartana A AtmAthI kaMI paNa thayuM gaNAya. [pa60] - muMbaI piva, 1951] je rItane AjhAya karatA hAla traNa varSa thayAM vizeSa tema Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @2 zrImad rAjacadra-AtmakathA karyuM che ane temA jarUra AtmadazAne bhulAve evA sabhava rahe icchA tevA udaya paNa jeTalA banyo teTalA samapariNAme vedyo che, sarvAMsa ganivRttinI jo ke te vedavAnA kALane viSe sarvasaMga nivRtti koI rIte thAya te sAru ema sUjhayA karyuM che, topaNa sarvAganivRttie je dazA rahevI joIe te dazA udayamAM rahe, te alpakALamAM vizeSa karmanI nivRtti thAya ema jANI jeTaluM banyu teTalu te prakAre karyu che, paNa manamA have eNma rahe che ke A prasaMgathI eTale saLagRhavAsathI dUra thavAya tema na hoya topaNa vyApArAdi prAgathI nivRtta, dUra thavAya te sAruM, kemake AtmabhAve pariNAma pAmavAne viSe je dazA jJAnInI joIe te dazA A vyApAravyavahArathI mumukSujIvane dekhAtI nathI A prakAra je lakhyA che te viSe hamaNA vicAra kayAreka kayAreka vizeSa udaya pAme che te viSe je pariNAma Ave te kharu . { 329 ] [mubaI, mAha vada, 1948 ] A deha dhAraNa karIne joke koI mahAna zrImatapaNu bhAgavyu AtmabhAve vaibha nathI, zabdAdi viSayAne pUro vaibhava prApta thayo nathI, koI vizeSa vAdinI anicchA evA rAjyAdhikAre sahita divasa gALyA nathI, pAtAnA gaNAya che evA koI dhAma, ArAma sevyA nathI, ane haju yuvAvasthAna pahelA bhAga varte che, tathApi e koInI AtmabhAve amane kaI icchA utpanna thatI nathI, e eka moTuM Azcarya jANI vartIe chIe, ane e padArthonI prApti--aprApti banne samAna thayA jANI ghaNA prakAre avilpa samAdhine ja anubhavIe chIe avikalpa samAdhi ema chatA vAraMvAra vanavAsa sAMbhare che, koI prakArane leAkaparicaya anubhavavI rucikara thatA nathI, satsaMgamA suratI pravahyA kare che, ane avyavasthita dazAe upAdhi yAgamA rahIe chIe. eka avikalpa samAdhi sivAya bIjuM kharI rIte smaraNa rahetu nathI, ciMtana rahetuM nathI, ruci rahetI nathI, athavA kaI kAma karAtuM nathI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sa bhava zrImad rAjacaMdra-AtmakathA - jyotiSAdi vighA ke aNimAdi siddhi e mAyika jAtaSa" "abipividi padArtho jANI AtmAne tenuM smaraNa paNa kavacita ja thAya che mAyika jaNAvA te vATe koI vAta jANavAnuM athavA siddha karavAnuM kyAreya yogya lAgatuM nathI, ane e vAtamAM koI prakAre hAla te cittapraveza paNa rahyo nathI. sAsArika upAdhi amane paNa ochI nathI tathApi temAM svapaNuM rahyuM nahIM hovAthI tethI gabharATa utpanna thato nathI te upAdhinA udayakALane lIdhe samAdhinI sAcI che. hAla te samAdhi gauNabhAve varte che, ane te mATeno zoca rahyA kare che. [708] [rALaja, bhAdaravA, 1952] samyagadarzana jenadarzananI rItie jotA samyagdarzana ane vedAntanI jenadaSTae rItie jotA kevaLajJAna amane saMbhave che jemA kevala jJAnanuM svarUpa lakhyuM che, te ja mAtra samajAvu muzkela thaI paDe che vaLI vartamAnamAM te jJAnane teNe ja niSedha karyo che, jevI tasabadhI prayatna karavu paNa saphaLa na dekhAya jaina prasagamAM amAro vadhAre nivAsa thayo che to koI paNa prakAre te mArgane uddhAra ama jevAne dvAre vizeSa karIne vanama tanca thaI zake, kemake tenuM svarUpa vizeSa karIne samajAyuM hoya e dAdvAra-tanI Adi vartamAnamAM jainadarzana eTaluM badhuM avyavasthita athavA asabhavitatAnA viparIta sthitimAM jovAmAM Ave che ke, temAthI jANe jinane.... kArane gayo che, ane loko mArga prarUpe che bAhya kuTAro bahu vadhArI dIdho che, ane atarmArganuM ghaNu karI jJAna viccheda jevu thayuM che vedeA mArgamAM base cAra varSe koI koI moTA AcArya thayA dekhAya che ke jethI lAkho mANasane vedokta rIti saceta thaI prApta thaI hoya vaLI sAdhArata rIte koI koI AcArya athavA te mArganA jANa sArA puruSo ema ne ema thayA kare che, ane jainamArgamA ghaNAM varSa thayA tevuM banyu Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImada rAjacaMdra-AtmakathA 89 dekhAtuM nathI. jenamArgamA prajA paNa ghaNI cheDI rahI che, ane temA seMkaDo bheda varte che, eTaluM ja nahIM paNa mULamArganI sanmukhanI vAta paNa temane kAne nathI paDatI, ane upadezakane lakSamAM nathI, evI sthiti varte che tethI cittamAM ema AvyA kare che ke jo te mArga vadhAre pracAra pAme che tema karavu, nahIM to temA vatI prajAne mULalakSapaNe daravI A kAma ghaNuM vikaTa che vaLI jainamArga pote ja samajavo tathA samajAvavo kaThaNa che samajAvatA ADA kAraNo AvIne ghaNA UbhA rahe, tevI sthiti che eTale tevI pravRtti karatA Dara lAge che tenI sAthe ema paNa rahe che ke jo A maLamArga prakAzakArya A kALamA amArAthI kaI paNa bane to banI zake, vAnI zakti nahIM te hAla te mULamArga sanmukha thavA mATe bIjAnuM prayatna hovI kAma Ave tevuM dekhAtuM nathI ghaNu karIne mULamArga bIjAnA lakSamAM nathI, tema te hetu daSTAne upadezavAmAM paramazuta Adi guNo joIe che, temaja ataraMga keTalAka guNo joIe che, te atra che evuM daDha bhAse che e rIte jo mULamArga pragaTatAmAM ANavo hoya te pragaTa mAga prAvakaranAre sarvasaMgaparityAga karavo yogya, kemake tethI kharekharo vAmAM sarvasaMgasamartha upakAra thavAno vakhata Ave vartamAna dazA jotA, parityAganI sattAnA karmo para daSTi detA keTalAka vakhata pachI te udayamAM jarUra Avo saMbhave che amane sahajasvarUpa jJAna che, jethI yogasAdhananI eTalI apekSA nahIM hovAthI temAM pravRtti karI nathI, mA * sahaja svarupe tema te sarvasagaparityAgamAM athavA vizuddha dezaparityAgamAM jJAna hovuM sAdhavA yogya che ethI lokone ghaNo upakAra thAya che, jo ke vAstavika upakAranuM kAraNa te AtmajJAna vinA bIju koI nathI hAla be varSa sudhI te te yogasAdhana vizeSa karI udayamAM Ave tema dekhAtuM nathI tethI tyAra pachInI kalpanA karAya che, Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA ane traNathI cAra vadhe te mArgamAM gALavAmAM AvyA hoya to 36me varSe sarvasagaparityAgI upadezakano vakhata Ave, ane lokonuM zreya thavuM hoya to thAya mArga prakAzavA nAnI vaye mArgane uddhAra karavA sabadhI jijJAsA vartatI lakSa thavAnA kAraNe hatI, tyAra pachI jJAnadazA Avya karma karIne te upazama jevI thaI, paNa koI koI loko paricayamAM AvelA, temane keTalIka vizeSatA bhAsavAthI kaMIka mULa-mArga para lakSa Avelo, ane A bAju to seMkaDo athavA hajAro mANaso prasagamAM AvelA, jemAthI kaIka samajaNavALA tathA upadezaka pratye AsthAvALA evA eka mANasa nIkaLe. e uparathI ema jovAmAM AvyuM mULamArga-upaTekanI khAmI, ke loko taravAnA kAmI vizeSa che, paNa temane tevo yoga te mATe "para bAjhato nathI jo kharekhara upadezaka puruSano joga bane te daSTi temAM naDatara ghaNA jIva mULamArga pAme tevuM che, ane dayA Adina vizeSa udyota thAya evuM che ema dekhAvAthI kaIka cittamAM Ave che ke A kArya koI kare te ghaNuM sAruM, paNa daSTi karatAM tevo puruSa dhyAnamAM Avato nathI, eTale kaIka lakhanAra pratye ja daSTi Ave che, paNa lakhanArano janmathI lakSa evo che ke e jevuM ekake jokhamavALu pada nathI, ane potAnI te kAryanI yathAyogyatA jyA sudhI na va tyAM sudhI tenI icchAmAtra paNa na karavI, ane ghaNuM karIne haju sudhI tema vartavAmA AvyuM che mArganuM kaMI paNa svarUpa kaIkane samajAvyuM che, tathApi koIne eka vratapazcakhANa ApyuM nathI, athavA tame mArA gurupaNuM darita ziSya che, ane ame guru chIe e ghaNu karIne prakAra na karavuM dazita thayo nathI kahevAno hetu evo che ke sarvasagaparityAga thaye te kAryanI pravRtti sahajasvabhAve udayamAM Ave to karavI evI mAtra kalpanA che teno kharekharo Agraha nathI, mAtra anukapAdi tathA jJAnaprabhAva varte che tethI kyAreka te Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA vRtti UThe che, athavA alpAze aMgamA te vRtti che, tathApi te svavaza che ame dhArIe chIe tema sarvasagaparityAgAdi thAya te hajAro mANasa mULamArgane pAme, ane hajAro mANasa te sanmArgane ArAdhI sadgatine pAme, ema amArAthI thavu saMbhave che. amArA saMgamA tyAga karavAne ghaNA jIvane vRtti dharma sthApavAne thAya evo aMgamA tyAga che dharma sthApavAnuM mAna moTu che, mAnane asaMbhava tenI spRhAthI paNa vakhate AvI vRtti rahe, paNa AtmAne ghaNI vAra tAvI jotA te saMbhava havenI dazAmAM ocho ja dekhAya che, ane kaIka sattAgata rahyo haze to te kSINa thaze ema avazya bhAse che, kemake yathAyogyatA vinA, deha chUTI yathAyogya dazAe jAya tevI daDha kalpanA hoya to paNa, mArga upadezo nahIM, mArga prakAzano ema Atmanizcaya nitya varte che. eka e baLavAna kAraNathI parigrahAdi tyAga karavAno vicAra rahyA kare che mArA manamAM parigrahatyAgane ema rahe che ke vedokta dharma prakAza athavA sthApavo hoya vicAra rahevA to mArI dazA yathAyogya che paNa jinokta dharma sthApavo hoya to haju teTalI yogyatA nathI, topaNa vizeSa yogyatA che, ema lAge che [709] [rALaja, bhAdaravA, 152] he nAtha' kA dharmonnati karavArUpa icchA sahajapaNe samAveza pAme tema thAo, kAM to te icchA avazya kAryarUpa thAo avazya kAryarUpa thavI bahu duSkara dekhAya che kema ke dazanoddhAranI a5 alpa vAtamAM matabheda bahu che, ane tenAM mULa ghaNA * bhAvanA-temAM UMDA gayelA che mULa-mArgathI loka lAkha gAu dUra che tAdinatare eTaluM ja nahIM paNa mULa-mArganI jijJAsA temane utpanna karAvavI hoya, to paNa ghaNAkALane paricaya thaye paNa thavI kaThaNa paDe evI temanI durAgrahAdithI jaDapradhAnadazA varte che [ 696] [mubaI, aSADa vada 8, ravi, 15ra] eka dhArAe vedavAyogya prArabdha vedatAM kaI eka paramArtha vyavahArarUpa pravRtti kRtrima jevI lAge che Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92. zrImad rAjacaMdra-AtmakathA [697] muMbaI, athADa vada 8, ravi, 1952] dastara prArabdha- prArabdharUpa dustara pratibadha varte che, tyA kaI lakhavuM ke pratibaMdhathI DarIne jaNAvavu te kRtrima jevuM lAge che. . AtmAne mULajJAnathI vartavuM calAyamAna karI nAkhe evA prArabdhane vedatA A pratibaMdha te prArabdhane upakArane hetu thAya che, ane koIka vikaTa avasarane viSe ekavAra AtmAne mULajJAna vAvI devA sudhInI sthiti pamADe che ema jANI, tethI DarIne vartavuM yogya che [38] vavANiyA,saM. 1953 guNasthAnaka mArAhaNa 1 apUrva avasara evo kayAre Avaze? manora kayAre thaIzu bAhyatara nigraMtha jo? sarva saMbadhanuM baMdhana tINa chedIne, vicarazu kava mahatyune pathe jo? apUrva 2 sarva bhAvathI dAsInyavRtti karI, mAtra deha te sayamahetuM hoya che, anya kAraNe anya kazuM kape nahIM, dehe paNa kiMcit mUrchA nava joya je apUrva) 3 darzanamoha vyatIta thaI Upajyo bodha je, deha bhinna kevala caitanyanuM jJAna jo, tethI prakSINa cAritramoha vilokiye, varte evuM zuddhasvarUpanuM dhyAna jo apUrva 4 AtmasthiratA traNa saMkSipta yoganI, mukhyapaNe to varte deha paryata jo, ghara pariSaha ke upasargabha karI, AvI zake nahIM te sthiratAne ata jo apUrva sayamanA hetuthI gapravartanA, svapala jinaAzA AdhIna jo, te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimA, ane thAye nijasvarUpamAM lIna jo. apUrva 5 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 6 paMca viSayamAM rAgadvepa virahitatA, paMca pramAde na maLe manane lobha je, dravya, kSetra ne kALa, bhAva pratibadhavaNa, vicaravu udayAdhIna paNa vItalabha jo. apUrva) godha pratye te varte krodhasvabhAvatA, mAna pratye te dInapaNAnuM mAna jo, mAyA pratye mAyA sAkSI bhAvanI, lebha pratye nahIM lobha samAna jo apUrva 8 bahu upasargakartA pratye paNa krodha nahIM, vaMde cakI tathApi na maLe mAna jo, deha jAya paNa mAyA thAya na romamA, labha nahIM cho prabaLa siddhi nidAna jo. apUrva nagnabhAva, muMDabhAva saha asnAnatA, adAvovana Adi parama prasiddha jo; keza, roma, nakha ke aMge zuMgAra nahIM, dravyabhAva sayamamaya nirgatha siddha che. apUrva) 10. zatru mitra pratye varte samadazitA, mAna-amAne varte te ja svabhAva jo, jIvita ke maraNe nahIM nyUnAdhikatA, bhava mele paNa zuddha varte samabhAva jo apUrva) ekAkI vicarato vaLI smazAnamAM, vaLI parvatamAM vAgha-siha saMyoga jo, aDAla Asana ne manamAM nahIM zobhatA, parama mitrono jANe pAmyA yoga jo apUrva) ghera tapazcaryAmAM paNa manane tApa nahIM, sarasa ane nahIM manane prasanabhAva jo, rajakaNa ke riddhi vaimAnika devanI, sarve mAnyA pudgala eka svabhAva jo apUrva 11 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjaca'dra-AtmakathA ema parAjaya karIne cAritrameAhanA, AvuM tyA jayAM karaNa apUrva bhAva jo, zreNI kSapakataNI karIne AtA, ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva jo apUrva 14 meha svayaMbhUramaNa samudra tarI karI, sthiti tyAM jyA kSINamAha guNasthAna jo, aMtasamaya tyA pUrNasvarUpa vItarAga thaI, pragaTAvu nija kevaLajJAna nidhAna je apUrva 15 cAra karma ghanaghAtI te vyavaccheda jyAM, 94 13 bhavanA bIjataNA AtyaMtika nALu je, sarvabhAva jJAtA dRSTA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIrya anaMta prakAza je apUrva 16 vedanIyAdi cAra karma vate jahA, baLI sauMdarovat AkRti mAtra je, te dehAyuSa AdhIna jenI sthiti che, Ayu pUrNa, maTiye daihika pAtra je apUrvaDa 17 mana, vacana, kAyA ne karmanI vargaNA, chUTe jahAM saLa pudgala sabaMdha evuM yogI guNasthAnaka tyA vartatu, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa abaMdha je apUrva 18 eka paramANumAtranI maLe na sparzatA, pUrNa kalakarahita aDola svarUpa je, yuddha nirajana caitanyamUti ananyamaya, anullaMghu amUrta sahajapadarUpa je apUrva 19 pUrNaprayAgAdi kAraNanA yogathI, Urdhvagamana sidhdhAlaya prApta susthita jo, sAdi atyaMta anaMta samAdhisukhamA, anaMta darzana jJAna anaMta sahita jo, apUrva Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjaca'dra-AtmakathA 20 je pada zrI sarvajJe dIThuM jJAnamAM, kahI zakayA nahIM paNa te zrI bhagavAna jo, teha svarUpane anya vANI te zu kahe? anubhavagAcara mAtra rahyu te jJAna jo apUrva 21 eha paramapadaprAptinuM karyuM dhyAna me, gajA vagara ne hAla maneratharUpa jo, tApaNa nizcaya rAjASTra manane rahyo, prabhuAjJAe thAzuM te ja svarUpa jo 95 apUrva [ 788 ] [mubaI, asADa vaTTa 11, ravi, 1953] asArabhUta vyavahAra sArabhUta prayojananI peThe udaya vartyA chatA je puruSo te udayathI kSeAbha na mahajabhAva svadharmamAM nizcayapaNe rahyA che, te bhISmavratanuM vAravAra smaraNa karIe chIe [10] karavAnA jJAnIonA bhISmavatanuM pAmatA puruSonA smaraNa [muM baI, zrAvaNa sudR 3, ravi, 1953] parama utkRSTa saMyama jenA lakSamA niratara vartyA kare che te satpuruSonA samAgamanu dhyAna nitara che pratiSThita vyavahAranI zrI devakIrNajInI jijJAsAthI anataguNaviziSTa jijJAsA varte che baLavAna, ane vedyA vinA aTaLa udaya kheda samatA hovAthI aMtaraga khUda samatAsahita vedIe chIe dIrghakALane sahita vedavA ghaNA alpapaNAmAM lAvavAnA dhyAnamAM vartAya che yathArtha upakArI puruSapratyakSamA ekatvabhAvanA AtmazuddhinI utkRTatA kare che [<42] [mAhamacI kSetra, kA suE 14, guru 1955 ] mAtra annavastra hAya paNa ghaNuM che paNa vyavahAra annavastramA pratibaddha mANasane keTalAka saMyAgAne lIdhe thoDu ghaNu joie satApa-sahana che, mATe A prayatna karavuM paDayuM che te dharmakIAipUrvaka te karavAmA ha sayoga jyAsudhI udayamAna heAya tyAMsudhI banI Ave eTale Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 zrImad rAjacaMdra AtmakathA ghaNu che mAnasika vRtti karatA ghaNA ja pratikULa mArgamAM hAla pravAsa karavo paDe che taptahRdayathI ane zAtA AtmAthI sahana karavAmAM ja harSa mAnuM chuM [17] [amadAvAda, bhImanAtha, bai suda 6, 1956] upayoganI eka zloka vAcatA amane hajAge zAstranuM bhAna thaI tIvratA temA upayoga pharI vaLe che hA. ne. 1-2] jIvanA astitvapaNAne te koI kALe paNa rAMzaya prApta nahIM thAya jIvanA nityapaNAno, trikALa hovApaNAne koI samyagadarzananI kALe paNa sazaya prApta nahIM thAya jIvanAM caitanyapaNAno, pratyakSatA trikALa hovApaNAno koI kALe paNa sazaya prApta nahIM thAya tene koI paNa prakAre badhadazA varte che e vAtane koI kALe paNa saMzaya prApta nahI thAya te badhanI nivRtti koI paNa prakAre ni sazaya ghaTe che, e vAtano koI kALe paNa sazaya prApta nahIM thAya mokSapada che e vAtano koI paNa kALe saMzaya nahIM thAya atima dhyeya [ hA . 1-35 ] kAIka gRhavyavahAra zAta karI, parigrahAdi kAryathI nivRtta thavuM apramatta guNasthAna paryata pahecavuM kevaLa bhUmikAnuM sahajapariNAmI dhyAna- A kALamAM hiA ne 1-10] A kALamAM mAruM janmavu mAne to dukhadAyaka che, ane dukhadAyaka mAnuM to sukhadAyaka paNa che. svarapaprApti evuM have kaI vAcana rahyuM nathI ke je vAcI joIe aze satsaMganA chIe te pAmIe e jenA saMgamAM rahyA che te saganI A nyUnatA kALamAM nyUnatA thaI paDI che. * hA ne.=hAtha nodha-A bhAgane samaya niIta thaI zakayo nahIM hovAthI tenAM varSa Apela nathI --saMzodhaka Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 7 [hA. ne. 1-19]. zarIrane viSe AtmabhAvanA prathama thatI hoya te thavA devI, kame karI prANamAM AtmabhAvanA karavI, pachI IdriyomA AtmabhAvanA karavI, pachI akalpavikalparUpa pariNAmamAM AtmAnI anyAAtmabhAvanA karavI, pachI sthira lAnamAM AtmabhAvanA karavI ? sthiti tyAM sarva prakAranI anyAlaMbanarahita sthiti karavI [hA. ne 1-37] zrImAn mahAvIra svAmI jevAe aprasiddha pada rAkhI gRhavAna vedyo-grahavAsathI nivRtta thaye paNa sADAbAra varSa Atmika vartanamAM javA dIda kALa sudhI mauna AcaryuM nidrA tajI viSama pari- zithilatA paNa sahyA ene hetu zo? ane A jIva Ama varte che, tathA Ama kahe che ane hetu zo? je puruSa sadagurunI upAsanA vinA nija ka9panAe Atma- svaccha pariNAsvarUpano nirdhAra kare te mAtra potAnA svacchedanA udayane vede mathI bhavavRddhi che, ema vicAravuM ghaTe che je jIva satpaSanA guNano vicAra na kare, ane pitAnI kalpanAnA Azraye varte te jIva sahajamAtramAM bhAvavRddhi utpanna kare che, kemake amara thavAne mATe jhera pIe che [hA. no 1-38] sarva maga mahAzravarUpa tIrthaMkare kahyo che, te satya che AvI mizra guNasthAnaka mizraguNasthAnaka jevI sthiti kyAM suvI rAkhavI? je vAta cittamAM jevI sthiti nahIM, te karavI, ane je cittamA che temAM udAsa rahevuM evo vyavahAra zI rIte thaI zake? vaizya ane nigraMthabhAve vasatAM tavaizya ane koTI koTI vicAra thayA kare che varSa ane te veba saMbadhI vyavahAra , : nirca thabhAve joI lekaSTi tevuM mAne e kharu che, ane nibhAve vartatuM vasatA hAni citta te vyavahAramAM yathArtha na pravartI zake e paNa rAnya che, Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA je mATe evA be prakAranI eka sthiti karI vatI zakAtuM nathI, kemake prathama prakAre vartatAM nigraMthabhAvathI udAsa rahevuM paDe te ja yathArtha vyavahAra sAcavI zakAya ema che, ane nigraMthabhAve vasIe te pachI te vyavahAra game tevo thAya tenI upekSA karavI ghaTe, jo upekSA na karavAmA Ave te nigraMthabhAva hAni pAmyA vinA rahe nahIM te vyavahAra tyAgyA vinA athavA atyaMta alpa ryA vinA nirgathatA yathArtha rahe nahIM ane udayarUpa hovAthI vyavahAra tyAgyo jato nathI A sarva vibhAvayoga maTayA vinA amAruM citta bIjA koI upAye saMtoSa pAme ema lAgatuM vibhAga nathI. te vibhAvayoga be prakAre che , eka pUrve niSpanna maTa citta karele evo udayasvarUpa, ane bIjo Atmabuddhie karI saMtApa rajanapaNe karavAmAM Avato bhAva svarupa AtmabhAve vibhAvasabaMdhI yoga tenI upekSA ja zreyabhUta lAge che nitya te vicAravAmAM Ave che, te vibhAvapaNe vati AtmabhAva ghaNe parikSaNa karyo che, ane hajI paNa te ja pariNati varte che. te saMpUrNa vibhAvayoga nivRtta karyA vinA citta vizrAti pAme ema jaNAtuM nathI, ane hAla to te kAraNe karI vizeSa udaya vibhAva- kaleza vedana karavo paDe che, kemake udaya vibhAvakriyAne che kriyAne-IcchA ane IcchA AmabhAvamAM sthiti karavAnI che tathApi ema AmabhAvamAM rahe che ke, udayanuM vizeSa kALa sudhI vartavuM rahe to AtmabhAva vizeSa cacaLa pariNAmane pAmaze; kemake AtmabhAva vizeSa saMdhAna karavAno avakAza udayanI pravRttine lIdhe prApta na thaI zake, ane tethI te AtmabhAva kaMI paNa ajAgRtapaNAne pAme je AtmabhAva utpanna thayo che, te AtmabhAva para jo vizeSa lakSa karavAmAM Ave te alpakALamAM tenuM vizeSa vardhamAnapaNa thAya, ane vizeSa jAgRtAvasthA utpanna thAya, ane che kALamAM hitakArI evI ugra AtmadazAM pragaTe, ane je Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 zrImad rAjacaMdra AtmakathA udayanI sthiti pramANe udayanA kALa rahevA devAnA vicAra karavAmAM Ave te have AtmazithilatA thavAnA prasaMga Avaze, ema lAge che, kemake dIrgha kALanA AtmabhAva hovAthI atyArasudhI udayabaLa game tevuM chatA te AtmabhAva haNAyo nathI tathApi kaIka kaMIka tenI ajAgRtAvasthA thavA devAnA vakhata AvyA che, ema chatA paNa have kevaLa udayapara dhyAna ApavAmA Avaze te zithilabhAva utpanna thaze. dIdha kALane AtmabhAva hAI na haNAvA-zithi latA AvavI vizeSatA jJAnIpuruSA udayavaza dehAdi dharma nivarte che e rIte jJAnatAratamya pravRtti karI hoya tema AtmabhAva haNAvA na joIe, e karatA udayabaLanI mATe te vAta lakSa rAkhI udaya vedaveA ghaTe che, ema vicAra paNa hamaNAM ghaTatA nathI, kemake jJAnanAM tAratamya karatA udayabaLa vadhatu jaoNvAmA Ave te jarUra tyA jJAnIe paNa jAgRta dazA karavI ghaTe, ema zrI sarvajJe kahyuM che atyaMta duSama kALa che tene lIdhe ane hatapuNya lokoe duSamakALanA kAraNe bharatakSetra gheryuM che tene lIdhe paramasatsaMga, satsaMga ke saraLa- sAvadhAnatA pariNAmI jIvAnA samAgama paNa durlabha che, ema jANI jema alpakALamA sAvadhAna thavAya tema karavuM ghaTe che [ hAne 1-39 ] maunadazA dhAraNa karavI ? vyavahAranA udaya evA che ke te vedAdaya hoI vyadhAraNa karelI dazA lokone kaSAyanuM nimitta thAya, tema vyava- vahAranivartAvavA hAranI pravRtti bane nahIM tyAre te vyavahAru nivRtta karavA? kaThaNu te paNa vicAratA banavu kaThaNa lAge che, kemake tevI kaIka sthiti vedavAnuM citta rahyA kare che pachI te zithilatAthI, udayathI ke parecchAthI ke sarvajJadraSTathI, ema chatAM paNa alpakALamAM A vyavahArane saMkSepa karavA citta che te vyavahAra kevA prakAre saMkSepa thaI zakaze ? kemake tene vistAra vizeSapaNe jovAmA Ave che. vyApArasvarUpe, kuTuMbapratibaMdhe, yuvAvasthA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA zrImada rAja pratibaMdha, dayAsvarUpe, vikArasvarUpe, udayasvarUpe-e Adi kAraNe te vyavahAra vistArarUpa jaNAya che svapa prApti hu ema jANu chu ke anaMtakALathI aprAptavat evuM arthe jAgRtimAM AtmasvarUpa kevaLajJAna-kevaLadarzana svarUpe aMtarmuhUrtamAM utpanna maMdatA karyuM che, to pachI varSa cha mAsa kALamAM ATalo A vyavahAra kema nivRtta nahIM thaI zake? mAtra jAgRtinA upayogAtarathI tenI sthiti che, ane te upaganA baLane nitya vicAryethI alpakALamAM te vyavahAra nivRtta thaI zakavAyogya che te paNa tenI kevA prakAre nivRtti karavI, e hajI vizeSapaNe mAre vicAravuM ghaTe che, ema mAnuM chuM, kemake vIryane viSe kaMI paNa mada dazA varte che te mada dazAno hetu zo? udayabaLe prApta thayo evo paricaya mAtra paricaya, paricayamAM a- ema kahevAmAM kaI bAdha che? te paricayane viSe vizeSa ruci chatA karavo aruci rahe che, te chatA te paricaya karavo rahyo che te paricayane doSa kahI zakAya nahIM, paNa nijadoSa kahI zakAya aruci hovAthI icchArUpa doSa nahIM kahetA udayarUpa doSa kahyo che hA 140] ghaNe vicAra karI nIcenuM samAdhAna thAya che - ekAMta dravya, ekAMta kSetra, ekAMta kALa ane ekAta saMcama-ArAdha- bhAvarUpa sayama ArAdhyA vinA cittanI zAti nahIM thAya ema namAM udaya prati- lAge che e nizcaya rahe che te yoga hajI kaI dUra sabhave ba dha che, kemake udayanuM baLa jotAM te nivRtta thatA kaIka vizeSa kALa jaze [ hA ne 1-73] - jenAthI mArga pravaryA che, evA moTA puruSanA vicAra, baLa, nirbhayatAdi guNe paNa moTA hatA eka rAjya prApta Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA karavAmAM je parAkrama ghaTe che, te karatA apUrva abhiprAya mArgapravartaka sahita dharmasatati pravartavAmAM vizeSa parAkrama ghaTe che tathArUpa dazAmA zakita thoDA vakhata pUrve atra jaNAtI hatI, temAM hAla vikaLatA vikaLatA jovAmAM Ave che tene hetu zo hovo joIe te vicAravAyogya che darzananI rIte A kALamAM dharma pravarte ethI jIvonu kalyANa che ke saMpradAyanI rIte pravarte te jIvonuM kalyANa che mAga pravartana te vAta vicAravAyogya che. sapradAyanI rIte ghaNA jIvone te rIti mArga grahaNa thavA gya thAya, darzananI rIte virala jIvone grahaNa thAya jo jinane abhimate mArga nirUpaNa karavAyogya gaNavAmAM Ave, to te saMpradAyanA prakAre nirUpaNa tho vizeSa asabhavita che, kemake tenI racanAnu sAMpradAyika svarUpa thavuM kaThaNa che. darzananI apekSAe koIka jIvane upakArI thAya eTale virodha Ave che [hA. ne 1-74] je kaI meTA puruSa thayA che teo prathamathI svasvarUpa (nijazakti) samajI zakatA hatA, ane bhAvi mahakAryanAM svAcaraNamA bIjane prathamathI avyaktapaNe vAvyA rahetA hatA athavA virAdhatAnA svAgaraNa aviradha jevuM rAkhatA hatA ane te prakAra vizeSa kAraNa virodhamAM paDyo hoya ema dekhAya che te virodhanA kAraNe paNa ao lakhyA che 1 anirNayathI 2 vizeSa saMsArInI rIti jevo vyavahAra vata hovAthI. 3 brahmacaryanuM dhAraNa [hA ne. 3-17] sarva dravya, kSetra, kALa, bhAvane sarva prakAre jANanAra, Izvarapada-manuSya rAgadveSAdi sarva vibhAva jeNe kSINa karyA che te Izvara. te dehe tenI prApti pada manuSyadehane viSe saprApta thavAyogya che. saMpUrNa vItarAga Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna 102 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA thAya, te saMpUrNa sarvaNa thAya saMpUrNa vItarAga thaI zakAya evA hetuo supratIta thAya che hA no. 3-18 ] pratyakSa nija anubhavasvarUpa chu, temA rAzaya zo ? te anubhavamAM je vizeSa viSe jUnAdhikSAzuM thAya che, te jo maTe te kevaLa akhaMDAkAra svAnubhava sthiti va apramatta upayoga apramatta upage tema thaI zake apramatta upayoga thavAne hetuo supratIta che. vatye javuM tema va javAya che te pratyakSa supratIta che avicchinna tevI dhANa varte to adabhuta anata jJAnasvarUpa anubhava suspaSTa samavasthita varte [ hA. na. 3-23] sata ahe! sarvotkRSTa zAta rasamaya samArga! aho te jayavaMta vArtA sarvotkRSTa zAta rasapravAna mArganA mULa sarvajJadeva ! aho! e bhAvanA te sarvotkRSTa zAta rasa supratIti karAvya evA paramakRpALu sadgurudeva ! A vizvamAM rArvikALa tame jayavata vata, jayavata va. hA ne. -ra1] jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che tema ja sarva padArtha pratIti padArthanuM svarUpa che. [ hA na. 3-rara ! sarvopadiSTa sarvopadiSTa AtmA sadgurukRpAe jANIne niraMtara tenA AtmadhyAnamAM dhyAnanA arthe vicaravuM, sayama ane tApUrvaka sthiti hA ne 3-9] sarva vikalpane, tarkano tyAga karIne, manano, vacanane, yA, indriyane, AhAra, nidrAno jaya karIne nirvikalpapaNe atarmukhavRtti kI AtmavyAna karavuM. mAtra anAbAdha Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 103 anubhava svarUpamA lInatA thavA devI, bIjI ciMtavanA na karavI je je tarkAdi UThe, te nahIM labAvatAM upazamAvI devA [hA ne 2-11] Ama kALa vyatIta thavA devA yogya nathI samaye samaye Atmopayoge upakArI karIne nivRtta thavA devA yogya che ahe| A dehanI racanA ! ahA cetana ! ahA tenu sAmarthya ! ahAjJAnI ! ahA tenI gaveSaNA ! ahe| temanu dhyAna ! ahA temanI samAdhi 1 ahe temanA saiMyama ! ahA temanA apramattabhAva / aheA temanI parama jAgRti / aA pramattabhAva TALatemane vItarAga svabhAva ! aho temanu nirAvaraNa jJAna / nArA uddagA ahA temanA yoganI zAti ! ahA temanA vacanAdi yoganA udaya | huM AtmA ! A badhuM tane supratIta thayu chatA pramattabhAva kema? mada prayatna kema ? jaghanyamada jAgRti kema ? zithilatA kema ? mujhavaNa kema 1 atarAyanA hetu zA? apramatta thA, apramatta thA parama jAgRta svabhAva bhaja, parama jAgRta svabhAva bhaja [ hA nA 3-7 ] AtmasvarUpa huM kevaLa zuddha racaitanyasvarUpa sahaja nija anubhava svarUpa chu vyavahAradRSTithI mAtra A vacananA vaktA chu. paramArthathI te pratIti mAtra te vacanathI vyajita mULa artharUpa chu tamArAthI jagata bhinna che, abhinna che, bhinnAbhinna che? bhinna, abhinna, bhinnAbhinna, eve avakAza svarUpamA nathI vyavahAradaSTithI tenu nirUpaNa karIe chIe jagata mArA viSe bhAsyamAna hAvAthI abhinna che, paNa jagata jagatasvarUpe che, hu svasvarUpe chu, tethI jagata mArAthI kevaLa bhinna che te banne dRSTithI jagata mArAthI bhinnAbhinna che Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLa jJAnasva rUpa tenuM dhyAna AtmAnuM zuddha svapU zrImad rAjaca dra-AtmakathA 104 [hAne* 3-9 ] hu kevaLa jJAnasvarUpa chuM, ema samyak pratIta thAya che tema thavAnA hetuo supratIta che. sarva iyionA saMyama karI, sarva padravyathI nijasvarUpa vyAvRtta karI, yogane acala karI, upayogathI upayoganI ekatA karavAthI kevaLajJAna thAya { hA nA 38 ] kevaLajJAna eka jJAna sarva anyabhAvanA saMsargarahita ekAta zuddha jJAna sarva dravya, kSetra, kALa, bhAvanuM sarva prakArathI eka samaye jJAna te kevaLajJAnanu ame dhyAna karIe choe. [ hA. ne! 3-11 ] hu eka chu, asaga chu, sarva parabhAvathI mukta chu asaMkhyAta pradezAtmaka nija avagAhanA pramANa chu ajanma, ara, amara, zAzvata chu svaparyAyapariNAmI samayAtmaka chuM zuddha caitanyasvarUpa mAtra nirvikalpa draSTA chu [hA nA ! ] dravya--huM eka chu, asaga chu, sarva parabhAvathI mukta chuM. kSetra--asakhyAta nija-avagAhanA pramANa chu. kALa--ajara, amara, zAzvata chuM svaparyAya pariNAmI samayAtmaka chu bhAva-zuddha caitanyamAtra nirvikalpa dRSTA chu huM aAga zuddhacetana chu vacanAtIta nirvikalpa ekAMta zuddhaanubhavasvarUpa chu. hu parama zuddha, akhaDa cid dhAnu chu. cid dhAtunAM sAga rasanA A AbhAsa te juo ? Azcaryavat, AzcaryarUpa, ghaTanA che kaI paNa anya vikalpane paNa ema ja che avakAza nathI sthiti : Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 105 (692) muMbaI, bI jeTha vadI 1, guru, 15ra! huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi koIpaNa mArAM nathI, zuddha cetanyasvarUpa avinAzI evo hu AtmA chuM [33] [vavANiyA, jyeSTha suda 1, zani, 154] sarvathI sarva prakAre huM bhinna chuM, eka kevaLa zuddha rautanya- nijasvarupamAM svarUpa, paramatkRSTa, acitya sukhasvarUpa mAtra ekAta zuddha upayoga, tanmaya anubhavarUpa huM chuM, tyAM vikSepa zo? vikalpa zo? bhaya zo? vRtti kheda zo? bIjI avasthA zI ? hu mAtra nirvikalpa zuddha zuddha, prakRSTa zuddha paramazAMta caitanya chuM, huM mAtra nirvikalpa chuM. hu nijasvarUpamaya upayoga karu chu tanmaya thAuM chuM hA no 2-1] - rAga, dveSa ane ajJAnane AtyaMtika abhAva karI je zuddha Atmasvasahaja zuddha AtmasvarUpamAM sthita thayA te svapa amAruM sapanuM dhyAna smaraNa, dhyAna ane pAmavA yogya sthAna che. hA no 3-14] | sarva parabhAva ane vibhAvathI vyAvRtta, nija svabhAvanA bhAnasahita, avadhUvat videhIvat jinakalpIvatuM vicAratA puruSa bhagavAnanA svarUpanuM dhyAna karIe chIe hiA ne 1-44). he jIva asArabhUta lAgatA evA A vyavasAyathI have nivRtta thA, nivRtta ! te vyavasAya karanArane viSe game teTalo baLavAna prArabdhodaya dekhAto hoya to paNa tethI nivRtta thA, nivRtta! jo ke zrI sarvaze ema kahyuM che ke caudame guNaThANe yavahAra prati vartato e jIva paNa prArabdha vedyA vinA mukta thaI zake nahIM, tIvra apriyatA tepaNa tu te udayane AyarUpa hovAthI nija doSa jANI tene atyaMta tIvrapaNe vicArI tethI nivRtta thA, nivRtta! kevaLa mAtra Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrImad rAjacaMdra-AtmakathA prArabdha niva, prArabdha hoya, ane anya karma dazA vartatI na hoya to te prArabdha vavA arthe tyAga saheje nivRtta thavA devAnu bane che, ema parama pue svIkAryuM bhaja che, paNa te kevaLa prArabdha tyAre kahI zakAya ke jyAre prANAta paryata niSThAbhadaSTa na thAya, ane tene sarva prasaMgamAM ema bane che, evu jyA sudhI kevaLa nizcaya na thAya tyAMsudhI zreya e che ke, tene viSe tyAgabuddhi bhajavI, A vAta vicArI he jIva! have tu alpakALamAM nivRtta thA, nivRtta [hA no 1-45] he jIvahave tuM saga nivRttirUpa kALanI pratijJA kara, pratijJA karI kevaLa saganivRttirUpa pratijJAno vizeSa avakAza jovAmAM na Ave te aMzasaganivRttirUpa e A vyavasAya tene tyAga je jJAnadazAmA tyAgAtyAga kaMI sabhave nahIM te jJAnasarvasagaparityAga dazAnI siddhi che jene viSe evo te sarvasagatyAgadazA alpakALa para lakSa vedIza to sapUrNa jagata prasagamAM varte to paNa tane bAdhArUpa na thAya e prakAra varte chate paNa nivari ja prazasta sarva kahI che, kemake RSabhAdi sarva paramapuche chevaTe ema ja karyuM che [hA ne 1-84] jyA sudhI sarvasagaparityAgapa yoga nirAvaraNa thAya nahIM tyAsudhI je gRhAzrama varte te gRhAzramamAM kALa vyatIta karavA viSe vicAra kartavya che kSetrane vicAra kartavya che. je vyavahAramAM vartavuM te vyavahArane vicAra kartavya che, kemake pUrvApara avarodhapaNuM nahIM te rahevuM kaThaNa che svasva5 ana- hA no - 2-7]. bhava a rithi che jIva ! sthira dRSTithI karIne tuM ataraMgamA , to sarva latA na karavI paradravyathI mukta evuM tAruM svarUpa tane parama prasiddha anubhavAze he jIva! asamyakdarzanane lIdhe te svalpa tane bhAsatuM navI te svarUpamAM tane zaMkA che, vyAmoha ane bhaya che samyadarzanane yoga prApta karavAthI te abhArAnAdinI nivRtti thaze Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra-AtmakathA 107 he samyakadarzanI ! samAritra ja sammadarzananuM phaLa ghaTe che, mATe temA apramatta thA je pramattabhAva utpanna kare che te karmabaMdhanI tane supratIti hetu che he sakhyAritrI ! have zithilapaNuM ghaTatuM nathI ghaNA aMtarAya hato te nivRtta thayo, to have niratarAya padamA zithilatA zA mATe kare che? hiA no 3-26). svapara upakAranuM mahatkArya have karI le ! tvarAthI karI le apramatta thA-apramatta thA zuM kALane kSaNavArano paNa bhase Arya puruSoe karyo che? trigati. he pramAdI have tuM jA, jA sUcaka ugAre he brahmacarya! have tuM prasanna thA, prasanna thA he vyavahArodaya have prabaLathI udaya AvIne paNa nu zAta thA zAta dIdasUtratA suvicAranuM, dhIrajanuM, gaMbhIrapaNAnu pariNAma zA mATe thavA icche che? he bodhabIja nuM atyata hastAmalakavat varta, varta he jJAna nuM durgamane paNa have sugama svabhAvamAM lAvI mUka he cAritra' parama anugraha kara, parama anugraha kara he yoga! tame sthira thAo, sthira thAo ! he dhyAna , nijasvabhAvAkAra thA, nijasvabhAvAkAra thA he vyagratA' nuM jatI rahe, jatI rahe he alpa ke madhya alpa kapAya! have tame upazama thAo kSINa thAo amAre koI tamArA pratye ruci rahI nathI he sApada yathArtha supratItapaNe tu hRdayAveza kara, hRdavAveza kara he asaMga nirgathapada! tuM svAbhAvika vyavahArarUpa thA! Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhya tara vaNA uparAmAvavI aMtarAyaka deyAnI upekSA zrImad rAjacaM'dra-AtmakathA he parama karuNAmaya sarva paramahitanA mULa vItarAga dharma prasanta thA, prasanna. he AtmA ! tu nisvabhAvAkAra vRttimAM ja abhimukha thA / abhimukha thA 108 he vacanasamiti 1 he kAya capaLatA1 he ekAMta vAsa ane asagatA tame paNa prasanna thAo ! prasanna thA khaLabhaLI rahelI evI je Abhyatara varganA te kAM te abhyatara ja vedI levI, kA tA tene svapuTa daI upama karI devI jema nispRhatA baLavAna tema dhyAna thaI zake-- kArya baLavAna thaI zake [hA. te 2-19] he kAma ! he mAna ! huM saMgaudaya ! huM vacanavargaNA! he meha he mehadayA he zithilatA ! tame zA mATe atarAya karo che ? parama anugraha karIne have anukULa thA / anukULa thA [hA ne 1-43] kAma, mAna ane utAvaLa e traNanA vizeSa saMyama karavA ghaTe che. [hA. nA 2- 20] samyagdarzana ane namaskAra he sarvotkRSTa sukhanA hetubhUta samyagdarzana' tane atyaMta upakAraka puruSane bhaktithI namaskAra he| A anAdi anaMta saMsAramAM anata anaMta jIvA tArA Azraya vinA anaMta anaMta dukhane anubhave che tArA paramAnugrahathI svasvarUpamA ruci thaI parama vItarAga svabhAvapratye parama nizcaya AvyA kRtakRtya thavAnA mArga grahaNa thayA huM jina vItarAga ! tamane atyaMta bhaktithI tamaskAra karu huM. tame A pAmara pratye anaMta anaMta upakAra karyA che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrImad rAjacaMdra-AtmakathA he kuMdaku dAdi AcAryo! tamArAM vacane paNa svarUpAnuMsadhAnane viSe A pAmarane parama upakArabhUta thayAM che te mATe hu tamane atizaya bhaktithI namaskAra karuM chuM. 109 he zrI sAbhAga! tArA satsamAgamanA anugrahathI AtmadazAnuM smaraNa thayu te arthe tane namaskAra ho 951] [rAjakATa, phAgaNa vada 3, zukra, 1957] ghaNI tvarAthI pravAsa pUro karavAnA hatA, tyA vacce saharAnuM raNa saprApta thayuM. mAthe ghaNA bAjo rahyo hato te AtmavIye karI. jema alpakALe vedI levAya tema praghaTanA aMtima vacanA karatA page nikAcita udayamAna thAka grahaNa karyo ~AtmasvarUpane viSe nitya niSThAnA hetubhUta evA vicAranI ciMtAmAM rahenAra rAyacaMdanA praNAma * A pramANenI sahI pUnya gAdhIjIne sa. 1950 nA Aro vada 6 nA lakhela patramAM zrImade karela che, je temanI kAgaLAmAM sahI karavAnI paddhatinA eka namUnArUpe ahI ApI che ~sa zeAdhaka Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmakathA viSaya 7 bAvIsame varSe lakhela vayacaryA- kAraNe upAdhi--ataraMgacaryA vicAro kevA karyA?prathamanI kahevAnA pAtronI durlabhatA ane atyAranI dazAmA aMtara -udaya vidAya, navA na baMdhAya -vayacaryAnuM janasamUhane tema vartavuM upayogIpaNuM 1 vairAgyamayI vartanamAM aTakAva sAtathI agIyAramA varSa sudhInI tethI saMsAravRddhi-samAdhibhAva caryA-vartanamA videhI dazA saMyukta rahevu-udayakarma bhAgakeLavaNImAM baLavattara smRti - vavA-AtmAnuM rUDuM thAya tevI sarvathI ekatvabhAva pravRtti-badhanarahita thavA AThamA varSe kavitA-abhyAsamAM jagataspRhano tyAga varA-bhadrakapaNuM - avatAromAM saMkalpavikalpIhata thavuM- prIti-kiMThI baMdhAvavI-vikalpo RNamukta thavuM-pUrvakarmAnusAra kevA thatA? -jagatakartAnI vicaravuM daDhatA 3 darzanAra viSe vicAro-sAjene bhaNI jugupsA-pAnAne rathI kaTALavuM-matabhedanA tene hato?--jainonA pustakanA kAraNe tattvanI aprApti pazciyathI te tarapha ci--kaMThI -dinacaryA pharI na badhAvavI-ocha gRhoma saMbadha kevo hato?-- adhikuM na kahevadevu 4 tattvajJAnane viveka Ugavo kevA prakAranuM aMtaraMga dukha -bAhya aprAdhAnyatArthe kheda hanu-kevA sukhanI icchA -vivekaAvaraNa vakhate hatI?-azraddhAbhAva thI 5 mUjhavaNa-dehatyAga jevI eka "tuti nahi' sudhI pahocavuM sthita -mukhya baMdhana strInu-e ja tattvajJAnaguphA darzana Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasthA viSayA arzati thavI tethI jIvavuM vyavahAra pAdhi samAdhirUpa thavA vartana gherAmA ne gherAvuM vyavahAramA anya sAthenuM vartana asatya na bolavu-nivRtti zreNI:sAcavavI potA para zraddhA rAkhavA pahelA kasATI karAvavI--upAdhinI utpatti amuka kAryathI Izvara para vizvAsathI duHkha sukharUpa -zubhAzubha prasage sama rahevu --paramArthe viSayanu raTaNa atara-bAhya sthiti-kaMI ja na gamavuM-mamavRttithI samAdhi --anicchAe pravRttijyAtiSya ane siddhiomAM udAsInatA-viSama kaLikALamAM janma avizrAMtimA sapaDAvu--mAnasika ciMtA kahevAnA pAtrAnI khAmI --sahanazIlatA sukhadAyaka mAnavI-jIvanapUrNatA pahelAMnI sthiti-upAdAna arthe satsaMga ~tenA abhAvaudAsInatAnA kAraNe abhyAsa na thavA, chatAM paricaya 12 13 14 15 16 17 111 anya pratye kSamApanA--pari bhramaNanA smaraNathI vairAgya -svacchaMda e paribhramaNanA hetu 18 kalpita prItibhAvathI vAgya AtmAparatve jugupsA bhavAtara smaraNa-- pharI na janmavAnu dRDhatva--paribhramaNa tyAga arthe kartavya--satAne abhAva zu joIe che? zuM nathI joItuM? --ata karaNamA eka mahAna icchA--tethI viTabanadA A kSetre janma thavA joIte nahAtA----yazAyAgya dazA prApta thaye ja zAMti--paramArthe ja deha gamavA--nigrantha zreNInI abhilASA -- gRhavAge udA - sInatA - Fywide vAsanAkSayanI vRtti ~ prArabdha vedatA adainyatA -- meAkSa, jainanA Agrahe nahIM . paNa muktabhAve--pAtratAmA nyUnatA --nuhi tuhi'nA raTaNanI ja IcchA kaivalyadazAe pahAcavAnI vRtti --nispRhatAnI prApti Madis 19 20 21 22 anahada dhvanimA aMtarAya~~~ alakha 'le'mA zamAvAnI icchA 23 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 adbhuta dA rahevI. spaSTa dharma ApavAnI anicchA-- AtmakyA viSaye - tenu kAraNa--ni spRha dazA lekhanazakitamA zUnyatA-- --cittamAM ghaNA naLapUrvakanI vAtA nivikalpa samAdhinI icchA mArgaprakAzaka dAnI samIpatA --nivRttinA aMtarAya------gupta rahevuM--ajJAnI jevI dazAe - 24 vAsa vyavahAra sAcavavA pustaka vAMcavAM vedodaya arthe gRhavAsa tIrtha kare karyA pramANe karavAnI guNasthAnaka unmattatA upazama kSapaka zreNIne anubhava 26 mahAvIre kahyu ghaNu rahyuM thoDu, te prakAzakanI khAmI--chevaTanu svarUpa samajAvu--paripUrNa 25 svarUpajJAna utpanna thavuM kevaLa jJAnanI paNa anicchA-- tIvra vairAgya--ghara-na sarakhAM ananyabhakti vinA deha na tyAgavAnI icchA--jaDabharatanI arAgatAnuM bahu smaraNa 28 asagatA vinA paramadu kha adInatA bhaviSyanI 27 nizciMtatA--prArabdhakarmanI baLavattaratA--asaMgatA thaye chevaTanuM paripUrNa prakAzavAnI icchA-- niSkAraNe paramArthavRtti apragaTa rahevu aAgavRttie samudAyamA rahevuM --niraMjanadeva pratye premayAcanA --tenI anugrahatA--gApIAnI parAbhaktinA eka 29 prasaganuM smaraNa gopInuM mahI vecavuM e rIte vAsudeva prApti karAvavI~~~ ghaNA kALa pahelAM samajAyeluM bhAgavata, tethI adbhuta dA vikaTavAsamA nivAsa bhakti e sarvApI mArga 31 asaga thaye paramArtha prakAzavAnI icchA--AtmajJAnathI jANavuM --dharmajIvanA dAsa -- jagata pratye udAsInatA svapararahita dazA-nirvikalpa vRtti --paramArtha na thaI zake evI dazA-upAdhimAM samAna bhAva 30 332 3ra zAtA --parabrahmanA satata vicArathI AnaMda ~ vedanAmAM pUchanAra abhAva -- cittanI caitanyadazA--upAdhimAM samAdhi 33 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmakathA-viSaya 113 jJAnavArtA lakhatA AnaMda-cittanI vyArAjI jevI dazA-harirasanI nirakuza dazA-pUrNa kAmatAnI prApti vinA badhu zUnyaicchA - jagajIvanarasanI kaliyugane laIne sAdhano prApti - hari pratye laya- gherAI javA-niSkapaTIpaNa, ataraga vicAra lakhavA azakta sanmArga, satsagano abhAva 40 -cittanI avyavasthA-upa- saMbadhamAtra na gamavo- yogamAM nyUnatA 34 satsagane abhAva-vItabIjAne satAparUpa na thavuM-harine rAgatA-parama satyanuM dhyAna kSaNa paNa na visaravA-ata- -asagavRttie upAdhi sahevI 41 raga adbhuta dazA 35 apUrva vItarAgatA-AtmabhAve udAsInatA-ghelachA - AdipuruSa vartana-sahaja smaraNe jJAnapratye akhaDaprema-udAsInatA aMtaraMga apUrva dazA 42 chatA vyavahAravepAra-bhakti- karmanirjarA rAgarahita pravRtti vALAM pustako vAcavA -svapaNArahitanI upAdhi - sarva pratye abhinnabhAva-siddhAta AtmApaNue eka ja dhvani 43 jJAna AvaritarUpe-harimaya upAdhi prasaMga AtmadhyAnane vidanacitta-mAyAnA prasaMgamAM vAsa rUpa-sarvasagaparityAgane artha -dharma sabaMdhe apragaTa rahevuM 37 -deha chatA vItarAgatA pAmavI 44 ni sneha saMsAramA udayAdhIna jayotiSa bojArUpa jANI tyAga- vartana-parAnukapA arthe udaya sattAnamAM rUci--badhanane lIdhe vedana-sAkSI puruSanA vikaTa pravRtti- vyAvahArika kAma bIjA paNAnA prasagane udaya 38 arthe sevavuM-udAsInavRttie vyavahAra baMdhana apUrvahitamAM naDatararUpa melano alpa majUrI jevuM kAma paNa kajavuM 45 sabhava - janaparicayamAM vRttimAM paramArtha ADe enavakAza araci-matamatAMtara vedanArUpa -atyaMta udAsInatA chatAM -pUrvApara aviruddha jJAna pravRttiprasaMga-pavahAramAM mana ghaye mArga prakAza 29 na coMTavuM upAya Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 AtmakathA- viDyo para vaibhavAdi ke kapAyAdithI aprati badhatA-apramattadhArA - pUrvanibaMdhana udaya - upAdhi samAdhirUpa-sata" "banzAstra' dAnAdi " pratye ruci 47 tIrtha karAdikanu Atmatva sAbharavuupAdhimAM bhAvasamAdhi -paramavairAgya chatA vyavahAra pratibaMdha-anyabhAva pratye udAsInatA-mokSa kevaLa nikaTapaNe-bhedarahita dazA 48 sasArathI kaMTALavA chatAM tene prasagabuddhimA mokSaspRhAne abhAva - nirupAyatAe upAdhisavedana-prArabyunivRtti arthe upAdhi-duSamakALa, paramArthanuM lIpaNuM 49 jJAnInA upadezanu baLa ghaTatuM javuM-paramArthavRttinI kSINatA -kALanI viSamatA-paramArtha mArga prApta karAvavA rahetI anukapA 50 ghA kALamAM paNa durlabha evA puruSanI gatane prAptivartamAnamAM jIvonuM kalyANa konAthI ghaI zake? 51 paramArthaprApti karAvavAmAM vidanarUpa upAdhi-cittanI AtmAkAra sthiti-upAdhi vedanA samAdhi -mAbApa AdinA upakAra kAraNe niSkAmapaNe upAdhi vedavI saMsArasukhavRtti tarapha niratara udAsapaNu 53 apragaTa rahevAnA kAraNo-satsaMga abhAve samapariNatimA vikaTatA 54 pratikULa nimittamA paNa apa pariNAma - nirvikalpa samAdhi vartavI-tIrtha karano ataraAzaya "A AtmAne hovo -jagatakalyANanI vRtti chatA udayAnusAra vartana 55 vepAraprAga sudhI dharmajANanArarUpe apragaTa rahevuM - avakAza AtmasvarUpa jJAnIne oLakhe svarUpa prApti -parecchAe pravRtti-nivRtti para rAga-upAdhimAM aviSamatA-pUrve vecela satsaganu smaraNa pa7 upAdhidana te netra pAse retI upaDAvavA jevuM vikaTa- sansagapRhA - rucimAtranu 56 samAdhAna 58 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmakathA-viSa 115 anya pratye kSamApanA-punarjanma adhyAti - AkuLavyAkuLatAnA - pratIti-pUrvabhavoganu smaraNa prasaMge samapariNati-"AtmA', -paramArthadu kha maTavu- anu- jJAnI', "bhakti" e ja raTaNa 65 kapAdi kAraNe sAradu kha 59 pUrvakALanA jJAnIonA prasaMgonI dehadu khe zAca nahIM paNa Atma- smRti-upAdhijoga AdimAM ajJAne-anyano aparAdha na mUchavat avasthA-svaparamA thavA artha upAdhi vedavI samadaSTi tIvra udayathI kheda, zithilatA 60 jagatanA padArtha pratye udAsInatA pravRtti nirupAye vedava--upAdhi -sarva pratye samapariNAmI chatA avyAbAdha sthitimAM vartana - anya padArthamAM svAzya-samyagdaSTipaNu devu 61 anAsakita dukha keTaluM che?--sarva kAmanA prArabdhakarma kAraNe upAdhi-vedana pratye udAsInapaNu-satsaga- -AtmopayoganA apradhAnajalatRSNA- bAhyAbhyatara paNAmAM atyata zoka-gRhasthanirNatAnI bhAvanA dura paNAmAM vanavAsa jevo Akaro mUrkha peThe vyavahAra bhava-nivRtti vairAgya-satsaga-atarAyano kSetra, nivRttikALa, satsaMga, kheda 68 AtmavicAramAM pratibadha ruci mumukSu mArgAnusArInA satsaMgamAM -aviSamatA- sAMgano rUci-upAdhi ArAdhI tyArathI abhAva-AtmajJAna udbhavya muktapAchu-strI-kuTubAdikanA AzArahita jIvavuM 63 pUrvanibaMdhanArthe sasAra-ataraga saMsAra prasagamA madatA-satsaMga bheda koNa samajI zake?-- viyoganI mUjhavaNa-sarva AtmabhAve pharI janmavAnI kartavya viSe udAsInatA nizcala pratijJA 69 apratibaddhapaNu 64 vANInuM saMyamana vyavahAramAM tIvra upAdhiyoga-AvaraNarUpa kalezarUpa - pramatta-apramatta saMsAraracanA-samyakatva vize dazAmA velI sthiti Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 AtmakathA- vige bodhabIjavALA pUrvadehanu vedana kheda TALavA vRtti-Atma mokSArthe upayogI-upAdhi dhyAnamAM akhA upayoga 77 maTADavAnA prakAramAM nirichA aviSamabhAvanI icchA-anyanA -upAdhirUpa vyavahAramAM sama- samAdhAna arthe vyavahAracitta sthiti-adezo utpanna apratibaMdha asagabhAva rahevo 78 thAya tevo prArabdha prakAra 71 mubaInI nivavAnI icchA-udaya duSamakALamA dehoganA kAraNe davA pravRtti-sarva sagamA kheda-anicchAe vyavahAra udAsapaN -upAdhithI nivavedavo- dravya, kSatra, kALanI vAnA kALanI aparipakavatA- pratikULatA cittanI avyavasthA 70 sasArasvarUpa rasarahita bhAsavu- samavRtti thaye AtmajJAna prakAzavuM saMsAramAM parANe sthiti- -upAdhithI chUTavAnI Artidharma prasagamAM lokaparicayano temAM zithilatA tyAga 73 adezArUpa bAhyavyavahAra-tethI vyavasAya asAra jAve-aprati- upadeza na karavo-avicArI baddha dazAnsansaga ruci- pravRttithI vyavahAra udayaapragaTa rahevA devAnI icchA- vyApArAdi udayamAM alagamArga prakAzavAmAM pramAda, mAna, pariNAmavata pravRtti-AtmaAdine asaMbhava 74 pariNati kAraNe vyavahAra du kha 81 zabdAdi viSayomAM virasapa acalita AtmasvarUpe rahevAnI baLavAna prabhAvaka dazA cirocchA-smRti, vANI, lekhanajIvonI ajJAnadazA para zakitamAM maMdatA-udAsInatAjugupsA 75 prArabdhodaya bhogavye ja chUTako 8ra bAhya mAhAnI anicchA- prArabdhodaya vedana nivartavAmAM patrAdi lakhatAM aTakI javuM 76 haju vilaba-lakhavAnI vyavasAya pratyakSa jherarUpa jANavA pravRttimA madatA-cittanI chatAM ko-svadoSa jaNAvI asthiratA kapAcayanA 83 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmakathA-viSayo 117 vyavahAra saMbadhe kaI lakhI ke mArga prakAzavA lakSa thavAnA kahI na zakAyu-vyatIta AyuSya kAraNe-mULamArga-upadezakanI mATe zeka-AtmA nirviSaya khAmI-te mATe sva-para dRSTi varte evI icchA 84 -temA naData--gurupaNuM nivRttikSetro satsamAgamathI vizeSa dazita na karavu 90 lAbha-vizuddha brahmacaryathI dharma sthApavAnA mAnano saMyamasukha-udaya prasaMgathI asaMbhava-yathAyogya dazAe cittamAM udAsInatA--sahaja mArga prakAzava-parigraha pariNatie pravartavuM-mAtA- tyAgano vicAra rahevapitAdinA cittanI anupekSArtha darzaddhAranI bhAvanA-temA vavANiye javuM 85 matabhedAdi naDataro 91 udIraNa pravRtti saMkSepavI- dutara prArabdha-pratibadhathI DarIne aviratirUpa udayakAraNe apragaTa vartavu- guNasthAna kramAhaNa rahevuM manoratho 92 sarvasaMganivRttinI icchA-Atma- jJAnIonA bhISyavratanu smaraNa- ' bhAve bhavAdinI anicchA- kheda samatAsahita veda- avikalpa samAdhi anubhavavI 87 anavastramA satiSa-sahana "jyotiSa" "aNimAdi siddhi karavAmAM harSa 95 mAvika jaNAvA-samAdhinI upayoganI tIvratA - samyam gauNatAthI kheda-samyagdarzana darzananI pratyakSatA-atima jainadaSTie sabhava-jIvana dhyeya-A kALamAM janmavuM sukha maMtavya darzaddhAra - tenI -dukhadAyaka--svarUpa prApti asabhavitatAnA kAraNo 88 arthe satsaMganI nyUnatA 96 mULamArga prakAzavAnI zakita hovI AtmAnI anyAlabana rahita --mArga prakaTAvavAmAM sarva sthiti-Atmika vartanAmA sagaparityAganI jarUra-sahaja- zithilatA-svachaMda pariNAmathI svarUpe jJAna levuM 89 bhavavRddhi-mizra guNasthAnaka Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 118 AtmakathA-viSaya jevI sthiti-vaizyaleze ane voM e bhAvanA-padArtha ninyabhAve vasatA hAni 97 pratIti - sarvajJApadiSTa vibhAvayoga maTaye citta saMtoSa- AtmadhyAnamAM sthiti 102 udaya vibhAva-kriyAna-icchA pramattabhAva TALanArA ugAroAtmabhAvamA 98 AtmasvarUpa pratIti 103 dIrdhakALano AtmabhAva heI na kevaLa jJAnasvarUpa tenuM dhyAnahaNAvo-zithilatA AvavI AtmAnuM zuddha svarUpa 104 jJAnatAratamya karatA udaya nisvarUpamAM upayoga, tanmaya baLanI vizeSatA-duSamakALanA vRtti-zuddha AtmasvarUpanuM kAraNe sAvadhAnatA-vededaya dhyAna-vyavahAra prati tIvra hoI vyavahAra nivartAvavo kaThaNa 99 apriyatA 105 svarUpaprApti arthe jAgRtimAM madatA-paricayamAM aruci prArabdha nivartAvavA arthe tyAga chatA karavo-sayama ArAdhanamAM bhavo - sarvasagaparityAga udaya pratibaMdha 100 para lakSa-svasvarUpa anubhava mArga pravartaka dazA-temA vikaLatA arthe zithilatA na karavI 106 -mArga pravartana rIti- cAritrajAgRtisUcaka udgAro 107 svAcaraNamAM virodhatAnA kAraNe Abhyatara vargaNA upazamAvavI , -Izvarapada-manuSyadehe tenI -atarAyaka doSonI upekSAprApti 101 samyagdarzana ane upakAraka apramatta upayoge varte javuM- puruSone namaskAra 108 jJAnIo sarvakALa vita atima vacano 109