Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' d Te-1elD saMskRtinI J no 60031 sadhAra pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja poppe
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. AcArya zrI vijaya yugacandrasUrijI mahArAja prerita zrImatI sUrajabena rIkhavacaMda saMghavI graMthamALA-160 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 AryatvanI Alabega pokAratA 19 prasaMgo zabdazilpI siddhahastalekhaka pravacana zrutatIrtha preraka pU. AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja prakAzaka paMcaprasthAna puNyasmRti prakAzana 10-3268-A, kAjInuM medAna, gopIpurA, surata-395001
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma 00 pRSTha prati lekhaka paricaya jainazAsana ziratAja pU. AcAryadeva zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTaprabhAvaka siMhasattvanA svAmI pU. AcAryadeva zrImad vijaya muktiyandrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTapradyotaka prazamarasa payonidhi pU. AcAryadeva zrImad vijaya jayakuMjarasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhararatna siddhahastalekhaka pU. AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 prakAzana : vaizAkha-2072, me-2016 AvRtti : prathama sAhityasevA : 40-00 :: 8 + 120 prakAzana-nimitta sUrimaMtra prabhAvaka pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA AcAryapadArohaNanA 25 varSa rajata utsava prasaMga vi.saM. 2047-2072 Sanskruti's Rasdhar Part-2 : 2000 mukhya saMparkasUtra ramezabhAI saMghavI - surata.(mo.) 9376770777 prAptisthAna (1) jitendra jvelarsa (3) gUrjaraprakAzana (4) pravacana zrutatIrtha viramagAma hAIve, zaMkhezvara. (mo.) 8469377929 100, bhaMDArI sTrITa, goLadevala, muMbaI-4 (mo.) 9819643462 ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, a'vAda-1 phonaH 079-22144663
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ delii ane tene hAMkI kAkI nA javA nIko kA dhamAM late nA kare che to loko ne kahA hA hA hI nIkA nA kAkA nI bAju para rAjA tarIkA nA kAkA na nAnA chokarAnuM vitaka zarata rA nA karatI no lAi zAha ja tha na kA konA kAkA tIra nA nI bALakanA je nI nI nI nI poLakha pAritonA nATakanI oLI lo kerI kanI naLa para kalA ja enA vA ne nAnI moLa rAtA nIcenA pAkinI nAvana zafI eNe nA thAkanI kApaNe tAli nI nI ke lI opha dha mArA naI ( no araLa na rahAtha tIrtha nA vATakanI ramo sAthi tInA vIkanI moLA mA ya nI che nA pAkanI khoLa mAM zAhide A tIrthanA pothI inI nofiIna sAhitya nI e kanI oLakha sAhitya tIrthanA yAtrei kanI oLakha samA tapa pAkinI moLakha sAhitya tIrtha nA vArikenI oLakha sAhitya tIrthanA mAlikI rokANa sAhitya nI rekanI ma Lakha mAhitya tIrthanA yAkinI mothA I mAhitya tIthanA yAkira korI tIrthanA yAtrikanI oLakha mAhitya ) vakanI atLakha sAmenuM tIrthanA yAtrikanI o nahi eka Vhitya tIrtha nA TAvI no vA vA nA mIkenI oLakha sAhitya nI saMkanI A dhana rAhi tIrtha nA yAtrikanI non 1nuM sAhitya akAda moTA marthanA thALakanIkanI oLakha sAhitya nI lakanI oLakha sAhitya nIrtha nA pAkanI khojamAM sAtya tIrthanA yAkinI oyAmAM sa5, | mAtra kanI boLakha sAhitya tIrthanI yAtrakanI aoLakha sAhitya tI kanI mInA nAka nI manamAnI ba nI ! che ! mane to mAM pa mATe nIce nI kAranI bAbatamAM jhIka che - he dayA mahAti va tIrtha nA vA | bo na na rA nI nA hA goLa kA sAhitya tIrtha nA vA. raboLa kha sAthe tya nI che nA yA | nI oLakha sAhitya tIrthanA dhA vAyanA pAkanI o jAnuM sAhitya tItha nA vALa tIrtha nA dhAtri nI oLakha sAIi nInA yAtri ( tInA pAni kanI moLakha sAhitya tIrtha nA vAoi. nIrthanA yAtrikanI oLakha sAhibdha tIthanA vAri | &ii ne be nI mAhitI kalAka mahinA tIrthanA yAtri. haMmezA potAne tuMbaDe ja taratA rahyA che. vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAja siddhahastasAhitya sarjaka pUjya AcAryadeva zrImad kavinA A zabdo mujaba teozrInA caraNa kamalamAM nata mastake namana... bhAvasabhara vaMdana... 'ko'kanA te veNane vINI-vINIne vIrA UchI udhArA na karIe? AvI aDhaLaka kRtiothI teoe 24 tIrthakara, vimala maMtrIzvara, pATalIputra naLa damayaMtI, mahAsatI mRgAvatI, mahArAjA khAravela, sukRta sAgara, paLapaLanA palaTA, mRgajaLanI mAyA, sAmAnya janamAnasamAM saMskAranuM siMcana ne vairAgyanuM vAvetara karyuM che. emanI kalama alaga tarI Ave che. adhamapAtra rUpe darzAvanArA lekhakothI devanA dIkarA jevA batAvanArA ke ekAda-be nabaLI bAju dharAvanArA rAjA mahArAjAone ekAda-be ujaLI bAju dharAvanArA cora lUMTArAone itihAsane emaNe prAmANikatAthI rajU karyo che, teozrI darekane maLI cUkyA che, joI cUkyA che, sparzI cUkyA che, daMDanAyaka vimala hoya ke mahAmaMtrI vastupAla . mahArAjA kumArapALa hoya ke mahArANA pratApa, AcArya haribhadrasUrijI hoya ke upAdhyAya yazovijayajI, bhaktone pravezavuM hoya to bhale, koIne joIne pANI pANI thayA nathI. A paMktimAM mAnanArA A sAhitya puruSa nahitara ApaNe ApaNI rIte rahevuM. 'nadInI jema nirAMte vahevuM". sAhityano zuddha zvAsa phephasAmAM bharavo hoya to bhale, kAraNa ? emanA hAthamAM jAdu che. emaNe pasaMda karelA khUNe, sAhitya sarjananI kSaNe emane bhaktonI jarUra nathI, bhaktone emanI jarUra che. zruta jemano zvAsa che, bahuzrutone jemanA upara vizvAsa che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Bot prakAzakIya sAhitya prakAzana samaja ane samAjanA ghaDataranuM preraka paribaLa che. AjanA karALa kalikALamAM co tarapha vera-vAsanA-viplava AdinI vikRtie mAjhA mUkI che. jIvana jIvavAnI dizA ane dazAthI mAnava samUha vikhUTo paDato jaI rahyo che, tyAre saMskAra-saMskRti-sadAcAra-dharmatIrtharakSA-ahiMsA kAje prANa pUre tevA sAhitya prakAzananI AvazyakatA ati vadhatI jAya che. dharmane jIvananI mukhya dharI para sthira karyA pachI mAnava mAtranI pragati sunizcita che. vAstavika AdhAra tarIke jo koI hoya, to te dharma ne mAtra dharma che. AvA dharmane prANAMte paNa jALavavAnI neka ane Teka pedA thAya, tevA zubha-AzayathI pUjyazrInI kAmaNagArI ane kasAyelI kalame kaMDArAyela sAhitya siMdhumAMthI nAnakaDA biMduo rUpe A pustako prakAzita karatA amArA aMtarano AnaMda niravadhi bane che. sAhitya sarjaka pUjyazrIno ApaNA sahu upara amApa upakAra che. AvuM sujju-saraLa-sAttvika-romAMcaka-rasALa-bodhaprada sAhityalekhana karIne pUjyazrIe vizALa vAcaka vargane RNI banAvyo che. sUrimaMtra prabhAvaka pU.AcAryadeva zrImad vijaya pUrNacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA AcAryapadArohaNanA 25 varSanA zubha-AlaMbanane prApta karIne pUjyazrI likhita 25 pustakonuM eka sAthe prakAzana karavAno je puNyalAbha amane prApta thayo che, tethI amo dhanyatA anubhavIe chIe. zaMkhezvara tIrthanA pravezadvAra samA pravacana zrutatIrthanAM prAMgaNe caturmukha jinAlayanI prathama sAlagIrI utsava daramyAna sUripada rajata varSa dina vaizAkha suda-6nI pAvana ghaDIe pragaTa thatA A sAhitya saMpuTanA prakAzana kAryamAM pUjyazrInA ziSya parivArarUpa zramaNa-zramaNI bhagavaMtonA suMdara sahayoga pUrvaka amArA saMsthAnA mArgadarzaka hRdayasparzI pravacanakAra pU.AcAryadeva zrImad vijaya yugacandrasUrijI mahArAjAnA sadupadezathI je gurubhakto-zrutabhakto udAradile lAbhAnvita banyA che, tenI A take hArdika anumodanA karIe chIe. seMkaDo hAthomAM zobhAvatA A sAhityane hajAro hAthomAM ramatuM karavA Apa sahu vAcakonA sahakAranI sadAya apekSA sAthe...... li. paMcaprasthAna puNyasmRti prakAzana vatI rameza rIkhavacaMda saMghavI - surata
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 9 M have chaot ke Iza sUripada rajatavarSa utsava prasaMge prakAzita 25 pustaka prakAzananA LdavAro vije lAthI parivA zrI lAbha, ( mukhya dAtA * zrImAna azokabhAI gajerA - lakSmI DAyamaMDa, muMbaI * mAtuzrI haMsAbenanA AtmazreyArthe baMsIlAla zAMtilAla dalAla - muMbaI * zrImatI cetanAbena rohitabhAi jogANI - muMbaI * zrImatI sonalabena ketanabhAI jhaverI- muMbaI zrImatI pArUlabena bharatabhAI kApaDIyA - amadAvAda zrImatI sejalabenanA upadhAna nimitte candrAbena navInacandra zAha-muMbaI * zrImatI parIdAbena hItezabhAi sarakAra - muMbaI * zrImatI sarojabena bhadrikalAla zropha - amadAvAda * zrImatI gItAbena svarUpacaMda mahetA - muMbaI * zrImatI dharmiSThAbena sudhIrabhAI zAha - amadAvAda * zrImatI haMsAbena jayaMtIbhAI zAha - muMbaI * zrImAna naTavaralAla mULacaMda zAha - mAsararoDavALA, muMbai zrImatI mamatAbena lalitabhAi bI. paTavA - visanagara zrImatI mAyAbena ketanabhAI vasaMtalAla kapAsI - amadAvAda * zrImAna umedamalajI bAbulAlajI jaina - takhatagaDha (rAjasthAna) * tIrtharatna kevalacaMdajI chogAlAlajI saMkalezA (rAmA) - kalyANa * zrImAna bhAgacaMdajI gaNezamalajI zrIzrImAla - kalyANa * pravINakumAra pukharAjajI pholAmuthAnA AtmazreyArthe (AhIra) - kalyANa * zrImatI pArUlabena rAjezabhAi chaganalAla zAha - vApI * nagInabhAi pauSadhazALAnA ArAdhaka bhAio - pATaNa * zrImatI paMkubAI khemacaMdajI cauhANa parivAra - dAMtarAi
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAM 2 * mAtuzrI maMganIbAi bAbulAlajI pratApajI satAvata (harajI) - bhivaMDI * DaoN. bhAnubena jayaMtIlAla zAha - satrA - muMbai * manubhAI trikamalAlanA AtmazreyArthe ha. zaileSabhAi zAha - amadAvAda sva. revIbAi mAMgIlAlajI javAnalamajI paramAra ha. ghIsulAla, kuMdanamala, DaoN. zreNika, saMprati, DaoN.vimala - valavaNa-pUnA zrImatI razmibenanA aDhArIyA upadhAnanA upalakSyamAM ha.mahendrabhAi jamanAdAsa dozI, sAgara, sau. priyaMkA tathA aMbara-kolakAttA mAtuzrI jayAbena becaradAsa mahetA parivAra - jesara - mahuvA ha. rAjubhAi DobivalI zrImAna cunIlAlajI ghamaMDIrAmajI caMdana - sAMcora caMdana sTIla limiTeDa-muMbai bhAI kIrtikumAra, mAtuzrI zAMtAbena, pitAzrI mohanalAla jhaveracaMda jhaverI - kheralAvavALA (tArAbAga-muMbaI)nA sukRtanI anumodanArthe ha. maMjulAbena mahendrabhAI gAMdhI - muMbai a.sau. indrAbena rAkezakumAra chatragotAnA lagnajIvananA 25 varSanA upalakSyamAM - Ahora - kalyANa kIracaMdabhAi je. zeTha tathA manojabhAI ke. zeThanA AtmazreyArthe ha. nIlAbena, kalpaka - sau.urvi, ku. dhanvI zeTha parivAra - surendranagara * ghoTI nivAsI sva. jayaMtIlAla caMdulAla mahetAnA smaraNArthe ha. ratibhAi, vizAlakumAra, darzana, vardhana dozI jabIbena pUnamacaMdabhAi parasottamadAsa - jetaDAvALA - amadAvAda ha. vipula - sau. saMgItA, piyuSa-sau. sejala sva. indumatIbena nAthAlAla caMpAlAla zAhanA AtmazreyArthe anIlAbenabhupendrabhAi. putra : DaoN. aMkuza, Atiza, anupa, putravadhU : DaoN. dIpA, rUpAlI, pannA, pautra : mokSita, Arava, vihAna, pautrI : svarA - kalyANa ja ) ((r)
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU.sA.zrI ramyazreyAzrIjInA sadupadezathI mAlegAMva nivAsI zrImatI kAMtAbena ratilAla zAha baMdhu parivAra DaoN. zaileSabhAi-sunaMdAbena, azokabhAi-sunItAbena, AziSabhAi-nayanAbena, zrIpALa-nehA, RSabha-RtvI putrI : zuklAbena vilAsakumAra zAha ku. mAnyA-TvIsA * bhAbharatIrthanivAsI mAtuzrI dhuDIbena kAMtilAla jIvatalAla zeTha parivAra ha. rAjendrakumAra - urmilAbena, putra : darzana-vItarAga, putrI : zItala, kIMjala, prapautra : hitAMza, prapautrI : stuti, kriyA. * zrI caMpatalAlajI jasarAjajI dosI - sirohI (rAja.) dha.pa. lIlAdevI, putra - mukeza, pravINa, vimala, vipIna. sahayogI * zaMkhezvara pravacana zrutatIrtha (vi.saM.2072)nA upadhAnatapanA ArAdhako * jAsudabenanA AtmazreyArthe navInabhAi caMdulAla viravADIyA jetaDA - surata zrImatI damayaMtIbena praphulacandra zAha - khoDalA - muMbai zrImAna dinezabhAi popaTalAla zAha - dhANadhA - muMbai * zrImatI bhAgavaMtIbena caMpAlAlajI pAlarecA - lakhamAvA - muMbai * zrImatI lalitAbena navInabhAi copaDA - ghoTI * eka gurubhakta parivAra - kalyANa * zrImAna dinezakumAra pravINakumArajI jaina - vAzI - muMbai * zrImatI devIbena evaMtIlAla kAMtilAla dozI, rAdhanapura - muMbai * zrImatI badAmIbena devIcaMdajI sisodIyAharaNa, posAliyA - thANA * zrImAna pArasamalajI pukharAjajI chAjeDa - mAlagaDha - aMdherI, muMbai * mAtuzrI maNIbena phulacaMda karaNIyA - jAmanagara - muluMDa-muMbaI 06)
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathakama krama na ja 1 2 16 5 ra0 ka >> 37. 44 5 54 5 aNanama TekanI agniparIkSA Azare AvelAnI jAnanA jokhame jALavaNI AvA hatA rAjA, AvI hatI prajA AnuM nAma baMnenI jIta patinA puNya-parivartana kAje rAjavIno kaLAprema mAnavatAnI mAvajata nAhakanA AkramaNane AmaMtraNa banAvaTa chIpa nahIMsakatI 10 thALa suvarNano, mekhaloDhAnI bhagavAnanA bhomiyA 12 kevI e khumArI, pratibhA ane satya-niSThA! 13 bhAratIya paheravezanI vaphAdArI 14 zAhukAra ziromaNi bahAravaTiyo 15 banAvaTanI bAjI UMdhI vALato sonAmahorano sAda 16 nalevAnI laDAI 17 maNamAM palaTAyelo RNano kaNa 18 AMgaLI-caudhaNAne AvakAra 19 vidhinAM vidhAna ane eMdhANa kevAM akaLa? 58 64 90 78 84 100 108 11 2.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNanama TekanI agni-parIkSA 1 soraThane koI eka virATa vaDalAnI upamA ApIe, to mANAvadara gAmane enI ja ekAda zAkhA-vaDavAI sAthe sarakhAvI zakAya, temaja thAnIyANA gAma to e vaDavAInA AdhAre TakI rahelA koI paMkhI-mALA samuM bhAse. Ama chatAM thAnIyANA gAma AkhA soraThamAM suprasiddha hatuM. kema ke soraThanA sAvaja tarIke sanmAnabhera gavAto hIro maiyo A thAnIyANAno garAsadAra hato. enI neka-Teka ane enI svamAnapriyatA uparAMta khaDaka samI aNanama enI khumArI tyAre sarvatra suprasiddha hatI. hIro maiyo hato to eka nAnakaDo garAsadAra ja. paNa e mAnato ke, A mAthuM kaMI pAMca zerI nathI ke, jyAM tyAM namAvAya, eka prabhu ane zirachatra samA eka rAjavI sivAya potAnuM mAthuM anyatra aNanama ja rahe, evI Tekane jAnanA jokhame paNa jALavI rAkhavAnI enI hiMmatanI koI ja kiMmata AMkI zakAya ema na hatI. muslima-sattAnA e yugamAM AvI Teka rAkhavI ane ene jALavI rAkhavI, e kaMI khAMDAnA khela na hatA. paNa aNanama-AdarzanA dhAraka mATe muzkela koI bAbata hotI nathI. eka vAra agniparIkSAnI paLa hIrA maiyA mATe aNadhArI ja khaDI thaI javA pAmI. mANAvadarano mAlika gaNAto kamAluddIna pharato pharato saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 G 1
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvIne thAnIyANAno mahemAna banyo. taMbumAM beThA beThA ene vicAra Avyo ke, A thAnIyANAno hIro taiyo khUba vakhaNAya che, joIe to kharA ke, enI Teka kevI aNanama che ! kamAluddIne potAnA sevako dvArA hIrA maiyAne potAnI chAvaNImAM hAjara thavAno saMdezo pAThavyo. e saMdezane mAna to ApavuM ja paDe, ethI thoDI ja vAramAM hIro maiyo kamAluddIna samakSa upasthita thaI gayo. garAsadAra jevI nAnakaDI sattA dharAvato pote kyAM ane mANAvadaranI mAlikI dharAvatI sattAnA svAmI kamAluddIna kyAM ? chatAM emanA tejamAM jarAya aMjAyA vinA jyAre hIrA maiyAe hAjarI noMdhAvI, tyAre dANo dAbI jovAnI adAthI emaNe kahyuM : soraTha ke sAvaja kI khyAti hamane bahuta bAra sunI hai, kyA tuma hI soraTha ke sAvaja ho ? hIrA maiyAe hakArAtmaka javAba vALatAM kamAluddIne jarAka vadhu paDatI chUTa letAM kahyuM : sAvaja kI salAmI hama cAhate hai. tuma eka bAra salAma bharoMge, to hama khuza hokara ora bhI sattA baDhA deMge. eka bAju Teka hatI, bIjI bAju lAlaca hatI. sattA-vRddhinI lAlaca bhalabhalAnI aNanamatAne baraphanI jema pIgaLAvI de e zakya hovA chatAM hIro maiyo makkama hato. eNe tarata ja vinamratApUrvaka chatAM siMhanI adAthI javAba vALyo : A mAthuM IzvaranA caraNe jhUke che, ethI AgaLa vadhIne e Izvarane zirodhArya karanArI hindu-sattAnI sAmeya jhUkI zake che. A sivAya mAre bIjA koIne zA mATe namavuM paDe ? hIrA maiyAne haiye vaselI hiMmatano A javAba sAMbhaLIne kamAluddInanA kALaje kApo paDyo, ene thayuM ke, garAsiyo hovA chatAM A ATalo badho garviSTha ? garvanA girizikharethI mAre Ane heTho utAravo ja rahyo. kamAluddInanI AMkhano khUNo jarAka lAla banyo. eNe sattAvAhI sUre pUchyuM : tuM eka garAsadAra hai, garAsadAra ko itanA garva rakhanekA adhikAra nahIM hai. mai kahAM tuje roja salAmI bharane saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko majabUra banA rahA huM, merA kahanA to itanA hI hai ki, tuM mUjhe eka bAra salAma bhara de. hIro maiyo soraThano sAvaja hato, enI AvI A AbarU ekadama sAcI hatI. eNe kahyuM : mArA bhagavAna zAmaLAnA caraNe A mastaka namyuM che, AgaLa vadhIne hindu-rAjavI samakSa paNa jhUkavAnI mArI taiyArI che. mArA ATalA javAba parathI Apa badhuM ja samajI zako cho. kamAluddIne magaja parano kAbU gumAvatAM pUchyuM ke, hIrA ! gola gola bAte kyAM karatA hai? bola de ki, meM jhUkane ko taiyAra nahIM hUM. aisA spaSTa bolane meM tuje kyA takalIpha hai? hIrA maiyAnI hiMmatane koI haMphAvI zake ema na hatuM. eNe kahyuM : Apa spaSTatA cAhate ho, isa liye mujhe kahanA paDatA hai ki, Izvara ke sivAya meM kisI kI kadamabozI kabhI nahIM karatA. merI yaha Teka hai, isa Teka ke sAthe TakarAne meM majA nahIM hai. potAnI sAme thayelA A paDakArathI kamAluddInanAM romeroma saLagI UThyAM. eNe sevakone hukama karyo : isa garAsadAra ko giraphatAra karo. mujhe isakI koI bAta sunanI nahIM hai. kamAludInano hukama thatAM ja cArebAjuthI sevako dhasI AvyA ane pahADa jevI aNanamatA dharAvato hIro maiyo bIjI ja paLe keda thaI gayo. krodhAvezamAM AvIne kamAludIne A utAvaLuM pagaluM to bharI dIdhuM, paNa hIrA maiyAne baMdhanagrasta banAvIne mANAvadara laI AvyA pachI kamAluddInanI ciMtAno pAra na rahyo. soraThano sAvaja pAMjare purAyo ane comera sannATo chavAI gayo. kamAluddInane DAhyAoe cetavaNI ApI ke, hIrA maiyAnA banevI tarIkeno saMbaMdha dharAvatA gIgA maiyAne jayAre A vAtanI khabara paDaze, tyAre e zAMta nahi rahI zake. A bahAdura bahAravaTiyAnI mANAvadara AsapAsanAM aneka saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAmaDAMomAM jabarajasta dhAka hatI. hIro maiyo pAMjare purAyA bAda enuM vera vasUlyA vinA gIgo maiyo zAMta besI rahe, evI koI ja zakyatA na hatI, A vAtano khyAla AvatAMnI sAthe ja kamAluddInanI UMgha harAma banI javA pAmI. enI paristhiti have sApe chachuMdara gaLyA jevI thavA pAmI hatI. e vakhate acAnaka ja aMgreja amaladAra ejanTa Tu dha gavarnara philipsane mANAvadara AvavAnuM banyuM. hIrA maiyAnI dharapakaDa thatAM ugra banI rahelA vAtAvaraNano aMdAja pAmIne eNe kamAluddInane salAha ApI ke, hIrA maiyAne choDI mUkavAmAM DahApaNa che, soraThanA A sAvajane pAMjare purAyelo joIne soraThanuM zUrAtana jhAlyuM nahi rahe, mATe prajAnA dabANa AgaLa jhUkavuM paDe, enA karatAM banatI jhaDape A sAvajane punaH svataMtra karI devAmAM ja majA che. kamAluddInane mATe to A salAha bhAvatAM bhojana jevI ja hatI. potAnuM kharAba dekhAya nahi ane gavarnara philipsanI sUcanAno amala karyAnI lAgaNI darzAvI zakAya, evA AzayathI kamAluddIne tarata ja hIrA maiyAne baMdhana-mukta banAvI dIdho. hIro maiyo baMdhanamukta thatAM ja saue e muktine nazvara sAthenI lalacAmaNI laDAImAM IzvaranA pakSe jAhera thayelA yazasvI vijayanI vadhAmaNI rUpe vadhAvI lIdhI. Izvarane ja namavAnI Teka rAkhavI agharI che, emAM paNa nazvarane namavA badala lAkheNI lAlaca rajU thAya, tyAre to AvI Teka TakAvI rAkhavAmAM hIrA maiyA jevI hiMmata ja saphaLa nIvaDe, A satyano e dahADe saune khUba ja sArI rIte sAkSAtkAra thavA pAmyo. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azare AvelAnI jAnanA jokhame jALavaNI 2 Azare AvelAne aNInA avasare ane AdhAra gaNI zakAya evA svajanone avagaNIne paNa Azaro ApavAnI Tekane jALavI jANavI, A jarAya saheluM nathI. AsamAnanA tArA toDI lAvavA jevuM kaThina paNa AvuM kArya soraThanI eka nArIe ToDale TIMgADelA dIvAne nIce utAravAnI jema kevI sAhajikatAthI karI batAvyuM hatuM, enI smRti thAya ane dhoLI-AI itihAsanA pAnAmAMthI UDIne ApaNI AMkha ane ApaNA aMtaramAM avataryA vinA na ja rahe. Azare AvelAnI jAnanA jokhame jALavaNI emaNe kaI rIte karI, e itihAsa jANavA ane mANavA jevo che. coravADa paMthakanA koI eka nesaDAmAM vasatA AI-dhoLI e pradezamAM jagadaMbA tarIke mazahUra hatAM. kavi tarIke prakhyAta ratnA cAraNanI dharmapatnI AI dhoLIno eka virala guNa to Adarza tarIke janajIbhe gavAto hato, e hato Azare AvelAnI jAnanA jokhame paNa jALavaNI karavAno guNa ! vaMthalImAM tyAre rA' grAhariyAnuM rAjya tapatuM hatuM. enuM parAkrama jema prakhyAta hatuM, ema enA duzmano paNa prakhyAta hatA. coravADa paMthakanA ghaNA garAsiyA rA' grAhariyAne kaTTara zatru gaNatA ane veranI vasUlAta karavAnI taka jhaDapI levA jhaMkhatA rahetA. eka vAra aNadhArI saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 5
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja AvI taka garAsiyAonA gharaAMgaNe jANe sAmethI cAlIne AvI. rA' grAhariyAnI somezvaranA darzanArthe javAnI bhAvanA hatI, A mATe emaNe manamAM mAnatA mAnI hatI. paNa saMjogo ja evA sarajAtA hatA ke, yAtrAnI e bhAvanA hajI bhAvanA ja rahI hatI. ethI eka di' to emaNe nakkI ja karI nAMkhyuM ke, have to rAjyanI badhI ja ciMtAthI mukta thaIne guptaveze yAtrA mATe nIkaLI paDavuM. guptaveze nIkaLavAnuM kAraNa e ja hatuM ke, yAtrAne eo yAtrAnI rIte karavA mAMgatA hatA. eo parAkramI hovAthI somezvara pahoMcatA sudhI rastAmAM koI AkramaNa AvI paDe, to ene eo ekalapaMDe jarUra haMphAvIharAvI zake ema hatA. paraMtu yAtrA vacce yuddha khelIne yAtrAne teo kalaMkita banAvavA mAMgatA nahotA. ethI yuddha na karavuM paDe ane yAtrA barAbara thaI zake, evA eka upAya rUpe guptaveze yAtrA karavI, e hitAvaha jaNAtA emaNe eka dahADo veza-parivartana karIne yAtrA kAje prayANa karyuM. rA' grAhariyAnI e yAtrA thoDA divaso sudhI to guptatA jALavI zakI, paNa AvA rAjavI kyAM sudhI gupta rahI zake ? coravADa pradezamAM thaIne ja e guptayAtrA AgaLa vadhavAnI hatI, ethI enI gaMdha AvI jatAM e pradezanA garAsiyAo sajAga-sAvadhAna banI gayA. ane eka dahADo bharajaMgalamAM ja ociMto humalo karIne emaNe rAjavInA guptakAphalAne aTakI javAnI pharaja pADI. gupta-vezamAM chupAyelA rAjavI to nizciMta banIne somezvaranI dizAmAM AgaLa vadhI rahyA hatA. paNa potAnA kAphalAnI sAme je rIte paDakAra thayo, ethI emane evI zaMkA to thaI ja gaI ke, A humalo garAsadArono ja hovo joIe ane pote rAjavI hoya, evI gaMdha humalAkhorone AvI ja gaI hovI joIe. rAjavIe joyuM ke, AsapAsa nesa ane thoDAM jhUMpaDAM sivAya koI bacAve ema nahotuM. ethI jIva bacAvavA emaNe pokAra pADyo : - saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 6
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bacAvo, bacAvo, ekalA yAtrALune koI bacAvo. rA' grAhariyAno A pokAra eLe nahoto javAno, ethI e jaMgalamAM ja vasatAM dhoLIAInA kAne e pokAra athaDAyo, AIne thayuM ke, koI yAtrALu para humalo thayo lAge che ane eNe ja jIva bacAvavA Avo sAda pADyo hovo joIe. Azaro icchanArAne AdhAra ApavA mATe jANItAM AI dhoLI Avo sAda sAMbhaLIne jhAlyAM na rahI zakyAM. e vIrAMganA hatAM. ethI talavAra ghumAvatAM ghumAvatAM eo sAdanI dizAmAM doDI gayAM. eka puruSa para humalo karanArA cAra-pAMca garAsiyAo najare paDatAM ja e vIrAMganAe rADa pADI : ekalA ane zastra-vihoNA mANasa para A rIte humalo karatAM tamane zarama nathI AvatI? dhoLI AIne sau pUjya-bhAve pichANatA-nihALatA hatA. ethI emanI AmanyAno bhaMga garAsadArothI karI zakAya evo na hovAthI pAMca pagalAM pAchAM paDI jaIne sau hAtha joDIne khaDA rahI gayA : emaNe samasvare vinaMtInI bhASAmAM kahyuM : AI ! ApanuM vacana to amAre zirodhArya ja karavAnuM hoya. paNa sApane dUdha pAvAnI jema A zatrune Azaro ApavA jevo nathI. vezapalaTo karIne nIkaLelA A mANasane oLakhI levA jevo che. A mANasa bIjuM koI nahiM, rA' grAhariyA pote ja che. ghaNAM varSo bAda A mANasa Aje hAthamAM Avyo che. mATe Ane to ame jIvato nahi ja rahevA daIe. amArA keTalAMyanA gAmagarAsa A duzmane pacAvI pADyA che. are ! AthIya AgaLa vadhIne ApanA pati ratnA-cAraNanuM bharasabhAmAM apamAna karanAro paNa A ja rA' grAhariyo hato. Aje ghaNA vakhate e hAthamAM Avyo che. mATe emane amArI rIte enI sAtheno hisAba patAvI devA do. AI ! Apane page paDIne vInavIe chIe ke, Aje Apa amArI ADe na ja AvatAM. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 > 7
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ thoDI paLo sudhI mauna rahelAM AI dhoLIe have moDhuM kholyuM. emano prabhAva ja evo hato ke, garAsiyAonI talavAro jANe staMbhita thaI gaI hatI. AIe kahyuM : tamArA mATe A bhale zatru rahyA, paNa mArA mATe to zaraNAgata che. huM Amane Azaro ApavA AvI chuM. tame sIdhI rIte samajI jAva, to sArI vAta che. nahi to tamArI sAthe jhapAjhapI karIne paNa A zaraNAgatane huM bacAvyA vinA nathI ja rahevAnI. ATalo mAro aTaMkI-niradhAra sAMbhaLI lo. dhoLI AInI AvI surakSAnA kavacane bhedIne zatru para ghA karavo, e jarAya sahelI vAta na hatI. ane dhoLI AInI sAme kaDavAM veNa uccAravAnIya koInI hiMmata na hatI. ethI garAsadAronA hAtha heThA paDyA. dhoLI AInI pAchaLa pAchaLa madada mATe AvelA cAraNonI madada laIne e rAjavIne zaraNAgata tarIke AI dhoLI potAnA nesaDAmAM rahelA jhUMpaDAmAM laI AvI. potAnA pati ratnAcAraNanuM apamAna eka vAra bharIsabhAmAM rA' grAhariyAe karyuM hatuM. e sAva sAcI vAta hatI. ane A dRSTie enuM vera vALavAnI A sArAmAM sArI taka hatI. paNa A to bhUtakALa banI gayelI vAta hatI. vartamAnamAM to rA' grAhariyo potAno zaraNAgata hato. ene jAnanA jokhame paNa jALavavAnI have potAnI pharaja hatI, A pharajane adA karavA dhoLI AI kaTibaddha banI gayAM. dhoLI AIne khabara hatI ke, A zatru-rAjavInI jALavaNI karatAM kadAca potAnA jAnane paNa jokhamamAM mUkavAnI kaTokaTI UbhI thavA pAme. potAnA pati ratnAcAraNanI paNa kadAca avagaNanA karavI paDe, evI zakyatA hovA chatAM rAjavIne potAnA jhUMpaDAmAM surakSita banAvI daIne AI dhoLI bhAvinI vicAra-sRSTimAM khovAI gayAM. rA' grAhariyAne jyAre khyAla AvI gayo ke, jenuM meM eka vAra bharasabhAmAM apamAna karyuM hatuM, e ratnA cAraNanI patnI AI dhoLI ja Aje mane Azaro ApanArI banI che, tyAre eka vAra to ene saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 8
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvi bhayAnaka bhAsyuM. paNa pachIthI AI dhoLInI Tekano vicAra AvatAM ja rA' grAhariyo nizciMta banI gayo. potAnI sAme AMgaLI cIMdhavA koI garAsiyo have pharakI zake ema na hato. AvI samarthatA to eka mAtra ratnA-cAraNanI ja hatI, paNa e to atyAre bahAragAma gayo hato. ethI AI dhoLI nizciMta banIne rA' grAhariyAne Azaro ApavAnuM kartavya adA karI rahI hatI. AI dhoLInI sUcanA mujaba ja A samAcAra vaMthalI pahoMcI gayA hatA ane tyAMthI thoDA rAjasevako AvIne rA' grAhariyAne AI dhoLInA jhUMpaDAmAMthI hemakhema vaMthalI laI jAya, evI yojanA ghaDAI cUkI hatI. ethI nizciMta banI gayelAM AI dhoLIne eka mAtra ratnA cAraNanI ciMtA ja satAvatI hatI. A yojanAne teo mAnya rAkhe, evI zakyatA nahivata hatI. chatAM Azare AvelAne surakSita rAkhavAnI Teka jALavavA jatAM je paNa bhoga Apavo paDe, e ApavAnI AI dhoLInI pUrepUrI taiyArI hatI. dhAraNA mujaba ratnA cAraNane rA' grAhariyAne AI dhoLIe Azaro ApyAnA samAcAra maLatAMnI sAthe ja enI nasenasamAM khunnasa pharI vaLyuM. mArate ghoDe e ghare Avyo. jhera pAyelA bANane vegapUrvaka choDavAnI adAthI eNe AI dhoLIne saNasaNato savAla karyo : sAMbhaLyuM che ke, teM zatrune zaraNAgata tarIke Azaro Apyo che. zuM A vAta sAcI che? ratnAcAraNanA zabdezabdamAM Aga bhabhUkatI hatI. AI dhoLIe pUrI svasthatApUrvaka javAba vALatAM kahyuM : zaraNAgata tarIke jemano svIkAra karavA huM jyAre gaI, tyAre mane khyAla na hato ke, A zatru che. ethI meM zatrune zaraNAgati ApI che, ema kahevA karatAM ema kahevuM vadhu vAjabI gaNAya ke, meM jene zaraNAgata tarIke svIkAryo, e zatru nIkaLyo. A bheda jo Apa samajI zako, to ja huM mAruM kartavya adA karI zakuM. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 0
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAraNano cahero lAlaghUma banI gayo hato, e AvI koI ja vAta sAMbhaLavA taiyAra nahato. eNe cokhecokhuM saMbhaLAvI dIdhuM ke, tuM game tevo bacAva kare, paNa zatrune Azaro ApIne tuM sApane dUdha pIvarAvI rahI che, A dIvA jevuM spaSTa satya che. mATe huM A sApano bahiSkAra karIne ja jaMpavAno chuM. A saMgharelA sApane Azaro ApavAnI jIda tuM choDI de. bola, A viSayamAM tAro aMtima-nirNaya zo che? A vAta cAlatI hatI, tyAM to pUrvayojanA mujaba vaMthalIthI nIkaLelA cAra-pAMca rAja-sevako tyAM AvI lAgyA, je rA" grAhariyAne hemakhema vaMthalI laI javA mATe ja AvyA hatA. emane jotAMnI sAthe ja cAraNano gusso ora bhabhUkI UThyo. eNe AI dhoLI para hAtha ajamAvatAM kahyuM : A zatruno vALa vAMko na thAya, evuM kAvataruM teM ja yoryuM che, ne ? jo tAre AvAM ja kALAM kAma karavAM hoya, to A zatrunI sAthe tuM paNa A gharamAMthI cAlatI pakaDa. mAre tArIya jarUra nathI. cAraNe AI dhoLIne evo joradAra dhakko mAryo ke, e tyAMne tyAM paDI gayAM. potAnI surakSA khAtara ATalI hada sudhInuM sahana karanAra AI dhoLI para oLaghoLa banI jatAM rA" grAhariyAe AMsubhInI AMkhe AInA paga pakaDIne cAraNane vinavaNI karI ke, mArI khAtara A jagadaMbA para Avo jorajulama na karavA vinavuM chuM. A to jagadaMbA che, AnI AMtaraDI kakaLAvanAro duHkhI thayA vinA nahi rahe. mATe A viSayamAM AInA aMtaranA avAjane ApaNe baMne AvakAra ApIe, emAM ja ApaNuM hita raheluM che. A pUrveno badho ja bhUtakALa ApaNe bhUlI jaIe, ane have AjathI navesarathI jiMdagI jIvavAnI zarUAta karIe. rA' grAhariyA jevA rAjavIne AI dhoLInA caraNa cATato joIne cAraNanuM haiyuM paNa palaTAI gayA vinA na rahyuM. eNe bhUlane sudhArI 10 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ letAM kahyuM ke tamArI jema huM paNa bhUtakALane bhUlI javA taiyAra chuM. A dazya joIne vaMthalIthI AvelA rAjasevako sanna thaI gayA. emaNe paNa AInA paga pakaDI letAM AkhuM vAtAvaraNa ja palaTAI gayuM. paNa pahelAM jyAM Aga jharatI hatI, tyAM jANe vAtsalyano bAga khIlI UThyo. cAraNanA hAthano haDaselo khAIne paDI gayelAM AI dhoLIne sakhata mAra lAgyo hato. ethI mAMDa mAMDa beThAM thaIne emaNe haiyAnI bhAvanA rajU karatAM kahyuM ke, AMgaNe AvelAne Azaro ApavAnI mArI Teka aDIkhama rahe, e mATe huM icchuM chuM ke, vaMthalInA A rAjavI vaMthalInI jema saMpUrNa prajA sAthe kheta-prItathI haLIbhaLI jAya. garAsadAro verajhera bhUlI jAya ane mArA A cAraNane vaMthalInA darabAramAM rAjakavi tarIkenuM sthAnamAna prApta thAya. dhoLI AInI A bhAvanAne saue samasvare vadhAvI lIdhI. jAnanA jokhame emaNe Teka jALavavAnI taiyArI darzAvI, to aNadhArI rIte ja vAtAvaraNano kaNekaNa, upasthita lokonuM mana ane rAjavI uparAMta cAraNanuM jIvana ja jANe puNyapalaTo pAmI gayuM. itihAsamAM evo ullekha jovA maLe che ke, A pachI AI dhoLI lAMbo samaya jIvyAM nahi. paNa A ghaTanAnA mAdhyame teo Aje paNa jIvaMta hovAnI pratIti thayA vinA rahetI nathI, A paNa eka hakIkata nathI zuM ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 11
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA hatA rAjA, AvI hatI prajA mahAsAgarano vizALa paTa hoya ane moTI bharatInA divaso hoya, pachI e sAgaranA kinAre je jalarAzi UbharAya, emAM zI kamInA rahe? kaccha-bhujano darabAra-gaDha hoya, dezaLajI bAvAnuM sAmrAjaya tapatuM hoya ane emAM pAcho nUtanavarSano suvarNa-sUrya Ugyo hoya, pachI tyAM je mAnava-maherAmaNa chalakAya, emAM zI kamInA rahe? e yugamAM evI praNAlikA cAlI AvatI hatI ke, nUtanavarSanA divase rAjyanA ghaNAbadhA zeTha-zAhukAro bheTazuM laIne dezaLajI bAvAnI sevAmAM upasthita rahetA, AvelA zreSThIonA nAmanI chaDI kramasara pokArAtI ane e e zreSThI taraphathI bheTayuM rAja caraNe samarpita karavAmAM AvatuM. A jAtanI praNAlikA mujaba bhuja-kacchanA darabAramAM dezaLajI bAvAne bheTazuM dharavA zreSThIo ane nagarajanonI bhAre bhIDa jAmI hatI ane copadAra eka pachI eka zreSThInI chaDI pokArI rahyo hato. emAM mAMDavInA mAvajI zeThanI chaDI pokArAI ke, mAvajI zeTha kI salAma pe nigAha rabbo maherabAna salAmata ! mAvajI zeThanI chaDI sAMbhaLIne dezaLajI bAvAnI AMkhamAMthI koI navI ja camaka relAI rahI. mANekacaMda zeTha mAMDavI baMdaramAM rahetA hatA. - - - saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ emanI para dezaLajI bAvAnA cAre hAtha hatA. dezaLajI bAvAne jyAre mAMDavI javAnuM banatuM, tyAre teo mANekacaMda zeThanI mahemAnagIrI acUka mANatA ane zeTha paNa bhAvabharI bhojana-bhakti karAvavAmAM jarAya kacAza na rAkhatA. mAvajI zeTha emanA dIkarA thatA hatA. dezaLajI bAvAe mAvajI zeThanuM nAma sAMbhaLIne Atura AMkhe pUchyuM: mANekacaMda zeTha majAmAM che ne ? mANekacaMda zeTha vatI bhaTaNuM dharavA AvelA mAvajI zeThe javAba vALatAM kahyuM ke, pitAjI majAmAM che. A varase pitAjI vatI bheTazuM dharavAno lAbha A sevakane maLyo che. pitAjI Apane khUba khUba yAda kare che. ATaluM kahIne adabapUrvaka namaskAra karyA bAda mAvajI zeThe dezaLajI bAvAnA caraNanI raja mAthe caDAvI ane bheMTaNAM tarIke lAvelI chAba emaNe rAjavI samakSa samarpita karI. e yuganA rAjAonI AMkhamAM lobhanI lAhya labakArA mAratI nahotI, ema prajAnuM haiyuM rAjavInA caraNe bhaTaNAnA rUpamAM yathAzakti saMpatti samarpita karavA bhAvanAzIla rahetuM. AjanI jema tyAranA rAjavIonI AMkhamAM lobhanI lAhya saLagatI nahotI, temaja prajA rAjavI taraphanI bhakti-bhAvanAthI rahita nahotI. mAvajI zeThe dharelA e bhaTaNAmAM suvarNanI khaNakhaNatI korIono (te vakhatanuM nANuM) Dhagalo joIne dezaLajI bAvAe pUchyuM : A zuM? huM bheTazuM hajI grahaNa karI zakuM, paNa A khajAno na grahaNa karI zakuM. mATe bheTaNAnI A chAbamAM raheluM rezamI kApaDa rAkhIne A suvarNa-korIo pAchI laI jAva. mAvajI zeTha e bheTazuM pAchuM laI javA mAMgatA nahotA. emaNe kahyuM ke, ApanA prabhAve A varSe kamANI sArI thaI che, e kamANInA pramANamAM to A bheTazuM to sAva ja tuccha gaNAya. A bhaTaNuM pAchuM laI saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 13
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAuM, to mAre pitAjIno Thapako sAMbhaLavo paDe, e vadhArAmAM. suvarNa to zukanavaMtu najarANuM gaNAya, ene to pAchuM na ja ThelavuM joIe ne ? dezaLajI bAvAe A vAkyamAM sudhAro karatAM kahyuM ke, bheTaNuM pAchuM ThelavuM na joIe, ema kaho cho, mATe ja to huM A rezamI kApaDa saharSa svIkArI lauM chuM. mane eka praznano javAba maLaze, mAvajI zeTha ? mAvajI zeThe hakAra darzAvatAM dezaLajI bAvAe pUchyuM ke, tamAre mana mAruM mahattva vadhu ke tamArA pitA mANekacaMda zeThanuM mahattva vadhu ? pitA karatAM to dezaLajI bAvAnuM vadhu mahattva zirodhArya karyA vinA mAvajI zeThane kyAM cAle ema hatuM ? emaNe kahyuM ke, pitAnA pitA to Apa ja gaNAva ne ? mAvajI zeThanI A kabUlAtane mAnya rAkhIne dezaLajI bAvAe kahyuM : to to baMne pitAne rAjI rAkhavA, e tamAruM kartavya banI jAya che. mArI nArAjI TALavA suvarNa-korIo kADhI nAMkho. rezamI kapaDuM svIkArIza, eTale tamArA pitAnI nArAjIne avakAza nahi rahe. bheTaNAMnI A AkhI chAba svIkAravA jatAM mAruM dila dubhAya che, mATe kathana-mujaba suvarNa-korIo pAchI laI lezo, to mArI upara kaMI mANekacaMda zeTha gusse nahi thAya. dezaLajI bAvAnI A vAta mAvajI zeThane svIkAravI paDI. chatAM vacalo rasto kADhatAM dezaLajI bAvAe kahyuM ke, mAvajI zeTha ! suvarNakorIo pAchI laI javA mana mAnatuM na hoya, to A suvarNakorIo huM jAte pAchI mokalI ApIza. tame mAMDavI jaIne zeTha mANekacaMdane eTalA samAcAra harSapUrvaka Apajo ke, rezamI kapaDAnuM bheTaluM bhujanA darabAramAM svIkRta thaI gayuM che. 14 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane A pramANe ja banyuM. bAvAjIe e bheTarNa svIkAryuM kharuM, paNa suvarNakArIo pAchI mokalavAnA nirNaya pUrvaka! mAvajI zeTha bheTazuM samarpita karIne vidAya thaI gayA, paNa e rIte manane manAvIne mAvajI zeThane javuM paDyuM ke, bAvAe kapaDuM svIkAravAnI to kRpA karI, eya ochuM na kahevAya ! tyAre rAjAo sArA hatA, mATe emane prajA sArI maLI hatI ane prajA sArI hovAthI e prajAne rAjA sArA maLyA hatA. Aje rAjA-prajA baMnemAM bhalIvAra nathI, eTale kone sArA athavA kone naThArA gaNavA, e ja yakSa-prazna banI rahe ema nathI zuM ? jo sArapanuM sAmrAjya sthApavuM haze, to bemAMthI eke to sArA banavuM ja rahyuM ne? eka pakSe sArapa-siddha thaze, pachI bIjA pakSane to sArA banavuM ja paDaze ne ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 15
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnuM nAma baMnenI jIta 4 'kacchaDo bAre mAsa' A kahevata kIrti-patAkA banIne bhuja-nagarInA koTa-killA parathI laherAI rahI hatI. kacchI nUtana-varSano saparamo divasa hovAthI rAjasabhA jANe navoDhA-nArI jevA sAja-zaNagArathI sajja banI hatI. rAjasiMhAsana para birAjelA dezaLajI bAvA AkAzamAM tapatA sUryanI jema zobhI rahyA hatA. bAremAsa zobhatA kacchaDAnI ane enI rAjadhAnI pATanagarI samI bhujanI AbhA-zobhA nUtana varSano divasa hovAthI savizeSa zobhI UThI hatI. paraMparAgata praNAlI mujaba nUtana varSe bheTaluM dharavA AvelA zeThazAhukAronI vaNajhAramAM mAMDavInA zreSThI mANekacaMda zAhanA putra mAvajI zeThano mobho to koI ora ja jaNAI Avato hato. mANekacaMda zeTha para dezaLajI bAvAnA cAra hAtha hatA, eone soMpavAmAM Avela mAMDavI baMdarano vahIvaTa evo suMdara cAlI rahyo hato ke, jethI mAMDavIbaMdaranI sAthe sAthe dezaLajI bAvAnAM nAma-kAma para paNa cAra cAMda camakI UThyA hatA. AnA-pAI sibbeno hisAba, lAMca-ruzavatanuM to nAma paNa nahi, pAradarzaka vahIvaTa ane divase divase naphAmAM vRddhi : mANekacaMda zeThanA vahIvaTano ja A rUDo pratApa-prabhAva hato. A kAraNe paNa dezaLajI bAvAnA haiye zeTha mANekacaMda ane emanA suputra mAvajI zeThanuM adakeruM sthAna-mAna hatuM. 16 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama mujaba eka pachI eka zreSThIo najarANuM dharavA AvatA ane dezaLajI bAvAne namIne najarANuM dharavApUrvaka vidAya thatA. emAM jyAM AgaMtuka zreSThI tarIke mAvajI zeThanuM nAma bolAyuM, tyAM ja dezaLajI bAvAnI AMkhamAM je camaka AvI ane haiyAmAM harSa je rIte chavAI javA pAmyo, e sabhAthI achAno na rahI zakyo. mAvajI zeTha AgaLa AvyA, emanI pAchaLa pAchaLa najarANA rUpe be-traNa chAbo laIne sevako AvyA. e chAbomAM mAtra najarANuM ja nahi, paNa khajAno bharavAmAM Avyo hato, evo AbhAsa thatAM sabhA Tagara-Tagara najare dezaLajI bAvA ane mAvajI zeThane nihALI rahI. daravakhate najarANAM rUpe AvatI chAba karatAM A vakhate saMkhyAnI dRSTie paNa vadhu jaNAtAM dezaLajI bAvAe prazna karyo. mAvajI ! dara varSa karatAM chAbanI saMkhyA ane chAbonI moTAI vadhu jaNAI rahI che, A mAro bhrama to nathI ne ? mAvajI zeThe javAba vALatAM jaNAvyuM: dezaLajI bAvA tarIke Apano puNya-pratApa vRddhi pAmI rahyo che. ethI mAMDavI-baMdarano vepAra-vaNaja paNa vadhI ja rahyo che. AmAM jo koI bhramane sthAna nathI, to pachI A chAba kaI rIte bhramano bhoga banI zake. prativarSa vadhatA jatA vepAravaNajanI pratIti karAvI jatI A chAbane bhramanI bhUtAvaLa sparzI zake ema paNa nathI. dezaLajI bAvAe savAla karyo : "eTale ?' mAvajI zeThe mastaka namAvIne spaSTatA karI ke, ApanA prabhAve mAMDavI baMdarano vahIvaTa vistarI rahyo che. ethI vepArI-vargane thatI AvakamAM paNa vadhAro thAya, e sAva sahaja gaNAto hoya, to pachI najarANAnI vRddhi-samRddhine sUcavatI A chAbonI saMkhyAmAM ane moTAImAM jovA maLato vadhAro AbhAsa na ja hoI zake, ene to vepAra-vRddhinI vadhAmaNI ja gaNI zakAya. gaI sAla karatAM A varSe saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 17
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArI kamANImAM vadhAro thayo che, ethI e kamANI mujaba najarANuM vRddhi pAme, e to sAva ja sahaja gaNAya ne? ATalI spaSTatA karIne mAvajI zeThe jyAM chAbo upara DhAMkavAmAM AveluM rezamI kapaDuM UMcakI lIdhuM, tyAM ja sonAnI korIo, mudrAo ane rezamI vastronA tAkatAnA dekhAtAM ja joke sabhAnI AMkho aMjAI gaI, paNa dezaLajI bAvAnI AMkhamAM to e ja saMtoSa varatAI rahyo. emaNe kahyuM : mAvajI zeTha! huM najarANuM hajI laI zakuM, paraMtu AvA khajAnA para to najara karavAno paNa mane adhikAra nathI. baMdaranI Avaka A varSe vadhAre thavA pAmI, emAM huM kaI rIte kAraNa gaNAuM? AmAM to tamArI puNyAI ane puruSArtha ja kharekhara kAraNa gaNAya. eno yaza mArA zire abhiSekAto hoya ane huM niSedha na karuM, to huM paNa doSita TharuM. tamArA puNya tame badhuM kamAyA cho, mATe najarANuM to huM prativarSa svIkAruM chuM. eTaluM ja svIkArIza, ethI vadhAre najarANuM to koI paNa hisAbe mArAthI na ja svIkArI zakAya. mATe A korIomudrAo rezamI kApaDa ane bIjI kImatI cIjo pAchI laI lo. dezaLajI bAvAnI A niHspRhatA para ovArI jaIne mAvajI zeThe vinaMtI karI : huM to mArA pitAjI vatI ahIM upasthita thayo chuM, mATe AmAMnuM kazuM ja huM jo pAchuM laI jAuM, to pitRAjJAno bhaMga gaNAya, mATe atyAre A badhuM bhale ahIM ja rahyuM. mArA pitAjInI thApaNa tarIke Ane svIkAravAmAM ane sAcavavAmAM Apane koI bAdha na hovo joIe. mArA pitAjI jyAre ahIM Avaze, tyAre A aMge Apa badhuM vicArI zako cho. dezaLajI bAvAe yukti laDAvatAM jaNAvyuM ke, tamAre mana pitAjInI bhalAmaNa vadhu mahattvanI gaNAya ke mArI marajI vadhu mahatvanI gaNAya? A chAba laI javAmAM tamane pitAjInI bhalAmaNano bhaMga naDe che. jyAre tame A khajAno ahIM mUkI javAno nirNaya lo, to emAM mArA 18 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dilanI dubhavaNImAM nimitta bano cho. mATe mAruM kahyuM mAnI laIne A badho khajAno pAcho laI ja jAva, najarANuM svIkAravAnI to mArI kyAM nA ja che? "kacchaDo kAyama kAmaNagAro" kema kahevAto hato, enuM mULa kAraNa darzAvatI A ghaTanAno aMta e rIte Ave che ke, vijaya aMte dezaLajI bAvAne varelI saMtoSavRttino ja thayo, joke mAvajI zeTha hAryA, ema paNa na kahI zakAya. kAraNa ke e khajAno mUkIne emaNe to vidAya laI lIdhI. e khajAnAmAMthI najarANuM tAravI laIne rAjasevakone bAvA dezaLajIe jyAre mArate ghoDe mAMDavInA mArge ravAnA karyA, tyAre ja emane saMtoSa thayo. zeTha mAvajInI sAthe sAthe ja e sevako mAMDavImAM pravezyA ane khajAno zeTha samakSa rajU karyo. tyAre bhuja, mAMDavI ke samagra kaccha mATe e kaLavuM muzkela banI javA pAmyuM ke, AmAM koNa hAryuM ane koNa jItyuM? nirNaya na laI zakAtAM aMte saue baMnenA vijayane e rIte vadhAvyo che, jethI anyanA kapALane hAranuM kalaMka kalaMkita banAvI na zake ! tA.ka.: dezaLajI bAvA ane mAvajI zeThane lagatA uparokta baMne prasaMgo phalazrutinI dRSTie bhinna-bhinna lAge, evA to che ja. Ama chatAM baMne prasaMgomAM rAjA-prajAnuM mahatva to eka sarakhI rIte dhvanita thaI raheluM anubhavAya che. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 10
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ patinA puNya-parivartana kAje 5 vAMkAneranI vAMkamAM AveluM jasApara gAma che. Aso mahino che. navarAtrino tahevAra cAlato hovAthI mahotsavamaya mAhola chavAyelo che. divaso AnaMda-maMgalamAM vIte che. rAte to garabA ane nAcagAnano anero raMga jAme che. eka rAtanI vAta che. jAmelA raMgamAM ekAeka bhaMga pADato pracaMDa pokAra paDaghA pADI rahyo : "huM movara saMghavANI chuM. raMgamAM bhaMga pADavA ja huM ahIM trATakyo chuM. mATe sahu koI kAna khullA rAkhIne sAMbhaLI lo ke, jene jIva vahAlo hoya, evA nAnA-moTA sahu koI potAnA deha paranA tamAma daradAgInA utArIne ahIM vinA vilaMbe mUkI de. rAjIkhuzIthI jeo daradAgInAnA mohathI mukta nahi bane, eone dehanI sAthosAtha daradAgInAnA mohathI mukta thavA majabUra banAvavA, e A bahAravaTiyAnI samazera mATe to DAbA hAthano khela gaNAya." jyAM garabA ane gIta gavAtAM hatAM, tyAM ekAeka ja tAMDavanRtyanA DAkalA samo Avo pokAra sAMbhaLIne sau tharathara dhrujavA mAMDyA. kAraNa ke yamadevanuM bIjuM nAma ja movara saMghavANI hatuM. bahAravaTiyA tarIke e evo kukhyAta hato ke, enuM nAma paDatAM ja bhalabhalA bhaDavIro paNa dhrUjI UThatA. A to eNe dara-dAgInA utArI devA mATenI mAMgaNI sAmethI mUkI hatI, bAkI AvI mAMgaNI na mUkI hoya, toya ene sAme 20 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ubhelo joIne jIva bacAvavA mATe loko tarata ja daradAgInA utArI daIne enA paDachAyAthI paNa bhAgI chUTavAmAM paLanoya vilaMba na karata. comera enI AvI hAka-dhAka phelAyelI hatI. paraMtu navarAtrinA jAmelA raMgamAM acAnaka ja bhaMga paDyo hato, ethI sau kiMkartavyamUDha banIne zuM karavuM, enI mUMjhavaNa anubhavI rahyAM hatAM. ethI saMghavANIno gusso bekAbU banIne phATI nIkaLyo : zuM tame badhAM baherAM bhegAM thayAM cho? huM rADa pADIne daradAgInA utArI devA kahI rahyo chuM. paNa tamane mArI rADa saMbhaLAI lAgatI nathI. mane lAge che ke, tamane jIvavAnI taka ApavAnI huM je udAratA dAkhavI rahyo chuM, e udAratAne mATe tame jarAya lAyaka nathI, mATe mAre niSphara banIne have to samazera calAvavI ja paDaze. pachI to deha paNa tamArA hAthamAM nahi rahe, dara-dAgInA para to tamArI mAlikI pachI kyAMthI rahevAnI? mATe hajIya tamane eka vadhu taka ApavA huM taiyAra chuM, mArI A dayAne pAtra banavA tame daradAgInA utArI Apo, to tamAro vALa paNa vAMko nahi thAya, enI huM bAMhedharI ApuM chuM.' bahAravaTiyAe evI rADa pADIne saNasaNatA bANa jevA A zabdo uccAryA ke, sahunI AMkha khUlI gaI ane bIjI ja paLe saue daradAgInA utAravA mAMDyA. thoDI paLomAM to bahAravaTiyAnI sAme daradAgInAono Dhagalo thaI gayo. enI para najara paDatAM ja bahAravaTiyA sahita enA badhA ja sAgarItonI AMkho pahoLI thaI gaI. badhAnI dhAraNA bahAra dara-dAgInAno Dhagalo thaI gayo hato. A eka ja lUMTamAM eTaluM badhuM maLavAnI AzA baMdhAI hatI ke, have mahinAo sudhI lUMTaphATa na kare toya cAle ! movara saMghavANI sAgarIto sahita khuzakhuzAla banI gayo, ane lokonI AMkhamAMthI lohInI AMsu-dhAra vahI nIkaLI. thoDI paLo vItInavItI, tyAM to koIe je kapyo paNa nahoto, evo aNadhAryo eka saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 21
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ avAja relAyo. e avAja koI strIno jaNAto hato. raDanArane hasAvavA ane hasanArane raDAvavA samartha e avAja hato. ethI raDatA gAmaloko hasI UThyA ane hasatA lUMTArA raDamasa banI gayA. raMgamAM paDelA bhaMgamAM bhaMgANa sarajI daIne punaH e raMganuM anusaMdhAna karavAnI samarthatA paNa e avAjamAMthI relAI rahI hatI : 'khabaradAra ! A daradAgInAnA DhagalAmAMthI ratibhAra jeTaluM paNa sonuM upADyuM che to ! pApanAM poTalAM bAMdhavAno Avo dhaMdho navarAta jevA tahevAramAM karatAM zaramAtA nathI ?' bahAravaTiyA sAme baLavo jagavIne pachI e strIe loko tarapha moM pheravyuM ane saune uddezIne kahyuM ke, A DhagalAmAM jenA jenA dAgInA hoya, e oLakhIne sau laI le. koIe gabharATa rAkhavAnI jarUra nathI. huM A bahAravaTiyAnI patnI chuM ane patine sanmArga cIMdhavA ghoDesavAra banIne ahIM doDI AvI chuM. e strInuM nAma hatuM : bIjaI ! bIjaIne A rIte aNadhArI TapakI paDelI joIne bahAravaTiyAonI AMkhamAM Azcarya ane AghAtanA bhAvonI bharatI caDI AvI. kinAre AvelI naiyAne A rIte DUbatI dekhIne bIjaI para bahAravaTiyA movara saMghavANIne ghaNo ghaNo gusso Avyo. divaso-mahinAo sudhI lUMTa calAvyA vinA ja jenA AdhAre moja-mastIthI jIvI zakAya, evA dAgInAnA DhagalAne lUMTyA vinA na ja javAno manomana nakkara nirNaya laI laIne pachI e bahAravaTiyAe jyAre bIjaI tarapha najara sthira karI, tyAre e bahAravaTiyAnI AMkha sAme chellA thoDA divasathI gharamAM gaDamathalabharyuM je vAtAvaraNa sarajAyuM hatuM, e UpasI AvyuM. bahAravaTiyo manomana bolI UThyo ke, dhAryuM na hatuM ke, bIjaI A rItanuM pagaluM uThAvIne mArI badhI ja dhAraNAone dhULamAM meLavI deze. bahAravaTiyA saMghavANInI lUMTaphATanI pravRtti enI patnI bIjaIne saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 22
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jarAya pasaMda na hatI. emAMya ene jyAre evI gaMdha AvI gaI ke, jasApara gAmamAM navarAtrino lAbha laIne gAmalokone sahelAIthI lUMTI levAno koI kAraso ghaDAI rahyo che, tyAre to bIjaIe patinA pagamAM mAthuM mUkI daIne ghaNuM ghaNuM samajAvyA bAda aMte manamAM evI gAMTha vALI ke, mArA patinA hAthe AvuM pApa to nahi ja thavA dauM, AvA pApathI emane bacAvI levA, je kaMI karavuM paDaze, e huM karyA vinA nahi ja rahuM. are ! e mATe kadAca A gharamAMthI nIkaLI javuM paDe, to ema karatAMya huM jarAka khacakATa paNa nahi anubhavuM. bahAravaTiyA saMghavANInI sAme bIjaIe evI makkamatApUrvaka Takkara lIdhI hatI ke, enA manamAM evI zaMkAne paNa sthAna rahyuM nahotuM ke, have navarAta jevA tahevArano lAbha uThAvIne movara saMghavANI jasApara para trATakavAnuM nahi ja vicAre, paraMtu saMghavANIe to jasApara para trATakavAnuM nakkI ja karI lIdhuM hatuM. ethI bIjaI aMdhArAmAM rahI ane movara saMghavANI koIne gaMdha paNa na Ave, e rIte jasApara tarapha ravAnA thaI gayo. enI gaMdha AvI jatAM bIjaI bahAdura banIne rAtorAta ja jasApara pahoMcI gaI. ane eNe potAnA patie pApanAM je poTalAM bAMdhyAM hatAM, ene choDI devA sattAvAhI sUre jaNAvyA bAda lokone pota-potAnA dAgInA laI javAnI chaDecoka chUTa ApI dIdhI. bIjaIe je jusso ane Thasso batAvyo, ethI lokone evI khAtarI thaI javA pAmI ke, have A bahAravaTiyAoe hAthamAM kazuM ja lIdhA vinA cAlyA javAnI pharaja paDaze ! paNa ema kaMI hAthamAM AvelI AvI lakhalUTa lakSmI jatI karAya kharI ? bahAravaTiyA saMghavANIe khoTo khoTo vAyado ApatAM kahyuM ke, bIjaI ! have pharIvAra kyAreya pApanAM poTalAM nahi bAMdhIe, basa ! paNa atyAre tuM amArA mArgamAMthI khasI jA ane amane A badhuM gharabheguM karI levA de. bIjaI kaMI gAMjI jAya evI nahotI. eNe kahyuM : Ama paNa lUMTa saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 23
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApano dhaMdho che. emAM vaLI navarAtri jevA tahevAramAM garabA gAvA bhegA thayelA bhakta-lokone lUMTavA, e to mahApApa gaNAya. mATe Aje to huM koIpaNa hisAbe tamane AvuM pApa nahi ja karavA dauM. je AvA tahevAronA divasomAM pApathI pAchA pharI na zake, ane have pachI AvuM na karavAnI vAto kare, evA vAyadAnA vepArIno vizvAsa koNa kare ? mATe huM paNa e joI levA mAMguM chuM ke, AmAMthI ratibhAra paNa sonuM laIne tame kaI rIte bhAgI zako cho? jemanI bhakti karavA sau bhegA thayA hatA, e aMbAmAtA ja jANe paraco batAvatAM bIjaInuM rUpa dharIne AvyAM haze, ema mAnatA gAma loko bIjaIne ahobhAvathI namI rahyA. bIjaInA bolamAM je bahAdurI temaja puNya-pApanI zraddhAno raNakAra UThato hato, ethI parAjita thaIne movara saMghavANI jevA bahAravaTiyAne paNa pAroThanA pagalAM bharavA vivaza-lAcAra banavuM ja paDe, ema hatuM. ethI sAgarIto sahita e vile moDhe pAcho pharyo, enI pAchaLa pAchaLa bIjaIe paNa potAno ghoDo doDAvI mUkyo. bahAdura bahAravaTiyo hovA chatAM Aje movara saMghavANIne bIjaInI patnIhaTha AgaLa hAravuM paDyuM hatuM. ethI hatAza thaI gayelA ene evA evA vicAro paNa AvatA hatA ke, lUMTaphATanuM AvuM jIvana jIvavuM ane mojamajA mANavI, enA karatAM zAMti ane nItithI jIvavuM zuM khoTuM? paNa pAcho AbarUno vicAra AvI jato, ane bahAravaTiyA tarIke ja jIvavAnI lAlaca jora karI jatI. thoDe AgaLa jatAM mALiyA javAnA mArga AvatAM bIjano ghoDo e tarapha phaMTAyo, tyAre saMghavANIe bIjaIne pUchyuM ke, kema mALiyA tarapha ? tyAre bIjaIe je javAba vALelo, e sAMbhaLIne vaTane khAtara paNa namatuM na toLavAnA nirNaya para AvavApUrvaka bIjaIne tarachoDIne movara saMghavANI cAlI nIkaLelo. tyAre bIjaIe spaSTa zabdomAM 24 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbhaLAvI dIdhuM hatuM ke, mAro jo khapa hoya, to AvA pApano paDachAyo paNa nahi levAnI pratijJA svIkAravI ja paDaze. mALiyAmAM mArAM ghaNAM sagAM-vahAlAM rahe che, tyAM mane Azaro jarUra maLI ja raheze. je di' AvA pApathI pAchA pharavAnI pratijJA svIkAravAnuM parAkrama phoravavAnI taiyArI thAya, te di' mArI pAse Avazo, to e di dharma-pati ane dharma-patnInA saMbaMdhe ApaNe punaH joDAIzuM. vaTamAM ane toramAM AvI jaIne saMghavANIe bIjaI sAtheno cheDo phADI nAMkhavA jevuM sAhasa to karyuM, paNa thoDA ja divaso vItatAM ene bIjaInI yAda vadhu ne vadhu satAvavA mAMDI. ene ghaNIghaNI vAra ema paNa thaI jatuM ke, e dahADe ja meM bIjaInI vAtane kema vadhAvI na lIdhI? bIjaInA viyogamAM ene bIjaInI guNiyalatA vadhu yAda AvavA mAMDI, ene ema thaI gayuM ke, Ama akAruM-ekalavAyuM-ajJAta jIvana vitAvavuM, enA karatAM pratijJA-baddha banavA dvArA namatuM toLavuM vadhu sAruM na gaNAya zuM? rojanI rajhaLapATathI e kaMTALI to gayo ja hato. ethI eka divase e sAme cAlIne bIjaIne maLavA gayo. haiyAnA parivartananI vAta khullA-dile karatAM karatAM enI AMkhethI AMsunI dhArA vahI nIkaLI. bIjaIne e AMsu magaranAM nahi, paNa jigaranAM jaNAyAM. ethI saMghavANIne apanAvI levAnA nirNaya para AvI jaIne eNe je bhUtapUrvaka AgaLa vadhavAnuM nakkI karyuM e akhataro jarUra khatarAjanaka hato, paraMtu ene apanAvyA vinA cAle ema ja na hatuM. movara saMghavANInuM nAma ghaNA ghaNA gunAo sAthe saMkaLAyeluM hatuM. ethI e jo pakaDAI jAya, to rAjya taraphathI ene bhAre sajA thAya, emAM koI bemata jevuM nahotuM. paraMtu Avo bahAdura bahAravaTiyo jo sAmethI zaraNAgati svIkArI le, to enuM nAma ujjavaLa thAya ane rAjyamAM sArI jagAe e goThavAI jAya, evI pUrepUrI zakyatA hatI. ethI khatarAbharyo hovA chatAM Avo akhataro karavA bahAravaTiyo saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 25
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjIkhuzIthI saMmata thaI jatAM A pachI saurASTranA itihAsamAM judI ja rIte enAM nAma-kAma aMkita thavA pAmyAM. itihAsa ema kahe che ke, jene pakaDavA aneka InAmo jAhera thayAM hatAM, chatAM jene koI giraphatAra karI zakyuM na hatuM, e movara saMghavANI sAme cAlIne mALiyA-sTeTanI samakSa zaraNAgata tarIke samarpita banI gayo. bahAravaTiyA tarIke samarpita thatA movara saMghavANInA tamAme tamAma gunA mApha karI devAmAM AvyA, eTaluM ja nahi, ene sanmAnabhera jamAdAra tarIkenI javAbadArI soMpavAmAM AvI. khUMkhAra bahAravaTuM visarI jaIne jamAdAra tarIkenI javAbadArInuM barAbara jatana karavAthI itihAsAMkita banI janArA enA parivartanano pAyo racanArI enI patnI bIjaI paNa itihAsanA pAne amara banI gaI. AvI amaratA pAmanArI nArIomAM bIjaInuM nAma mokhare hoya, emAM Azcarya zuM? kAraNa ke patine parivartananA pathika banAvavA mATe eNe potAnA jIvananA sukha-cenane saharSa saLagAvI devA sudhInI anerI je sajjatA dAkhavI hatI, eno to joTo jaDavo ja muzkela hato. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavIno kaLAprema 6 AjathI thoDAM varSo pUrve thaI gayelA moTAbhAganA rAjavIodarabAro kevA kaLApremI hatA, sAthe sAthe emanA dila-dimAgamAM kaLAne vikasAvavAno ane e mATe kaLAnI kadara karavAno guNa keTalo badho vikasyo hato, eno itihAsa tapAsIzuM, to bIlakhAnA darabAra ApA kALAno eka prasaMga acUka yAda AvyA vinA nahi ja rahe. jUnAgaDhanI pAse Avela gAma bIlakhAnuM rAjya joke nAnuM hatuM. paNa bIlakhAnA darabAra ApA kALAnuM dila jarAya nAnuM na hatuM. vizALadila dharAvatA teo kevA kaLApremI hatA, ane kaLAnI kadaradAnI karI jANatA hatA, ene sUcavato prasaMga kharekhara jANavA-mANavA jevo che. te vakhate bhuja-kacchamAM evA mocI kalAkAro vasatA hatA ke, teo azvane zaNagAravAnI evI sAmagrI banAvatA ke, jevI sAmagrI samagra soraThadezamAM bIjI koI ja vyakti banAvI na zakatI. azvazaNagAranI AvI kaLA mATe koI jamAnAmAM iTAlI vakhaNAtuM, tyAM jaIne e kaLA kacchanA mocIo hastagata karIne AvyA hatA ane pachI e kaLAne khUba khUba vikasAvelI. ethI bhujanI A kaLA kaccha uparAMta AsapAsanAM rAjayomAM paNa ekI avAje AvakArAtI. kacchano eka kaLAkAra azvazaNagAranI mAtra traNeka joDI ja banAvIne vecato, paNa e eTalI mUlyavAna rahetI ke, varSabharanuM enuM gujarAna ATalA vecANa para ja saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 27
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArI rIte nabhI jatuM. kacchano Avo kaLAkAra eka vAra bIlakhAmAM AvI caDyo. sAmAnya mANasanuM to gajuM ja nahi ke, enI pAseno azvazaNagAra kharIdavAno e vicAra paNa karI zake. ethI e kalAkAra sIdho ja darabAra ApA kALA pAse pahoMcI gayo. ane azvazaNagAranI sAmagrI khullI karatAM eNe potAno paricaya ApavA mAMDyo H darabAra ! kacchI kaLAnuM najarANuM laIne huM ApanI samakSa upasthita thayo chuM, A zaNagAra jema bhAre mUlyavAna che, ema bhAre mahenata pachI ja banI zake evo che. AvA zaNagAra varSabharamAM vadhumAM vadhu huM traNa ja banAvI zakuM chuM. paraMtu varSabharanuM mAruM gujarAna ATalA vecANa para ja khUba sArI rIte nabhI jAya che. kacchI kalAkAranI vAta ApA kALA dila daIne sAMbhaLI rahyA hatA, ethI kalAkArane thayuM ke, azvazaNagAranI zeSa rahelI eka joDI jarUra ahIM ja vecAI jaze. eNe AzAbharyA aMtare potAnI vAta AgaLa laMbAvI ke, jetapura-darabAre ane morabI-darabAre jotAMnI sAthe ja azvazaNagAranI be joDI kharIdI lIdhA bAda emAMnI trIjI je joDI bacI che, je ApanI samakSa prastuta che.' ATaluM kahIne kacchI kalAkAre azvazaNagAranI badhI ja sAmagrI darabAra samakSa khullI karIne mUkatAM kahyuM ke, A kaLA mULa to iTAlInI che. tyAMthI zIkhIne AvelA amArA pUrvajo A kaLA amane vaMzavArasAmAM ApatA rahyA che. eno namUno ApanI sAme ja che. AmAM sonerI jhIka, TIkI, ane dorAnuM bharata che. Una ane kapaDuM paNa AmAM UMcI jAtanuM pasaMda karAyuM che. ethI ja Ano caLakATa AMkhane AMjI de evo che. darabAra ApA kALA sahita sau sabhAjano paNa azvazaNagAranI e sAmagrIne phATI AMkhe jotA ja rahyA. jamIna upara patharAIne paDelI - saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 28
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ e sAmagrI jANe UDIne saunI AMkhamAM samAI gaI hatI. ApA kALA paNa AvI sAmagrI pahelI vAra ja nihALI rahyA hatA. emaNe kahyuM ke, tame ATalo paricaya na Apyo hota, toya A sAmagrI jatI karavAnuM mana thAya evuM nathI. AnA paricaya pAmyA bAda have to Ane koNa jatI kare ! bolo, AnuM mUlya keTaluM AMko cho? bApu! AnuM mUlya to aMkAya evuM ja nathI, mATe mUlya Apa ja AMko, Apa je kaMI Apazo, ene ghaNuM ghaNuM mAnIne huM vidAya thaI jaIza. lobhanA mAryA vadhu mUlya AMkavAnI mArI taiyArI nathI ane Apa dhAryA karatAM vadhu ja Apazo, evo mane vizvAsa che." | kacchI-kArIgara pAsethI azvano samAna kharIdI laIne darabAre je mUlya cUkavyuM, e kacchI kArIgaranI dhAraNa karatAM kaMI gaNuM vadhu hatuM. kArIgara pAsethI zaNagAranI sAmagrInuM vecANa ane darabAra dvArA enuM grahaNa, A to badhA joI zake, evI ghaTanA hatI. paNa A prakriyAnI vacce darabAranA dilamAM je halacala macI javA pAmI hatI, enI to koI kalpanA karI zake ema nahotuM. Ano khyAla bIjA divase ja sabhAne AvavA pAmyo. darabAre mocI-mahAjana sahita mocI samAjane sabhAmAM khAsa upasthita rahevA AmaMtraNa ApyuM hatuM. ethI ekaThA thayelA mocIone uddezIne ApA kALAe manamAM ghUMTAtI eka vAtanI AzAbharyA aMtare rajUAta karatAM kahyuM ke, bhuja je kalA siddha karI zake, e kaLA dhAre to soraTha paNa zA mATe siddha na karI zake ? gaI kAle AvelI azvazaNagAranI sAmagrI jyArathI meM joI che ane kharIdI che, tyArathI ja mArA manamAM manorathanI evI mALA pharatI rahI che ke, AvI sAmagrI soraThamAM paNa kyAre banatI thAya? A manorathanI pUrti mATe ja meM tamane saune bolAvyA che. bolo, tame A viSayamAM mane thoDoghaNo paNa saMtoSa ApI zako ema cho kharA ?" saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 29
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mocI-mahAjananA movaDIe A prastAva sAMbhaLyA bAda hAtha UMco karI detAM jaNAvyuM ke, bApu ! e to bhujanI kaLA bhuja ja dIpAvI zake. bhujanI kaLAnA kadamekadama uThAvavAnuM soraThanuM to gajuM ja nahi. ame bahu bahu to joDA banAvI zakIe, pANI kheMcavAnI pakhAla banAvavA mathIe, to emAMya hajI saphaLatA meLavI zakIe. paraMtu azvazaNagAranI sAmagrI banAvavAnuM to amAruM koI gajuM ja na gaNAya. mocI mahAjananI AvI namAlI vAta sAMbhaLIne hatAza ke nirAza thaI gayA vinA darabAre mocIone pAno caDAvavAnI dRSTie kahyuM ke, kacchamAM kauvata che, ane soraThamAM zUrAtana nathI. ema tame mAnatA ho, to huM AmAM sahamata nathI ja. kaccha paNa mahenata karIne ja A kaLA hastagata karIne Aje kAThuM kADhyuM che. tyAre soraTha to zUrAo ane narabaMkAono deza che. soraTha kema A viSayamAM AgaLa vadhI na zake ? kauvata batAvavAmAM to soraTha AgaLa ja che, kaLA batAvavAmAM e pAchaLa rahI jAya, e kema pAlave ? rAjya taraphathI A aMge apekSita badhI ja jAtanI sahAya pUrI pADavAnI taiyArI che. eTaluM ja nahi, soraThamAM bananArI badhI ja zaNagAra-sAmagrI kharIdI levAno kola ApavA vacanabaddha banavA paNa huM taiyAra chuM. AvI kaLA-sAmagrI mAtra vasAvI levAthI ja mane saMtoSa thAya ema nathI. saMpUrNa saMtoSa to huM tyAre ja anubhavuM ke AvI kaLAno vikAsa soraThamAM thavA pAme. mArA A manorathane pUrA karavA mADIno koI lAla A sabhAmAMthI athavA to soraThamAMthI ja jAgaze kharo ? ApA kALAnuM A AhavAna eka vyaktine khaLabhaLAvI gayuM. enA haiyAmAM anerI halacala macI gaI. bharI sabhA vacce hiMmatabhera khaDA thaI jaIne A bIDuM jhaDapI letAM eNe kahyuM ke, bApu ! gharabArane salAma bharIne huM kAle ja A kaLA zIkhavA kaccha bhaNI javAnI pratijJA karuM chuM. bIlakhAmAM huM tyAre ja pAcho pharIza ke, jyAre A kacchI-kaLA saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ mane pUrepUrI hastagata thaI javA pAmaze. kALA mAthAno mAnavI dhAre e karI zake che, A mudrAlekhane AMkha sAme satata taravarato rAkhIne huM kAle ja kaccha bhaNI prayANa karavA mAMguM chuM. ApazrInA manorathane mArA manoratha banAvavAmAM ApanA preraka-AhvAne mane kharekhara khUba khUba pIThabaLa pUruM pADyuM che, mane evo vizvAsa che ke, kacchI kaLA ane soraThI kaLA harIphAIpUrvaka Age baDhI rahI hoya, AvA bhaviSyane ekadama TUMkA samayamAM ja vartamAnakALa tarIke avatarita karavAmAM ApanI kRpA mane mAdhyama banAvIne saphaLatA hAMsala karIne ja raheze. navodita A kalAkAranuM nAma megho hatuM, UgatI yuvAnI enA aMgeaMgamAM chalakAtI hatI, to enA bolamAM jANe sAkSAt javAMmardI ja paDaghA pADI rahI hatI, rAjA-prajA saunAM haiyAM meghAnA AvA urabola upara ovArI UThyAM. saunA hatAza haiyAmAM evo vizvAsa jAgI UThyo ke, azva-zaNagAranI sAmagrInI kaLA mATe have saurASTranAM nAmakAma paNa gAjyA vinA nahi ja rahe. bIje ja divase megho jyAre kaLA zIkhI AvavAnA daDha saMkalpa sAthe kaccha bhaNI javA ravAnA thayo, tyAre ene zubhecchA pAThavavA khuda darabAra ApA kALA sahita gAmanA aneka AgevAno hAjara hatA. bIlakhAnuM rAjya nAnuM hatuM, vaLI e traNa vibhAgamAM vibhakta hatuM. taduparAMta ApA kALAno girAsa sAdhAraNa gaNAto. ethI Upaja thoDI ane kharca vadhu jevo ghATa hato. ApA kALAnuM haiyuM ja nahi, hAtha paNa udAra hato. ethI dhIredhIre rAjyanA vahIvaTadArone kharca ghaTADIne paNa rAjyano koza bharapUra rahe, e jAtanA upAyo ajamAvavAnI pharaja paDI. | vahIvaTadAroe sauprathama to darabAranI DelI DAyarAnI jema mANasothI je rIte bharapUra rahetI hatI, emAM kApa mukAya. e mATe AsapAsa evo cokIpahero goThavI dIdho ke, darabAranI DelImAM AvanArAnI saMskRtinI rasadhA-bhAga-2 31
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyA ghaTavA mAMDI, DelImAM maLavA AvanArAnI saMkhyA ghaTI, eTale kharca ghaTyo. A pachI vahIvaTadAroe darabArane aphINanA ravADe caDAvI dIdhA. zarUAtamAM aphINanuM je vyasana pADavuM paDyuM, e ja vyasane baMdhANa banI jaIne pachI darabArane evA paTakI pADyA che, jenA vipAka rUpe rAjakAjathI vimukha banI jaIne darabAra aphINanA nazAmAM ja gumabhAna rahevA lAgyA. AnA kAraNe bIlakhAnA vahIvaTamAM aMdhera jevI avyavasthA sarajAvA pAmI. ethI eka dahADo evo Avyo ke, sajjano mATe darabAranI DelImAM praveza azakya banyo ane svArthImatalabI mANasonA gherAvA vacce ja darabAra gherAI cUkyA. AvI aMdherabharI hAlatamAM bIlakhA-rAjyano doDha be varSa jeTalo gALo vyatIta thaI cUkyo. e daramiyAna kaccha-bhujamAM gayelA meghAe rAta-divasano pracaMDa puruSArtha karIne azvazaNagAranI evI kaLA hastagata karI ke, bhuje paNa ene be moDhe vakhANI. AvI siddhahastatA maLI jatAMnI sAthe ja meghAnI najara samakSa bIlakhAnI yAda tAjI thaI ane ApA kALAe sevelI manorathanI sRSTi jANe meghAne sAda pADI pADIne AmaMtrI rahI. AzAbharyA aMtare megho bhujathI vidAya thaIne eka dahADo bIlakhAmAM pravezyo, tyAre ghaNAM ghaNAM aramAno enAM aMtaramAM UbharAyAM hatAM. paNa bIlakhAnuM vAtAvaraNa jotA ja enA mananI badhI ja mahelAto mATImAM maLI javA pAmI. meghAe AzAbharyA aMtare darabArane maLavA mATe ghaNI ghaNI mathAmaNa AdarI. paraMtu meghAne javAbamAM e jAtanA vAyadA para vAyadA ja sAMbhaLavA maLatA ke, hAla to darabAranI tabiyata sArI nathI, mATe aThavADiyA sudhI to maLavAnuM bane, e zakya ja nathI. meghAe bhUtakALane yAda karIne tAjo karAvatA, kAkalUdIpUrvaka vahIvaTadArone vinaMtI karI ke, bApunA manoratha pUrA karavA ja be varSa bhujamAM gALIne huM Avyo chuM. azvazaNagAranI je sAmagrI bApune 32 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamI gaI hatI. ane ethI emanA manamAM eka manoratha jAgyo hato ke, AvI sAmagrI soraThamAM paNa banavI ja joIe. e manoratha pUrA karavA huM Avyo chuM, ATalA ja samAcAra bApune pahoMcADazo, to teo mAMdagInA bichAnethI saphALA beThA thaI jaze ane mane sAmethI bolAvyA vinA nahi ja rahe. huM bahu samaya nahi bagADuM, mAtra thoDA ja samayamAM bApune maLIne vidAya thaI jaIza. bApunuM mAre agatyanuM eka kAma che. meghAnI A vAta sAMbhaLyA pachI to vahIvaTadAroe manomana nakkI ja karI nAkhyuM ke, jo Ama ja hoya, to to have A meghAne bApuno bheTo na ja karAvAya. kema ke manorathanI pUrti badala bApu A meghAne inAma-akarAma ApyA vinA thoDA ja rahevAnA ! ethI emaNe vadhu makkama banatAM kahyuM ke, meghA ! tArI vAta sAva sAcI che. paNa bApuno kaDaka hukama che ke, moTA camarabaMdhIne paNa maLavA AvavAnI chUTa na ja ApavI.mATe tame have thoDI vadhu dhIraja dharo. be varSa vitAvyA,to have be mahinA vadhu vitAvavAmAM zuM khATuM-moLuM thaI javAnuM hatuM ! bAkI bApu hamaNAM to nahi ja maLI zake. AzA para pANI pharI vaLe, evo sApha sApha nakAra sAMbhaLIne megho manathI tUTI paDyo. eNe TUMkamAM ja ApavItI rajU karatAM jaNAvyuM ke, A kaLA zIkhavA to meM gAMThanuM gopIcaMdana karI nAkhyuM che. have to evI paristhiti pedA thavA pAmI che ke, kAle zuM khAvuM,e savAla sApanI jema pheNa mAMDIne khaDo thaI gayo che. mATe mAre bApune eka vAra to maLavuM ja paDe ema che. dhiThThAIpUrvaka javAba maLyo ke, meghAbhAI ! eka vAra ja nahi, aneka vAra bApu sAthe tamAro bheTo karAvIzuM, paNa hamaNAM nahi,ekAda be mahinA pachI ! mIThAM phaLa cAkhavAM hoya to ATalI dhIraja to dharavI ja paDene ? A prastAva sAMbhaLIne megho kiMkartavyamUDha banIne bApune maLavAno saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 30 33
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI mArga gotI rahyo. tyAM ja ene hanumAna-maMdiranI sArasaMbhALa letA mahArAja yAda AvyA. bApu avAranavAra A maMdiranA darzanArthe jatA ane mahArAja sAthe thoDoghaNo satsaMga paNa karatA. ethI meghAne evI AzA baMdhAI ke, mahArAja samakSa mUMjhavaNa rajU karIza to mane cokkasa mArgadarzana maLyA vinA nahi ja rahe. meghAe dilanA daravAjA khullA mUkI daIne badhI ja vAta mahArAja samakSa kahI batAvI. meghAnI mUMjhavaNa sAMbhaLIne mahArAjanuM dila paNa dravI UDyuM. emaNe rasto kADhatAM jaNAvyuM ke, meghA ! AjathI trIjA divase darabAra hanumAna-maMdiramAM darzana karavA Avaze, tyAre lAga joIne tuM paNa aMdara sudhI ghUsI jaje. huM tyAMthI khasI jaIza. A ekAMtanI taka jhaDapI laIne tuM tArI ApavItI bApune kahI saMbhaLAvaje. pachI to tAruM kAma jarUra paDatI ja jaze, evo mAro vizvAsa che. mahArAje je mArgadarzana ApyuM, e sAMbhaLI meghAne paNa AzA ja nahi, vizvAsa jAgyo ke, A upAya avazya kAragata nIvaDaze. eNe barAbara taka sAdhI lIdhI. sUcita samaye darabAra hanumAna-maMdire darzana mATe pravezyA, tyAre barAbara lAga joIne megho paNa maMdiramAM pesI gayo. darzana karyA bAda satsaMga mATe darabAra mahArAja sAthe beThA. tyAM ja megho TapakI paDyo. kAmanA bahAne mahArAja anyatra jatA rahyA, A pachI potAne ekITase nihALI rahelA darabArane meghAe pUchyuM ke, bApu ! oLakhANa paDe che ke A sevakane sAva ja bhUlI gayA? jo ke e vAtane be varSa jevo gALo vItI gayo che. ApanA manoratha pUrA karavA azva zaNagAranI kaLA zIkhavA koI bhuja gayuM hatuM, e yAda Ave che? huM e ja megho. kacchanI kaLA zIkhIne kyAranoya bIlakhAmAM AvI gayo chuM. | darabArane jANe kazuMka yAda AvI rahyuM hoya, evI mudrApUrvaka emaNe pUchyuM ke, e megho tuM ja? bhujathI kyAranoya AvI gayo che, to mane maLavAmAM te kema ATaluM moDuM karyuM? soraThanuM nAma rozana thAya, e 34 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ rItanI kaLA tane hastagata thaI gaI kharI? meghAe jaNAvyuM ke, ApA ! ApanI kRpA hoya, pachI zuM asAdhya gaNAya? mAre moDhe mArAM vakhANa karavAM zobhe nahi. bAkI huM je azva zaNagAra banAvIne lAvyo chuM, e joIne badhA moDhAmAM AMgaLA nAkhI gayA che. paNa bApu ! khATale moTI khoDa e che ke, vahIvaTadAro mane... adhavaccethI ja darabAra pUchI beThA ke, khATale moTI khoDa eTale zuM? huM to azva zaNagAramAM thoDAya UNapa calAvI levA mAMgato nathI. "nA darabAra ! zaNagAranI kaLAmAM khoDanI vAta nathI. kaLAne hastagata karavA na meM divasa joyo che, na rAta joI che ! paNa khATale moTI khoDa e sAbita thaI ke, ApanI mulAkAta letAM mane dhoLe dahADe tArA dekhAI AvyA, to ya saphaLatA na maLI. A to sAruM thayuM ke, mahArAje mane upAya darzAvyo, to Aje ApanAM darzana meLavI zakyo." ATalI bhUmikA bAMdhIne pachI meghAe badhI vAta kahI saMbhaLAvI, tyAre ja darabArane vahIvaTanA aMdherano ekAeka khyAla AvI javA pAmyo. emane thayuM ke, svArthI ane matalabI-mANaso potAnI AsapAsa goThavAI gayA hovAthI AvuM ja thAya emAM zI navAI ? darabAre meghAne vidAya ApatAM kahyuM ke, kAle tuM azva zaNagArano badho ja sAmAna laIne mane maLavA Avaje. bagaDelI badhI ja bAjIne huM kAle sudhArI laIza. huM DelInA oTalA para ja besIza. ethI tuM mane sahelAIthI maLI zakIza. potAne gherI vaLelA matalabI mANasoe racelI mAyAjALane pichANI levA mATe meghA sAthenI UDatI eka ja mulAkAta darabAra mATe kAphI thaI paDI. bIje divase DelImAM Asana jamAvIne eo meghAnI pratIkSA karI rahyA. thoDIka je pratIkSA bAda AvelA meghA pAse rahelI azva zaNagAranI sAmagrI jotAMnI sAthe ja ApA kALAno AnaMda saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 35
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ niravadhi banyo. emanA manorathanI pUrti joke moDI moDI thaI rahI hatI, paNa e pUrtimAMthI koI kacAza zodhI zake ema na hatuM. eno emane mana anarAdhAra AnaMda hato. meghAne mATe e dahADe varSARtu ane vAdaLa vinAnI e rIte mahera-varSA darabAra ApA kALA dvArA thavA pAmI ke, meghA mATe e pachI koI ja vAte ciMtA karavAnuM rahyuM nahi. eTaluM ja nahi, darabAre eka tejIlo tokhAra inAmarUpe enAyata karIne, soraThI-kalAkAra meghA dvArA taiyAra thayelA zaNagArathI ja ene sajja banAvavA pUrvaka azvasavAra tarIke e ja meghAne ghara bhaNI vidAya ApI. tyAre jANe soraThI-kaLAnA pradarzana rUpe e svAgata yAtrAne mANIne bIlakhA dhanya dhanya banI gayuM. meghAne anyAya karanArI je ghaTanA banI javA pAmI, enA parathI bodhapATha pAmI janArA darabAranI sAna have ThekANe AvI gaI. potAne aphINanA baMdhANI banAvavA pAchaLano, ane koI potAne maLavA na AvI zake, evo ghero racavA pAchaLanI matalabI mANasonI melI murAda kaLI jaIne darabAre e badhA matalabIone khakhaDAvI mUkIne pAchuM surAjya pravartAvyuM, A badhI phalazruti kaLA pratyenI ruci ane kalAkAra taraphanI kadaradAnIne AbhArI nahotI, Ama koI kahI zakaze kharuM ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavatAnI mAvajata keTalAka cora paNa evI sajjanatAthI samRddha hoya che ke, ene zAhukAra tarIke biradAvIe toya e biruda ochuM ochuM ja lAge. keTalAka zAhukAramAM evA durguNa jovA maLe che, ene cora tarIke kalaMkita karIe toya vadhu kALo kUcaDo pheravyA vinA mana saMtoSAya nahi. tyAre mAnavuM ja paDe ke, AvAne cora kaI rIte kahI zakAya ? jyAre AvA zAhukArane zAhukAra tarIkenuM sanmAna kaI rIte ApI zakAya ? A vAtanI pUrI pratIti karAvato, savAso varSa pUrve, kaccha-muMdrAmAM banelo eka banAva che. A banAva sAthe saMkaLAyelo cora "jAkalA cora" tarIke kukhyAta hato. kacchanA pATanagara bhujamAM tyAre mahArAva kheMgArajInuM rAjya tapatuM hatuM. jAkalo cora muMdrAmAM raheto hato. A cora evo rIDho gunegAra hato ke, kacchamAM kyAMya corI thAya, to sauprathama zakamaMda cora tarIke jAkalA para ja polIsanI najara jAya. corInA gunAsara e vAraMvAra pakaDAto, jelamAMthI chUTyA bAda thoDAghaNA samayamAM ja ene pAcho jelabhego karavAmAM Avato. Ama rIDhA cora tarIke jAkalo eTalo badho kukhyAta hato ke, AvI kukhyAti kacchamAM bIjA koIne maLI nahotI. eka vAra muMdrAmAM corI thaI. corI sAva sAmAnya cIjanI hatI. cIja sAmAnya hovA chatAM "corI ja mahattvano muddo hovAthI vepArIe saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 37
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ corAI gayelI cokhAnI mAtra eka ja gUNa aMge rAjyamAM phariyAda noMdhAvI. 'cIja'ne mahattva ApyA vinA gunA tarIke 'corI'ne mahattvano muddo gaNIne bhuja-rAjye tapAsano AraMbha karyo. je kUtarAo pAchaLa hajAro rUpiyA veDaphI devAmAM Ave, evA kUtarAnA mAdhyame AjanI polIsa coranuM pageruM meLavatI hoya che, e jamAnAmAM 'pagI'onA mAdhyame corI pakaDavAmAM AbAda siddhi meLavAtI. abhaNa gaNAtA 'pagI' pAse evI kuneha-kaLA ane koThAsUjha rahetI ke, paganI rekhAo joIne pagIo chAtI ThokIne kahI zakatA ke, amuka core ja A corI karI che. bhujamAM AvA pagI tarIke 'jago' mazahUra hato. cokhAnI eka gUNa corAyAnI phariyAda noMdhAtAM polIse jagA pagIne coranuM pageruM pakaDI pADavAnI javAbadArI soMpI. jagA pagInA magajamAM aneka coronAM pagalAMnI chApa barAbara aMkAyelI rahetI. pagalAMonI aMkita chApanI jamIna para jaNAtI bheLaseLa vacce paNa e cokkasa pagalAM barAbara oLakhI laIne alaga tAravI zakato. jago pagI muMdrAnI bajAramAM Avyo. phariyAdI vepArInI dukAnanI AsapAsa pharIne e evA nirNaya para Avyo ke, jAkalA-coranuM ja A kAma che. AvA niradhAra para AvyA bAda ene khudane paNa e vAtanuM Azcarya thayuM ke, AvA rIDhA core corI corIne vaLI cokhAnI eka gUNa zA mATe corI haze ? AthIya vadhu Azcarya ene e vAtanuM thayuM ke, jAkalo cora to hAla bhujanI jelamAM corInA gunAsara pakaDAIne keda bhogavI rahyo che. eNe vaLI muMdrAmAM AvIne A corI kaI rIte karI haze ? jago pagI je nirNaya para Avyo, enI para ene jema pAko vizvAsa hato, ema AvI be bAbato ene cora tarIke puravAra karavA bAdhaka bane evI hatI. A paNa sAva sAcI vAta hatI. chatAM rekhAvijJAnanA AdhAre lIdhelA nirNaya mujaba jagA pagIe jaNAvyuM ke, saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 0 38
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ pagalAnI chApanA AdhAre huM chAtI ThokIne kahI zakuM ema chuM ke, cokhAnI gUNano cora jAkalo ja che. paNa e to atyAre bhujanI jelamAM pakaDAIne purAyo hovAthI, eNe A corI kaI rIte karI haze? eno javAba joke huM ApI zakuM ema nathI. bAkI corIno gunegAra e ja che. eNe corI kaI rIte karI? e zodhI kADhavAnuM kAma mAruM ekalAnuM nathI. polIsanuM pIThabaLa mane maLe, to eNe kaI rIte A corI karI, e paNa jANI laIne huM jarUra kahI zakIza. jagA pagIno nirNaya sAMbhaLIne polIsa khAtAnA uparInI jema bhujanA mahArAve paNa Azcarya anubhavyuM. pagIne varelI rekhA-vijJAnanI kaLA para saune pUrepUro vizvAsa hato, Ama chatAM gunegAra tarIke jAkalo cora to chellA mahinAthI bhujamAM jelavAsa bhogavato hato. bhujathI keTalAka mAIlo dUra muMdrAmAM jaIne e kaI rIte corI karI zake ane pAcho bhujanI jelamAM pahoMcI zake ? Ano tALo meLavavo kaI rIte? mahArAve A mUMjhavaNa rajU karatA jagA pagIne pUchyuM ke, jagA ! pagalAMnI chApa AbAda parakhI pADavAnI tArI kaLA para to jarAya zaMkA ke avizvAsa jevuM nathI. paNa jAkalo cora to bhujamAM eka mahinAthI kaDaka baMdobasta heThaLa jelavAsa bhogavI rahyo che, e muMdrAnA vepArIne tyAM jaIne cokhAnI gUNanA cora tarIke kaI rIte sAbita thaI zake ? eNe vaLI cokhAnI eka ja gUNa zA mATe corI ? A to bIjo ja vicAraNIya muddo che. magajamAM na Utare evI vAta to eTalI ja che ke, bhujathI e cora corI karavA muMdrA sudhI kaI rIte jaI zakyo ane pAcho kaI rIte bhuja bhego thaI zakyo ? - potAnI sAmenA A praznArthono to jagA pagI pAse paNa koI ja javAba na hato. coranAM pagalAMnI je chApa enI smRtimAM aMkita hatI, e chApanA AdhAre e to eTaluM ja chAtI ThokIne kahevAnI hiMmata karI zake ema hato ke, cokhAnI gUNano cora 100 TakA jAkalo saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 39
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja che. jagA pagIe mahArAva samakSa vinayAvanata banIne jaNAvyuM ke, Apane je prazno mUMjhave che, e ja prazno mane paNa mUMjhavI mAre evA ja che. mane paNa e ja savAla satAve che ke, jAkalo bhuja choDIne muMdrA kyAre pahoMcyo haze ? kaI rIte corI patAvIne pAcho bhujamAM AvIne jelamAM pravezI gayo haze ? muMdrAne badale bhujamAM ja zA mATe eNe cokhAnI gUNa corI levAnuM munAsIba nahi mAnyuM hoya ? A ane AvA pratipraznono potAnI pAse saMtoSajanaka koI ja javAba na hato. chatAM cora tarIke jAkalo ja sAbita thato hato, e vAtamAM pagIne jarAya zaMkA na hovAthI eNe vizvAsapUrvaka potAnI rajUAta karatAM kahyuM ke, "mahArAva ! A savAlonuM samAdhAna mArI pAse nathI. chatAM Apa jo polIsanI sahAya mane Apo, to A badhAnA javAbo meLavI ApavAnI huM bAMyadharI ApI zakavA samartha chuM." jagA pagIne polIsa sahAya maLI jatAM e bhujanI jelamAM pahoMcI gayo. jAkalAnI samakSa hAjara thaI jaIne jagA pagIe sIdho ja savAla karyo ke, jAkalA ! e to kahI batAva ke, kaI cAturIthI tuM muMdrA pahoMcyo ane cokhAnA vepArInI dukAnethI cokhAnI gUNa corIne pAcho bhuja bhego thaI gayo ? aNadhAryo AkSepAtmaka A savAla sAMbhaLIne jAkalo eka vAra to coMkI ja UThyo. ene ema thaI AvyuM ke, mane cora tarIke A pagIe kaI rIte pakaDI pADyo haze ? coranA paga Avo savAla sAMbhaLIne eka vAra to DhIlADhaba thaI jAya e sahaja gaNAya. chatAM jAkalAe hiMmatabhera vizvAsanA TaMkArapUrvaka kahyuM ke, tame ghara bhUlyA lAgo cho ? huM hAlamAM je hAlatamAM ahIM beDIthI baddha chuM, emAM corI karavAnuM mane svapre paNa sUjhe kharuM ? kyAM A bhujanI jela ane kyAM muMdrAmAM rahelI vepArInI dukAna ! tame ja kaho ke, mArA mATe AvI corI zakya ja gaNAya kharI? ja o saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 40
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ savAlano sAmano makkamatAtha karatAM jagA pagIe ane chatI karIne kahyuM ke, huM jago pagI chuM, mArI AgaLa tame jAta nahi ja chupAvI zako? meM tamArA pagalAnI chApa barAbara dhArI rAkhI che, e ja chApa muMdrAnA vepArInI dukAnanI AsapAsa paDelI jovA maLI, ethI chAtI ThokIne huM kahI zakuM chuM ke, cokhAnI e gUNanA cora tame ja cho. mAre have eTaluM ja jANavuM che ke, tame corI kaI jAtanI caturAIpUrvaka karI zakyA? jagA pagInuM nAma sAMbhaLIne ja jAkalo cora stabdha thaI gayo. ene thaI gayuM ke, mAre have corI karavAnI caturAIbharI cAla khullI karavI ja paDaze. paNa corIno A bheda have mAre e rIte khullo pADavo joIe ke, jethI mAruM jIvatara surakSita banI jAya. eNe kahyuM ke, jagAbhAI ! eka zarate corIno bheda khullo karavAnI mArI taiyArI che. jo mane mahArAva taraphathI abhaya vacana maLatuM hoya, to emanI samakSa A corI parano paDado kheMcI levAnuM vacana pALavA huM tamArI samakSa baMdhAI javA taiyAra chuM. zaratapUrvakanI paNa jAkalAnI AvI taiyArI joIne jagA pagIno AnaMda niravadhi banyo. ene thayuM ke, cora ATalo DhIlo paDyo che, to have jaMga jitAI jatAM vAra nahi ja lAge, jago pagI mahArAva samakSa pahoMcI gayo. badhI vAta rajU karIne eNe kahyuM ke, mahArAva ! badhA ja praznonA javAba maLI zake ema che. paNa zarata eka ja che ke, ApanA taraphathI abhayavacana maLavuM joIe. bAkI cora to jAkalo ja che. mahArAvanA manamAM have caTapaTI pedA thaI javA pAmI ke, jAkalAe A corI kaI jAtanI cAturIpUrvaka karI, e to mAre jANavuM ja che. bhale, ene abhaya-vacana ApavuM paDe. mahArAve jagA pagInI zarata svIkArI letAM jAkalo mahArAva samakSa hAjara thayo. mahArAve enI pITha thAbaDatAM kahyuM ke, catura cora ! tane abhaya-vacana ApuM chuM. jarAya bhedabharama chupAvyA vinA jaNAvaje ke, te corI karI kaI rIte ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAkalA core mahArAvano caraNasparza karavApUrvaka vAtanI zarUAta karatAM kahyuM : Apa mane abhaya-vacana ApavAnI udAratA dAkhavI rahyA cho, pachI to mAre thoDI paNa vAta chupAvavAnI kRpaNatA dAkhavavAno vicAra karavAno hoya ja zAno ? jagA pagIe pagalAMnI chApanA AdhAre je nirNaya lIdho, e sAva sAco che. rAtanA aMdhArAno lAbha laIne huM baMdhana-beDIthI mukta banIne pavanavege bhuja-muMdrA vacceno mArga kApIne e vepArInI dukAne pahoMcyo, vepArInI dukAnathI huM paricita hovAthI cokhAnI gUNa coratAM ane e ja jhaDape pAchA bhuja bhegA thatAM mane vAra na lAgI. jethI aMdhAruM ogaLe e pUrve huM pAcho jelamAM AvI gayo. AthI mArI para koIne vahema paNa kyAMthI pedA thAya ? paNa jagA pagIe mane AbAda pakaDI pADyo. mahArAva ! ApanI rajA vinA muMdrA javA badala mAphI mAMguM chuM. corano A javAba sAMbhaLIne mahArAvane baMdhanamukta banavAnI kaLA ane rAtanA thoDAka ja kalAkomAM bhujathI muMdrA pahoMcIne pAchA bhuja bhegA thavAnI jhaDapIgati badala aneruM Azcarya thayuM. paNa ethIya vadhu je bAbatanuM Azcarya aMtaramAM ghUMTAtuM hatuM, ene vAcA ApatAM mahArAve pUchyuM : eka vAta samajAtI nathI, tAre vaLI hAla AvI corI karavAnI zI jarUra paDI ? corI bhujamAM paNa thaI zakatI hatI, toya tuM muMdrA sudhI kema lAMbo thayo ? ane karI karIne te mAtra cokhAnI eka gUNa kema corI ? AvI nAnakaDI corI mATe AvuM jIvanuM jokhama kheDavAnuM sAhasa karavA pAchaLanuM koI sabaLa ne prabaLa kAraNa to hovuM ja joIe ne? A kAraNa jANavAnI ja to mane kharekharI utkaMThA che? jAkalA coranI AMkha have jarA AMsubhInI banI. e jarAka narvasa banI gayo. gaddagada svare eNe kahyuM : mahArAva ! duniyA bhale mane jAkalA cora tarIke vagovatI. paNa mAro mAMhyalo mane mAnava gaNIne kartavya cIMdhato rahe che. e AMgaLI cIMdhaNAne adA karavA mATe mAre saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 42
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAnanA jokhame AvuM sAhasa kheDavuM ja paDe ema hatuM. muMdrAmAM eka garIba parivAra vase che. enI garIbIne amIrImAM palaTI nAkhavAnI samarthatA to mArAmAM nathI. paNa enI jIvanayAtrAne Age dhapAvavAmAM thoDo Teko pUro pADavA jogI mAnavatAnI to huM mAvajata leto ja rahuM chuM ane dara mahine e parivArane tyAM cokhAnI eka gUNa huM ghaNA samayathI pahoMcADato rahuM chuM. ahIMnI jelamAM AvyAne mahino pUro thavA Avyo, tyAM mane e garIba-parivAranI yAda AvI gaI ke, dara mahine maLatI cokhAnI gUNanI sahAya A mahine jo e parivArane tyAM nahi pahoMce, to enI hAlata kevI kaphoDI banavA pAmaze? AvA vicArathI mAruM haiyuM halabalI UThya ne dila dravI UThyuM. mane thayuM ke, cAra-pAMca kalAka mATe jo huM jelamAMthI bhAgI chUTuM ane muMdrA pahoMcIne guNanI corI karavAmAM saphaLa banI zakuM, to ja garIba parivArane mahinA sudhI be TaMka peTa bharavA mATe pUraka anna pUruM pADI zakuM. mane lAge che ke, mAruM sAhasa saphaLatAthI pAra paDI zakyuM, e AvI bhAvanAnA prabhAve ja. bAkI to ghaNI vAra nAnakaDuM sAhasa paNa bhAre paDI jatuM hoya che, jyAre A to jIva saTosaTanuM sAhasa hatuM. mATe ene saphaLatA apAvanAra garIba-parivAra pratye dilasojInI AvI bhAvanA ja hatI, ema huM cokkasa mAnuM chuM. jAkalA coranI A vAta sAMbhaLIne mahArAvanI AMkhamAMthI daDadaDa karatI harSanI ane ahobhAvabharyA AnaMdanI AMsudhAra vahI nIkaLI. coranI A vAta sAMbhaLavA baDabhAgI bananArAonI sthiti paNa AvI ja hatI. AMsuthI chalabalatI AMkhe saue coranI e zAhukArIne e rIte InAmathI sanmAnI ke, jAkalA corane tarata ja jelamukti maLI javA pAmI. cokhAnI gUNanI e corI chellI nIvaDI ane cora mATe guNanI corI samI sAbita thaI javA pAmI. AvA corane bhAratamAtA sivAya bIjI kaI dharatI janma ApI zake ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 43
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAhakanA AkramaNane AmaMtraNa baLatuM ghara kRSNArpaNa karanArAono to A saMsAramAM kyAreya toTo rahyo nathI. paraMtu bhaDabhaDa baLatI Aga jevA e arpaNane AnaMdabhera AvakArI lenArA mevADImaI saMgrAmasiMha jevAnI to sadAya mATe oTa ane khoTa ja sAlatI rahI che. koI paNa deza-pradezano itihAsa joIzuM, to baLatuM ghara arpaNa karI denArA to Thera Thera jaDI Avaze, paNa AvA arpaNane jANI jANIne jhera pIvAnI jema harSabharyA haiye svIkArI lenArA viralAnI zodha karavI haze, to mevADano itihAsa ja uthalAvavo paDaze, jemAM saMgrAmasiMhanAM nAmakAma suvarNAkSare aMkita thavA pAmelAM joIne ApaNI AMkho visphArita thaI gayA vinA nahi ja rahe. koNa hatA e saMgrAmasiMha? ane baLabaLatI bhaDabhaDatI Aga samuM kayuM uttaradAyitva e saMgrAmasiMhe hasate haiye AvakAryuM hatuM? Avo prazna jAgavo sahaja che. A praznano javAba meLavavA emanA jIvananI eka ja ghaTanAnuM avalokana kAphI gaNAya. dilhInA darabAramAM mogala samrATa tarIkenuM sthAnamAna pAmanArA akabaranI ANa, pracaMDa AMdhI banIne samagra bhAratamAM Thera Thera bhAratIya khamIrano khAtmo bolAvatI lagabhaga sarvatra pharI vaLI hatI. gujarAtarAjasthAnanA rAjavIone akabaranI e ANe namAvyA hatA. mevADanA mahArANA pratApane namAvavAnA paNa ghaNA prayatno akabare karyA hatA, 44 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu emAM akabarane thoDIya saphaLatA sAMpaDI nahotI ke saphaLatA maLavAnI AchI-pAchI AzA paNa baMdhAI na hatI. Ama, rANA pratApa sivAya ghaNA badhA hindu rAjavIone akabare potAnI muslima sattA AgaLa namatAM karyA hatA. chatAM enI rAjya-lipsAe saMtoSano zvAsa lIdho na hato. enI AMkhamAM to akhaMDa bhAratanA samrATa banavAnuM svapra dinarAta gherAtuM ja rahetuM hatuM. A svane sAkAratA ApavA eNe kUTanIti paNa apanAvI hatI. samazeranA jore akabara bhalabhalA hindu rAjavIone namAvato. A pachI zaraNe AvelA rAjavIone hindu sattA sAmenA koI saMgrAmamAM jhaMpalAvavA e prerita karato. ane saMgrAma jItIne AvelA e zaraNAgata rAjavIonI vIratAne biradAvavA sabhA-samAroha yojIne akabara e rAjavIone pUrepUrA vaza banAvI leto. A enI kUTanIti hatI. koI koI vAra e kUTanItine AthIya AgaLa vadhAravA zaraNe AvelA rAjavIo samakSa akabara evI mAgaNI mUkato ke, hindu-muslima vacce aikya sthapAya e mATenuM mAruM svapra sAkAra banAvavA tame jema tamArI sattAnuM samarpaNa karI dIdhuM, ema have tamArI suputrInuM paNa samarpaNa karI do, to mArA AnaMdano pAra na rahe. akabara AvI mAgaNI bharIbharI rAjasabhAmAM e rIte mUkato ke, sattAnuM samarpaNa ka2vA chatAM suputrInuM samarpaNa na ja karavAno rAjavIono loDhA jevo sudRDha saMkalpa paNa baraphanI jema ogaLI jato ane ethI akabaranA janAnakhAnAmAM hindu rAjavIonI kanyAo begama banIne pravezatI ja rahetI. AthI ghaNA ghaNA rAjavIonuM dila to dubhAtuM, chatAM akabaranI sAme paDavAnI hiMmata khoI besIne, pracaMDa jo2 sAthe phUMkAtI mogala sattAnI e havAne havAle thaI javAnI kAyaratAno bhoga banI gayelA eonuM zuM gajuM ke, teo akabaranI kUTanIti sAme paDakAra banIne TakarAya ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 45
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ akabaranI A kUTanIti jALa banIne phelAI hatI ane emAM aneka rAjavIo kabUtaranI adAthI phasAI gayA hatA. chatAM thoDAka virala rAjavIo evA paNa anokhA tarI AvatA, jeo sau prathama to mahArANA pratApanI jema mogala sAmrAjyane vaza na banatA, keTalAka rAjavIo evA paNa nIkaLatA ke, jeo mogala sAmrAjyane adhIna to banI jatA, paNa jyAM kanyAne begama banAvIne badhI ja rIte akabaranA gulAma banI javAnI vAta AvatI, tyAM ja akabarano kopa vahoravo paDe, to kopa vahorIne paNa AvI mAgaNIne vaza na banatA. saMgrAmasiMha Avo ja sAhasika mevADano eka marda hato. buMdInA hADA rAjapUta bhojasiMhamAM evI hiMmata na hatI ke, akabaranI ANane eo phagAvI zake, paraMtu evI hiMmata to emanAmAM ThAMsIThAMsIne bharI hatI ke, jyAM kanyAne begama banAvavAnI mAgaNI Ave, tyAM sApha sApha zabdomAM eno inkAra karI dIdhA vinA na rahe. buMdInareza bhojasiMha akabaranI ANa svIkArIne eka vAra ahamadanagara sAmenA saMgrAmamAM khUba khUba zaurya darzAvIne akabaranI ANano jhaMDo pharakAvyo, A saMgrAmamAM bhojasiMhe je parAkrama batAvyuM hatuM, ethI khuza thaIne enI prazasti gAvA akabare dilhInA darabAramAM eka jAhera samAroha yojyo. A samArohamAM akabare bhojasiMhanAM nAma-kAma para prazastinAM puSpo caDAvavAmAM jarAya kamInA na rAkhI. ethI bhojasiMhanI chAtI paNa gaja gaja phulAI javA pAmI. e sabhAmAM ja akabarane acAnaka yAda AvyuM ke, bhojasiMhanI eka putrInAM hajI lagna levAyAM nathI, ethI e putrIne begama banAvavA dvArA buMdI sAtheno gADha saMbaMdha bAMdhavAnA irAdAthI akabare dhIre rahIne e sabhAmAM hajAronI medanI vacce ja kUTanItinI jALa bichAvatAM kahyuM : 'bhojasiMhajI ! tamArA jevA parAkramI ane sAhasI rAjavI sAthe saMbaMdha bAMdhIne dilhInI A mogala sattAne paNa gaurava levAnuM mana - saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 46
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya ema che. emAM paNa ahamadanagaranI laDAI jItIne tyAM dilhInI ANano jhaMDo pharakAvIne to tame je ajaba-gajabanI kIrti pAmyA cho, ethI to mArI chAtI gaja gaja phulAI rahI che." akabaranI A prazasti zirodhArya gaNAvatAM bhojasiMhe javAbamAM jaNAvyuM ke, dilhInA darabArano ja A prabhAva che. bAkI meM kaMI A pahelI vAra ja laDAI jItI nathI. paNa A laDAI jItavA dvArA mane je kIrti maLI che, e joIne to mane paNa Azcarya thAya che. ApanA pIThabaLano ja e prabhAva che ke, ahamadanagaranI laDAImAM mane jhaLahaLatI phateha maLavA pAmI. akabarane vadhu khuza karavA bhojasiMhe A rIte je jAtano javAba vALyo, e sAMbhaLyA bAda to akabarane vizvAsa jAgI gayo ke, mArA pAsA have pobAra paDyA vinA nahi ja rahe ! ethI eNe navo ja prastAva mUktAM kahyuM : bhojasiMhajI ! ApaNI vacceno A saMbaMdha hajI vadhu gADha banI zake ema che. tamArI putrInA hajI vivAha thayA nathI. e jo begama banIne dilhInA darabAramAM praveze, pachI to ApaNI vacce lohInA je saMbaMdha baMdhAya, ene koI ja toDI na zake." bhojasiMhanI samakSa je prastAva akabara taraphathI rajU karavAmAM Avyo, ane sAMbhaLatAMnI sAthe ja comera sannATo chavAI gayo. bhojasiMhanI neka-TekathI sau suparicita hatA. ethI sau bhojasiMhano javAba sAMbhaLavA Atura banIne emanI samakSa Tagara Tagara jovA mAMDyA, akabare evo aNadhAryo ane aNaciMtavyo A prastAva mUkyo hato ke, eno zo javAba vALavo, e aMge bhojasiMha ekadama kiMkartavyamUDha banIne mAthuM khaMjavALI rahyA. mAthe vIjaLI tUTI paDI hoya, evI tIvra manovyathA anubhavI rahelA bhojasiMhane dAjhayA para DAma devAnI adAthI akabare kahyuM : "lakSmI cAMllo karavA AvI hoya, tyAre moM dhovA javA saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevI mUrkhAI tame na karo, evo mAro vizvAsa che. mAro prastAva sAMbhaLIne A rIte mUMjhAI javAnI jarUra nathI. je mUMjhavaNa hoya, te rajU karo, to mArgadarzana ApavAnI mArI pUrepUrI taiyArI che." akabara baLajabarIthI bolAvavA mAgato hato, ethI bhojasiMha kyAM sudhI mauna rahI zake ? pAchaLano lAMbo vicAra karyA vinA ja emaNe javAba vALyo : ApanI ANa to zirodhArya ja karavAnI hoya. paNa huM paristhitithI paravaza chuM. ethI Apano A prastAva svIkAratAM pUrve mAre hajAra prazno vicAravA paDe. ATalo javAba vALIne bhojasiMha AgaLanI bAjI goThavavA vicAramagna banI gayA. A javAba sAMbhaLIne akabare e vicAravA mAMDyuM ke, have zuM karavuM? cokhIcaTa mAgaNI karI devI ke goLa goLa vAto ja karyA karavI? A muddAno nirNaya levA mATeno samaya maLI rahe, e murAdathI akabare pUchyuM : bhojasiMhajI ! dilhI darabAra sAthe saMbaMdha bAMdhavA potAnI bena-beTIone ApavA sAmethI rajapUto talapApaDa rahetA hoya che, tyAre huM to tamArI samakSa sAmethI mAgaNI mUkI rahyo chuM. tamArI evI te kevI vivazatA-majabUrI-lAcArI che ke, tame suputrInuM samarpaNa karatAM Ama khacakATa anubhavI rahyA cho? vedhaka prazna karIne akabara vicAramAM garakAva banI gayo. bhojasiMhane thayuM ke, paLa be paLamAM ja nirNaya laIne mAre e aMtima nirNayane vaLagI rahevAnI hiMmata keLavavI ja paDaze. ethI manomana ja nakkara nirNaya laI laIne bhojasiMha cAre tarapha najara pheravI rahyA. eo mauna ja hatA, chatAM emanI najara vedhaka hatI ane bolakaNI hatI. e najara jANe e sabhAmAM hAjara rahelA rajapUta yuvAnone ema pUchI rahI hatI ke, mArI putrI ratnAkumArIne baLatA ghararUpe huM koI rajapUtane arpaNa karavA mAMguM chuM. koI kRSNa A arpaNane svIkAravAnI taiyArI rAkhIne mArI Tekane aNanama rAkhavA pAchaLa Ave ema che saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 48
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharo ? mogala samrATane huM mArI dIkarI to koI paNa bhoge ane koI paNa kALe arpaNa karavA mAgato nathI. A Tekane TakAvavA mArI dIkarIne svIkArI levA koI AgaLa AvIne mArI para upakAra kare. bhojasiMhanI vedhaka najara jANe ema kahevA mAgatI hatI ke, ratnAkumArInuM sagapaNa hajI thayuM nathI. paNa mauna rIte AvuM sagapaNa svIkAravAnI saMmati mane koI rAjapUta Ape ane AnA vipAka rUpe je koI paristhiti pedA thAya, ene veThI levAnI hiMmata rAkhavAnI taiyArI rAkhe, to ja mArI Teka TakI zake ema che. mATe koI mArI vahAre dhAya ema huM icchuM chuM. e sabhAmAM yuvAna rAjapUto to ghaNA ghaNA hAjara hatA. paNa baLatA ghara jevI ratnAkumArIne svIkAravA to koNa taiyAra thAya ? ratnAkumArInuM sagapaNa hajI sudhI thayuM na hatuM, e hakIkata hatI. chatAM A hakIkatano cheda uDADI daIne ratnAkumArI sAthe sagapaNa thaI gayAnI vAtane dilhInA darabAramAM mAnyatA ApavI, eTale ja akabara sAme nAhakanA AkramaNane AmaMtraNa ApavuM ! nAhakanA AvA AkramaNane AmaMtraNa ApavAnI jyAre koI rajapUta yuvAne taiyArI na ja dAkhavI, tyAre saMgrAmasiMha tarapha bhojasiMhanI AzAbharI najara mITa mAMDI rahI. baMne mauna ja hatA. maunanI e paLomAM baMne vacce jANe eka jAtanA kola-karAra thaI gayA. e kola-karAramAM jANe evuM nakkI thaI javA pAmyuM ke, bhojasiMhanI dIkarI sAthenA sagapaNane saMgrAmasiMha, sagapaNa na thayuM hovA chatAM kabUla rAkhe ane AnA vipAka rUpe je koI paristhiti AvI paDe, ene parAkramapUrvaka pahoMcI vaLavA satata sajja rahe. maunanI bhASAmAM ja AvA kola-karAra thaI jatAM bhojasiMha nizcita banI gayA ane saMgrAmasiMhanA mAthe javAbadArIno merubhAra ladAyo. bhojasiMhanI dazA jANe baLatuM ghara kRSNArpaNa karavA jevI hatI, jyAre e baLabaLatA arpaNane AnaMdabhera sAme pagale svIkArI levA jevI saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 - 49
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhasikatA saMgrAmasiMhanI hatI. - akabare jyAre punaH javAba mAgyo, tyAre bhojasiMhe siMhanI adAthI javAba vALatAM jaNAvyuM : bAdazAha ! mAguM kanyAnuM ja thAya, paNa koInI sAthe sagapaNanA saMbaMdhe baddha banelI kanyAnuM nahi. mArI majabUrI ane vivazatA basa ATalI ja che. ATalA javAba parathI Apa badhuM ja samajI zakazo, mATe AthI vadhu koI spaSTatA karavAnI jarUra mane jaNAtI nathI. - siMhanI adAthI bhojasiMhe vALelo A javAba sAMbhaLIne saunA jIva adhdhara thaI gayA. kAraNa ke akabarane ApelA jUThA javAbano vipAka kevo varavo AvI zake, e sau jANatA hatA. ratnAkumArInuM sagapaNa hajI thayuM na hovA chatAM sagapaNa thaI gayAnA jUThano Azraya bhojasiMhe kema lIdho haze? e sau koI vicArI ja rahyA hatA, tyAM to akabare AMkhamAM jarA lAlAza lAvIne sAmo savAla rajU karyo : bhojasiMha ! dilhInA darabAramAM jUThano lIdhelo Azraya jhAjhA samaya sudhI TakI zakaze nahi, ATaluM paNa tame samajI zakatA na ho, e mAnavA huM taiyAra nathI. ratnAkumArInAM sagapaNa hajI thayAM nathI, e sau koI jANe che. saunI AMkhamAM dhULa nAkhIne ratnAkumArInA sagapaNane sAcuM sAbita karI ApavAnI tamArI taiyArI che kharI? bhojasiMha chAtI para hAtha mUkIne kahyuM : dilhIno A darabAra che ane ahIM toLI toLIne bolavuM joIe, eTaluM ja nahi, e bolanI saccAI sAbita karI ApavAnI pUrepUrI taiyArI paNa hovI ja joIe. ATalo mane barAbara khyAla che. mATe punaH huM kahuM chuM ke, mArI dIkarInuM sagapaNa thaI ja cUkyuM che. mATe enuM mAguM to hoya ja nahi. AvuM haDahaDatuM jUThANuM sAMbhaLIne akabara manomana dhUMApUMA thaI gayo. eNe kahyuM : bhojasiMhajI ! tame kaho eTalA mAtrathI A vAta 50 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnI levAya evI nathI. ratnAkumArInuM sagapaNa thayuM ja hoya, to eno koI sAkSI haze ke nahi? svapnamAM ne svapramAM AvuM sagapaNa thayuM hoya, to te judI vAta. paNa svamanI vAtane kaMI sAcI manAya kharI? - bhojasiMhe vaLato javAba ApatAM kahyuM : mArI para vizvAsa rAkhIne Apa mArI vAta svIkArI lo, ema huM icchuM chuM. jamAInuM nAma jAhera karavuM na paDe, to sAruM, evI mArI icchA che. paNa Ano artha paNa evo to nahi ja karatA ke, A AkhI vAta banAvaTa rUpe upajAvI kADhavAmAM AvI che ! akabara bhInuM saMkelI levA mAgato na hato. eNe kahyuM : AmAM banAvaTanI kalpanAne to kyAMthI avakAza hoya? jamAInuM nAma AvatAM to tamAruM moDhuM bharAI javuM joIe, enA badale nAma jAhera na karavAno Avo durAgraha zA mATe ? AvA durAgrahathI koIne banAvaTanI zaMkA jAge e sahaja che. mATe AvI zaMkA jAge ja nahi, e mATe paNa tamAre jamAInuM nAma jAhera karI devuM joIe. akabarano A prastAva sAMbhaLIne bhojasiMhe eka vAra saMgrAmasiMhanI najara sAme najara milAvIne aNabolyA-aNalakhyA e kola-karAranI saccAI punaH cakAsI lIdhI, pachI akabarane kahyuM : ratnAkumArInuM sagapaNa thaI cUkyuM che ane mArA jamAInuM nAma saMgrAmasiMha che, jeo A sabhAmAM ja hAjara che. AkhI sabhA A sAMbhaLI rahI ane sabhAnA moMmAMthI zabdo sarI paDyA : zuM saMgrAmasiMha? jhAloranA rAThoDa rUpasiMhanA zUravIra saMtAna saMgrAmasiMha ja zuM bhojasiMhanA jamAI ? saMgrAmasiMhanuM nAma jAhera thatAM ja chavAI gayelo sannATo vadhu ghero banyo. akabare vadhu khAtarI karavA bANanI aNI jevo prazna saMgrAmasiMha tarapha najara pheravIne karyo : bhojasiMhanI A vAta sAcI che ne? koI saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 51
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ cokhavaTa karavI hoya, to tamane hajI paNa avakAza ApavAmAM Ave akabaranA zabdomAM eka jAtanI dhamakIno dhvani hato ke, A sagapaNane phoka karI jAhera karI do to tame rAjakAja ane jIvananI salAmatI jALavI zakazo, nahi to tamAre yuddhamAM TakI rahevuM bhAre paDaze, ane jIvataranI sAthe ratnAkumArIne paNa khoI nAkhavAno vAro Avaze. A jAtanI dhamakInA dhvanithI gabharAI jAya, e saMgrAmasiMha nahi. eNe javAba vALyo: bhojasiMhe je jAhera karyuM, e sAva sAcuM che. emanI putrI sAthe mAruM sagapaNa thaI cUkyuM che. sabhAnuM visarjana thayuM. bhojasiMhane sanmAnavA mATe yojAyelI sabhA A rIte bIjA ja rAhe phaMTAI gaI hatI, ethI bhAvi saune bhayAnaka jaNAtuM hatuM. ghaNA badhAnI jema akabarane paNa e samajI jatAM vAra lAgI nahotI ke, mArI sAtheno vivAha-prastAva uDAvI devA ja bhojasiMhe A nATaka UbhuM karyuM hovuM joIe. ethI sabhAnA visarjana bAda akabare saMgrAmasiMhane khAnagImAM bolAvI laIne samajAvavAno prayAsa karatAM kahyuM : tamArA jevA DAhyA mANase A rIte baLatuM ghara svIkArI laIne nAhakano saMgrAma mAthe veDhArI levAnI jarUra nathI. mATe mAruM kahyuM mAnI jAva ane A sagapaNane phoka jAhera karI do. saMgrAmasiMhanA mAthe to bevaDI javAbadArI hatI. potAnuM vacana jALavavA uparAMta bhojasiMhanI Tekane paNa Teko ApIne aNanama rAkhavAnI javAbadArI potAnA zire hatI. eNe kahyuM: jhAloranA rAThoDa vaMzano huM aMza chuM. huM asatya kadI boluM nahi ane boleluM pALI batAvavA jatAM huM kadI pAroThanA pagalAM bharuM nahi. saMgrAmasiMhano A javAba sAMbhaLIne akabarane mauna banI javuM paDyuM. akabarane mauna banAvavA jatAM potAnA mAthe je javAbadArI AvI hatI, e saMgrAmasiMha sArI rIte jANato hato, tema ja bhojasiMha para saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa javAbadArIne jALavavA saMpUrNa sajAga hatA. jAlorathI jAna laIne rAThoDa rUpasiMhanI sAthe saMgrAmasiMha vararAjA tarIke buMdI tarapha prayANa karI gayA. buMdImAM ratnAkumArInAM ghaDiyAM lagna levAyAM. varakanyA jhaDapabhera jAlora bhaNI prayANa karI gayAnA samAcAra jyAM akabarane maLyA, tyAM ja dAMta kacakacAvIne eNe nakkI karI nAkhyuM ke, saMgrAmasiMha jevA sAmAnya rAjakumArane mArI ANane avagaNavAno vipAka to mAre barAbarano cakhADI ja devo joIe. akabare banatI jhaDape dilhIthI senAne jAlora tarapha prayANa karI javAno hukama karyo. jAlorane e vAtanI khabara ja hatI ke, baLatuM ghara svIkArI laIne have enI AgathI bacavuM zakya ja nathI. ratnAkumArIne svIkArIne saMgrAmasiMhe evI Aga sAthe khela khelyo hato ke, have zAMtithI besavuM ane ratnAkumArIne bacAvavI e sahelI vAta nahotI. ethI lagna patAvIne AvyA bAda jAlore jaMgamAM jhukAvavAnI taiyArI karI ja rAkhI hatI. jAloranI dhAraNA karatAM dilhInuM AkramaNa vaheluM AvyuM. kyAM dilhInI pracaMDa tAkAta ane enI sAme magatarA samA jAloranI tAkAta ? baMne vacce khUMkhAra jaMga zarU thayo. jAloranuM jhanUna joIne akabaranuM sainya diMga thaI gayuM. zarUAtamAM to jAlore macaka na ApI. paNa dilhInA sainya pAse hajAro sainikonuM je baLa hatuM, e baLanA jore dilhI vijaya meLavIne ja jaMpyuM. saMgrAmasiMha e jaMgamAM khapI jatAM akabaranA sainyano AnaMda niravadhi banyo, have ratnAkumArInI jyAM eNe zodha AraMbhI, tyAM ja je samAcAra maLyA, e sAMbhaLIne vijayano e AnaMda cUra cUra thaI gayo. e samAcAra hatA: patinA mRtyu pAchaLa satI tarIke caMdana-citAmAM jhaMpalAvI daIne ratnAkumArInA agnidevatAnI Ahuti banI javAnA ! samAcAra ! saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 53
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ banAvaTa chIpa nahIM sakatI puNyAI athavA parAkramanA prabhAve aMgrejo bhArata para varSo sudhI zAsana karI gayA, ema bhale kahevAtuM-pracArAtuM hoya, paNa hakIkata to e che ke, aMgrejo kAvAdAvA, dhUrtatA, dAva-peca jevI kuTilatAnA kAraNe ja bhArata para johukamI jamAvI zakyA hatA. eo to saMpUrNa bhArata para ekAdhipatya ThokI besADavAnAM svapra rAta-divasa nihALatA rahetA hatA, paNa e yugamAM bhAratamAM evAM evAM keTalAMka rAjarajavADAM hatAM ke, jeo aMgrejonI kuTilatAno aMdAja pAmI jatA hatA, ethI emanI mAyAjALamAM phasAtA nahotA ane ethI ja aMgrejonuM e svapra svapra ja rahetuM hatuM. AvA anekAneka zAsakomAMnA ja eka aNanama zAsakanuM nAma hatuM : nAnA sAheba pezvA ! mahArASTranI sattAnAM sUtro saMbhALanArA emanAmAM khumArI hatI, aMgrejonI kuTilatAmAM jarAya na phasAya, evI koThAsUjha paNa emanAmAM hatI. ethI aMgrejonI AMkhamAM teo kaNAnI jema khUMcatA hatA. ghaNA ghaNA kAvAdAvA, patarAo ane dAvapeca paNa jyAre nAnA sAhebane zIzAmAM utAravAmAM samartha-saphaLa na nIvaDyA, tyAre koI mAyAjALa bichAvIne emAM pezvAne AbAda sapaDAvI devA mATenI taka aMgrejo gotI rahyA. divasonI mathAmaNa pachI paNa aMgrejo nAnA sAheba pezvAnI koI nabaLI kaDI na gotI zakyA, tyAre aMgrejoe pezvAnI dinacaryAnI nAnI moTI tamAma vigato meLavavAnI mathAmaNa AdarI. 54 dhAra bhAga-2
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ emAM bhAdaravA mahine AvatI eka takane emaNe AbAda jhaDapI levAno nirNaya karyo. pezvA dara varSe bhAdaravA mahine zrAddhanI vidhi acUka karAvatA. emanI A dharmazraddhAno geralAbha levAnuM eka kAvataruM aMgrejoe barAbara vicArI lIdhuM. zrAddhanI vidhi daramiyAna prativarSa pAMceka brAhmaNo e vidhi-vidhAnamAM joDAtA. vaLI e vidhi aMgata rahetI, ethI enuM Ayojana jAheramAM na thatuM. A takane barAbara jhaDapI levAnuM nakkI karIne gupta rIte eka bhUha aMgrejoe manomana ghaDI kADhyo. sauprathama to karmakAMDI mukhya brAhmaNanAM nAmaThAma jANI laIne pachI aMgrejo e brAhmaNa pAse pahoMcI gayA. ADIavaLI vAto karatAM karatAM emaNe zrAddhanA cokkasa divasa uparAMta niyata-sthaLa AdinI mAhitI meLavI lIdhI. pachI thoDoka vizvAsa baMdhAyA bAda aMgrejoe nANAnI kothaLI ThalavI dIdhI ane e brAhmaNa samakSa peTa-chUTI vAta karI detA kahyuM ke, tame jo sahakAra Apo, to ame jarUra pezvAnA paga beDIthI bAMdhI zakIe. paisAthI kharIdAI gayelA karmakAMDI brAhmaNe kahyuM ke, tame icchazo e sahakAra ApavAnI mArI taiyArI che. koI vyuha tame ghaDI kADho, e mujaba pAsA pheMkavAnI paNa mArI pUrepUrI taiyArI che. A vAta sAva gupta raheze. karmakAMDI brAhmaNa tarapha vizvasta thayelA aMgrejoe kahyuM ke, tamAre bIjuM kazuM ja karavAnuM nathI. zrAddhanI vidhi mATe jarUrI pAMceka brAhmaNo tarIke tamAre mAtra amArA sainikone praveza apAvI devAno che. ATaluM jo tame karI zako, to pachInI badhI ja bAjI, ame saMbhALI laIzuM. nANAnI kothaLI ghaNI moTI ThalavAtI hatI, enA pramANamAM to A kArya sAva ja nAnuM hatuM. ethI karmakAMDI brAhmaNe pAMceka sainikone zrAddhanI vidhi vakhate banAvaTI brAhmaNa tarIke praveza karAvI devAnI e vAta tarata ja svIkArI lIdhI. pezvA prativarSa zrAddhanI vidhi eka ja karmakAMDI brAhmaNa hastaka karAvatA saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 55
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatA, ethI enI para zaMkA rAkhavAnuM koI kAraNa na hovAthI bhAdaravA mahinAmAM zrAddhanA divaso AvyA, tyAre emaNe e ja karmakAMDI brAhmaNane pAMceka brAhmaNo sAthe hAjara rahIne zrAddhanuM vidhAna karavA aMge AmaMtraNa ApyuM. e mujaba pezvA jyAM zrAddhanI vidhi mATe niyata karela jagAmAM pravezyA, tyAM ja emanI najara karmakAMDI mukhya brAhmaNanI pAchaLa pAchaLa AvatA pAMceka brAhmaNo para paDI. pezvAnI cakora ane catura najare e pakaDI pADyuM ke, prativarSa AvatA brAhmaNo karatAM A varSanI vidhi mATe AvI rahelA brAhmaNonI bolacAla judI ja jaNAya che. pote aMgrejonI AMkhamAM kaNAnI jema khUMcI rahyA hatA, eno barAbara khyAla pezvAne hato ja. ethI jarAka sAvadha banIne emaNe AvI rahelA brAhmaNonI cAla para najara sthira karI, to emane lAgyuM ke, A brAhmaNo to sainika lAge che. kAraNa ke sainika jevI zistabaddha cAla koI divasa brAhmaNonI hoI zake ja nahi. pezvAnI cakora najare aMgrejonuM kAvataruM AbAda pakaDAI jatAM emaNe paLa be paLamAM ja thoDuMka vicArI laIne pachI karmakAMDI e brAhmaNane kahyuM ke, amuka sAmagrI lAvavAnI bhulAI gaI che. mATe tame tarata ja bajAramAM jaIne e sAmagrI laI Avo, tyAM sudhI ame badhA caMDIpATha karI laIe chIe. caMDIpATha karavAnI cAla pAchaLanI caturAI to karmakAMDI e brAhmaNa kyAMthI pakaDI zake ? pezvAnI vAtane zirodhArya karIne e brAhmaNa to vaLatI ja paLe khUTatI sAmagrI levA mATe bajAra tarapha ravAnA thaI gayo. pezvAe mALA hAthamAM grahaNa karI ane badhA brAhmaNo hAthamAM mALA mUkatAM emaNe kahyuM ke, cAlo ApaNe AMkha baMdha karIne caMDIpAThano prAraMbha karIe, thoDI ja vAramAM khUTatI sAmagrI AvI jatAM pachI zrAddhanI vidhinI zarUAta karIzuM. banAvaTI brAhmaNo to pezvAnI A vAtane koI paNa jAtanI AnAkAnI karyA vinA svIkArI lIdhI ane pAMce brAhmaNo AMkho baMdha 56 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ karIne caMDIpATha karavA besI gayA. A takano lAbha laIne pezvA UbhA thayA. emaNe joyuM ke, pAMce pAMca brAhmaNo AMkha baMdha karIne jApamAM magna banI gayA che. zrAddhanI vidhi jyAM thaI rahI hatI, e jagA evI hatI ke, tyAMno daravAjo baMdha thAya, to aMdarano koI mANasa bahAra AvI na zake. pezvA bahAra AvyA ane daravAjo baMdha karIne emaNe tyAM tALuM mArI dIdhuM. khUTatI sAmagrI laIne AvI pahoMcelA e karmakAMDI brAhmaNa baMdha daravAjo joIne ekadama gabharAI gayo ene thayuM ke, have nAnA sAheba pezvAnI kaDaka sajA vekyA vinA chUTakAro nahi ja thAya. nAnA sAhebane bahAra AvIne UbhelA joyA, vaLI zrAddhanI vidhinA sthaLe daravAjA para tALuM lAgeluM joyuM, AthI karmakAMDI brAhmaNane e vAtano khyAla AvI gayA vinA na rahyo ke, bheda-bharama badhAM khullAM thaI javA pAmyA che. ethI pezvAnA paga pakaDI laIne guno kabUlI letAM eNe kahyuM : "sAheba ! aMgrejono huM hAtho banI gayo, e badala huM kSamA cAhuM chuM ane ApanuM puNya ApanuM rakSaka banyuM, e badala to khUba khUba AnaMda anubhavuM chuM. havethI kyAreya AvI bhUla mArAthI nahi ja thAya, e mATe huM vacanabaddha banuM chuM.' raDatI AMkhe guno kabUlIne karmakAMDI e brAhmaNe badhI ja vAta khullI karI dIdhI. kAvataruM evI rItanuM ghaDAyuM hatuM ke, banAvaTI brAhmaNo taka sAdhIne pezvAne pakaDI le ane ethI aMgrejonA aramAna pUrA thAya. paNa banyuM AthI sAva ja viparIta ke, pezvAnA hukama mujaba uparathI banAvaTI brAhmaNonA hAthapagamAM beDI paDI. kAvatarAnI kitI jANe kinAre AvIne DUbI gaI hatI. eno vasavaso anubhavatA aMgrejone thayuM ke, AvA cakora-catura pezvAne pakaDavA mATe to bhalabhalA briTizaronI buddhi paNa pANI bhare emAM zI navAI ? tyAre vAtAvaraNa jANe e gItano paDagho pADI rahyuM hatuM ke, banAvaTa chIpa nahi sakatI... - saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ thALa suvarNano, mekha loDhAnI 10 jAmanagarane jAhojalAlI apAvanArA ane jAmanagarathI jAhojalAlI pAmanArA pUrvajonI smRti thAya, eTale pratApI e pUrvajonI paMraparAmAM agragaNya eka nAma nagarazeTha jamanAdAsanuM yAda AvyA vinA na ja rahe. jAmanagaranuM nAma jema moTuM hatuM, ema jamanAdAsanuM nAma paNa moTuM hatuM. ethI koNa kone jAhojalAlI apAvatuM hatuM, e nakkI karavuM muzkela hovAthI baMnenI jAhojalAlImAM arasaparasanI kAraNatAne svIkAryA vinA cAle ema na hovAthI sau ema ja mAnatA ke, jAmanagaranA kAraNe jamanAdAsanI ane jamanAdAsanA kAraNe jAmanagaranI jAhojalAlInI jayapatAkA soraThamAM pharakI rahI che. jamanAdAsa garbhazrImaMta hatA, sAthe sAthe nagarazeTha tarIkenI emanI nAmanA-kAmanAnA nejA Thera Thera laherAI rahyA hatA. sonA-cAMdIno dhamadhokAra vepAra cAMdI bajAranuM nAka gaNAtI emanI peDhI mAraphata cAlato hato. garIba-gurabAM emanI havelImAMthI kaMI ne kaMI meLavIne ja pAchA pharatA. sAdhu-saMtono lAbha paNa emane satata maLato ja raheto. emanuM jIvana suvarNathALa samuM tejasvI hovAthI eka truTi loDhAnI mekhanI jema saunI najare caDyA vinA na rahetI. loDhAnI thALImAM loDhAnI aneka mekha hoya, toya e koInI najare na caDe, paNa thALI jo suvarNanI hoya, to loDhAnI ekAda mekha emAM lAgelI hoya, toya 58 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ saunI najara enI noMdha lIdhA vinA na ja rahe. suvarNathALa samuM jIvana-kavana dharAvatA nagarazeTha eka truTino bhoga banyA hatA, e truTi hatI zrImaMtAIno thoDoka garva ! bolavA-cAlavAmAM nagarazeTha ekadama vinamra hatA, paraMtu emanI zrImaMtAIne lAgu paDelI garviSThatA tyAre to acUka saunI AMkhe vaLagyA vinA na ja rahetI ke, jyAre jJAtimAM koIkanA ghare mRtyuno zoka-prasaMga AvIne khaDo thaI jato. AvA avasare zeTha joke potAnI moTAI bhUlI jaIne sAmAnyamAM sAmAnya sthiti dharAvatA jJAtijananA ghareya acUka hAjarI to noMdhAvatA. paNa emanI AgamananI rItabhAta evI hatI ke, emAM zrImaMtAIno garva chalakAto jovA maLyA vinA na ja raheto. zokanA e prasaMgeya jamanAdAsa potAnI moTara-gADImAM besIne ja sAmAnA ghare jatA ane kArya patyA bAda e ja moTaramAM besIne zeTha pAchA ghare pharatA. AvuM gamanAgamana saunI AMkhamAM zalya banIne khUMcatuM. paNa zeThanI sAme sAcI vAta kahI devAnI koInI evI hiMmata cAlatI na hatI ke, zeTha ! motano malAjo ane zokaprasaMganuM thoDuM aucitya to jALavo ! koInI jAnamAM hajI A rIte jAva ane zrImaMtAInuM pradarzana thaI jAya, to e hajI nabhI jAya, paNa kANamoMkANanA avasare to gaMbhIratA jaLavAvI ja joIe. nagarazeThanAM nAmaThAma moTAM gaNAtAM hovAthI emanA moDhA sAme AvI sAcI vAta saMbhaLAvI devAnI koInI hiMmata cAlatI na hatI, paraMtu jyAre jyAre koInA ghare zokano avasa2 Avato ane emAM nagarazeTha moTaramAM mahAlatA mahAlatA hAjarI ApavA AvatA, tyAre sau manomana samasamI UThatA ke, nagarazeThAI ane garbhazrImaMtAI maLI, ethI zuM thaI gayuM ? ethI kaMI aucityano ughADe choga Avo bhaMga karavAno zeThane paravAno thoDo ja maLI jAya che ! zeThanA ghare Aje nahi to kyAre ne kyAre paNa zokano prasaMga AvyA vinA thoDo ja rahevAno saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 -> 59
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ! tyAre mRtyuno malAjo na jALavavAnA maryAdAbhaMga badala zeThanI AMkha UghaDI jAya, evo pATha bhaNAvyA vinA na ja rahevuM, jethI zeThanI sAna ThekANe AvI gayA vinA na ja rahe. e yugamAM evo anukaraNIya rivAja hato ke, koInA ghare mRtyuno prasaMge upasthita thAya, tyAre jJAtijano moTI saMkhyAmAM hamadardI noMdhAvavA pahoMcI jatA, jethI mRtyuno asahya AghAta paNa vaheMcAI jato ane saunA sathavAre e AghAtane sahavAnuM baLa maLatuM. pachI jyAre besaNAno prasaMge upasthita thato, tyAre paNa jJAtijano sArI saMkhyAmAM ekaThA thaIne sArA mArge yathAzakti dAnapuNya jAhera karatA. bIjA bIjA gAma-nagaronI jema jAmanagaramAM paNa A rivAjanuM barAbara pAlana thatuM. AvA avasare je paNa jJAtijano AvatA, e moTAIne bAju para mUkIne AvatA, paNa ekamAtra jamanAdAsa nagarazeTha ja AmAM apavAda rUpa hatA. eo moTaramAM mahAlatA mahAlatA AvatA ane jatA tyAre paNa moTaramAM mahAlatA mahAlatA javAnI emanI rItabhAtamAM koI phera na paDato. "vArA pachI vAro, Aje tAro to kAle mAro" AvI raphatAra jyAM cAlyA ja kare, enuM nAma ja saMsAra ! nagarazeTha moTI vaya dharAvatA hovAthI emane zokanA avasare ghaNA ghaNAnA ghare javAno avasara Avyo hato, paraMtu eka dahADo evo Ugyo ke, jyAre jJAtijanone nagarazeThanA ghare zokanA prasaMge AvavuM paDe ! nagarazeThanA mAtuzrI jhaverabahena moTI uMmare sAMjanA sAteka vAge aNadhAryA ja avasAna pAmyAM. I.sa. 194panA poSa mahinAnA e divaso cAlatA hatA. bIje divase jhaverabahenanI smazAnayAtrA kADhavAnuM nakkI thatAM jJAtijanone A samAcAra pahoMcADavAmAM AvyA. nagarazeThanI havelI ane vayovRddha mAtuzrIno svargavAsa ! pachI saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 6O
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrA jAmanagaramAM A samAcAra phelAI gayA vinA rahe kharA ! nagarazeThe mAtRviyoga badala AghAta to anubhavyo, paNa agnisaMskAra aMgenI taiyArI vinA cAle kharuM? nAnA-moTA gharano bheda rAkhyA vinA AvA avasare pote saunA ghare pahoMcI jatA hatA, ethI nagarazeThane vizvAsa hato ke, kAle savAre smazAnayAtrAmAM AkhuM gAma UmaTyA vinA nahi ja rahe ! ethI A mATenI taiyArI emaNe AraMbhI dIdhI. - jhaverabenanA svargavAsa uparAMta smazAnayAtrAnA samAcAra maLatAM ja jJAtinA AgevAnoe aMdaroaMdara vicAra karyo ke, nagarazeTha suvarNanA thALa jevA che, e thALanI zobhA bagADatI loDhAnI mekhane ukheDIne pheMkI devA mATe AvI taka pharI pAchI jaladI nahi maLe. mATe A takane sAdhI laIne nagarazeThane evo pATha bhaNAvavo joIe ke, have pachI koInA ghare zokanA avasare moTaramAM mahAlatA mahAlatA javAnI kho eo bhUlI ja jAya. jJAtinA AgevAnoe bhegA maLIne evo nirNaya laI lIdho ke, kAle savAre koIe paNa nagarazeThanI havelIe hAjara na rahetAM sIdhA smazAnamAM ja pahoMcI javuM! ATaluM ja karIzuM, to vadhu kazuM ja bolavAnI AvazyakatA nahi rahe ane nagarazeThe jiMdagI sudhI je bhUla-paraMparAne AgaLa ne AgaLa dhapAvye rAkhI che, e bhUlane eka ja jhATake eo sudhArI leze. nagarazeThanA ghare gaMdha paNa na Ave, e rIte jJAtinA AgevAnoe ghare ghare eTalI sUcanA pahoMcADI dIdhI ke, kAle nagarazeThanI havelIe hAjara na rahetAM saue sIdhA smazAnabhUmi para ja samayasara hAjara thaI javuM. mahAjananI-jJAtinI A ANano bhaMga karavAnI koInI hiMmata na hatI. nagarazeThane gaMdha paNa na Ave, evI guptatA-takedArIpUrvaka A sUcanA jJAtinA ghare ghare pahoMcADavAmAM AvI hatI, ethI bIje divase sAta vAgyA pachI to jJAtijanonI bharacaka hAjarIthI smazAna UbharAvA lAgyuM. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 61
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagarazeThanI havelImAM smazAnayAtrA aMgenI taiyArI pUrI thaI jatAM zeTha jamanAdAsa ane emano putrAdi parivAra jJAtijanonI pratIkSA karI rahyo. vahelI savArathI ja havelInuM AMgaNuM chalakAI UThaze, evI AzA ja nahi, evo vizvAsa nagarazeThe sevyo hato, paraMtu jyAre sAta sADA sAta vAgyA sudhI havelImAM koInI ja hAjarI jovA na maLI, tyAre nagarazeTha ciMtAmagna banIne vicArI rahyA ke, samAcAra to badhe mokalAvI dIdhA che ane hajI eke mANasanI hAjarI kaLAtI nathI ! Ama kema banyuM haze ? adhIrAIno bhoga banIne emaNe AsApAsa tapAsa karAvI, to evuM jANavA maLyuM ke, ahIM tame jJAtinI pratIkSA karI rahyA cho ane smazAnabhUmimAM UmaTI paDelI jJAti to kAgaDoLe tamArI pratIkSA karI rahI che ! AsapAsamAM rahetA jJAtijano pAsethI maLelI AvI jANakArInI saccAI kaLI jatAnI sAthe ja nagarazeThanI AMkha khUlI gaI. emane e samajAI jatAM jarAya vAra na lAgI ke, pote jiMdagImAM Aja sudhI je bhUla karatA rahyA hatA, enuM bhAna karAvavA ja jJAtijanoe A taka jhaDapI lIdhI ke zuM ? mane evo pAko pATha bhaNAvavAnuM jJAtie nakkI karyuM lAge che ke, jethI mArAthI have AvI bhUla bhUlecUke paNa na thAya. nagarazeThane sAnamAM je samajAvI devAnI jJAtinI icchA hatI, e saphaLa thaI. nagarazeTha potAnI badhI ja zeThAI bhUlI jaIne AsapAsamAM jeno vasavATa hato, ene tyAM sAme pagale jaI pahoMcyA ane hAtha joDIne vInavI rahyA ke, Apa smazAnayAtrAmAM joDAvA padhAro, to ja A yAtrA AgaLa vadhI zake. Aja sudhI huM je bhUla karato Avyo, e ja mane atyAre naDI rahI che. have AvI bhUla na karavAno huM kola ApuM chuM. mATe Apa sau kRpA karIne mAre tyAM padhAro ane mArI lAja-AbarU rAkho. nagarazeThanI vinaMtIne mAnya rAkhIne raDyAM khaDyAM jJAtijano saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 62
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ smazAnayAtrAmAM sAmela thayA, tyAre ja e smazAnayAtrAnuM prayANa thayuM. jemAM hajAronI hAjarInI AzA rakhAI hatI. e smazAnayAtrAmAM seMkaDonI saMkhyA paNa mAMDamAMDa joDAyelI jovA maLI rahI hatI, paNa smazAnabhUmi para to hajAronI saMkhyAmAM jJAtijano UmaTyA hatA, nagarazeThe smazAnamAM pahoMcyA bAda sau prathama potAnI bhUla badala azrubhInI AMkhe jJAtinI mAphI mAMgI, tyArabAda agnisaMskAranI vidhi AgaLa vadhI. jJAtinA nagarazeTha jamanAdAsanI AMkhamAMthI vahetI AMsudhArA jANe Aja sudhInI bhUlone prakSAlI rahI hatI. jyAre suvarNakALa samA nagarazeThane loDhAnI mekhathI mukta banAvyA badalanA saMtoSanA smita sAthe jJAtinI AMkha harSAzru vahAvI rahI hatI. AvI jJAtinA ane AvI nagarazeThAInAM darzana have kyAre thaze ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAnanA bhomiyA 11 saMvata 1960 AsapAsano samaya che. bhogAvAnA kAMThe vaselA vaDhavANanA rAjamahelanuM sthaLa che. pUrNimAno caMdra pUrNakaLAe khIlI UThyo che. vAtAvaraNano kaNekaNa ane kSaNekSaNa jANe dUdhanA prakSAlathI dhavala banIne dIpI UThyo che. rAjamahelanI agAzI para ThAkora bAlasiMhe AMTA mArI rahyA che. bhogAvAnA kAMThethI AvI rahelI zIta-pavananI maMda maMda lerakhI game tevAnI AMkhamAM nidrAdevIno praveza karAvavA samartha hovA chatAM laTAra mAryA bAda zayyAmAM ADA thayelA ThAkora bAlasiMha mATe nidrA jyAre veraNa banI, tyAre eo vicAre caDyA : bahAra bhale prakAza prakAza che, paNa mArA aMtaramAM aMdhArAM UbharAI rahyAM che, enuM zuM ? emanA aMtaramAM UbharAI rahelo aMdhakAra emane Aje kaLa vaLavA deto na hato. Ama to bAlasiMha ThAkora tarIke vaDhavANanuM siMhAsana zobhAvI rahyA hatA. aneka guNonI sAthe prakAzanuM emanuM jIvana thoDAka evA doSothI kharaDAI cUkyuM hatuM ke, guNonI uparavaTa thaIne e doSo ja duniyAnI AMkhe caDatA hatA. UMgha risAI gaI hovAthI ThAkore pUrNimAthI prakAzita kudaratane nihALavAno eka prayAsa karI joyo, paNa aMtaramAMthI UbharAtA aMdhArAnA oLA comera nRtya karavA mAMDyA. AvA avasare 64 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlasiMha ThAkorane bhagata yAda AvyA. emane thayuM ke, bhagatajI samakSa haiyuM kholIza, to ja kaMIka AsAyeza anubhavavA maLaze. vaDhavANamAM laghu bhagatanA nAme, bhagavAnane bhajanAruM eka vyaktitva vasatuM hatuM. AkhA gAmamAM bhagatanA hulAmaNA nAme ja e vyaktitva oLakhAtuM hatuM. bhalabhalA zeTha-zAhukAro ane zrImaMtonI zehazarama emane naDatI nahi. hitanI ja vAto karavAno emano dharma-vepAra hato. aMtaramAMthI ja jyAre aMdhakAra UbharAto ane prazno-samasyAonI atUTa-akhUTa vaNajhAra vahI nIkaLatI, tyAre ghaNA ghaNA loko salAhasUcana laIne sAco rAha pAmavA bhagatanA zaraNe doDI jatA ane bhagata potAnuM kartavya barAbara adA karatA. ThAkora bAlAzAhanuM bhAgya jAgatuM haze, jethI emane bhagata sAMbharI AvyA. sevaka dvArA saMdeza pAThavIne ThAkore bhagatane vinamratAthI kahevaDAvyuM ke, mAre Aje Apano khapa paDyo che. padhArazo, to mAnIza ke Ape moTI kRpA karI. bAlAzAhanA kaheNane svIkArIne bhagata rAjamahele padhAryA. ThAkoranA doSita jIvanathI teo paricita hatA, ethI vakhata Avya, sAco rAha cIMdhavAnI bhAvanA dariyAI bharatInI jema emanA haiye uchALA mArI ja rahI hatI, ethI eo sAmethI AvelA kaheNane svIkAryA vinA rahe kharA ? bAlAzAhano cahero joIne ja bhagata emanI ciMtA ane akaLAmaNano aNasAra pAmI gayA. emaNe sAmethI pUchyuM : bApu ! atyAre yAda karavAnuM kAraNa? bAlAzAhe jaNAvyuM ke, bhagata ! atyAre Ama to UMghavAno samaya gaNAya, paNa mArI AMkhanAM popacAM biDAvAnuM nAma letAM nathI ane aMtaramAMthI jANe aMdhakAra UbharAI rahyo hoya evo bhAsa thAya che. mane thayuM ke, bhagata padhAre, to kaMIka mArgadarzana maLe. "saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 65
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagate kahyuM mArgadarzana ApanAro to prabhu beTho che. enI ciThThInA cAkara tarIke amAre eTaluM ja kahevAnuM ke, divase evAM dhoLAM kAma karavAM ke, jethI nirAMte UMgha AvI jAya ane AkhI jiMdagI evI jIvavI ke, paralokanA paMthe prayANa karavAM TANe prasannatA vRddhigata bane. bAlAzAhe kabUla karyuM ke, bhagata ! Ape vAta to sAcI kahI, paNa meM to jIvanamAM aneka kALAM kAma karyA che. ethI mArA jevAne UMgha kyAMthI Ave ? AMkha baMdha karuM chuM, tyAM pApa-kAryonI vaNajhAra cAlI jatI jovA maLe che. sauthI paheluM to mane vAMjhiyAmeNuM satAve che. thoDAghaNA pramANamAM e meNAne visAre pADuM chuM. tyAM ja mArAM pApa mane khAvA dhAya che. mArI jIvana-kitAbathI lagabhaga sau paricita ja che, tyAM e kALI-kitAbanAM pAnAM ApanAthI to kyAMthI aparicita hoya? bhagate sadhiyAro baMdhAvatAM kahyuM : bApu AkAzanA AMgaNe kaMI sadAne mATe amAsa ja chavAyelI nathI rahetI, ema mAnavanA jIvanamAM paNa kaMI kAyama mATe aMdhakAranuM ja sAmrAjya chavAyeluM rahI zakatuM nathI. game tevo gADha aMdhakAra hoya, paNa eka dIvo peTAvo, to e aMdhakAra UbhI pUMchaDIe bhAgI jAya ne ? A ja rIte duniyAmAM jema pApanuM astitva che ema puNyanuM paNa astitva che ja. puNyanA dIvA mananA maMdiriye peTAvo, to pApano ghanaghora aMdhakAra paLavAramAM palAyana thaI jaze. bhagatanA sAMnidhyamAtrathI bAlAzAha pANI pANI thaI gayA hatA. emaNe raDamasa sAde pUchyuM: bhagata ! ghanaghora aMdhAruM jAmeluM hoya, ene prakAzano ekAda taNakho kaI rIte dUra karI zake? mArA jIvanane zarAba ane zikAra jevAM pApoe gherI lIdhuM che. lohInI lAlAzamAM mane kaMkunI ja lAlAza jaNAya che. keTalAMya abola pazuono meM e rIte sotha vALI nAMkhyo che ke, jANe pazuonA citrane phADato houM. AvAM aneka pAponA paDachAyA bhUtAvaLanI jema AsapAsa bhamI rahyA hoya, saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 66
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAM nirbhayatAthI nIMdara kaI rIte AvI zake? bAlAzAhanI AMkhamAMthI AMsuDAM TapakI rahyAM. AMsu lUchatAM lUchatAM emaNe pUchyuM : bhagata ! vAMjhiyAmeNuM TALavAno koI upAya darzAvo, to Apano upakAra bhavobhava nahi bhUluM. bhagate dayArki-dile kahyuM : bApu ! ApanA rAjamahelamAM abhAgI jIvaDo to janama le ja nahi. bhAgyano pUro koI puNyazALI Apane tyAM janma levA talapApaDa na ja hoya, ema to kaI rIte kahI zakAya ? paNa evo bhAgyazALI jIvaDo zarAba ane zikAra jevAM pAponI vacce kaI rIte janma pAmI zake ? cakravartI kaMI garIbanI jhUMpaDImAM padArpaNa kare kharA? mATe AjathI ja zarAba ane zikArane dezavaTo daI do ane puNyanI kamANI ekaThI karavA mAMDo, A be vyasanone tageDI mUkIne prajAnI sArasaMbhALa levA pAchaLa maMDI paDo. pachI A rAjamahelamAM devo paNa avataravAnI hoDa-doDamAM na joDAya, to ja navAI gaNAya. bhagatanI A preraNA bAlAzAhanA kALaje kotarAI gaI. emanA manamAM e vAta jaDabesalAka jacI gaI ke, rAjamahelamAM chavAyelI zikAra-zarAbanI gaMdakI huM dUra na karuM ane kiratArane vAMjhiyAmeNuM TALavA mATe karagarIne prArthanA karato ja rahuM, eno zo artha? mATe mAre sau prathama to zarAba-zikAranI gaMdakI dUra karavI ja joIe. jethI vAtAvaraNa puNya-pavitra banatAM koI puNyazALI pagalAM pADavA utkaMThita thAya. bAlAzAhe e ja ghaDIpaLe saMkalpabaddha banatAM kahyuM : bhagatajI ! A paLethI ja zarAba baMdha ane AvatIkAlathI ja zikAra baMdha. AvI preraNA tamArA mAdhyame pUrI pADanArA kiratAranuM bhajana atyArathI ja zarU karI daIza ane bAkIno samaya prajAnA pAlanapoSaNa pAchaLa vitAvIza. AnA pratApe vAMjhiyAmeNuM TaLI ja jaze, chatAM kadAca e meNuM nahi TaLe toya mAnIza ke, A prajA ja mArI saMtati saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 67.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. saMpatti che ane sanmati che. bhagavAnanA bhomiyA tarIke padhArIne Ape Aje mArI AMkha ughADI nAMkhI che. jyAM ajJAnano aMdhakAra chavAI gayo hato, tyAM Ape jJAnanuM tejomaya-aMjana AMjIne evo upakAra karyo che ke, have bhavobhavano mArga huM nihALI zakIza. mArI ATalI jiMdagI pANI valovavA pAchaLa ja veDaphAI gaI. navanItamAkhaNanuM valoNuM to have ja zarU karI zakIza. bhagata bAlAzAhanI vedanAne ane saMvedanAne sAMbhaLI ja rahyA, emanI AMkho paNa AMsuthI chalabalI UThI hatI, tyAM to ThAkore UbhA thaIne bhagatane sASTAMga namaskAra karavA pUrvaka vinaMtI karI ke, A upakArano badalo huM vALI zakuM ema ja nathI. paNa yatkiMcita RNasmRti rUpe Apa mane koI lAbha Apo. Ape dharma-dhananI aDhaLaka samRddhi bakSIne je upakAra karyo che, enuM vaLatara to cUkavAya ema ja kyAM che ! bhagate UbhA thatAM thatAM kahyuM : bApu bAlAzAha ! A dharmadhanane jAna sATe jALavavAnuM vacana Apo, to mAro mAMhyalo rAjIno reDa thaI gayA vinA na rahe. mATe ATaluM vacana Apo, basa ATalo ja lAbha tamane Apavo che. bAlAzAhe kahyuM : A to lAbhanI ja vAta thaI. aNadhAryo akhUTa khajAno hAtha lAdhI gayo hoya, pachI enI surakSA kAje koNa gAphela rahe? mATe jemAM Apano-khudano kaMI lAbha samAyo hoya, evI nAnImoTI sevA darzAvavAnI kRpA karo. hasatAM hasatAM bhagate kahyuM : A dharma-dhana tame barAbara jALavI jANo, to huM keTalI badhI khuzI anubhavuM? koNa kahI zake ema che ke, A khuzI mArA lAbha khAte na khatavAya. bhagatano A javAba jaDabesalAka nIvaDyo. bAlAzAha mauna banyA. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ itihAsamAM noMdha maLe che ke, bhAgyazALI koI jIva rAjamahelamAM janma levAnI ja rAha joI rahyo hoya, ema bAlAzAhanA jIvanamAM puNya-parivartana AvyA bAda saMvata 1960nA Aso suda ekame emanA ghare eka putraratnano janma thavA pAmyo. dharma evuM dhana che, je A bhavamAM to laukika-AdhyAtmika AbAdInuM sarjaka bane ja, paNa bhavobhava sudhI paNa e paraMparAne AgaLa vadhAravA enI samarthatA zaktizALI nIvaDyA vinA na ja rahe. bhagavAnanA bhomiyA samA bhakto-saMto Aje khUTatA cAlyA che, tyAre bAlAzAha jevA preraNAnuM pAna karanArAono paNa Aje sukALa kyAMthI hoya ? zeTha-zAhukAra ke samrATa-sodAgaronI zeha-zaramamAM taNAyA vinA, gora nahi guru samuM kartavya adA karanArA bhagatono jyAre sukALa sarajAvA mAMDaze, tyAre vaDhavANa vage2e beMtAlIza betAlIza gAmanuM dhaNIpaNuM maLavA chatAM mUMjhavaNamAM mArgadarzana meLavavA bhagata jevA bhagavAnanA bhomiyAne yAda karanArA bAlAzAha jevAno dukALa paNa sukALamAM palaTAI gayA vinA raheze kharo ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 > 23
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevI e khumArI, pratibhA ane satya-niSThA! 12 bhAratIya-saMskRtinI khumArI ane khamIrInA khajAnA samA subhASacandra bojha eka nAma-kAma tarIke itihAsamAM aMkita che. bhAratIyatAnI khamIrI ane khumArI uparAMta emanAmAM sAhasa-parAkrama ane prajJAno paNa kevo sumeLa-saMgama sadhAyo hato, enI pratIti karAvato eka prasaMga jANavA jevo che. kahevAtI AjhAdInA AMdolanane vega ApIne vizvavyApaka banAvanArA bahAdura tarIkenuM bahumAna pAmanArA subhASa bojha jyAre AI.e.esa.nI parIkSAmAM uttIrNa thayA, e divasomAM banelo A eka prasaMga che. AI.e.esa.nI agniparIkSAmAM uttIrNa thavuM, e ja to pahelAM kaThina gaNAya, A kaThinatAno sAgara tarI javAya, toya A pachI sarakArI-sarvisa meLavavA mATe inTaravyu' nI parIkSAmAM to e ja pAsa thaI zake che, jenAmAM sAhasa, abhyAsa, hAjarajavAbI, koThAsUjha ane pratibhA-prajJA AdinI savizeSa khilavaTa thavA pAmI hoya. subhASa bojha anerA Atma-vizvAsa sAthe InTaravyu ApavA gayA, bhejAnuM dahI thaI jAya, evA kaThinAtikaThina eka eka praznanA pUrane sAmI chAtIe tarI javAmAM ja jvalaMta saphaLatA varelA bojhanI buddhimattA para manomana khuza thaI gayelA parIkSake bojhane mUMjhavI mAravA mATe eka evo aTapaTo prazna pUchyo ke, jenI koIne kalpanAya na AvI zakI saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya. parIkSake agni-parIkSAne vadhu jvalaMta banAvatAM jussApUrvakanI adAthI potAnI AMgaLImAMnI vIMTI kADhIne Tebala para mUkI ane pachI kahyuM ke, misTara bojha! A vIMTImAMthI tame pasAra thaI jaI zako kharA ? aNadhAryA AvA praznathI jarAya DaghAyA ke DagamagyA vinA subhASa bojhe javAMmardApUrvaka javAba vALyo ke, A vIMTImAM to ghaNI ja jagyA che, paNa mAtra nAnakaDuM kANuM hoya, toya emAMthI pasAra thaI zakavA huM samartha chuM. 'misTara bojha !" ATaluM saMbodhana karIne pachI hAkala ane paDakAranI bhASAmAM parIkSake hukama karyo ke,to to A vIMTImAMthI tame pasAra thaI jAva ! huM e jovA mAMguM chuM ke, kaI rIte tame A vIMTIne vadhIne nIkaLI zako cho? A paDakArane jhIlI letAM subhASa bojhe kAgaLanI eka kApalImAM potAnuM nAma TapakAvyuM ane e kApalIne goLa vALI dIdhI. vIMTInA kANAmAMthI e kApalIne pasAra karAvIne pachI e kApalI parIkSakanA hAthamAM mUkatAM subhASa bojhe kahyuM ke, juo, huM pasAra thaI gayo ke nahi? parIkSaka ema kaMI gAMjyA jAya ema nahotA. emaNe kahyuM ke, meM kaMI A kApalIne pasAra karavAno prastAva nathI mUkyo, mAro prastAva to subhASa bojhane A vIMTImAMthI pasAra thavAno hato. vaLatI ja paLe bojhe kahyuM ke, kApalIne khullI karo, jethI tamane tamAro javAba maLI jaze. parIkSake kApalI pahoLI karIne emAM lakhelA zabdo moTethI vAMcavA mAMDyA : subhASacandra bojha ! ATaluM vAMcIne parIkSake praznasUcaka najarane bojha tarapha laMbAvI, tyAre bojhe kahyuM ke, ApanA prastAva mujaba subhASa bojha tarIke huM A vIMTImAMthI AbAda pasAra thaI gayo ke nahi ? subhASacandra bojhano A savAla vedhaka ane sacoTa hato, ethI parIkSaka kyAMthI eno pratikAra karI zake ? akSarAtmaka subhASacandra bojha saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ to vIMTImAMthI pasAra thaI ja gayA hatA. AmAM to jarAya zaMkA jevuM ja zuM hatuM ? inTaravyUmAM so TakA mArka meLavanAra tarIke subhASacandra bojhane biradAvatAM parIkSaka prasanna banI UThyA. sthApanA-nikSepAnI je upakArakatA-upayogitA jainazAsana kALa anAdithI siddha karatuM AvyuM che ane ethI ja eno upakAra-upayoga trikALa ane triloka vyApaka rahyo che, enI sacoTa pratIti jANyeajANye karAvavAmAM subhASacandra bojhe paNa A rIte potAnI nimittamAtratA noMdhAvavA dvArA jainazAsananA ja eka akATya-siddhAMtano jayajayakAra karyo, ema na kahI zakAya zuM ? eka vakhate parIkSA TANe subhASa bojha kevI agni parIkSAmAM mukAI gayA, ane chatAM emAM kevI jvalaMta saphaLatA-pUrvaka teo samuttIrNa thayA, e jANIe, to ema lAgyA vinA nahi ja rahe ke, dhagadhagatI dhagaza, tagatagatI tAkAta, uchALA mArato utsAha, satyane sApha sApha suNAvI denArI sAhasikatA ane dAvAnala jevI dezadAjha uparAMta bhAratIyatA tarapha bharatInI jema vadhatI bhakti : A ane AvI vizeSatAono e sukALa, ukhara jevI bhAsatI bhAratanI A bhUmi para have punaH kyAre sarajAze ! maukhika parIkSA pUrNa thatAM eka lekhita prazna-pepara subhASa bojhane ApavAmAM AvyuM. emAM eka aMgrejI vAkya evA bhAvanuM darzAvyuM hatuM ke, jenuM bhASAMtara karavA ema lakhavuM paDe ke, 'bhAratIya sainiko moTebhAge apramANika hoya che.' AvA aMgrejI vAkyavALuM praznapatra hAthamAM AvatAMnI sAthe ja subhASa bojhano puNya-prakopa bhaDabhaDI UThyo. bhrUkuTi tANIne emaNe rADa pADI : A praznapatra ja radabAtala thavuM joIe. kema ke AmAM rajU thayeluM vidhAna ja sarAsara juduM che. ethI eno anuvAda karavA dvArA paNa mArAthI e vidhAnane Teko kaI rIte ApI zakAya ? subhASa bojhanA AvA puNya-prakopanI jhALathI bacavA parIkSake saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 72
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaNAvyuM ke, bojha! tamAre A to eka aMgrejI-vAkyano mAtra anuvAda ja lakhavAno che. A vAkyanuM vidhAna sAcuM che ke juThuM che, enI para tamAre kyAM abhiprAya ApavAno che ? mATe prazna-pepara pUratA anuvAdanI A bAbatane rajanI gaja karavI rahevA do. aMgrejI e vAkyanuM vidhAna sAcuM che ke khoTuM ? e ame tamArI pAsethI kabUlAvavA mAMgatA paNa nathI ane ame e vAkya tamArI para ThokI besADavA paNa mAMgatA nathI. ame jo ema pUchavA mAMgatA hoIe ke, A vidhAna sAcuM che ke khoTuM ? to tamAro A puNya-prakopa hajI kaMIka vAjabI gaNAya. bAkI ATalA mudde tame tamArI kArakirdIne dhUMdhaLI na ja banavA do, ema ame tamArA bhAvi-hitanI daSTie anurodhapUrvaka jaNAvIe chIe. subhASa bojha have kaMI jhAlyA rahe kharA? emaNe siMhanAde kahyuM ke, aMgrejI vAkyano je rIte anuvAda thato hoya, ethI viparIta anuvAda huM lakhI na zakuM ane sAco anuvAda lakhuM, to haDahaDatA eka jUThANAne meM Teko Apyo gaNAya ! mATe A praznapatra rada karavuM ja paDaze. nahi to A parIkSAne ja rada karatA mane koI rokI zake ema nathI. pAsa thaIne sainikonI asmitA para Aga cAMpavAno rASTradroha huM to nahi ja karI zakuM ! cokhecokhkhuM ATaluM saMbhaLAvI devApUrvaka e praznapatrane phADI nAMkhIne ane e parIkSA-khaMDano gauravabhera tyAga karIne subhASa bojha cAlI nIkaLyA, paNa khoTI vAta para khoTuM majuM to subhASa bojha na mAryuM, te na ja mAryuM. pArakI lekhaNa ane pArakI zAhI laIne matuM mArI AvanArA mAvajIbhAIo Aje dharma-karmanA kSetre keTalAMya suvarNAkSarI satyo para kAjaLano kUcaDo pheravI rahelA jovA maLe che, tyAre subhASa bojhanI AvI satya-niSThAmAMthI bodha lenAro bahAdurano koI beTo jAgaze ane pAkaze kharo ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya paheravezanI vaphAdArI 13 eka yugamAM ema kahevAtuM ke, deza na choDavo, veza to na ja choDavo, game tevA vikaTa saMyogo UbhA thAya toya bhUSA ane bhojananI mULabhUta maulika saMskRtine makkamatApUrvaka vaLagI rahevAnI Tekane to prANAteya TakAvI ja rAkhavI ! kadAca dezano tyAga karIne dezAMtara svIkAravA majabUra banavuM paDe, toya saMskRtinA AvA saMskArone susthira rAkhavAnA kAraNe mANase TakAvI rAkhela vezabhUSA ane bhojananA AdhAre e je dezanA hoya, e dezanI oLakhANa to saheje saheje maLI gayA vinA na ja rahe. briTiza zAsana cAlatuM hatuM, e divasonI A vAta che. aMgrejo ane aMgrejiyata jyAre AMdhInI jema comera phelAI rahI hatI, tyAre paNa thoDAghaNA evA saMskRtipremIo potAnuM astitva TakAvI rAkhI zakyA hatA ke, koI cepanI jema zUTapenTanA paheravezano phelAto jato phelAvo dhotI-khamIsanA bhAratIya pozAka upara saMpUrNa hAvI na banyAnI pratIti thAya, tyAre paNa e saMskRti premIoe bhAratIya paheravezanI vaphAdArI jAna sATe jALavI jANI hatI. bhAratIya saMskAronuM AvuM jatana karanArAomAM tyAre lokamAnya tilakanAM nAmakAma agragaNya hatAM. game tevA nAnA-moTA prasaMge hAjarI ApavAnI hoya, toya teonA zarIra para dhotiyuM-koTa ane dakSiNI-pAghaDI ja acUka jovA maLatI. 74 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIyatAnA AvA daDha-AgrahI hovA chatAM lokamAnya tilakanI adaba ne AmanyA vAisaroya jevA paNa jALavatA. eka vAra emanA taraphathI bIjA-bIjAonI jema tilakane paNa eka prasaMge padhAravAnuM AmaMtraNa pAThavavAmAM AvyuM. je prasaMgamAM nimaMtraka tarIke vAisaroya jevI vagadAra sattA hoya, tyAre koNa e AmaMtraNane AvakAryA vinA rahe ? ane potAnA vaTa batAvavA-jamAvavA zUTapenTamAM sajja thavA dvArA vAisaroyanA prasaMganI zobhAmAM cAra cAMda lAgI jAya evI vezabhUSA karavAmAM koNa thoDIya maNA ke kamInA rAkhe ? vAisaroyanuM AmaMtraNa ghaNA agraNIone tyAM gayeluM. emane jyAre khabara paDI ke, lokamAnya tilaka paNa vAisaroya dvArA nimaMtrita karAyA che. tyAre saune ema lAgyuM ke, vagadAra sattAnuM AmaMtraNa hovAthI lokamAnya tilaka potAnA bhAratIya paheravezane vaLagI rahevAnI custatA ATalA pUratI to aLagI mUkI ja deze ane zUTapenTamAM sajja thaIne ja Avaze. Ayojita prasaMganI paLo najIka AvatAM ja e badhA AmaMtrito zUTapenTamAM sajja banIne vAisaroyanA nivAsa-sthaLa bhaNI cAlI nIkaLyA. saunI najara lokamAnyane nihALavA talapApaDa banI hatI. badhAnI je dhAraNA hatI, ene dhULamAM meLavI detAM 5he2vezamAM lokamAnyanuM darzana thatA ja saune evI AzaMkA janmI ke, zuM lokamAnyane vAisaroyanA prasaMgamAM praveza maLaze kharo ? jyAM comera phUTapenTano bhabhako saunI AMkhone AMjI rahyo che, tyAM e bhabhakAmAM bhaMga ane bhaMgANa sarajanArA lokamAnyanI adaba-AmanyA ane AdarasatkAra jaLavAI jAya to sAruM ! zUTa-penTamAM sajja thanArAoe je AzaMkA sevI hatI, e acUka sAcI sAbita thaI. pota-potAne maLeluM AmaMtraNa-patra sau darzAvatA gayA ane vAisaroya dvArA Ayojita prasaMgamAM praveza pAmatA gayA. emAM ekamAtra lokamAnya tilakanA zarIra para ja bhAratIya paheraveza saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 -> 75
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ jovA maLatAM cokIdAre lokamAnya tilakanA hAthamAM e AmaMtraNa patra parata karatAM kahyuM ke, misTara ! tamane praveza nahi maLI zake, kAraNa ke Avo dezI paheraveza paherIne vAIsaroyanA prasaMgamAM hAjarI ApavI, e to emanuM apamAna gaNAya. "svarAja amAro janmasiddha hakka che' Avo siMhanAda gajavanArA lokamAnya tilaka cokIdAranI AvI ane ATalI ja cetavaNInA cAkara thaI jaIne kaMI pAroThanAM pagalAM bharI de kharA ? emaNe sattvapUrvaka khumArIbhera javAba vALyo ke, mane vAisaroye AmaMtraNa pAThavyuM che, mATe huM Avyo chuM. tamArI AvI cetavaNI sAMbhaLIne bhAratIya-vezanI vaphAdArIthI vicalita banI jAuM, evo kAyara ke kAcopoco huM nathI. mATe mAro eka patra vAisaroyane tamAre pahoMcADavo paDaze. emano ja javAba mane apekSita che. khumArIpUrvakano A jAtano javAba sAMbhaLIne cokIdArano Thasso UtarI gayo. eNe kahyuM ke, Apano patra vAisaroya samakSa rajU karavAnI javAbadArI adA karavAnI mArI taiyArI che. A sAMbhaLIne tilake eka kAgaLa para thoDA paNa coTadAra zabdo TapakAvatAM lakhyuM ke, mAnanIya vAIsaroya ! Ape mane AmaMtraNa pAThavyuM che, evI mArI samajaNa che. mArA paheravezane ja Apa AmaMtravA mAMgatA ho, to eno asvIkAra karavAmAM huM gaurava samajuM chuM. mATe khulAsArUpe evo javAba ApavA vinaMtI ke, Ape mane AmaMtraNa pAThavyuM che ke mArA pozAkane ? li. tilaka A patra vAMcIne pachI vAisaroye cokIdAra pAsethI badhI vigata jANI lIdhI ane pachI ene kahyuM ke, badhe ja kaMI ekasarakho nyAya ke niyama lAgu pADavAno na hoya. A patra lakhanArane mAnabhera praveza ApavA dvArA thayelI bhUlane tAre sudhArI levI ja rahI. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAisaroya pAsethI maukhika javAba meLavIne pAchA pharelA cokIdAre vinayAvana banIne lokamAnya tilakane vinaMtI karI ke, Apa khuzIthI padhAro ! lokamAnya tilakane bhAratIya veza-paheravezamAM sanmAnabhera pravezatA joIne saunI AMkho AzcaryathI pahoLI thaI gaI. lokamAnya jenI kalpanA karI ja rAkhI hatI, evI A phalazruti saune mATe to aNadhArI ja nahi, dhAraNA bahAranI hovAthI dhAraNAtIta gaNI zakAya evI hatI. jenA bhAle saMskRti A rIte tilaka banIne camakatI hatI ane bhAratIyatA paheraveza banIne damakatI hatI, evA lokamAnya-tilako jo moTA pramANamAM pedA thayA hota, to to dhotI-koTa para hAvI thanArA penTa-zarTanuM AMdhI jevuM AkramaNa ThIkaThIka aMze avazya khALI zakAyuM hota. A to joke "jo-to'nI mAtra kalpanA-saMbhAvanA ja che. bAkI Aje jovA maLatI vyApaka vAstavikatA to evI duHkhada che ke, bhArata choDIne gayelo eka paNa aMgreja dhotiyuM paherIne gayo nahi, jyAre bhArata choDI javAno dekhAva karanArA aMgrejo aMgrejiyatane evI sajjaDa rIte ghusADatA gayA ke, jethI Ajano lagabhaga samasta bhAratIya-samAja aMgrejI zikSaNa levApUrvaka zUTapenTamAM ja sajja jovA maLI rahyo che. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 99.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAhukAra ziromaNi bahAravaTiyo 14 cuMvALa pradezamAM jyAre rAmapurA-bhaMkoDAnA nAme oLakhAtA gAmanI mukhyatA hatI temaja jyAre mahAjana tarIke zeTha cakubhAI motIcaMdanAM nAma-kAma ekI avAje vakhaNAtAM hatAM, e samayanI A eka ghaTanA che. e divasomAM bahAravaTiyA tarIke mIrakhAnuM nAma khUba khUba kukhyAta hatuM. e evo kukhyAta bahAravaTiyo hato ke, savAranA pahoramAM enuM nAma levAmAM koI rAjIpo anubhavatuM nahotuM. potAnI hAkalAkathI eNe evo to sopo pADI dIdho hato ke, lUMTaphATa mATe AvatA enuM nAma sAMbhaLIne ja sau stabdha banI gayA vinA na rahetA. paNa enI bhItarI duniyAmAM eka "zAhukAra-ziromaNi' sUto hato, eno sAkSAtkAra karAvato A eka prasaMga che. bahAravaTiyA tarIke enAmAM guNa gaNo to guNa ane doSa gaNo to doSa e hato ke, e kyAMya paNa chAnIchAnI rIte lUMTaphATa karavA tUTI na paDato. siMha trADa pADyA pachI ja zikAra mATe Akramaka bane, e rIte jAsAciThThI mokalyA vinA mIrakhA kyAMya dhADa na pADato. sUtelA gAmane jAsA dvArA jagADIne pachI ja e lUMTaphATa calAvato, enAmAM guNa-doSa je gaNo, te A jAtanI Teka hatI, ethI koIne kyAreya UMghatA jhaDapAI javAno vAro na Avato. mIrakhAe ghaNA ghaNA gAmomAM lUMTaphATa calAvI hatI, paraMtu rAmapurA saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 - - * 78
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaMkoDAmAM eNe lUMTa mATe hajI paga nahoto mUkyo, ethI rAmapurA nizciMtatA mANI rahyuM hatuM. emAM eka dahADo acAnaka ja mIrakhAne rAmapurAnI samRddhinI smRti thaI AvI. eNe divasa nakkI karI nAkhIne rAmapurAne lUMTavA mATenI eka jAsAciThThI nagarazeTha cakubhAInA nAme lakhIne ravAnA karI dIdhI. e divasomAM eno paDAva najIkanA galodara gAmanI AsapAsamAM ja hato. mIrakhA varSothI lUMTaphATa calAvato hato, paraMtu rAmapurA-bhaMkoDA para enI kUDI najara hajI sudhI katarAI na hatI, ethI nagarajano ekadama nizcita hatA, tyAM acAnaka ja jAsAciThThI AvatAM rAmapurA phaphaDI UThyuM, paraMtu nagarazeTha tarIke cakubhAI zeThe to jarAya gabharAmaNa na anubhavI. jAsAciThThI vAcatAM ja nagararakSAnA kartavya kAje kaTibaddha banI javAno vicAra nagarazeThane Avyo. ethI jhAjhI hohA karyA vinA thoDA DAhyA mANaso sAthe masalata karIne emaNe rAmapurAnI rakSA karavAno makkama nirNaya laIne e mATenI kAryAvAhI prAraMbhI dIdhI. mIrakhAe jAsAmAM je divasa jaNAvyo hato, e kaMI bahu dUrano divasa na hato. ethI TUMkI rAtamAM jhAjhA veza bhajavavA paDe ema hatA. sau prathama to cakubhAI zeThe sahu herata anubhave, e jAtano evo nirNaya karyo ke, mAre A aMge mIrakhA-bahAravaTiyA sAthe rUbarU mulAkAta levI. ane pachI ene samajAvavo ke, rUpiyAnI tArI jeTalI bhUkha hoya, e pUrepUrI saMtoSI devAnI mArI taiyArI che, paMratu huM hayAta houM ane mArI najara samakSa rAmapurA lUMTAya, ene huM koIpaNa bhoge baradAsta na karI zakuM. cakubhAI zeThamAM jevI udAratA hatI, evI ja vIratA hatI, ATaluM ja nahi, udAratA ane vIratAno guNa emanAmAM spardhApUrvaka AgaLa vadhavA mathI rahyo hato, ethI ja AvuM sAhasika pagaluM uThAvavA teo taiyAra thayA hatA. ghaNA badhAne thayuM ke, AvI mAMgaNI vaLI mIrakhA saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 - 79
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ svIkAre kharo ! ethI zeThanI vAta para thoDoghaNo paNa vicAra karyA vinA ja e rokaDuM saMbhaLAvI deze ke, mArI AgaLa AvI sodAgIrI karavA AvyA cho zeTha? hAlatA thAva, hAlatA ! huM kaMI vANiyo nathI, huM to bahAravaTiyo chuM. bahAravaTiyo to bAhubaLe meLavavAnI ja Teka dharAvato hoya. zeThane vizvAsa hato ke, vIratA ane udAratA joIne mIrakhA jarUra vicAra karato thaI jaze ane ethI rAmapurAnI rakSA karavAnI mArI bhAvanA paNa jarUra saphaLa thaze ja. nagarazeTha tarIke cakubhAInA dilamAM evI lAgaNI laherAI rahI hatI ke, mAruM dhana A rIte rAmapurAnI rakSAmAM upayogI thAya, ethI vaLI vadhu rUDuM zuM? mIrakhAnI dhanabhUkha AkAza jevI anaMta to nahi ja hoya ne ? mATe bahAravaTiyA tarIke jALavavA jogI rIti-nItimAM mAnanAro mIrakhA mArA manorathane mATImAM nahi ja maLavA de. mIrakhA lUMTaphATanA divasomAM jAsAciThThI mokalIne pachI nizcita banI jato. pachI to ene bIjuM kaI vicAravAnuM ja na rahetuM, jAsAmAM jaNAvela samayanI jALavaNI sivAya bIjuM kazuM ja enA mATe khAsa dhyAna rAkhavA jevuM na rahetuM. eno Aja sudhIno anubhava Avo hato. ethI rAmapurAnA zeTha para pAThavela jAsAnA javAbanI eNe jarAya apekSA rAkhI na hatI, tyAM bIjA ja divase ekAeka ja cakubhAI zeThane thoDAka sAgarItonI sAthe galodara gAmanA pAdare paDAva nAkhIne rahelA potAnI samakSa AvatA joIne mIrakhA ekadama vicAramAM paDI gayo. ene thayuM ke, A zuM? A rIte mArI pAse AvavAnI hiMmata karanAruM hajI sudhI koI ja nIkaLyuM nathI. mATe rAmapurAnA A zeThane to mAre sau prathama AvA sAhasa badala dhanyavAda ApavA ja joIe. mIrakhAe jarAya DaghAI gayA vinA zeThane AvakAryA : padhAro zeTha, padhAro! meM tamane joyA nathI, paNa AvuM vyaktitva joIne huM anumAna saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 80
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI zakuM chuM ke, rAmapurAnA nagarazeTha cakubhAI Apa ja hovA joIe. mIrakhAno cahero-mahoro DarAmaNo hato. zeThe paNa mIrakhAne kyAreya joyo na hato. paNa caherAnA AdhAre kaLI jaIne zeThe paNa jarAya gabharAyA vinA hasatAM hasatAM kahyuM ke, tamAruM AmaMtraNa maLyuM, eTale maLavA to AvavuM ja joIe ne ? mIrakhAne e samajatAM vAra na lAgI ke, pote pAThavela jAsAciThThIne AmaMtraNa-patrikA samajanAra A vyaktitva jevuM tevuM to na ja hoI zake ! ethI adaba jALavavApUrvaka eNe kahyuM: zeTha ! Apa koI prayojana vinA to Ama padhAro ja nahi, jAsAciThThIne AmaMtraNa-patrikA gaNanArA ApanA jevA vyaktitvanA Aje mane pahelI ja vAra darzana thaI rahyAM che. mIrakhAnA zabdomAM ahobhAva chalakAto hato, ethI zeThane thayuM ke, mArI bhAvanA vAMjhaNI nahi ja rahe. dhana jarUra jatuM karavuM paDaze, paNa rAmapurAnuM rakSaNa jarUrI karI zakAze. zeThe sIdhI ja vAta zarU karatAM kahyuM ke, huM jIvatojAgato beTho houM ane mArI najara samakSa rAmapurA lUMTAya, to ethI bahAravaTiyA tarIke tArI-mIrakhAnI AbarUmAM to cAra cAra cAMda lAge, paNa mArI AbarUnI dhULadhANI thaI jAya enuM zuM ? Aja sudhInI mArI kIrti-kamANIne dhULadhANI thatI aTakAvavA ja huM ahIM Avyo chuM. bola, huM keTalA maNa rUpiyAno ahIM khaDakalo karI dauM, to tuM rAmapurAne ragadoLyA vinA ja anyatra cAlyA javA vacanabaddha bane ! tArI dhananI bhUkha saMtoSavAnI mArI pUrepUrI taiyArI che. paNa mArI zarata eka ja che ke, rAmapurA ragadoLAvuM na joIe. mATe bolI jA ke, keTalA maNa rUpiyAnI tane apekSA che ? rAmapurAne lUMTAtuM rokavA mATe A rIte potAne lUMTAvI devA taiyAra thayelA rAmapurAnA nagarazeTha cakubhAI para mIrakhA aMtarathI ovArI UThyo. nagarazeThAInI zAna jALavavA A rIte maNamAM jokhIne rUpiyAnI rAzine DhephAnA DhagalAnI jema jato karanAra koI zeTha-zAhukAra Aja -> saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 81
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhI mIrakhAe sAMbhaLyo joyo na hato. ethI cakubhAInI A udAratA joIne, eno uchALA mArato lakSmIlobha sAva ja zamI gayo. eNe kahyuM ke, zeTha! tamArI kIrti-kamANIne dhULadhANI na thavA devA huM vacanabaddha banuM chuM. paNa eka evI zarate ke maNa rUpiyAnI vAta to javA do, paraMtu pAvalI jeTalo paiso paNa mAre na khape. tamArA taraphathI bhale maNa rUpiyA ApavAnI udAratA darzAvAI, paNa mAruM dila pAvalI svIkAravA paNa taiyAra nathI. ATalI mArI vAta jo mAnya rAkhatA ho, to zeTha ! tamArI vAtane zirodhArya karavA huM taiyAra chuM. mIrakhAnI AMkha chalakAI UThI hatI ane enuM haiyuM gadgada banI gayuM hatuM. ethI e vadhu bolI na zakyo. AvI ja paristhiti zeThanI hatI. lUMTArA tarIke kukhyAta mIrakhAnA mananI mahelAtamAM mahAlatI AvI moTAInuM sAkSAta darzana pAmIne eo e saccAI svIkAravA taiyAra na hatA ke, A bahAravaTiyo che ane lUMTaphATa ja AnuM jIvana che ! A rIte ahobhAvita banelA cakubhAI zeThe mIrakhAne kahyuM : badhA tane bahAravaTiyo gaNe che, paNa mane to atyAre tArAmAM zAhukAraziromaNi lUMTArAnuM darzana thAya che. mane lAge che ke, tArI mahAnatA AgaLa bhalabhalAnI moTAIne paNa pANI bharavA majabUra banavuM paDe ema che. zeThe ahobhAvita banIne vadhArAmAM kahyuM ke, mIrakhA ! saMto ane zeTha-zAhukAronI nekI ane nIti ja kaMI A dharatIne TakAvanAruM paribaLa nathI, tArA jevA bahAravaTiyAnI AvI Teka paNa nirAdhAra A dharatIne TakAvI rAkhanAro eka prabaLa Teko ja che. mAre to pAI paNa jatI karavI paDI nathI, paNa te to mArI AbarUne aNanama rAkhavA lAkhonI lakSmIne jatI karI che. mATe mAre mana to tuM zAhukAra ziromaNi ja nahi, rAmapurAno rakSaNahAra paNa che. tArA jevo Avo rakhevALa maLyA pachI have rAmapurAne koIno bhaya rAkhavAno hoya kharo? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagarazeTha ane mIrakhA ekabIjAne chAtIsarasA bheTIne chUTA paDyA. A ghaTanA jyAre rAmapurA-bhaMkoDAe pUrepUrI sAMbhaLI, tyAre to nagarazeThanA rUpamAM potAne sarvatosaMrakSaka abhaya-kavaca maLyAno saMtoSa AkhA nagare anubhavyo. 1982mAM 54 varSanI vaye ja avasAna pAmelA zeTha cakubhAInI havelI hajI thoDAM varSo pUrve aDIkhama khaDI rahIne emanA gauravagAna gAI rahI hatI, Aje paNa emanA 'kIrti kerA koTaDAM pADyAM navi paDaMta'nI kahevatane sArthaka karatI yazogAthA anavarata gavAI ja rahI che, ema A ghaTanA jANyA bAda na kahI zakAya zuM ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 > 83
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ banAvaTanI bAjI UMdhI vALato sonAmahorano sAda 15 nyAya meLavavA mATe thoDAM varSo pUrve AjanA jevI kAyadA-korTanI kAMTALI, kaMTALAjanaka temaja samaya-saMpattino bephAma bagADa karAvatI lAMbIlaca prakriyAmAMthI pasAra thavuM paDatuM nahotuM, to paNa tyAre rAjavIo dvArA je nyAya maLato, e keTalo badho tarkasaMgata ane pAcho jhaDapI raheto, enI pratIti karAvato A eka prasaMga kAzmIra rAjyamAM banavA pAmyo hato. tyAre kAzamIra samrATa tarIke rAjavI uccalanI bhAre nAmanA kAmanA phelAyelI hatI. emanI nyAya-nipuNatA ane niSThA paNa eTalI ja prakhyAta hatI. eka vAra emanA darabAramAM nyAya toLavAnI mAMgaNI karato vicitra kisso upasthita thayo. eka zreSThI ane vepArI darabAramAM nyAya mAMgavA khaDA thayA. vepArInI phariyAda evI hatI ke, A zreSThInI peDhImAM pote mUkelI 10 hajAra sonAmahoronI thApaNamAMthI ghaNI badhI suvarNamudrAonI ucApata thaI javA pAmI che. e thApaNamAMthI ekAda paNa suvarNamudrAno upADa karavAnI potAne jarUra ja paDI na hovAthI potAne pUrepUrI 10 hajAra sonAmahora maLavI joIe, jyAre zreSThInI taiyArI be hajAra sonAmahora ja pAchI ApavAnI che. vepArInI AvI rajUAtanI sAme zreSThInuM kathana evuM hatuM ke, 84 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ vepArIe avAra-navAra sonAmahorono je upADa karyo che, enI divasa ane samaya sAthenI noMdha mArI pAse che. e noMdha mujaba be hajAra sonAmahoro ja have mAre pAchI ApavAnI rahe che. kAzmIramAM dhanapatinI eka zreSThI tarIke ThIka ThIka nAmanA-kAmanA hatI, temaja satyavAdI vepArI tarIke lakSmIcaMdanI paNa sArAmAM sArI AbarU hatI. eka vAra vepA2I lakSmIcaMdane tIrthayAtrA mATe thoDA mahinAnA pravAse javAnuM nakkI thatAM evo vicAra Avyo ke, daseka hajAra sonAmahoranI mArI mUDI thApaNa tarIke dhanapati zreSThInI peDhImAM mUkI dauM, to pachI nizcitapaNe pravAsamAM harIpharI zakAya. ethI 10 hajAra sonAmahora eka thelImAM mUkIne lakSmIcaMda dhanapati-zreSThInI peDhIe pahoMcI gayA. potAnA AgamananuM kAraNa jaNAvyA bAda mULa muddo rajU karatAM vepArIe zreSThIne kahyuM : 'ghaNA divasothI tIrthayAtrA karavAnI bhAvanA hatI, e bhAvanAnI saphaLatA Apane AdhIna che. jIvana-mUDI gaNI zakAya, evI 10 hajAra sonAmahorothI bharelI thelI thApaNa rUpe sAcavavAnI javAbadArI Apa svIkAro, to ja huM nizcitapaNe tIrthayAtrAmAM joDAI zakuM.' muddAnI ATalI vAta rajU karIne vepArI pratyuttaranI pratIkSA karI rahyo. paNa dhAraNA karatAM sAva judo ja javAba maLyo : A nagaramAM ghaNA ghaNA zreSThIo vidyamAna che. mATe bIjA koI zreSThI para tame pasaMdagI utArI zako cho. mAro siddhAMta evo che ke, banatAM sudhI A rIte koI thApaNa svIkAravI ja nahi, Ama chatAM koI vAra thApaNa svIkAravI ja paDe, to A viSayamAM koI jAtanuM lakhANa karavAnI jhaMjhaTamAM paDavuM nahi. mATe sauthI sArI vAta to e ja gaNAya ke, tamArI bhAvanA pUrNa thAya ane mAro siddhAMta paNa sacavAya, e mATe thApaNanI A thelI soMpavA bIjA ja koI zreSThI para tamAre pasaMdagI utAravI rahI. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 <0 85
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThInI A vAta to koIpaNa rIte mAnya rAkhavAnI vepArInI taiyArI nahotI. eNe zreSThIne kahyuM ke, A thApaNa soMpIza to Apane ja soMpIza. Apa A thApaNane na ja svIkAro ane kadAca mAre yAtrAnI mAMDavALa karavI paDe, to e mATenI mArI taiyArI che. paNa yAtrAnI bhAvanA pUrI karavA bIjA koI zreSThIne pasaMda karavA to huM haragija taiyAra nathI. vepArInI A vAta sAMbhaLIne zreSThI jarA DhIlA paDI gayA. emaNe kahyuM ke, tIrthayAtrAnI tamArI bhAvanAmAM bhaMgANa pADavAnuM pApa vahoravAnuM to mane na ja pAlave, mATe mArI rIte ane mArI zarate A thApaNa sAcavavA huM baMdhAuM chuM. A thApaNa aMgenuM kazuM ja lakhANa nahi thaI zake. A thApaNane huM hAtha paNa nahi aDADuM. karavI hoya to sonAmahoranI gaNatarI mArI sAme tame ja tamArA hAthe karI lo ane huM paTAro batAvuM, emAM A thApaNa tame tamArA ja hAthe padharAvI do. jyAre jarUra paDe, tyAre tame ja AvIne tamArA hAthe ja paTArAmAMthI A thApaNa pAchI laI jajo. mAre mATe to A thApaNa zivanirmAlya gaNAya. zreSThI para pUrepUro vizvAsa hovAthI vepArIe nyAyanI ane vyavahAranI dRSTie paNa ayogya-asaMgata gaNAya, evI zreSThInI zarato zirodhArya karI lIdhI ane 10 hajAra sonAmahorothI bharelI e thelI thApaNa rUpe eka paTArAmAM padharAvIne vidAya lIdhI. A pachI thoDAka ja divaso bAda lakSmIcaMda vepArI tIrthayAtrA mATe prayANa karI gayA. ekAdabe mahinA sudhInI yAtrA pravAsa pUrNa karIne vepArI lakSmIcaMda pAchA ghare paNa AvI gayA. divaso para divaso vitavA mAMDyA, paNa vepArIne sonAmahoronI jarUriyAta UbhI na thaI ane potAnA ghara karatA zreSThI dhanapatinI peDhI vadhAre surakSita lAgatAM lakSmIcaMdane thApaNa laI AvavAnI utAvaLa paNa nahotI. Ama, thoDAM varSo pasAra thaI gayA. mAyA dekhIne to munivaranuM mana paNa calAyamAna thaI jAya, A saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 86
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevatanI saccAI hajI saMdigdha gaNAya, paraMtu lakSmIno lADavo pacAvIpaDAvI pADavAnA sAnukULa saMyogo sAMpaDatAM saMsArI lagabhaga lalacAyA vinA na ja rahI zake, saMsArIno Avo lAlaca-svabhAva to jarAya saMdigdha na ja gaNAya. lakSmIcaMdanI thApaNa je vakhate svIkArI, e vakhate to zreSThI dhanapatinA dilamAM jarAya pApa nahotuM, paNa pachI jema jema divaso-mahinA-varSo vItatAM gayAM ane bIjI tarapha lakSmIcaMda dvArA thoDI paNa pUchaparacha na thavA pAmI, tyAre zreSThInAM manamAM eka khUNe nAnakaDA sApoliyA rUpe lobha-lAlace pagapesAro karyo. ethI zreSThIne lobha-prerita evo vicAra Avyo ke, lakSmIcaMda jyAre thApaNa aMge thoDI pUchaparacha karavAnuM bhUlI gayA che, tyAre sonAmahorono moTo bhAga oLavI javA mATenI taka mAre jhaDapI ja levI joIe. A mATe mAyAnA evA pAsA pheMkuM ke, sonAmahoro pacAvI pADavA kAje bichAvelI mArI mAyA-jALano tAga brahmA paNa na pAmI zake ! ghaNA ghaNA saMkalpavikalpanA aMte rAta-divasa ciMtAnA cakarAvA vacce pasAra karyA bAda zreSThI aMte evA nirNaya para AvyA ke, thApaNa rUpe mUkelI badhI ja sonAmahoro pacAvI pADavAno eka ja rasto che ke, eka vAra AkhI thelI mArA khajAnAmAM ThAlavI devI ane pachI mArA bhaMDAramAMthI avAranavAra thoDI thoDI sonAmahoro e thelImAM mUkatA rahevuM. A rIte mukAtI sonAmahoronI saMkhyA be hajAranI thaI jAya, pachI to jaMga jitAI gayo gaNAya. ( zreSThIe manomana evo nirNaya laI lIdho ke, jyAre paNa lakSmIcaMda thApaNa levA Ave, tyAre emanI sAme be hajAra sonAmahoronI thelI dharI daIne kahevuM ke, tame avAranavAra sonAmahorono upADa karatA rahyA, ethI 10 hajAramAMthI have be hajAra sonAmahoro ja bacI che, e tame barAbara gaNIne laI jaI zako cho. kAvAdAvA ane mAyAmRSAnI A melI ramata ramavAnI zarUAta saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 87.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThIe dhIredhIre AraMbhI dIdhI. A rIte vIseka varSanAM vahANAM vAI gayAM bAda eka vAra vepArI lakSmIcaMdane jyAre paisAnI AvazyakatA UbhI thaI, tyAre dhanapati zreSThInI peDhImAM thApaNa rUpe mUkelI 10 hajAra sonAmahoronI thelI-thApaNa smRtipaTe UpasI AvatA ja lakSmIcaMda vinA vilaMbe dhanapati zreSThInI peDhI para pahoMcI gayA. emane to evo vizvAsa hato ke, zreSThI sAmethI thApaNanI thelInI vAta kADhyA vinA ane e thApaNa pAchI laI javAno Agraha karyA vinA paNa nahi ja rahe. AzAbharyA aMtare AvelA lakSmIcaMdanA mananA mahAsAgaramAM taratA AvA vizvAsanAM vahANa ekAeka ja DUbI rahyAMno aMdAja lakSmIcaMdane tyAre ja AvavA pAmyo ke, jyAre zreSThIe moLo-khoro pratisAda ApatAM vAtanI zarUAta ja e rIte karI ke, 25-30 varSa pUrvenI 10 hajAra sonAmahoronI thApaNa mUkI javAnI vAta sAcI paNa hoya, toya e lakSmIcaMda tame pote ja ho, evuM kaI rIte manAya ? chellAM pAMceka varSathI to tame AvyA ho, evuM yAda nathI AvatuM. tame gAmamAM ho ane tamane thApaNanI yAda paNa na Ave, e saMbhavita gaNAya kharuM ? mATe tamArI A vAta sAMbhaLIne mUMjhavaNamAM mukAI gayelA mAre have so gaLaNe gALIne pANI pIvuM paDaze. hAtha UMcA karI daIne pANImAM besI javA jevI zreSThInI A vAta sAMbhaLatAMnI sAthe ja lakSmIcaMdanI chAtInAM pATiyAM besI gayAM ane motiyA marI gayA. Aveza-Akroza-AghAta sAthe lakSmIcaMde kahyuM ke, zeTha ! kevI vAhiyAta vAta karo cho ? Avo vizvAsaghAta ! Avo droha ! tame bhUlo cho, pAMca nahi, Aje 30 varSa bAda huM A peDhInAM pagathiyAM caDI rahyo chuM. varSo vItI gayAM eTale zuM thayuM ? 10 hajAra sonAmahoranI thApaNa kaMI bhUlI javAya ? tamane kadAca AvI bAbata bhUlI javI pAlave. paNa mane to kaI rIte pAlave ? barAbara yAda karo. yAtrA-pravAse jatA pUrve huM 10 hajAra sonAmahoranI thelI thApaNa rUpe saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 <0 88
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUkavA Avelo. tyAre tame bIjI koI peDhImAM A thApaNa mUkavAno Agraha karelo. paNa meM kaheluM ke, yAtrAnI bhAvanA pUrI nahi thAya to cAlaze, paNa A thApaNa mUkIza, to tamArI peDhImAM ja mUkIza. barAbara yAda karo, A kaMI bhUlI javAya evo sAmAnya prasaMga nathI. lakSmIcaMde smRtine sajIvana karAvavA vadhArAmAM kahyuM ke, zeTha ! mane tamArA para ja vizvAsa hato, ethI thApaNa aMge koI lakhANa nahi ja karavAnI avyavahAru tamArI zaratane paNa zirodhArya karavAnI meM taiyArI batAvI, ethI tame mArA hAthe 10 hajAra sonAmahoro gaNAvIne paTArAmAM mukAvI. A badhI jANe gaIkAlanI ghaTanA hoya, ema mane to barAbara yAda che. tame AMkha baMdha karIne jarA bhUtakALamAM bhamavA nIkaLI paDo, to mArI jema tamArI AMkha sAme paNa A Akho prasaMga taravarI UThaze. lakSmIcaMdanI A vAta sAMbhaLIne dhanapati zreSThIne thayuM ke, ATha hajAra sonAmahoro pacAvI-bathAvI pADavA be hajAra sonAmahoro to ApavI ja paDaze. pUrepUrI thApaNa oLavI javAnI dAnata to saphaLa thAya ema jaNAtuM nathI. mATe ATalI sonAmahorano lobha to jato karavo ja paDaze. bhUtakALane yAda karavAno DoLa karIne ane kaMIka yAda AvI rahyuM hoya, evo dekhAva karIne dhanapatie kahyuM : hA. hA. AvuM kaMIka sAMbhare che kharuM ! zuM e lakSmIcaMda tame pote ja ! "hA. AjathI 30 varSa pUrve 10 hajAra sonAmahoronI thApaNa mUkI janAra lakSmIcaMda huM pote ja chuM. Aja lagI kyAreya sonAmahoronI AvazyakatA ja UbhI thavA pAmI nahotI. mATe avAranavAra AvavAno prasaMga ja banavA na pAmyo. ethI A badhI vAta visAre paDI gaI. have Aje AvazyakatA UbhI thatAM huM thApaNa levA Avyo chuM." pote je mAyAjALa bichAvavA icchatA hatA, emAM have palaTI saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 89
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArIne pheravI toLavuM paDe ema hovAthI dhanapati zreSThIe bAjI badalatA kahyuM : A prasaMga to mane barAbara yAda ja che. paNa e lakSmIcaMda tame ja ke koI bIjA ? A aMge ja dvidhA anubhavuM chuM. kema ke chellAM cArapAMca varSathI tamAruM AvavAnuM banyuM nathI, mATe cahero bhulAI javA pAmyo che. bAkI tame to ghaNIvAra AvyA cho ane thoDI thoDI sonAmahorono upADa paNa tame karatA ja rahyA cho. ethI tamane thoDA ja bhUlI javAya ? hA. eTalI vAta sAcI ke, chellAM pAMca varSathI tamane joyA nathI. 'sonAmahorano upADa ?' lakSmIcaMdanA moDhAmAMthI A vedhaka prazna dhanuSyamAMthI chUTatA bANanI jema chUTyo. AghAta ane Azcarya anubhavatA eoe pUchI nAkhyuM : Aja sudhI mArA nAme ekAda sonAmahoranoya upADa noMdhAyo nahi hoya. tame moM mAthA vinAnI A kevI sarAsara vAhiyAta vAta karo cho ? thApaNa mUkyA pachI AjanI A ghaDI sudhI mane sonAmahoranI AvazyakatA ja UbhI thaI nathI, ethI upADanI A vAta to sarAsara upajAvI kADhelI ja lAge che. thApaNa mUkyA pachI Aje 30 varSa bAda huM tamArI peDhInuM pagathiyuM pahela vaheluM ja caDI rahyo chuM. huM jo ke svapreya ekAda vAra paNa A peDhInuM pagathiyuM caDyo nathI, Ama chatAM huM jANe keTalIya vAra A peDhInAM pagathiyAM caDyo houM evuM tame sAbita karavA mAMgo cho ! ethI tamArA peTamAM kayuM pApa saLavaLI rahyuM che, enI mane thoDIghaNI kalpanA to AvI zake ema che. be hajAra sonAmahora suparata karIne ATha hajAra sonAmahoro haDapa karavAnI melI murAda dharAvatA tamane pelI kahevata yAda karAvavAnI jarUra kharI ke, eraNanI corI ane soyanuM dAna ! tame soyanuM dAna eraNanI corI karavAnI melI murAda rAkhIne ja karavA mAMgatA ho, to mAre zA mATe ene svIkAravuM joIe ! tame samajIne sIdhI rIte thApaNa soMpavA na mAMgatA ho, to huM kAzmIra samrATanA darabAramAM tamane ghasaDI jaIne saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 ja 80
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa dasa hajAra sonAmahoronI thApaNa meLavyA vinA nahi ja jaMpuM. ATaluM noMdhI rAkhIne pachI ja have tame mArI sAme koIpaNa jAtanI vAtacIta karajo. zreSThI khoTA hatA, paNa e khoTAI khullI na paDI jAya, e mATe lakSmIcaMda karatAMya savAyA jo2 sAthe emaNe paDakAra karyo ke, lakSmIcaMda jUThA to tame ja cho, avAranavAra sonAmahorano upADa na karyAnuM sarAsara jUTha to tame ja bolI zako. jAva, tame thAya te karI zako cho. hajI paNa eka vAra tamane taka ApavAnI mArI taiyArI che ke, sIdhI rIte be hajAra sonAmahoronI thelI svIkArI lo. nahi to thelIthIya hAtha dhoI nAkhavAno vAro Avaze. tame kayA kayA divase A peDhInuM pagathiyuM caDyA temaja keTalI keTalI sonAmahorano upADa karyo, Ano vigatavA2 hisAba mArI pAse noMdhAyelo che. mATe bhUlecUke tame kAzmIra-samrATanA darabAramAM javAno vicAra paNa na karatA. nahi to tamArI rahIsahI AbarUnuMya rAjadarabAramAM chaDecoka lilAma thaI gayA vinA nahi rahe. dhanapati zreSThInA A zabdomAM evo paDakAra hato ke, lakSmIcaMdanI vAtomAM jo Dhola jevI thoDIka paNa pola hota, to teo vIle moDhe be hajAra sonAmahoranI thelI laIne nIcI mUMDIe gharabhegA thaI gayA hota ! paNa emane to pAkI khAtarI ja thaI gaI hatI ke, zreSThInI dAnata ja ToparA jevI khorI ane khoTI che, temaja potAnI vAtamAM saccAI uparAMta mInamekha jeTaloya pharaka nathI. ethI paga pachADIne ane chAtI kADhIne eTaluM bolatAM bolatAM emaNe vidAya lIdhI ke, Ama barADA pADavAthI ja kaMI jUThANAno jaMga jItI na zakAya, A vAtanI pratIti to kAzmIra-samrATano darabAra ja karAvaze. kAgaLamAM purAvA rUpe je kaMI lakhyuM hoya, e lakhANa tAMbAnA patarAmAM kotarAvIne laI Avazo, toya tame jUThane A jaMga nahi ja jItI zako, evo mane AkaMTha vizvAsa che. kAraNa ke huM satyanA pakSe chuM, ethI satya mArA pakSe che. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 91
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThI ane lakSmIcaMda vacce saMgharSanI jAgelI je cinagArI jvALAmAM palaTAI cUkI hatI, ene zamAvavA have to kAzmIra samrATa uccala ja samartha banI zake ema hatA. ethI bIje ja divase nyAya mAMgavA baMne kAzmIranA darabAramAM pahoMcI gayA. baMnee pUrA joma-jussA sAthe pota-potAnI vAta rajU karI, rajUAtanA e zabdo parathI ja samrATane evI AzaMkA jAgI ke, dhanapatinI bolacAlamAM saccAIno keTalo raNako che, e cakAsavAmAM Ave to ja nyAya toLI zakAya. baMne pakSanI vigata barAbara sAMbhaLI lIdhA bAda samrATe sau prathama lakSmIcaMda samakSa joIne kahyuM ke, tame dasa hajAra sonAmahoronI thApaNa koI paNa jAtanuM lakhANa karyA vinA dhanapati zeThanI peDhImAM AjathI 30 varSa pahelAM mUkI hatI ane e thApaNa levA gayA, tyAre zeTha be hajAranI thApaNa ja ApavAnI vAtane ja vaLagI rahyA, emAMthI A vivAda jAgyo. zeThanuM kahevuM evuM che ke, vacce vacce tame sonAmahorono upADa karyo hovAthI have thelImAM be hajAra sonAmahoro ja bacI che. samrATe lakSmIcaMda parathI najara haTAvIne zreSThI tarapha najarane kendrita karI, tyAre dhanapatie bacAvamAM kahyuM ke, samrATa ! sonAmahoronA karela upADa badala lakSmIcaMda bhale sApha sApha nA pADe, paNa meM je noMdha rAkhI che, emAM to vigatavAra badhuM lakhAyeluM ja che ke, kayA kayA divase keTalI keTalI sonAmahorono upADa thayo? A rahyo hisAba-kitAbano e kAgaLa ! samrATe hisAba-kitAbano e kAgaLa joyo, hajI sudhI emane saccAIno aMdAja AvI zakyo na hato. ethI emaNe navAI upajAvatI AjJA karI : dhanapati zeTha ! be hajAra sonAmahoravALI thelI laIne ja AvyA hazo? to mArI samakSa e sonAmahorono Dhagalo karo, jethI huM saccAI zodhI zakuM. dhanapatie sAva saraLa bhAve be hajAra sonAmahoronI thelI samrATa 92 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ samakSa UMdhI vALI dIdhI. thoDIghaNI sonAmahoro UMcI nIcI karIne barAbara joyA bAda tarata ja samrATanI najara samakSa sUryanI jema saccAI prakAzI UThI. e DhagalAmAM jema trIza varSa pUrvenA rAjavInA nAmanI aMkita thoDI sonAmahoro hatI, ema pachInA rAjavIo uparAMta potAnA nAmathI aMkita paNa suvarNa mudrAone jotAMnI sAthe ja samrATa camakI uThyA ane manomana bolI uThyA ke, zreSThI dhanapati ja gunegAra che ane ATha hAjara sonAmahorone haDapa karI javAnI melI murAdathI ja emaNe lakSmIcaMdane phasAvavA banAvaTanI AvI bAjI bichAvI che. banAvaTa pakaDAI jatAMnI sAthe ja samrATano puNyaprakopa bhabhUkI UThyo. lAlacoLa AMkhe ane Aga okatA avAje emaNe dhanapatino UdhaDo letAM kahyuM ke, zeTha tarIkenI zAna dharAvIne zaTha jevAM kALAM kAma karatAM tamane zarama nathI AvatI ? 'pApa pIpaLe caDIne pokAryA vinA na rahe,' A kahevata zuM nathI sAMbhaLI ? A sonAmahoramAMthI ja sAda UThI rahyo che ke, lakSmIcaMda sAva nirdoSa che ane dhanapatino guno akSamya che. samrATanA A sattAvAhI sUrathI dhrUjI UThelA dhanapati eka vAra to kiMkartavyamUDha banI gayA. paNa DUbato mANasa taraNuM jhAle, ema bacAva karavA teo AgaLa AvyA ane bolyA : samrATa ! sonAmahoro to mUMgI che, jyAre upADanA hisAbakitAbano A kAgaLa to bolato che. mATe A kAgaLa pharI vAra vAcavAnI mArI araja che. sApha sApha saMbhaLAvI detAM samrATe have kahyuM : zeTha ! kAgaLa... kAgaLa zuM karo cho ? kAgaLanA purAvA karatAM to kaMI gaNo vadhu prabaLa ane sAco sajjaDa purAvo to A sonAmahoro ja che. trIza varSa pahelA lakSmIcaMda A thApaNa tamArI peDhI para mUkI gayA, A vAtamAM to tame saMmata ja cho ne ? temaja A thApaNane zivanirmAlya gaNIne tame hAtha paNa aDADyo nathI, A tamArI ja kabUlAta paNa barAbara ne ? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 -> 93
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanapati taraphathI hakArAtmaka javAba maLatAM ja samrATe dhanuSyamAMthI chUTatA bANa jevo saNasaNato savAla karyo ke, 30 varSa pUrve samrATa kalazanuM ja zAsana cAlatuM hatuM. ethI A thApaNamAM kalaza pachI thaI gayelA samrATonAM nAma uparAMta mArA paNa nAmanI mudrAthI aMkita sonAmahoro kyAMthI AvI javA pAmI? Ano javAba mAre joIe. thApaNa sAthe tame ceDAM karyA ja che, eno A prabaLa ane sajjaDa purAvo che. vaLI A thApaNamAMthI thoDo paNa upADa na karyAnI lakSmIcaMdanI kabUlAta sAva sAcI jaNAya che. mATe nyAyadevatAnI sAkhe huM tamane AjJA karuM chuM ke, dasa hajAra sonAmahoronI thApaNa tamAre lakSmIcaMdane suparata karI devI. temaja corI para zirajorI gujAravAnA daMDa rUpe 30 varSanuM vyAja paNa cUkate karavAno hukama karuM chuM. dhanapati mATe samrATano A hukama zirodhArya karyA vinA chUTako thAya ema ja na hato. raDatI AMkhe emaNe jyAre banAvaTanI bAjInuM maMDANa sabhA samakSa khulluM karyuM, tyAre sau bolI UThyA ke, sonAmahoranA sAde banAvaTanI bAjI UMdhI vALI,e AnuM nAma ! saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ na levAnI laDAI 16 saurASTra eTale to zUrAo ane saMtonI janmabhUmi ! jyAM Dagale Dagale zUrAonAM besaNAM hoya, e saurASTra! jyAM pagale pagale saMtonA saMdeza-upadeza sAMbhaLavA maLe, e saurASTra! ane AvA saubhAgyazALI soraThamAM magarUrIpUrvaka jenAM nAma-kAma saMbhArI zakAya, evuM eka gAmanAma eTale mANAvadara ! maMdironuM sarjana to bhArata mATe navAInI vAta na gaNAya. tIrtho to A bhAratabhUmimAM vATeghATe aneka jovA maLe. paNa A mANAvadara gAmamAM eka maMdiranA sarjanamAM be suvarNa-kaDAM nimittamAtra banyAM hovAno anokho itihAsa upalabdha thAya che. nAhakanuM levAnI laDAI Aje jyAre TheraThera laDAI rahI che, tyAre hakkanuM paNa na levAnI laDAInA mudrAlekhamAMthI e itihAsa sarajAyo che. A saMdarbhamAM mANAvadaranA e maMdirane to kharekhara navInavAInI ja vAta gaNavI rahI ne ! vAta kaMIka AvI che : mANAvadaramAM eka vipra brAhmaNa vasatA hatA. pavitratA ane saMtoSa emanA jIvananI be pramukha vizeSatAo hatI. nAma hatuM mayArAma bhaTTa. gharaDI DozIo mATe e vizvAsanA dhAma samA hatA. benkono e yuga na hato. koIne yAtrA mATe nIkaLavuM hoya ane daradAgInAnuM jokhama jALavanAra koI na hoya, to tyAre mayArAma bhaTTa para ghaNAnI najara TharatI. emanA ghare jokhama soMpIne javAthI saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 95
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirAMte yAtrA thaI zakatI. yAtrA karIne pAchA pharyA bAda aDadhI rAte paNa jo koI thApaNa mAMgavA AvatuM, to te thApaNa dUdhe dhoIne pAchI maLI jatI. AvA vizvAsa-dhAma samA mayArAma bhaTTane mATe eka kisso ajabagajabano banavA pAmyo. sATheka varasanAM eka mAjInA manamAM eka vAra tIrathadhAma pharavAnI bhAvanA jAgI. mAjI pAse jokhamamAM sonAnuM eka karyuM hatuM. ene laIne mAjI mayArAma pAse AvyAM. yAtrAnI bhAvanA jaNAvIne emaNe thApaNa rUpe kaDuM jALavavAnI vinaMtI karI. mAjIne A uMmare yAtrA thatI hoya, to mayArAmane kaDuM jALavavAmAM zo vAMdho hoya ? emaNe eka paTArAmAM mAjInA hAthe ja kaDuM mukAvI dIdhuM. ethI mAjI ane mayArAma baMne nizcita banI gayAM. A bAju mAjI yAtrA karavA ravAnA thaI gayAM. bIjI bAju divaso para divaso vItavA mAMDyA, mAjInI uMmara 60 varSanI hatI, ethI cAra-pAMca varSo vItavA chatAM mAjI jyAre kaDAnI ugharANI karavA pharakyAM nahi, tyAre thoDA divaso pachI mayArAmanA manamAMthI mAjInA kaDAnI vAta sAva ja bhulAI gaI. lakhavAnI ke aMgUThAnI chApa levAnI to e yugamAM koI rItarasama ja nahotI. Ama ne Ama jyAre sAteka varSanAM vahANAM vAI gayAM, tyAre kaDAnI AchIpAtaLI smRti paNa mayArAma bhaTTanA manamAM tAjI na rahe, e kaMI navAInI vAta na gaNAya. bhaTTajI bhUlI gayA ke, yAtrArthe gayelAM mAjI mane kaDAnI thApaNa soMpatAM gayAM che. varSo sudhI yAtrAnimittaka paribhramaNa cAlu ja rahyuM, chatAM mAjI e bhUlI zakyAM nahotAM ke, meM kaDAnI thApaNa sAcavavA mayArAma bhaTTajIne soMpI che. sAteka varSe yAtrA pUrI thatAM mAjI eka dahADo mANAvadara AvyAM ane tarata ja eo mayArAma bhaTTajInA ghare pahoMcI gayAM. mAjI samajadAra hatAM, ethI tarata ja kaDAnI ugharANI na karatAM emaNe kahyuM : yAtrAmAM bahu AnaMda Avyo. sAta sAta varSano samayagALo kyAM pasAra 96 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI gayo, eno khyAla paNa na rahyo. e saMbhavita che ke, huM kahuM soMpIne gaI hatI, e tamane yAda paNa na hoya. paraMtu barAbara yAda karazo, to sAta varSa pUrvenI A vAta tAjI thaI gayA vinA nahi rahe. AjathI aThavADiyA bAda huM mArI thApaNa levA ApanI samakSa punaH upasthita thaIza. Apano AbhAra ke huM nizcita banIne sAta sAta varSa sudhI yAtrA karI zakI. ATaluM kahIne mAjI to ravAnA thaI gayAM. mayArAma bhaTTe jyAre bhUtakALane phaMphosavAno khUba khUba prayatna karyo, tyAre emane kaDAnI kaMI jhAMkhI thaI. eo tarata ja e paTArA pAse pahoMcI gayA. paTAro kholIne enAM khAnAM tapAsavA mAMDyAM, to mAMDamAMDa eka suvarNa kaDuM emanI najare caDyuM. eka ja kaDuM joIne emanI ciMtAno pAra rahyo nahi. mayArAmane thayuM ke, eka ja kahuM to koI mUkavA Ave nahi, mATe be ja kaDAM thApaNa tarIke mukAyAM haze, paNa eka kaDuM guma thaI gayuM hovuM joIe. mArI A asAvadhAnI badala mAre ja have daMDa bhogavavo joIe. ciMtAmagna mayArAma tarata ja eka kaDuM laIne eka sonI pAse doDI gayA. aThavADiyAnI mudata hatI, eTaluM sAruM hatuM. mayArAme sonIne kahyuM ke, barAbara A kaDA jevuM ja bIjuM kaDuM vinA vilaMbe taiyAra karavAnuM che. paisAnI phikara na karatA. banatI jhaDape A kaDAne maLatuM Ave, evuM bIjuM kaDuM banAvIne tamAre tamArI kaLA batAvI ApavAnI che. mane pUro vizvAsa che ke, be kaDAM vacceno bheda koI kaLI na zake. evuM sarjana tame karI Apazo. ane mArI AbarUne aNadAga rAkhavAmAM phALo Apazo. Ama kahIne mayArAme navuM kaDuM banAvavA pAchaLanuM rahasya khulluM karyuM. mAjIe ApelI mudata pUrve ja navuM kahuM taiyAra thaI gayuM. kayA kaDAne najara samakSa rAkhIne karyuM kahuM taiyAra thayuM che? e koI kaLI na zake, evI kaDAnI e joDI joIne mayArAme saMtoSano zvAsa lIdho. saMpattino ThIka ThIka vyaya thayo hato. chatAM AbarU aNadAga ane aDIkhama saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahI zakavAnI hatI, ethI saMtoSa anubhavatAM mayArAme aThavADiyAnI mudata pUrI thatAM ja upasthita thayelAM mAjInA hAthamAM jyAre thApaNanA pratyArpaNa rUpe be kaDAM ApavA hAtha laMbAvyo, tyAre hAtha kheMcI letAM mAjIe kahyuM ke, aNahakkanuM ke harAmanuM mAre na khape, thApaNa rUpe meM eka ja kaDuM sAcavavA ApyuM hatuM, ethI mArAthI A be kaDAM kaI rIte svIkArAya? mayArAme kahyuM ke, mAjI ! tame bhUlI gayAM hazo ? koI eka ja kaDuM thApaNa rUpe mUkI jAya kharuM? baMgaDI ke buTTI jema be ja hoya, enI jema kaDAM paNa be ja hoya, benI joDI toDIne koI eka ja kaDuM thApaNa rUpe mUkavAnI bhUla karI jAya kharuM? mATe mAjI ! barAbara yAda karo. huM cokkasa kahuM chuM ke, tame be ja kaDAM mUkyAM haze ! mATe tamane eka ja kaDuM pAchuM sopuM, to thApaNa oLavyAno aparAdhI TharuM. mAre AvA aparAdhI banavuM nathI. ethI be kaDAM ApyAM sivAya huM nahi ja rahuM. mane paNa aNahakkanuM kaMI na khape. eka tarapha vidhavA hatI, to bIjI tarapha vipra hatA. aNahakkanuM na levA baMne makkama hatAM. ethI na levAnI A laDAIno prazna aMte mANAvadaranA navAba rasUlakhAnajI samakSa pahoMcyo. baMnenI vAta jANIne navAba Azcaryamagna banI gayA. eka ja kaDuM levAno DozIno nirNaya hato, baMne kaDAM sopavA mayArAma bhaTTa makkama hatA. navAba mATe paNa mUMjhavI mAre evo aTapaTo A savAla hato. navAbe baMnenI bhAvanAicchA jAte jANI levAno prayatna karyo : DozI kahe : huM lauM to eka ja kaDuM lauM. mayArAmanuM kahevuM hatuM : be kaDAM ApyA vinA mane saMtoSa nahi thAya, mAjI bhUlI gayAM hoya, evI mane zaMkA che. ethI aNahakkanuM mAre thoDuM paNa na khape, jyAre AmAM to eka AkhuM kaDuM ja aNahakkanuM mAre tyAM rahI jAya, e mane kaI rIte pAlave ? vidhavA ane vipra : A baMnenI vAta sAMbhaLyA bAda koI nirNaya para na AvI zakanArA navAbe praznAtmaka najare dIvAna tarapha joyuM. 98 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ ethI dIvAne vyavahAru mArga kADhatAM jaNAvyuM ke, vidhavA ane vipra baMne potapotAnI vAtamAM makkama che ane kaDAM jevI A moMghI mUDI kaMI rajhaLatI rakhaDatI to na ja mUkI zakAya ! mATe noMdhArI prajAnI jema A mUDInA mAlika paNa navAba ja gaNAya. saune Azaro ApavAnuM kartavya navAbe adA karavuM ja joIe, jenuM koI dhaNI nahi, enA dhaNI navAba ! dIvAnanI A salAha joke vyavahAranI dRSTie vAjabI hatI. paNa vipra ane vidhavAnI UtaratI kakSA navAbane pasaMda na hatI. emaNe jarAka AvezapUrvaka dIvAnane kahyuM : mArA prajAjana tarIke jenI gaNanA thaI zake, evA vipra ane vidhavAnA vyaktitva karatAM mAruM vyaktitva to UMcI kakSAnuM hovuM joIe. A baMnene jo aNahakkanuM na khape, to navAba tarIke huM zuM aNahakkanI mUDIne AvakAruM ? mATe rAjya paNa A kaDAMnI mAlikI mAnya na rAkhI zake ! A kaDAM to evA koI nirmANano pAyo banI jaze ke, je nirmANa A vidhavA ane vipranI aNahakkanuM nakAravAnI bhAvanAnAM gIta varSo sudhI gAyAM kare ! navAba tarapha saunI mITa maMDAI. nirmANanI vAtanA rahasyane jANavAnI sabhAnI AturatAno aMta ANatAM navAbe kahyuM H mayArAma bhaTTanI nekI-nItine vadhAvavA mArI pAse pUratA zabdo nathI. mANAvadarano mahimA mArAthI nahi, AvA viprothI che. mATe A vipra icche, evuM iSTadevanuM maMdira bAMdhavA mATenI jagA huM inAmamAM ApuM chuM. A kaDAnA vecANamAMthI je dravya maLe, emAMthI maMdiranuM nirmANa karavAmAM Ave ane A vidhavAne varSAsana bAMdhI ApavAmAM Ave. phUla nahi, phUlapAMkhaDI samuM ATaluM mAruM sanmAna jarUra A vidhavA svIkAre. navAbanI A vAta sAMbhaLIne sabhA harSAzru vahAvI rahI. mANAvadarano mahimA vadhAranArA e navAba, e vipra ane e vidhavA to varSo pUrve kyAranAMya pRthvInA paTa parathI vidAya thaI gayAM. paraMtu A triveNInA tIre sarajAyeluM e maMdira Aje paNa aDIkhama UbhuM che. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 -> 22
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNamAM palaTAyelo RNano kaNa 17 phaLadrupa dharatI hoya, moMghAmAM moMghuM biyAraNa emAM varSARtu pUrve vavAyuM hoya ane amRta jevAM mIThAM jaLathI e siMcAyuM hoya, Ama chatAM e vAvetara hajI koI vAra niSphaLa nIvaDe, evuM banavuM zakya gaNAya, paNa aNInA avasare mAnavI para niHsvArthabhAve karAyelo upakAra koI dahADo niSphaLa nIvaDe, evuM bane ja nahi, kaNa jeTalo paNa e upakAra maNa jeTalI virATa mAtrAmAM pratiphalita banyA vinA rahe ja nahi, A satyanI pratIti karAvato viThThalarAva sUbAno eka prasaMga kharekhara jANavA-mANavA jevo che. vaDodarAnA gAyakavADI rAjyamAM AnaMdarAvanA sattA-kALa daramiyAna viThThalanA nAme sipAIgIrI tarIkenI nokarI bajAvatAM bajAvatAM sUbA tarIkenI sattAnuM sAmrAjya bhogavavAnuM svapra paNa lAdhe e zakya na hatuM, vaLI sAmAnya nokarI hovAthI pagAra paNa ghaNo na hoya emAM zI navAI ? je pagAra maLato emAMthI viThThalanA parivAranuM gujarAna mAMDa mAMDa cAlatuM. vaDodarAmAM rahenArA eka kaMdoI sAthe viThThalane sAro saMbaMdha hato, ethI avAranavAra rUpiyA be rUpiyA jevI rakamanI AvazyakatA UbhI thatI, to viThThala e kaMdoI pAsethI uchInA paisA laI Avato. kaMdoIne viThThala para vizvAsa hato ane viThThalane kaMdoI para lAgaNI hatI, ethI o saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 100
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rItanI levaDa-devaDa cAlyA ja karatI. e jamAnAmAM pAMca daza rUpiyAnI kiMmata paNa ghaNI ghaNI gaNAtI, ethI leNAnI rakama vadhatI vadhatI daza rUpiyA jevI thaI jatAM aMte kaMdoIe evo nizcaya karI nAkhyo ke, viThThala have rUpiyA mAMgavA Ave, to dhIravA nahi. jUnuM leNuM cUkate thAya nahi, tyAM sudhI navI rakama koI paNa hisAbe na dhIravI. AvuM manomana makkamatAthI nakkI karIne beThelA kaMdoI samakSa eka dahADo ati anivArya AvazyakatA UbhI thatAM AzAbharyA aMtare viThThala khaDo thaI gayo. eNe mAtra be rUpiyA jevI rakama mATe hAtha laMbAvyo, paNa kaMdoI to manathI evo niradhAra karIne ja beTho hato ke, have to be paisA paNa dhIravA nahi. ethI Aja sudhInA mIThA saMbaMdho para pANI pheravI detAM kaMdoIe kahyuM ke, viThThala ! tAro 10 rUpiyAno hisAba varasothI kheMcAI rahyo che. mATe A hisAba cUkate thaI jAya, pachI ja navuM dhIravAnI vAta karaje. mane tArA para avizvAsa nathI, paNa vyavahAranA nIti-niyama ema kahe che ke, jUno hisAba cUkate na thAya, tyAM sudhI je navuM navuM dhArato jAya che, e navuM leNuM to gumAve ja che. ane jUnuM leNuM to eNe gumAveluM ja samajI levAnuM rahyuM. mATe tuM game tema kara, paNa 10 rUpiyA eka vAra to cUkate karI ja de, pachI ja navuM khAtuM kholavAnI vAta ! viThThalane ati agatyanI AvazyakatA UbhI thaI hatI. ethI rakama meLavyA vinA chUTako ja na hato. vaLI Aja sudhI kaMdoI sivAya bIjA koInI AgaLa eno hAtha lAMbo thayo na hato. ethI kAkalUdI sAthe karagaratAM eNe evI araja gujArI ke, Aja sudhInA ApaNI vaccenA mIThA-saMbaMdhonI rUe ja huM be rUpiyAnI AzAthI Aje ahIM Avyo chuM. have je pagAra maLaze, emAMthI 10 rUpiyA vahelAmAM vahelI take huM cUkavI daIza, eTaluM vacana ApuM chuM. paNa atyAre to tame mane nirAza na ja karazo. atyAre mArI para evI kaTokaTI toLAI che ke, saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 101
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ phakta be rUpiyA maLe, to ja e kaTokaTImAMthI huM UgarI zakuM ema chuM. kaMdoI kALamIMDha kALajA jevo banI gayo hato. eNe spaSTa saMbhaLAvI dIdhuM ke, Aja sudhInA mIThA saMbaMdha have pachI paNa mIThA ja rAkhavA hoya, to kALaje kotarI rAkha ke, pahelA 10 rUpiyA cUkavI de, pachI ja navuM khAtuM kholavAnI zata ! kaMdoI ane viThThala vacce AvI rakajhaka cAlI rahI hatI, evA avasare ja coTIlA pAsenA rezamiyA gAmamAMthI AvelA eka sAMDhaNI savAre A rakajhaka sAMbhaLI laIne kaMdoIne kahyuM ke, bicAro A mANasa ATalo badho karagarI rahyo che, chatAM tamane dayA nathI AvatI ! levAnI rakama to 10 rUpaiDI jeTalI ja che ne ? eka vAra ene taka ApI devI joIe. A kyAM vadhu mAMge che ! savAla e ja rUpiyAno che ne? emAM ATalI badhI rakajhaka karavAnI hoya kharI ? viThThalanI dayA khAnAra sAMDhaNI savAra para kaMdoIne barAbaranI khIja caDI gaI. eNe kahyuM ke, 10 rUpiyAnuM khAtuM varasothI cAlu ne cAlu ja rahe, e kaI rIte pAlavI zake ? A rIte 10 rUpaiDInuM khAtuM nAnuM na gaNAtuM hoya ane tamane AnI para dayA AvatI hoya, to 10 rUpiyA cUkate karI detAM tamane koNa roke ema che? sAMDhaNIsavAre dubhAtA dile kaMdoI samakSa je kaI kahyuM hatuM, e kathanamAM karuNA hatI ane saccAI paNa hatI. ethI kaMdoIno Avo prastAva tarata svIkArI letAM eNe kahyuM ke, jUnuM khAtuM khatama karIne navA khAtAno zubhAraMbha A ja ghaDIpaLe tame karIne varSothI cAlyo Avato mITho saMbaMdha jALavI ja rAkhazo, evo mane vizvAsa che. lo, gaNI lo A daza rUpiyA ! ane mane bazera gAMThiyA ane zera jalebI toLI Apo. eTale enI rakama paNa cUkate karIne huM mArA raste AgaLa vadhuM! viThThala nA nA karato rahyo, chatAM sAMDhaNI savAre daza rUpiyA e rIte 102 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUkate karyA ke, navuM khAtuM cAlu thAya ane jUnuM khAtuM khatama thAya ! e dhArata to be rUpiyA viThThalane paNa ApI zakata. paraMtu Ama karavAthI kaMdoI-viThThala vacceno varSo jUno nAto AgaLa na vadhI zakata. ane pharI pAchI garaja UbhI thatAM viThThala kaMdoI pAse hAtha laMbAvavAnI hiMmata na karI zakata. aNInA avasare madada pUrI pADanAra sAMDhaNIsavAra upara oLaghoLa banI UThelA viThThale pUchyuM : nAma-ThAma to darzAvo. jethI game tyAre huM A upakArano badalo vALavAno prayatna karI zakuM. sAMDhaNIsavAre kahyuM : bhAI ! AmAM meM kyAM kaMI bahu moTo upakAra karI nAkhyo che ke, eno badalo huM svIkArI zakuM. A to meM mAtra kartavya ja adA karyuM che. huM jAtano cAraNa chuM. nAma mAruM vAlA khImA kesariyA ane gAma mAruM coTIlA pAsenuM rezamiyA! bhaviSyamAM kyAreka e tarapha Avo to mArA gAme ane dhIme jarUra jarUra padhArajo. ATalI oLakhANa ApIne sAMDhaNIsavAra tarIke Avela vAlA khImA kesariyAe kaMdoI pAsethI gAMThiyA-jalebInuM paDIkuM grahaNa karyuM ane e potAnA raste cAlato thayo. kaMdoI AvI paramArtha-mUrtine nihALI ja rahyo, cAraNanA rUpamAM jANe bhagavAna ja bheTa dharavA bheTI gayo hato. ema mAnIne vila paNa dekhAya tyAM sudhI AbhAravaza vAlA khImAne joto ja rahyo. joto ja rahyo. viThThalanI jema kaMdoInI AMkhamAM paNa harSanAM jhaLahaLiyAM jovA maLatAM hatA. eNe viThThalane kahyuM ke, jayAre paNa jarUriyAta UbhI thAya, tyAre mArI pAse doDyo Avaje. bola be ja rUpiyAnI tAre jarUra che ke vadhu rUpiyAnI jarUra che? viThThala navuM khAtuM kholAvIne ane emAM be rUpiyAnI noMdha TapakAvIne harakhAto-harakhAto ghara tarapha cAlI nIkaLyo. paramArthanI pratimA samA cAraNe je 10 rUpiyA kaMdoIne cUkavyA hatA, emAMnA je be rUpiyA viThThalanA hAthamAM AvyA, e saubhAgyazALI haze, vaLI e ghaDIpaLa paNa baDabhAgI haze, jethI pachInA thoDA ja divaso-mahinAomAM e saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 103
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpiyAno puNya-prabhAva viThThalane anubhavavA maLyo. gAyakavADI rAjyamAM sipAIgIrI karato viThThala upara uparano hoddo pAmato gayo ane thoDAM ja varSomAM to sUbA tarIkenA pade pratiSThita banIne gAyakavADI sUbA viThThalarAva devAjI tarIkenI nAmanA kAmanAthI vaDodarA AsapAsanI daze dizAone e gajavI rahyo. bhAgya ADenuM pAMdaDuM khasI jAya, tyAre kudarata chappara phADIneya kaI rIte saubhAgya-varSA karatI hoya che, bhAgya ADe pAMdaDuM chavAI jatAM thappaDa mArIneya e kaI rIte saubhAgyane jhUMTavI letI hoya che. AnA namUnA samA sUbA viThThalarAva mATe AgaLa jatAM eka di dhanya ghaDI evI AvavA pAmI ke, jyAre cotaraphathI ApattithI gherAI gayelA gAyakavADanA dhaNI AnaMdarAvane navuM jIvana bakSavAmAM sUbAne dhAraNAtIta saphaLatA sAMpaDI. banyuM hatuM evuM ke, jeno sUbAne koI ja aMdAja nahoto AvI zakyo. bhAgya palaTAI jatAM AnaMdarAva bahArathI zatruonA petarAnA bhoga banyA, jyAre bIjI tarapha koThAramAM dhAnanA ane rAjakozamAM dhananAM taLiyAM dekhAvA mAMDatAM, AvI badanAmIthI bacavAnA upAya jheranI pyAlI ja dekhAtAM emaNe jiMdagIno akALe aMta ANavAno nirNaya laI lIdho. kyAMkathI AnI bhALa viThThalarAvane maLI jatAM ja teo AnaMdarAvanI pAse doDI AvyA. emaNe evuM to AzvAsana ApyuM ke, jenA prabhAve AnaMdarAva navajIvanane AvakAravA taiyAra thaI gayA. yuddhanA dhoraNe sUbAe kathaLatI paristhiti para kAbU meLavI jANyo. potAnI pAse rahelA cunaMdA sainiko dvArA emaNe sau prathama petarA ane kAvAdAvA racatA zatruone parAsta karI dIdhA. A pachI rAjakozane tarabatara karavA sUbA tarIkenI sattAno dora calAvIne emaNe AsapAsanAM gAma-nagaromAMthI leNAnI vasUlAta karavA mAMDI. A mATe ja gujarAtamAM badhe ghUmI vaLIne teo kAThiyAvADamAM pravezyA. rAjyanI leNI rakamanI 104 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaTAphaTa vasUlAta thavA mAMDI. amarelI-coTIlA Adi gAmomAM paNa phaphaDATa macI gayo. rezamiyAmAM A samAcAra maLatAM ja gAmadhaNIe cAraNa jAta paranA vizvAsane lIdhe vAlA khImA kesariyAne yAda karIne kahyuM ke, tame cAraNa cho, mArA vatI tame sUbA viThThalarAvane vinaMtI karo, to kaIka rahema-najara rAkhIne leNAnI vasUlAta thavA pAme. cAraNe kahyuM ke, gAyakavADI sUbAe leNAnI vasUlAta aMge comera je mAro calAvyo che, e jotAM AvI garaja gujAravAno koI artha jaNAto nathI. chatAM huM prayatna karI joIza. ATaluM AzvAsana ApIne AzA-nirAzA vacce aTavAtA-athaDAtA cAraNe sUbA pAse javAnI taiyArI karI. rastAmAM jAtajAtanA ane bhAtabhAtanA bRha vicArIne jyAM e sUbA samakSa pahoMcyo ane jyAM sUbAnA doradamAma eNe joyA, tyAM ja vicArelA tamAma bhUko jANe varALa banIne UDI jatA jaNAyA. Ama chatAM hiMmata karIne cAraNa sUbA samakSa pahoMcyo. eNe kahyuM : rezamiyAno huM rahevAsI chuM. eka araja gujAravA ApanI samakSa hAjara thayo chuM. jAtano huM cAraNa chuM. ATalA zabdo sAMbhaLatAMnI sAthe ja sUbA viThThalarAva koI gaMbhIra vicAraNAmAM garakAva banI gayA. rezamiyAnuM nAma sAMbhaLatAM emanI samakSa potAno e gojhAro bhUtakALa ekAeka sajIva banI UThyo. eo evA vicAre caDI gayA ke, jyAre huM viThThalo hato ane kaMdoInI gALo khAI rahyo hato, tyAre sAMDhaNIsavAra banIne AvelA koI cAraNe ja mArI jIvananAvanuM sukAna saMbhALI lIdhuM hatuM. enA pratApe ja AgaLa jatAM huM sUbo banI zakyo. e cAraNanuM nAma vAlo khImo AvuM ja kaMIka hatuM. araja gujAravA Avelo A cAraNa e ja hoya, to kevuM sAruM, to huM upakArano badalo vALIne RNamukta banI zakuM. sUbAe cAraNanA caherAne dhArIdhArIne nihALavAno prayatna karyo, to koI smRti tAjI thatI anubhavAI. emaNe kahyuM: tamAruM nAma zuM che? saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 1ON
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUbAno Avo snehArda savAla sAMbhaLatAM ja cAraNanA haiye vAta karavAnI hiMmata jAgI. eNe kahyuM : loko mane vAlA khImA kesariyAnA nAme oLakhe che. cAraNanA moMmAMthI nIkaLelA A zabdo sAMbhaLatAM ja sUbAe romAMca anubhavyo. eo aDadhA beThA thaI gayA. emaNe cAraNane mAnasanmAnapUrvaka besavAno Agraha karIne kahyuM ke, cAraNa ! tame mane oLakhI zakyA nathI, paNa huM to tamAruM nAma sAMbhaLIne tamane barAbara oLakhI gayo chuM. yAda karo e divaso ! sAMDhaNIsavAra banIne tame vaDodarA AvyA hatA, tyArano koI prasaMga sAMbhare che? kaMdoInI eka dukAne cAlatI levaDa-devaDa aMgenI rakajhakano aMta ANavA tame 10 rUpiyAnuM khAtuM cUkate karAveluM ane navuM khAtuM zarU karAveluM. AvuM kaMIka tamane sAMbhare che kharuM? cAraNane A prasaMga AkheAkho sAMbharI Avyo. eNe romAMca anubhavatAM kahyuM ke, kaMdoI ane viThThalA vaccenI rakajhakanI e ghaTanA barAbara yAda AvI gaI. paNa e ghaTanA ane AjanA ApaNA meLApa vacce koI saMbaMdha kharo ? sUbAe kahyuM : thoDo ja nahi, ghaNobadho saMbaMdha che, e ghaTanA ane AjanA ApaNAM meLApa vacce ! kAraNa ke tame jenI para upakAra karavA 10 rUpiyAnuM khAtuM cukate karavAnI udAratA darzAvI hatI, e viThThalo ja Aje tamArI samakSa sUbA viThThalarAva rUpe upasthita che. aNadhArI rIte ja e upakAramAMthI mukta thavAnI puNyapaLa sAme pagale cAlIne mane maLavA AvI che. ene vadhAvI laIne huM kaMIka RNa-mukta banavA mAMguM chuM. mATe phUla nahi, to phUlapAMkhaDI rUpe huM je kaMI samarpita karuM, ene Apa avazya svIkArI laIne mane upakRta karazo ja, evI vinaMtine Apa nahi ja avagaNo, evo mane vizvAsa che. 106 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAraNe dhAryuM hatuM zuM ane sUbA taraphathI pratibhAva maLyo kevo ane keTalo badho AzcaryakArI ? ethI vAtAvaraNe ekAeka ja puNya-palaTo letAM sau stabdha banI gayA. mAtra 10 rUpiyAnuM devuM cUkate karanArA cAraNa vAlA khImA kesariyAnA caraNe eka lekha-patra sUbA viThThalarAve ahobhAvapUrvaka samarpita karyo. emAM lakhyuM hatuM ke, "garaNI" nAmanA gAmane upakArI cAraNanAM caraNe samarpaNa karuM chuM. ane A rezamiyAgAma leNA rUpe je kaI rakama rAjIkhuzIthI Ape, emAM saMtoSa mAnIne ahIMthI AgaLa vadhavAnuM jAhera karuM chuM. kema ke cAraNanI jema rezamiyAnuM paNa mAre mAthe RNa gaNAya ! niHsvArthabhAve karAyelA upakAranA kaNane maNa rUpe pratiphalita thatAM darzAvatA A itihAsamAM e vAta paNa noMdhAyelI jovA maLe che ke, kAThiyAvADanA bAbarA tAlukAnA garaNI gAmanI Upajano bhogavaTo varSo sudhI cAraNa vAlA khImA kesariyAnA vArasadAro karatA rahyA hatA. AdhAra : nAnAbhAI ha. jebaliyA likhita prasaMga "viThalo" saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 107
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMgaLI-cIMdhaNAne AvakAra 18 dharatIe lIluDA zaNagAra sajyA che. khetare khetare mabalakha mola laherAI rahyo che. vRkSo ane velaDIo phaLa-phUlathI lacI UThI che. kacchano pradeza hovA chatAM nakhatrANA gAmanI AsapAsanI A dharatI para jANe kudarata cAre hAthe kRpA varasAvI rahI hoya, evI kalpanA karavAnuM mana thAya, e jAtanI hariyALIthI hasI rahelI e dharatInuM darzana thatA ja khuzakhuzAlI anubhavatA kaccha-bhujanA mahArAva-kheMgArajI bAvAnI moTaragADI bhuja tarapha AgaLa vadhI gaI. e gADImAM mahArAvanI sAthe jaMgalakhAtAnA adhikA2I vAghajIbhAI paNa beThA hatA. alakamalakanI vAto cAlI rahI hatI, temAM nakhatrANA AsapAsano Avo hariyALo pradeza jotAM ja mahArAvanuM mana eka evA vicitra vicAramAM gothAM khAvA mAMDyuM ke, kacchanA kAzmIra sAthe sarakhAvI zakAya evo A pradeza hovAthI ahIM phaLa-phUlathI vRkSo, velaDI ane vADIo lacI paDI che, to khetaro dhAnyanA mabalakha pAkathI bharyAbharyAM che. mATe A pradezanI vighoTI vadhArI devAmAM Ave to rAjyanI AvakamAM sArAmAM sAro vadhAro na thavA pAme zuM? bhuja tarapha saDasaDATa doDatI e moTaranA vega karatAMya vadhu vegIluM vicAranuM AvuM vAvAjhoDuM mahArAvanA manamAM ghamasANa macAvI rahyuM. lAbhe lobha jAge, A kahevata emaNe sAMbhaLI to aneka vAra hatI, saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 108
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa Aje to jANe enI sArthakatAno sAkSAtkAra thato anubhavAI rahyo hato. gADImAM sAthe beThelA vAghajIbhAI vizvAsu hatA, vaLI jaMgalakhAtAnA e adhikArI paNa hatA ane "vighoTI" jaMgalakhAtAno ja viSaya gaNAya, ethI emaNe vAghajIbhAIne jaNAvyuM ke, A pradezamAM dhAnya ane phaLa-phUlanI Upaja bahu sArI thatI lAge che. mATe ahIMnI vighoTI vadhArI devAmAM Ave, to mane lAge che ke, rAjyane sArAmAM sAro lAbha thavA pAme. mATe bhuja pahoMcIne A prazna hAtha para dharIzuM. mAro A vicAra tamane kevo lAge che? vAghajIbhAI A savAla sAMbhaLIne mauna thaI gayA. vighoTI vadhAravAnI vAtamAM "hA" paNa paDAya ema na hatI ane 'nA'ne mahArAva gaNakAre ke nahi, e savAla hato. ethI hAla mauna rahevAmAM ja majA hatI. chatAM A bAbatamAM potAnI nArAjagI darzAvavAnuM kartavya to teo adA karavA ja mAgatA hatA. A mATe sAnukULa takanI pratIkSA karatA teo vaLI bIjI ja jAtanI vicAradhArAmAM vahevA lAgyA. mahArAva ane vAghajIbhAInuM vicAra-vaheNa judI judI ja nahi, paNa sAva ja viparIta dizAmAM vahevA mAMDyuM. vAtacIta ane mojamajAnA mAhola para gaMbhIratAno paDado paDI gayo. mahArAva vicArI rahyA ke, kacchanA kAzamIra tarIke biradAvI zakAya, evo A pradeza joke kaMI bahu moTo nathI, paNa ahIMnI phaLadrupa jamInamAM je pAka pedA thAya che, e eTalo badho mabalakha lAge che ke, A pAka paranI "vighoTI'mAM thoDo paNa vadhAro karavAmAM Ave, to rAjakoza ThIka ThIka pramANamAM chalakAI UDyA vinA na ja rahe. vAghajIbhAInuM vicAra-vaheNa vaLI viparIta dizAnuM hatuM. teo ekadama nAnI uMmarathI ja rAjakAjamAM rasa laI rahyA hatA. emanI AMkha sAme mahArAva kheMgArajInA pitAjIno rAjyakALa taravarI rahyo hato, e vakhate nakhatrANA AsapAsano A pradeza "dharmAdA jAhera 'saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 109
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavAmAM Avyo hato, enI smRti vAghajIbhAInA AMkha-aMtara samakSa ekadama sajIvana banIne taravarI uThI hatI. mahArAve vighoTI vadhAravAno je prastAva mUkyo hato, e vAghajIbhAIne e kAraNe ja gamyo na hato ke, e 'dharmAdA' dharatIpara to have lobha-lAlacanI najara paNa jo na mAMDI zakAya, to Ama vighoTI to kaI rIte vadhArI zakAya ? A to dharmAdAnA puNyane lUMTavA jevI badadAnata ja gaNAya. mATe mahArAvanA manamAM jAgelI lobhanI lAya para puNDa-kAryanI smRtinuM pANI reDIne ene ThAravAnuM kartavya kaI rIte adA karavuM, enA vicAramAM vAghajIbhAI garakAva banI gayA. mahArAva ane vAghajIbhAInI vicAramagnatA vadhI rahI hatI, tyAM ja nakhatrANA AsapAsano je pradeza 'dharmAdA' karavAmAM Avyo hato, eno sImADo najIka AvatA ja vAghajIbhAIe mahArAvane kahyuM ke, mahArAva ! thoDI vAra mATe moTarane UbhI rakhAvo to sAruM ! Ama acAnaka ja moTara UbhI rAkhavAnuM kAraNa mahArAvane khyAlamAM na AvyuM. chatAM vAghajIbhAIno prastAva svIkArIne emaNe DrAivarane gADI UbhI rAkhavAno izAro karatA tarata ja gADI UbhI rahI gaI. gADI UbhI rAkhavAnuM kAraNa jANavA mahArAva hajI to kaMI pUche, e pUrve to moTaranuM bAraNuM kholIne vAghajIbhAI nIce UtaryA. moTara para jAmelI rajane potAnA khesathI khaMkheravAnI jyAM emaNe zarUAta karI, tyAM ja mahArAve pUchyuM : vAghajIbhAI ! A zuM karo cho ? A dhULa to bhuja jaIne DrAivara khaMkherI nAkhaze. Ama adhavacce ja ane e paNa khesathI tame jAte zA mATe dhULa khaMkhero cho ? zuM A mATe ja tame moTara UbhI rakhAvI ? DrAivaranuM kAma tame karI rahyA cho, to AnI pAchaLa tamAro hetu zo che ? e jANyA vinA mane cena nahi paDe. vAghajIbhAInI dhAraNA mujaba ja prazna thayo hato, ethI A takane jhaDapI laIne kartavyanI smRti thaI Ave, evI adAthI emaNe javAba ApatAM jaNAvyuM ke, mahArAva ! ApanA pitAzrIe nakhatrANA saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 110
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsapAsanI ATalI hada sudhInI jamIna dharmAdA jAhera karI hovAthI dharmAdA dharatInI dhULa paNa ApaNAthI kema laI jaI zakAya? "dharmAdAno upayoga thaI javAno doSa na lAge, e mATe ja A moTara para lAgelI dharmAdA dharatInI dhULa huM khesathI khaMkherI rahyo chuM. prAIvara pAse to "dharmAdA-dAna'nI mahattA aMgeno Avo khyAla na hovAthI, gADIne ahIM adhavacce UbhI rakhAvIne khesathI dhULa khaMkheravAnuM kartavya huM adA karI rahyo chuM. e Apane paNa yogya ja jaNAze, evo mane vizvAsa che. vAghajIbhAInI A vAta sAMbhaLatA ja mahArAva kheMgArajIne potAnI bhUla samajAI gaI. emane thayuM ke, dharmAdA dharatInI dhULa paNa jo laI jaI na zakAya, to pachI vighoTI vadhAravAnI vAtane svapreya zI rIte vicArI zakAya? je jamInane mArA pitAjI dharmAdA tarIke jAhera karI gayA, enI para sonuM pAkatuM hoya, toya mAre mana e zivanirmAlya ja gaNAya, jo vAghajIbhAIe mArI AMkha kholI na hota, to vighoTI vadhAravAnuM pApa cokkasa mArA hAthe thaI ja jAta. AMkha AMsubhInI banI jatAM gaLagaLA sAde mahArAve kahyuM: "vAghajIbhAI ! kharekhara Aje tame mArI AMkha ughADI che. vighoTI vadhAravAno vicAra karIne meM je mAnasika pApa bAMdhyuM, emAMthI mukta thavA have vacanabaddha banuM chuM ke, have kyAreya AvuM karavAnI bhUla huM to nahi ja karuM, paNa bhaviSyamAM koIne Avo vicAra na Ave, evuM kaDaka niyamana Aje ne Aje ja bhuja pahoMcyA bAda huM karyA vinA nahi ja rahuM." mahArAvano A nirNaya sAMbhaLIne vAghajIbhAInA AnaMdane AroovAro na rahyo. kartavya cIMdhyAno saMtoSa emanA mukha para malakAI rahyo hato, to mahArAvanA haiyAmAM AMgaLI cIMdhaNAne AvakAryAno AnaMda chalakAI rahyo hato, Aje A rIte AMgaLI cIMdhaNuM karanArAno ja dukALa varatAI rahyo che, tyAM AvA AMgaLI-cIMdhaNAne AvakAranArAono sukALa to saMbhave ja zI rIte ? - saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 11 1
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhinAM vidhAna ane eMdhANa kevAM akaLa ? 19 koI bhAvibhAva jyAre avazyabhAvi hoya che, tyAre aghaTita jaNAtA saMyogo paNa sughaTita banI jatA evuM Azcarya anubhavAya che ke A aghaTita kaI rIte sughaTita banI javA pAmyuM ! AthI viparIta koI bhAvibhAva jyAre avazyaasaMbhavI hoya, tyAre sughaTita saMyogo paNa veravikhera ane veraNacheraNa banI jatA AghAtamizrita evI AzcaryAnubhUti paNa thavA pAmatI hoya che ke, sughaTita A saMjogo kaI rIte vighaTita banIne veraNacheraNa banI javA pAmyA ! A eka sanAtana satya che. Ano sAkSAtkAra karAvI jato, pATaNanA rAjavI bhImadevanA jIvanano eka prasaMga jANavA jevo che. rAjavI eka vAra evI jIvaleNa mAMdagIno bhoga banyA ke, ethI pATaNa uparAMta AkhuM gujarAta ciMtita ane gaMbhIra gamagInIno bhoga banI gayuM. rAjavIne lAgu paDelo roga zarUAtamAM to kaLAyo ja nahi, jyAre e kaLAyo, tyAre e nidAna mujabano upAya koInA khyAlamAM na Avyo, bIjI tarapha rAjavInI pIDA vadhu ne vadhu asahya banatI jatI hatI. roganI asahyatA jyAre avadhi vaTAvI gaI, tyAre aMte eka dahADo rAjavInA manamAM Atma-vilopanano mArga apanAvIne dardInI asahyatAthI chuTakAro pAmavAno gojhAro eka vicAra AvI gayo. joke asahyatAthI A rIte chuTakAro pAmavA jatA AmAM to dehathI paNa 112 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ na chuTakAro pAmavo paDato hato. ethI maMtrIo sahita prajA eka vAra to A vicAra sAMbhaLIne dhrUjI ja UThI. bIjI tarapha rogathI ribAtA rAjavIno taraphaDATa paNa koIthI joyo jato na hato. ethI gojhArI e vicAraNA aTakI javAne badale dhIredhIre vega pakaDatI gaI, badhAMne jANe evo AbhAsa paNa thavA mAMDyo ke roganI A ribAmaNa karatAM kadAca Atmavilopana ochuM duHkhada haze ? pATaNa ane cittoDa vacce sAro snehasaMbaMdha hato. pATaNanA A badhA samAcAra cittoDa pahoMcyA, tyAre e sAMbhaLIne cittoDa-rANA karaNasiMhajInuM kALajuM kapAI gayuM. roga ane vedanAno bhoga to bhImadeva banyA hatA, paNa jANe enI pIDA rANA pote veThI rahyA hoya, evuM jaNAtAM maMtrImaMDaLa ekaThuM thaI gayuM. rANAe ciMtAthI cUracUra thatA zabdomAM potAnI vyathA vyakta karatAM kahyuM ke, pATaNanI e pIDA bhImadeva karatAM kadAca mane vadhu pIDI rahI che. mATe mArA e mitra rAjavIne rogamukta banAvavA koI nakkara pagalAM bharavA aMge vicAravuM ja rahyuM. jAtajAta ane bhAtabhAtanI anekavidha vicAraNAne aMte evo nirNaya levAyo ke, cittoDanA rAjavaidya goviMda prasAdane upacAra aMgenI tamAma sAmagrI sAthe rAjya taraphathI jhaDapabhera pATaNa ravAnA karavA ! rAjavaidyane khudane paNa evo vizvAsa hato ke, jo roga sAdhya haze, to potAnA upacAro jarUra lAgu paDaze ane mRtyunA mukhamAMthI bhImadevane ugArI levAmAM potAne saphaLatA maLyA vinA nahi ja rahe. emano pravAsa jhaDapabhera pATaNa bhaNI AgaLa vadhyo. rAjavaidya kharekhara dhanvaMtari, caraka ane suzrutanA avatAra jevA ja hatA. ethI emanuM Agamana sAMbhaLIne pATaNanA haiye AzAno saMcAra thayo. e saMcAre gujarAtane paNa AzAnvita banAvyuM. e dhanya divasa paNa Avyo, jyAre ghaNA ghaNA aramAna sAthe AzAbharyA haiye pATaNanI prajAe rAjavaidya goviMda prasAdano praveza karAvyo. saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 -> 113
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavI bhImadevane paNa rAjavaidyanA AgamananA A samAcAra maLI cUkyA hatA, ethI emanI mRtaprAyaH manaHsRSTimAM paNa harSanI thoDIka halacala macI hatI. divasothI ciMtAmagna emanA caherAne rAjavaidyanuM Agamana ThIkaThIka prasanna banAvI gayuM. bhImadevano cahero joIne ja rAjavaidya emane lAgu paDelo roga kaLI gayA. paraMtu vadhu nakkara nirNaya para AvavA emaNe nADI parIkSApUrvaka keTalIka vAto paricArako ane vaidyo dvArA jANI lIdhI, tyAre to emanI badhI ja AzAo para pANI pharI vaLyuM. kema ke roganuM pAkuM nidAna to thaI gayuM hatuM, eno upacAra paNa khyAlamAM AvI gayo hato, paraMtu e evo kaThinAtikaThina hato ke, upacAra aMgenI vAta karatAM paNa emanuM dila cAlatuM nahotuM. roga sAdhya hovA chatAM upacAra asAdhya prAyaH hovAthI khoTI AzAonI mahelAto UbhI karIne rogIne e AzAsRSTimAM rajhaLAvIne aMte mRtyunA mukhamAM homI devAnI niSpharatA AcaravAnI rAjavaidyanI jarAya taiyArI na hatI, ethI emaNe jarAya zehazarama rAkhyA vinA maMtrIone paNa kahI dIdhuM ke, "rAjavIne lAgu paDelo roga pakaDAI gayo che. A roga asAdhya paNa nathI. paraMtu je upacArathI A roga maTI zake ema che, e upAya to ekadama asAdhya che. ATaluM lakhI rAkhazo ane A ja kAraNe A rogano upacAra karI zakAya ema ja nathI. A roganuM zamana jo avazyabhAvi haze, to bhAvi ja asaMbhavitane saMbhavita banAvIne aghaTitane ghaTita karavAno camatkAra sarjavA dvArA A rAjavIne rogamukta karyA vinA nahi ja rahe. rAjavaidya goviMda prasAdanI A vAta sAMbhaLIne pATaNe dharatIkaMpa jevo kALajA-kaMpa anubhavyo. jANe amRtanI pyAlI hoTha sudhI AvIne jhUMTavAI javAnI hoya, enA jevuM duHkha anubhavatAM saue vinaMtI karI ke, vaidyarAja ! Ama hAtha khaMkherI na nAMkho. upacAra aMge thoDoghaNo 114 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa prayatna avazya karo. nidAna karavA mATe ATaluM badhuM kaSTa veThyuM, ene sArthaka banAvavAnI paLa have pAkI gaI che, tyAre hatAza na banatAM thoDo vadhu prayatna karo. upacA2 ka2vAmAM koI nukasAna nathI, e lAgu nahi paDe to tamane apayaza nahi maLe, jo lAgu paDaze to e yazanA so TakA adhikArI tame ja banavAnA cho. mATe amArI vinavaNI para kaMIka vicAra karo. rAjavaidya jo thoDAka paNa AzAnvita hota, to emaNe A vinavaNIne vadhAvI levAmAM paLanoya vilaMba na karyo hota, paraMtu emane cokkasa evI khAtarI hatI ke, upacAra evo che ke vaidaka graMthamAM darzAvela rIta mujaba e thaI zake to ja lAbha thAya, viparIta rIte thAya, to e upacArathI dardInI hAlata vadhu dayAjanaka banyA vinA na ja rahe. ethI rAjavaighe jaNAvyuM ke, A upacAra evo asAdhyakoTino che ke, mANasa ene lagabhaga karI na zake ane darda jo maTavAnuM hoya to bhAvi ja e upacArane saheje saheje sAdhya banAvI de. mATe Avo Agraha karavAno rahevA do. ane mane cittoDa javAnI anumati Apo. vaidyarAjanI A vAtane svIkAryA vinA cAle ema ja na hatuM. ethI A vAta sAMbhaLIne pATaNe mauna dhAraNa karyuM. ane mUkasaMmati mAnIne vaidyarAje jyAM cittoDa tarapha prayANa karyuM, tyAM ja rahIsahI AzA para pANI pharI vaLatAM rAjavI bhImadeva je gojhArI vicAraNAnA bhoga banyA hatA, e vicAraNAnAM cakro punaH gatimAna thayAM. ane thoDA ja divaso bAda siddhapura jaIne rAjavIe nadIkinAre Atmavilopana karavAno nakka2 nirNaya laI lIdho. A nirNayanI jAherAta thatAM samagra gujarAta halabalI UThyuM, pATaNanI pIDAno to koI pAra na rahyo. bhImadevano A AkharI nirNaya hato. roganI pIDA have rAjavI sahana karI zake ema na hatA ane pATaNa e pIDA joI zake ema nahotuM. aMtare aMtare AghAtanI Aga saLagI UThI ane AMkhe AMkhe saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 - 115
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMsunAM pUra UmaTyAM. AvA gaMbhIra vAtAvaraNamAM eka dahADo bhImadeve thoDA rasAlA sAthe siddhapura tarapha prayANa AdaryuM. rAjavIne aMtima vidAya ApIne pAchA pharatAM lokonuM mana mAnatuM nahotuM. paNa mana para paththara mUkIne sau pAchA vaLyA ane siddhapura tarapha AgaLa vadhavA paNa koInA dilamAM rAjIpo na hato. paNa e prayANa TALI zakAya ema nahotuM, ethI dila para paththara mUkIne sau AgaLa vadhavA mAMDyA. pATaNathI nIkaLyAne thoDA divasa vItyA, tyAM eka divasa ajabagajabano camatkAra sarajAI gayo. banyuM evuM ke bhImadeva je rathamAM besIne AgaLa vadhI rahyA hatA enI AgaLa zeraDInA sAMThAthI bhareluM eka gADuM pasAra thaI rahyuM hatuM. e zeraDIne joIne bhImadevanI jIbhamAMthI pANI chUTavA mAMDyuM. Ama to kaMI paNa khAvApIvAnI ruci teo khoI beThA hatA. paraMtu koNa jANe kema e zeraDI joIne AsvAda levAnI lAlaca teo rokI zakyA nahi. maMtrI samakSa emaNe zeraDIno svAda levAnI jAgelI lolupatA vyakta karI. maMtrIoe gADAnA e mAlika sAme A vAta mUkatAM rAjIno reDa thaI jatAM e nAcI UThyo ke, mArAM AvAM bhAgya kyAMthI ke bhImadevanI sevAno mane lAbha maLe. gADAnA mAlika e kheDUte zeraDInA bhArAmAMthI zeraDIno eka sAMTho kheMcI kADhyo. ene cholyA pachI gaMDerI rUpe nAnA nAnA TukaDAomAM e sAMThAne vibhAjita karavApUrvaka kheDUte eka thALamAM ene barAbara goThavIne bhImadeva samakSa e ikSuthALa dharI dIdho. gaMDerInA e nAnA nAnA TukaDAone bhImadeva khUba ja rucipUrvaka cUsavA mAMDyA. emanI ruci-bhUkha jANe ekadama khUlI gaI. gaMDerInA eka pachI eka TukaDAne eo cUsatA gayA ane dhagagadhatA emanA koThAmAM jANe zItaLatA chavAtI gaI. emane potAne paNa samajaNa paDatI na hatI ke, mane A ze2DI joIne khAvAnI icchA kema thaI javA pAmI ? rucipUrvaka cusAtI e zeraDIno rasa jANe amRta banIne emanA saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 116
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ koThAmAM potAno prabhAva vistArI rahyo hato. AnuM kAraNa to koInI ja samajamAM AvatuM nahotuM. e rAte sUraja sonAno Ugyo. e kheDUtamAM bhImadevane bhagavAnanAM darzana thayAM ane zeraDI-gaMDerInA e rasane to emaNe amRtathI paNa adhika mANyo. divasothI sAva marI gayelI bhUkha e zeraDInuM amRta pIdhA pachI jAgrata thaIne jvalaMta banI gaI. je AMkhamAM divasothI UMgha AvI nahotI, e AMkhamAM e rAte UMgha jAte upAsanA karavA sAmethI cAlIne AvI. A eka jAtano camatkAra hato. ane cakacArabharI ghaTanA hatI. saunI AMkhamAM AnaMda vadhu hato ke Azcarya vadhu hatuM, eno nirNaya karI zakAya ema nahoto. jANe ema ja lAgatuM hatuM ke saunA aMtaramAM AnaMdAzcaryanI saha-spardhA jAmI hatI. motanI mulAkAta levA nIkaLelA rAjavIne jANe adhavacce ja navajIvanano bheTo thavA pAmyo hato, sAthe rahelA vaidyo nADI joIne diMga rahI gayA. rogano dehavaTo sUcavatI nADI paNa sapramANa cAlatI hatI. nakhamAMya jANe roga jaNAto nahoto ane kAyA tathA kALajAne kaMpAvatI dAruNa pIDA to jANe bhUtakALa ja banI gaI hatI. comera A samAcAra phelAI jatAM akALavarSAnI jema dhIme-dhIme samagra gujarAta harSanI helImAM nAhI rahyuM. siddhapura javA nIkaLelA bhImadeva adhavaccethI ja pATaNa tarapha pAchA pharyA. rAjavI jANe navo avatAra dhAraNa karIne AvyA hatA, ethI prajAe haiyAnA harSathI rAjavIno pravezaprasaMga koI mahotsavanI jema mANyo. maMtrIoe A samAcAra khuzAlI rUpe cittoDa pAThavyA ane sAthe sAthe e paNa jaNAvyuM ke, 'rAjavaidyane paNa e vigata vadhAmaNI rUpe vidita karazo. emanA dvArA upAyanI asAdhyatA aMge je kaMI jaNAvAyuM hatuM, e khoTuM paDeluM lAge che, eno AnaMda hovA chatAM vaidyarAjanI vAta kema viparIta sAbita thaI ane upacAra karyA vinA ja saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 - 117
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ darda kaI rIte cAlyuM gayuM, eno khulAso jANavA pATaNa to atyAturatA anubhave che." A samAcAra cittoDa pahoMcatAM ja karaNasiMhajI to rAjInA reDa thaI gayA. eka dRSTie rAjavaidya pATaNa pUratA khoTA TharyA hoya ema jaNAtuM hatuM. paNa ethI to karaNasiMhajI vadhu AnaMdita hatA. Ama chatAM upacAra karyA vinA ja jIvaleNa rogamAMthI bhImadevane kaI rIte mukti maLI javA pAmI, e emanA mATe paNa mUMjhavaNano viSaya hovAthI rAjavaidyane bhImadevanA samAcAra vadhAmaNI rUpe jaNAvIne pUchyuM ke, vaidyarAja ! tamArI vAta to viparIta na ja Thare evo vizvAsa hovAthI huM e jANavA mAguM chuM ke, koI paNa jAtanA upacAra vinA ja bhImadeva kaI rIte rogamukta banI gayA? rAjavaidya khulAsA rUpe jaNAvyuM ke, bhImadevanA roganuM nidAna karyA bAda meM jaNAvyuM hatuM ke, A rogano je upacAra che, e kaSTasAdhya eTale asAdhya jevo ja hovAthI A roga jo maTavAno haze, to bhAvibhAva ja Ane maTADaze. Ape ApelA samAcAra mujaba bhImadeva rogamukta banyA che, e upAyanA sevana vinA to nahi ja banyA hoya ! AyurvedazAstranA vidhAna mujaba je zeraDInA mULamAM sApaNa viyAI hoya, evI prasUtivALI zeraDI jo cUsavAmAM Ave to dardIne jIvaleNa rogamAMthI mukti maLI zake. AvI zeraDI meLavavA mATenI mAnavIyamathAmaNa saphaLa thAya, e azakya prAyaH hovAthI kudaratanI karAmata rUpe ja AvI zeraDI bhImadevane maLI gaI haze ane enA sevanathI ja eo rogamukta banI zakyA haze. Apane kadAca mAruM A anumAna navAIbharyuM lAgatuM haze paNa Ayurveda paranA vizvAsane kAraNe huM chAtI ThokIne kahI zakuM chuM ke, bhImadeve gaMDerI rUpe paNa je zeraDI cUsI, e sApaNanI prasUtivALI ja hovI joIe. to ja teo rogamukta banI zake. rAjavaidyanI A vAta vizvasanIya hovA chatAM vadhu khAtarI meLavavA 118 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 -
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe karaNasiMhajIe rAjavaidhe chAtI ThokIne kahelI A vigata pATaNa pAThavIne pUrI cakAsaNI karavA sUcavyuM ane kheDUta dvArA je mAhitI maLe, e paNa jaNAvavA jaNAvyuM, to thoDA di' bAda pUchaparachanA aMte vaigharAjanI e vAta sAcI TharI. kheDUte pUrI cokasAIthI khetaranuM avalokana karyuM. to tyAM sApano rAphaDo jaNAI Avyo. AthI e zeraDInA mULamAM sApaNe prasUti karI hoya, e ekadama saMbhavita hatuM, ane e ja zeraDI bhImadevanA cUsavAmAM AvatAM teo rogamukta banyA hoya e to ekadama susaMbhavita hatuM. cittoDanA rAjavaidyanI vAtane sAcI sAbita thatI joIne pATaNa rAjavaidyanI nipuNatA para vArI UThyuM. pATaNanA maMtrIe badhI vigata cittoDa jaNAvI, tyAre cittoDa paNa rAjavaidyanI kuzaLatA para garva lIdhA vinA na rahI zakyuM. vidhi ! tArA vidhAnanAM eMdhANane koNa kaLI zake ? tuM sughaTitane veravikhera banAvI de ane aghaTita tArA eka izAre sughaTita banI jAya. ane tyAre bhImadevanA A jIvanaprasaMga jevo camatkAra ane cakacAra sarjaka kisso itihAsanAM pAne aMkita thAya ! saMskRtinI rasadhAra bhAga-2 119
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ noMdha 1 20 saMskRtinI rasadhAra bhAga-2
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 ||n, sUrirAjA // || namo mAyariyANaM || ripada rajatotsava sUripada ra daMsaNaNANapahANe vIripacarittatavAvAre / appaM paraM ca juMjai so Ayario suNI Neo // | darzana-jJAnathI yukta evA vIrya-cAritra ane tapanA vyavahAramAM jeo pote ane bIjA AtmAone joDe che te AcArya bhagavaMto sAcA arthamAM muni tarIke jANavA yogya che. vi.saM.2047-2072 paMca prasthAna puNyasmRti prakazinA surata zrIsaMghanA dharma sArathI