________________
રૂપિયાનો પુણ્ય-પ્રભાવ વિઠ્ઠલને અનુભવવા મળ્યો. ગાયકવાડી રાજ્યમાં સિપાઈગીરી કરતો વિઠ્ઠલ ઉપર ઉપરનો હોદ્દો પામતો ગયો અને થોડાં જ વર્ષોમાં તો સૂબા તરીકેના પદે પ્રતિષ્ઠિત બનીને ગાયકવાડી સૂબા વિઠ્ઠલરાવ દેવાજી તરીકેની નામના કામનાથી વડોદરા આસપાસની દશે દિશાઓને એ ગજવી રહ્યો.
ભાગ્ય આડેનું પાંદડું ખસી જાય, ત્યારે કુદરત છપ્પર ફાડીનેય કઈ રીતે સૌભાગ્ય-વર્ષા કરતી હોય છે, ભાગ્ય આડે પાંદડું છવાઈ જતાં થપ્પડ મારીનેય એ કઈ રીતે સૌભાગ્યને ઝૂંટવી લેતી હોય છે. આના નમૂના સમા સૂબા વિઠ્ઠલરાવ માટે આગળ જતાં એક દિ ધન્ય ઘડી એવી આવવા પામી કે, જ્યારે ચોતરફથી આપત્તિથી ઘેરાઈ ગયેલા ગાયકવાડના ધણી આનંદરાવને નવું જીવન બક્ષવામાં સૂબાને ધારણાતીત સફળતા સાંપડી. બન્યું હતું એવું કે, જેનો સૂબાને કોઈ જ અંદાજ નહોતો આવી શક્યો.
ભાગ્ય પલટાઈ જતાં આનંદરાવ બહારથી શત્રુઓના પેતરાના ભોગ બન્યા, જ્યારે બીજી તરફ કોઠારમાં ધાનના અને રાજકોશમાં ધનનાં તળિયાં દેખાવા માંડતાં, આવી બદનામીથી બચવાના ઉપાય ઝેરની પ્યાલી જ દેખાતાં એમણે જિંદગીનો અકાળે અંત આણવાનો નિર્ણય લઈ લીધો. ક્યાંકથી આની ભાળ વિઠ્ઠલરાવને મળી જતાં જ તેઓ આનંદરાવની પાસે દોડી આવ્યા. એમણે એવું તો આશ્વાસન આપ્યું કે, જેના પ્રભાવે આનંદરાવ નવજીવનને આવકારવા તૈયાર થઈ ગયા.
યુદ્ધના ધોરણે સૂબાએ કથળતી પરિસ્થિતિ પર કાબૂ મેળવી જાણ્યો. પોતાની પાસે રહેલા ચુનંદા સૈનિકો દ્વારા એમણે સૌ પ્રથમ પેતરા અને કાવાદાવા રચતા શત્રુઓને પરાસ્ત કરી દીધા. આ પછી રાજકોશને તરબતર કરવા સૂબા તરીકેની સત્તાનો દોર ચલાવીને એમણે આસપાસનાં ગામ-નગરોમાંથી લેણાની વસૂલાત કરવા માંડી. આ માટે જ ગુજરાતમાં બધે ઘૂમી વળીને તેઓ કાઠિયાવાડમાં પ્રવેશ્યા. રાજ્યની લેણી રકમની ૧૦૪
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
