________________
સંખ્યા ઘટવા માંડી, ડેલીમાં મળવા આવનારાની સંખ્યા ઘટી, એટલે ખર્ચ ઘટ્યો. આ પછી વહીવટદારોએ દરબારને અફીણના રવાડે ચડાવી દીધા. શરૂઆતમાં અફીણનું જે વ્યસન પાડવું પડ્યું, એ જ વ્યસને બંધાણ બની જઈને પછી દરબારને એવા પટકી પાડ્યા છે, જેના વિપાક રૂપે રાજકાજથી વિમુખ બની જઈને દરબાર અફીણના નશામાં જ ગુમભાન રહેવા લાગ્યા. આના કારણે બીલખાના વહીવટમાં અંધેર જેવી અવ્યવસ્થા સરજાવા પામી. એથી એક દહાડો એવો આવ્યો કે, સજ્જનો માટે દરબારની ડેલીમાં પ્રવેશ અશક્ય બન્યો અને સ્વાર્થીમતલબી માણસોના ઘેરાવા વચ્ચે જ દરબાર ઘેરાઈ ચૂક્યા.
આવી અંધેરભરી હાલતમાં બીલખા-રાજ્યનો દોઢ બે વર્ષ જેટલો ગાળો વ્યતીત થઈ ચૂક્યો. એ દરમિયાન કચ્છ-ભુજમાં ગયેલા મેઘાએ રાત-દિવસનો પ્રચંડ પુરુષાર્થ કરીને અશ્વશણગારની એવી કળા હસ્તગત કરી કે, ભુજે પણ એને બે મોઢે વખાણી. આવી સિદ્ધહસ્તતા મળી જતાંની સાથે જ મેઘાની નજર સમક્ષ બીલખાની યાદ તાજી થઈ અને આપા કાળાએ સેવેલી મનોરથની સૃષ્ટિ જાણે મેઘાને સાદ પાડી પાડીને આમંત્રી રહી.
આશાભર્યા અંતરે મેઘો ભુજથી વિદાય થઈને એક દહાડો બીલખામાં પ્રવેશ્યો, ત્યારે ઘણાં ઘણાં અરમાનો એનાં અંતરમાં ઊભરાયાં હતાં. પણ બીલખાનું વાતાવરણ જોતા જ એના મનની બધી જ મહેલાતો માટીમાં મળી જવા પામી. મેઘાએ આશાભર્યા અંતરે દરબારને મળવા માટે ઘણી ઘણી મથામણ આદરી. પરંતુ મેઘાને જવાબમાં એ જાતના વાયદા પર વાયદા જ સાંભળવા મળતા કે, હાલ તો દરબારની તબિયત સારી નથી, માટે અઠવાડિયા સુધી તો મળવાનું બને, એ શક્ય જ નથી.
મેઘાએ ભૂતકાળને યાદ કરીને તાજો કરાવતા, કાકલૂદીપૂર્વક વહીવટદારોને વિનંતી કરી કે, બાપુના મનોરથ પૂરા કરવા જ બે વર્ષ ભુજમાં ગાળીને હું આવ્યો છું. અશ્વશણગારની જે સામગ્રી બાપુને ૩૨
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
