________________
થોડી પળો સુધી મૌન રહેલાં આઈ ધોળીએ હવે મોઢું ખોલ્યું. એમનો પ્રભાવ જ એવો હતો કે, ગરાસિયાઓની તલવારો જાણે સ્તંભિત થઈ ગઈ હતી. આઈએ કહ્યું : તમારા માટે આ ભલે શત્રુ રહ્યા, પણ મારા માટે તો શરણાગત છે. હું આમને આશરો આપવા આવી છું. તમે સીધી રીતે સમજી જાવ, તો સારી વાત છે. નહિ તો તમારી સાથે ઝપાઝપી કરીને પણ આ શરણાગતને હું બચાવ્યા વિના નથી જ રહેવાની. આટલો મારો અટંકી-નિરધાર સાંભળી લો.
ધોળી આઈની આવી સુરક્ષાના કવચને ભેદીને શત્રુ પર ઘા કરવો, એ જરાય સહેલી વાત ન હતી. અને ધોળી આઈની સામે કડવાં વેણ ઉચ્ચારવાનીય કોઈની હિંમત ન હતી. એથી ગરાસદારોના હાથ હેઠા પડ્યા. ધોળી આઈની પાછળ પાછળ મદદ માટે આવેલા ચારણોની મદદ લઈને એ રાજવીને શરણાગત તરીકે આઈ ધોળી પોતાના નેસડામાં રહેલા ઝૂંપડામાં લઈ આવી. પોતાના પતિ રત્નાચારણનું અપમાન એક વાર ભરીસભામાં રા’ ગ્રાહરિયાએ કર્યું હતું. એ સાવ સાચી વાત હતી. અને
આ દૃષ્ટિએ એનું વેર વાળવાની આ સારામાં સારી તક હતી. પણ આ તો ભૂતકાળ બની ગયેલી વાત હતી. વર્તમાનમાં તો રા' ગ્રાહરિયો પોતાનો શરણાગત હતો. એને જાનના જોખમે પણ જાળવવાની હવે પોતાની ફરજ હતી, આ ફરજને અદા કરવા ધોળી આઈ કટિબદ્ધ બની ગયાં.
ધોળી આઈને ખબર હતી કે, આ શત્રુ-રાજવીની જાળવણી કરતાં કદાચ પોતાના જાનને પણ જોખમમાં મૂકવાની કટોકટી ઊભી થવા પામે. પોતાના પતિ રત્નાચારણની પણ કદાચ અવગણના કરવી પડે, એવી શક્યતા હોવા છતાં રાજવીને પોતાના ઝૂંપડામાં સુરક્ષિત બનાવી દઈને આઈ ધોળી ભાવિની વિચાર-સૃષ્ટિમાં ખોવાઈ ગયાં.
રા' ગ્રાહરિયાને જ્યારે ખ્યાલ આવી ગયો કે, જેનું મેં એક વાર ભરસભામાં અપમાન કર્યું હતું, એ રત્ના ચારણની પત્ની આઈ ધોળી જ આજે મને આશરો આપનારી બની છે, ત્યારે એક વાર તો એને
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
८
