________________
સૂબાનો આવો સ્નેહાર્દ સવાલ સાંભળતાં જ ચારણના હૈયે વાત કરવાની હિંમત જાગી. એણે કહ્યું : લોકો મને વાલા ખીમા કેસરિયાના નામે ઓળખે છે.
ચારણના મોંમાંથી નીકળેલા આ શબ્દો સાંભળતાં જ સૂબાએ રોમાંચ અનુભવ્યો. એઓ અડધા બેઠા થઈ ગયા. એમણે ચારણને માનસન્માનપૂર્વક બેસવાનો આગ્રહ કરીને કહ્યું કે, ચારણ ! તમે મને ઓળખી શક્યા નથી, પણ હું તો તમારું નામ સાંભળીને તમને બરાબર ઓળખી ગયો છું. યાદ કરો એ દિવસો ! સાંઢણીસવાર બનીને તમે વડોદરા આવ્યા હતા, ત્યારનો કોઈ પ્રસંગ સાંભરે છે? કંદોઈની એક દુકાને ચાલતી લેવડ-દેવડ અંગેની રકઝકનો અંત આણવા તમે ૧૦ રૂપિયાનું ખાતું ચૂકતે કરાવેલું અને નવું ખાતું શરૂ કરાવેલું. આવું કંઈક તમને સાંભરે છે ખરું?
ચારણને આ પ્રસંગ આખેઆખો સાંભરી આવ્યો. એણે રોમાંચ અનુભવતાં કહ્યું કે, કંદોઈ અને વિઠ્ઠલા વચ્ચેની રકઝકની એ ઘટના બરાબર યાદ આવી ગઈ. પણ એ ઘટના અને આજના આપણા મેળાપ વચ્ચે કોઈ સંબંધ ખરો ?
સૂબાએ કહ્યું : થોડો જ નહિ, ઘણોબધો સંબંધ છે, એ ઘટના અને આજના આપણાં મેળાપ વચ્ચે ! કારણ કે તમે જેની પર ઉપકાર કરવા ૧૦ રૂપિયાનું ખાતું ચુકતે કરવાની ઉદારતા દર્શાવી હતી, એ વિઠ્ઠલો જ આજે તમારી સમક્ષ સૂબા વિઠ્ઠલરાવ રૂપે ઉપસ્થિત છે. અણધારી રીતે જ એ ઉપકારમાંથી મુક્ત થવાની પુણ્યપળ સામે પગલે ચાલીને મને મળવા આવી છે. એને વધાવી લઈને હું કંઈક ઋણ-મુક્ત બનવા માંગું છું. માટે ફૂલ નહિ, તો ફૂલપાંખડી રૂપે હું જે કંઈ સમર્પિત કરું, એને આપ અવશ્ય સ્વીકારી લઈને મને ઉપકૃત કરશો જ, એવી વિનંતિને આપ નહિ જ અવગણો, એવો મને વિશ્વાસ છે.
૧૦૬
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
