________________
સુધી મીરખાએ સાંભળ્યો જોયો ન હતો. એથી ચકુભાઈની આ ઉદારતા જોઈને, એનો ઉછાળા મારતો લક્ષ્મીલોભ સાવ જ શમી ગયો. એણે કહ્યું કે, શેઠ! તમારી કીર્તિ-કમાણીને ધૂળધાણી ન થવા દેવા હું વચનબદ્ધ બનું છું. પણ એક એવી શરતે કે મણ રૂપિયાની વાત તો જવા દો, પરંતુ પાવલી જેટલો પૈસો પણ મારે ન ખપે. તમારા તરફથી ભલે મણ રૂપિયા આપવાની ઉદારતા દર્શાવાઈ, પણ મારું દિલ પાવલી સ્વીકારવા પણ તૈયાર નથી. આટલી મારી વાત જો માન્ય રાખતા હો, તો શેઠ ! તમારી વાતને શિરોધાર્ય કરવા હું તૈયાર છું.
મીરખાની આંખ છલકાઈ ઊઠી હતી અને એનું હૈયું ગદ્ગદ બની ગયું હતું. એથી એ વધુ બોલી ન શક્યો. આવી જ પરિસ્થિતિ શેઠની હતી. લૂંટારા તરીકે કુખ્યાત મીરખાના મનની મહેલાતમાં મહાલતી આવી મોટાઈનું સાક્ષાત દર્શન પામીને એઓ એ સચ્ચાઈ સ્વીકારવા તૈયાર ન હતા કે, આ બહારવટિયો છે અને લૂંટફાટ જ આનું જીવન છે ! આ રીતે અહોભાવિત બનેલા ચકુભાઈ શેઠે મીરખાને કહ્યું : બધા તને બહારવટિયો ગણે છે, પણ મને તો અત્યારે તારામાં શાહુકારશિરોમણિ લૂંટારાનું દર્શન થાય છે. મને લાગે છે કે, તારી મહાનતા આગળ ભલભલાની મોટાઈને પણ પાણી ભરવા મજબૂર બનવું પડે એમ છે.
શેઠે અહોભાવિત બનીને વધારામાં કહ્યું કે, મીરખા ! સંતો અને શેઠ-શાહુકારોની નેકી અને નીતિ જ કંઈ આ ધરતીને ટકાવનારું પરિબળ નથી, તારા જેવા બહારવટિયાની આવી ટેક પણ નિરાધાર આ ધરતીને ટકાવી રાખનારો એક પ્રબળ ટેકો જ છે. મારે તો પાઈ પણ જતી કરવી પડી નથી, પણ તે તો મારી આબરૂને અણનમ રાખવા લાખોની લક્ષ્મીને જતી કરી છે. માટે મારે મન તો તું શાહુકાર શિરોમણિ જ નહિ, રામપુરાનો રક્ષણહાર પણ છે. તારા જેવો આવો રખેવાળ મળ્યા પછી હવે રામપુરાને કોઈનો ભય રાખવાનો હોય ખરો?
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
