________________
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર-આત્મકથા વાર છોડતાં, તેનો વિયોગ થયાં અનંતકાળ પણ થઈ ગયો, કલ્પિત પ્રીતિતથાપિ તેના વિના જિવાયુ એ કંઈ થેડુ આશ્ચર્યકારક નથી લાવી છે અર્થાત જે જે વેળા તે પ્રીતિભાવ કર્યો હતો તે તે વેળા તે કલ્પિત હતો એવો પ્રતિભાવ કાં થયે? એ ફરી ફરી વૈરાગ્ય આપે છે
વળી જેનુ મુખ કોઈ કાળે પણ નહીં જોઉં, જેને કોઈ આત્મા પર કાળે હુ ગ્રહણ નહીં જ કરું, તેને ઘેર પુત્રપણે, સ્ત્રીપણે, જુગુપ્સા દાસપણે, દાસીપણે, નાના જતપણે, શા માટે જ અર્થાત્ એવા પથી એવા રૂપે જન્મવું પડયું અને તેમ કરવાની તે ઇચ્છા નહોતી! કહો એ સ્મરણ થતા આ કલેશિત આત્મા પર જુગુસા નહીં આવતી હોય? અર્થાત્ આવે છે
વધારે શું કહેવું? જે જે પૂર્વના ભવાતરે ભ્રાતિપણે ભવાતર સ્મરણભ્રમણ કર્યું, તેનું સ્મરણ થતા હવે કેમ જીવવું એ ચિંતના થઈ ફરી ન જન્મવાનું પડી છે ફરી ન જ જન્મવું અને ફરી એમ ન જ કરવુ દ્રવ એવું દઢત્વ આત્મામાં પ્રકાશે છે. પણ કેટલીક નિરુપાયતા છે ત્યા કેમ કરવુ? જે દઢતા છે તે પૂર્ણ કરવી, જરૂર પૂર્ણ પડવી એ જ રટણ છે, પણ જે કઈ આડુ આવે છે, તે કોરે કરવુ પડે છે, અર્થાત્ ખસેડવું પડે છે, અને તેમા કાળ જાય છે પરિભ્રમણત્યાગ જીવન ચાલ્યું જાય છે, એને ન જવા દેવુ, જ્યાસુધી યથાયોગ્ય અર્થે કર્તવ્ય જય ન થાય ત્યાંસુધી, એમ દઢતા છે તેનું કેમ કરવુ? કદાપિ કોઈ રીતે તેમનું કઈ કરીએ તો તેવું સ્થાન ક્યાં છે કે જયાં સંતાનો અભાવ જઈને રહીએ? અર્થાત્ તેવા સો કયા છે, કે જ્યાં જઈને એ દશામાં બેસી તેનું પિપણ પામીએ? ત્યારે હવે કેમ કરવું?
ગમે તેમ છે, ગમે તેટલા દુખ વેઠો, ગમે તેટલા પરિષહ સહન કરે, ગમે તેટલા ઉપસર્ગ સહન કરે, ગમે તેટલી
