Book Title: Samaysaarno Saar
Author(s): Shobhnaben Kamdar
Publisher: Neemaben Kamdar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009128/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArA sAra to !) rophriAsAkAra zodhaollo] kAmadAra ne Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra no sAra saMkSiptakAra zobhanAbena kAmadAra gurUkRpA bali yasI prakAzaka : nImAbena kAmadAra Email : neemak@gmail.com Contact no : 9320063032 phebruArI 2011 bIjI AvRti Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA maMgalaM bhagavAnavIro maMgalaM gautamo gaNI / maMgalaM kuMdakuMdAryo jainadharmo'stu maMgalam / / zrI "samayasAra' eka alaukika graMtha che. jJAnI bhagavaMtanI Atma dazAmAMthI A amRta rasa Tapakyo che. anaMtakALathI rajhaLatA A pAmara jIvo upara parama karUNA lAvI A Atma samRdhdhino rasathALa "samayasAra' pirasyo che. je jIva Atmasanmukha thAya che teja jIva mokSa sanmukha thaI zake che tenI sacoTa samajaNa "samayasAra' mAM Apela che. AtmAnI yathArtha oLakha karAvanAra eTale samayasAra. samaya kahetA AtmA ane sAra kahetA nicoDa - arka. "samayasAra' nI mULa racanA AtmajJAnI zrI kuMdakuMdAcArye prAkRta bhASAmAM karela che. te pachI kALakrame tenAM upara ghaNA ghaNA vidvAnajJAnI purUSoe TikA-vivecano karela che. Aje paNa A graMtha jaina jagatanuM AkarSaNa rahela che. AjanA A bhAgaMbhAganA yugamAM jhaMjhALI jIvone samaya phAjala pADavo muzkela che. moTA moTA graMtho ke zAstro vAMcavAno samaya kADhI zakatA. nathI tyAre bahena zrI zobhAnAbahenano A saMkSipta samayasAra lakhavAno prayatna jamAnAne anurUpa rahela che. Icchuka vargane thoDAmAM ghaNuM maLI jAya tevuM teozrInuM saMkalana rahela che. viSayamAM kayAMya paNa truTI rAkhyA vagara saMkSipta sArane grahaNa karela che. teozrIno A prayatna abhinaMdanane pAtra che. bahenazrI zobhanAbahene zrI samayasAra' no AdhAra laIne Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharekhara khuba ja suMdara saMkalana karela che. pUrvaraMgathI zarU thatuM jIva-ajIva, kartA-karma adhikAra vageremAM krame krame vyavahAra ane nizcaya bannene ghaNo suMdara nyAya Apela che. jo bhoktAbhogya bhAva barAbara samajAya to jIva ane pugalanI je saMdhI che, te toDatA vAra na lAge. tenuM suMdara nirUpaNa karela che. ane aMtima prakaraNamAM zuddha tatvanI chaNAvaTa karI vizuddha svabhAvI AtmA na to koIno kartA che ke na to bhoktA che te siddha karI parama arthanI prAptI karAve che. hakIkatamAM A saMkSiptikaraNa vAMcaka vargane AtmAbhimukha karaze teja abhyarthanA. - vasaMtabhAI ke gAMdhI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaraMga dhruva, acaLa ane anupama e traNa vizeSaNothI yukta gatine prApta thayelA evA sarva siddhone namaskAra. jIvadravya, AkAzAdi anya dravyo sAthe eka kSetramAM rahevA. chatAM potAnA svarUpane choDato nathI. nizcayathI sarva padArtha potapotAnA svabhAvamAM sthita rahyuM ja zobhA pAme che paraMtu jIva nAmanA padArthanI anAdi kALathI pagalA karma sAthe nimittarUpa baMdha avasthA che. te baMdhAvasthAthI visaMvAda khaDo thAya che. jJAnIne cAritra, jJAna, darzana e traNa bhAva vyavahArathI kahevAmAM AvyA che. nizcayathI jJAna paNa nathI, cAritra paNa nathI ane darzana paNa nathI. jJAnI to eka zuddha jJAyaka ja che. nava tatvomAM eka jIvane ja jANavo e bhUtArtha che. satyArthI che. tevI ja rIte naya, nikSepa, pramANa paNa nizcayathI abhUtArtha che. pramANa be prakAre cheH parokSa ane pratyakSa jJAna che. te pAMca prakAranuM che. mati, zruta, avadhi, mana:paryaya ne kevaLajJAna. temAM mati-zruta e be jJAna parokSa che. avadhi ane mana:paryaya e be vikala-pratyakSa che ane kevaLajJAna sakaLa pratyakSa che. naya be prakAre cheH dravyArthika ane paryAyArthika. nikSepa cAra cheH nAma, sthApanA, dravya ane bhAva siddha avasthAmAM pramANa, naya, nikSepano abhAva che. dravyakarma, bhAvakarma, nokarma Adi pudgala dravyomAM potAnI kalpanA karavI tene saMkalpa kahe che ane zeyonA bhedathI jJAnamAM bheda mAlUma thavo tene vikalpa kahe che. nizcayathI abaddha-aspaSTa, ananya, niyata, avizeSa, asaMyukta evA AtmAnI anubhUti te zuddha naya che ane e samayasAra no sAra Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhUti te AtmA che. zuddha naya kaho, AtmAnI anubhUti kaho. yA AtmA kaho - sarva eka ja che. AtmA pAMca prakArathI anekarUpa dekhAya che. 1) anAdi kALathI karma pugalanA saMbaMdhathI baMdhAyelo karma pudagalanA sparzavALo dekhAya che, 2) karmanA nimittathI thatA nara, nAraka Adi paryAyomAM bhinna bhinna svarUpe dekhAya che. 3) zaktinA avibhAga praticcheda ghaTe paNa che, vadhe paNa che. arthAta hAni-vRddhi e vastuno svabhAva che tethI te aniyata dekhAya che, anekarUpa dekhAya che. 4) darzana, jJAnA Adi aneka guNothI vizeSarUpa dekhAya che. 5) karmanA nimittathI thatA moha, rAga, dveSa Adi pariNAmo sahita te sukhaduHkharUpa dekhAya che. saMyukta dekhAya che. A azuddhadravyArthika rUpa vyavahAra nayano viSaya che. zuddhanayanI draSTithI AtmA sarva paradravyothI bhinna, sarva paryAyomAM ekAkAra, hAni-vRddhithI rahita, vizeSothI rahita ane naimittika bhAvothI rahita che. AtmA jJAnasvarUpa eka ja che. paraMtu tenuM pUrNarUpa sAdhya bhAvA che ane apUrNa rUpa sAdhakabhAva che, evA bhAvabhedathI be prakAre ekane ja sevavo. darzana, jJAna, cAritra AtmAnA ja paryAyo che, koI judI vastu nathI, tethI sAdhu purUSoe eka AtmAnuM ja sevana karavuM. AtmAnA zuddha svabhAvanI prApti eTale ke mokSa, te sAdhya che. darzana arthAt zuddha svabhAvanuM avalokana, jJAna arthAt zuddha svabhAvanuM pratyakSa jANapaNuM ane cAritra arthAt zuddha svabhAvamAM sthiratA - temanAthI ja sAdhyanI siddhi che. Aja mokSamArga che. AtmA paradravya sAthe koI prakAre koI kALe ekatAnA bhAvane pAmato nathI. A rIte AcArye anAdithI paradravya pratye lAgelo je moha che tenuM bhedavijJAna batAvyuM che. ane preraNA karI che ke e ekapaNArUpa mohane choDo ane jJAnane AsvAdo; moha vRthA samayasAra no sAra Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, juTho che, duHkhanuM kAraNa che. jema nagaranuM varNana karavAthI rAjAnuM varNana thatuM nathI temAM tIrthakara bhagavAnanA zarIranA guNonuM varNana karavAthI tIrthakara bhagavAnanuM stavana thatuM nathI. tIrthakara kevaLI purUSanA guNonuM stavana karavAthI ja temanuM stavana thAya che. je muni dravyendriyo, bhAvendriyo tathA IMdriyonA viSayabhUta padArtho - e traNene jItIne ane jJAna svabhAva vaDe sarva anya dravyothI paramArthe judA evA potAnA AtmAne anubhave che, te nizcayathI jitendriya jIna" che. je muni mohane jItIne potAnA AtmAne jJAna svabhAva vaDe anya dravyabhAvothI adhika jANe che, te munine paramArthanA jANanArAo jitamoha' kahe che. zreNI caDatAM mohano udaya jene anubhavamAM nA rahe ane je potAnA baLathI upazamAdi karI AtmAne anubhave che tene "jitamohajIna' kahyo che. ahIM mohane jItyo che, teno nAza thayo nathI. je munine moha sattAmAMthI nAza thAya tyAre nizcayanA jANanArA nizcayathI tene "kSINamoha jIna' kahe che. sAdhu pahelAM potAnA baLathI upazama bhAva vaDe mohane jItI pachI jyAre potAnA mahA sAmarthyathI mohano sattAmAMthI nAza karI jJAnasvarUpa paramAtmAne prApta thAya tyAre te "kSINamohajIna' kahevAya che. "potAnA sivAya sarva padArtho para che" ema jANIne je pratyAkhyAna kare che - tyAge che, tethI pratyAkhyAna jJAna ja che, ema niyamathI jANavuM. potAnA jJAnamAM tyAgarUpa avasthA te ja pratyAkhyAna che, bIjuM kAMI nathI. AtmAne parabhAvanA tyAganuM kartApaNuM nAma mAtra che, pote to jJAna svabhAva che. paradravyane para jANyuM, pachI parabhAvanuM grahaNa. nahiM te ja tyAga che. e rIte, sthira thayeluM jJAna te ja pratyAkhyAna samayasAra no sAra Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, jJAna sivAya bIjo koI bhAva nathI. koI purUSa paravastune "A paravastu" che ema jANe tyAre teno tyAga kare che, tevI rIte jJAnI sarva paradravyonA bhAvone A parabhAva che' ema jANIne tyAge che. jyAM sudhI paravastune bhUlathI potAnI jANe tyAM sudhI ja mamatva rahe. yarthAtha jJAna thavAthI paravastune pArakI jANe tyAre mamatva na rahe. moha mAro kAMI saMbaMdhI nathI, eka upayoga che, te ja huM chuM" ema jANavuM te nirmamatva che. mohakarma jaDa pugala dravya che, teno udaya malina bhAvarUpa che. A bhAva paNa pudgalano ja vikAra che. A bhAva caitanyanA anubhavamAM Ave che tyAre upayoga paNa vikArI thaI rAgAdirUpa malina dekhAya che. jyAre tenuM bhedajJAna thAya che tyAre AtmA avazya caitanyanA anubhavarUpa sthita thAya che. sarva paradravyothI ane temanAthI utpanna thayelA bhAvothI jyAre bheda jANyo tyAre upayogane ramavA mATe potAno AtmA ja rahyo, anya ThekANuM na rahyuM. A rIte darzana jJAna caritra sAthe ekarUpa thayelo te AtmAmAM ja ramaNa kare che. jJAnadarzana cAritrarUpa pariNAmelo AtmA ema jANe ke huM caitanyarUpa jyoti svarUpa sadAya arUpI chuM. Ama sarvathI judA evA. svarUpane anubhavato A huM pratApavaMta rahyo. ema prAtapavaMta vartatA evA mane, joke (mArI) bahAra aneka prakAranI svarUpanI saMpadA vaDe samasta paradravyo skurAyamAna che to paNa koI paNa paradravya paramANu mAtra mArApaNe bhAsatuM nathI ke je mane bhAvakapaNe tathA jJayapaNe mArI sAthe eka thaIne pharI moha utpanna kare; kAraNa ke nijarasathI ja mohane mULathI ukhADIne - pharI aMkura na Upaje evo nAza karIne, mahAna jJAnaprakAza mane pragaTa thayo che. ('pUrvaraMga' samApta) samayasAra no sAra Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva-ajIva adhikAra koI mUDha ajJAnIo adhyavasAnane jIva kahe che, koI vaLI nokarmane jIva kahe che, to koI karmane jIva kahe che. jIva, ajIva bane anAdithI eka kSetrAvagAha saMyogarUpa maLI rahyA che. ane anAdithI ja jIvanI pugalanA saMyogathI aneka vikAra sahita avasthAo thaI rahI che. paramArtha draSTie jotAM jIva potAnA caitanyatva Adi bhAvone choDato nathI ane pagalA potAnA mUrtika jaDatva Adine choDatuM nathI; paraMtu je paramArthane jANatA nathI teo saMyogathI thayelA bhAvone ja jIva kahe che. paraMtu caitanya svabhAvarUpa jIva, sarva parabhAvothI judo bhedajJAnIone anubhavagocara che. jo potAnA svarUpano abhyAsa kare to tenI prApti avazya thAya, jo paravastu hoya to tenI to prApti na thAya. potAnuM svarUpa to mojuda che. jo cetIne dekhe to pAse ja che. eka aMtamUhurta mAtramAM ja AtmAnI prApti thaI zake che, chatAM bahu kaThina lAgatu hoya to cha mahinAthI adhika to na ja lAge. karmano udaya Ave tyAre A AtmA duHkharUpa pariName che. ane duHkharUpa bhAva che te adhyavasAna che, tethI duHkharUpa bhAvamAM cetanatAno bhrama Upaje che. paramArthe duHkharUpa bhAva cetana nathI, karmajanya che tethI jaDa ja che. jIva rasarahita, rUparahita, gaMdharahita, avyakta arthAt Indriyone gocara nathI evo, cetanA jeno guNa che evo, zabdarahita ane AkAra rahita che. - jIvane varNa nathI, gaMdha paNa nathI, rasa nathI, sparza nathI, rUpa nathI, zarIra nathI, saMsthAna nathI, saMvanana nathI, rAga nathI, dveSa nathI, moha nathI, pratyaya nathI, karma nathI, nokarma nathI. jIvane varga nathI, vargaNA nathI, spardhako nathI, adhyAtmasthAno samayasAra no sAra Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, anubhAga sthAno nathI, jIvane koI yogasthAno nathI, baMdhasthAno nathI, udayasthAno paNa nathI, koI mArgaNAsthAno nathI, sthitibaMdha sthAno nathI, saMkalezasthAno nathI, vizuddhisthAno nathI, saMyamalabdhi sthAno nathI. vaLI jIvane jIvasthAno nathI athavA guNasthAno nathI. kAraNake A badhA pudagala dravyanA pariNAma che, jIvanA nathI. je varNAdika athavA rAgamohAdika bhAvo kahyA te badhA AtmAthI bhinna che tethI aMtardaSTi vaDe jonArane e badhA dekhAtA nathI, mAtra eka sarvoparI tattva ja dekhAya che - kevaLa eka caitanyarUpa AtmA ja dekhAya che. A varNAdika bhAvo sAthe jIvano saMbaMdha jaLane ane dUdhane ekakSetrAvagAharUpa saMbaMdha che tevo jANavo. dravyanI sarva avasthAone viSe dravyamAM je bhAvo vyApe te bhAvo sAthe dravyano tAdAbhya saMbaMdha kahevAya che. pudagalanI sarva avasthAone viSe pudagalamAM varNAdibhAvo vyApe che tethI varNAdibhAvo sAthe pugalano tAdAbhya saMbaMdha che, saMsAra-avasthAne viSe jIvamAM varNAdibhAvo koI prakAre kahI zakAya che paNa mokSaavasthAne viSe jIvamAM varNAdibhAvo sarvathA nathI tethI varNAdibhAvo. sAthe jIvano tAdAbhya saMbaMdha nathI. ekendriya, dvIMdriya, ciMdriya, caturiMdriya, paMcendriya, bAdara, sukSma, paryApta ane aparyApta jIvo-e nAmakarmanI prakRtio che. A pravRtio ke jeo pugalamaya tarIke prasiddha che temanA vaDe karaNa svarUpa thaIne racAyelA je jIvasthAno che teo jIva kema kahevAya? zuddha dravyArthika naya (nizcayanaya) nI daSTimAM caitanya abheda che ane enA pariNAma paNa svAbhAvika zuddha jJAna-darzana che. paranimittathI thatA caitanyanA vikAro, joke caitanya jevA dekhAya che to paNa caitanyanI sarva avasthAomAM vyApaka nahi hovAthI caitanya samayasAra no sAra Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zunya che - jaDa che. vaLI AgamamAM paNa temane acetana kahyA che. bhedajJAnIo paNa temane caitanyathI bhinnapaNe anubhave che. je anAdi che arthAt koI kALe utpanna thayuM nathI, je anaMta che arthAt koI kALa jeno vinAza nathI, je acaLa che arthAt je kadI caitanyapaNAthI anyarUpa-caLAcaLa-thatuM nathI, je svasaMvedya che arthAt je pote potAthI ja jaNAya che ane je pragaTa che arthAta chUpuM nathI - evuM je A caitanya atyaMtapaNe cakacakATa prakAzI rahyuM che, te pote ja jIva che. amUrtapaNe joke sarva jIvomAM vyApe che, to paNa tene jIvanuM lakSaNa mAnatAM ativyApti nAmano doSa Ave che kAraNa ke pAMca ajIva dravyomAMnA eka pugala dravya sivAya dharma, adharma, AkAza ane kALa e cAra dravyo amUrta hovAthI amUrtapaNuM jIvamAM vyApe che temaja cAra dravyomAM paNa vyApe che, e rIte ativyApti doSa Ave che. mATe amUrtapaNAno Azraya karavAthI paNa jIvanuM yathArtha svarUpa grahaNa thatuM nathI. caitanya lakSaNa sarva jIvomAM vyApatuM hovAthI avyApti doSathI rahita che ane jIva sivAya koI dravyamAM nahi vyApatuM hovAthI ativyApti doSathI rahita che; vaLI te pragaTa che, tethI teno ja Azraya karavAthI jIvanA yarthAtha svarUpanuM grahaNa thaI zake che. rAgAdi civikArane dekhI evo bhrama na karavo ke e paNa caitanya ja che. kAraNa ke caitanyanI sarva avasthAomAM vyApe to caitanyatA kahevAya. rAgAdi vikAro to sarva avasthAomAM vyAptA nathI - mokSa avasthAmAM temano abhAva che. vaLI temano anubhava paNa AkuLatAmaya duHkharUpa che. mATe teo cetana nathI, jaDa che. caitanyano anubhava nirAkuLa che, te ja jIvano svabhAva che ema jANavuM. jIva-ajIvano anAdi je saMyoga te kevaLa judo paDayA pahelAM arthAt jIvano mokSa thayA pahelAM, bhedajJAna bhAvatAM amuka dazA samayasAra no sAra Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatAM nirvikalpa dvArA jAmI-jemAM kevaLa AtmAno anubhava rahyo. ane te zreNI atyaMta vegathI AgaLa vadhatAM vadhatAM kevaLajJAna pragaTa thayuM. pachI aghAtI karmano nAza thatAM jIvadravya ajIvathI kevaLa bhinna thayuM. jIva-ajIvanA bhinna thavAnI A rIta che. (jIva-ajIva adhikAra samApta) samayasAra no sAra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartA-karma adhikAra jIva jyAM sudhI AtmA ane Azrava - e bannenA taphAvatane jANato nathI tyAM sudhI krodhAdika AzravomAM pravarte che. krodhAdikamAM vartatA tene karmano saMcaya thAya che. A rIte jIvane karmono baMdha sarvajJa devoe kahyo che. krodhAdika ane jJAna judI judI vastuo che. jJAnamAM krodhAdika nathI, krodhAdikamAM jJAna nathI. AvuM AtmAne bhedajJAna thAya tyAre karmano baMdha thato nathI. Azravo azuci che, jaDa che, duHkhanA kAraNa che ane AtmA pavitra che, jJAtA che, sukhasvarUpa che. e rIte lakSaNabhedathI bannene bhinna jANIne AzravothI AtmA nivRta thAya che ane tene karmano baMdha thato nathI. ahIM prazna thAya ke avirata samyagdaSTine mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI prakRtiono Azrava nathI thato paNa anya prakRtiono to Azrava thaIne baMdha thAya che; tene jJAnI kahevo ke ajJAnI? samAdhAna :- samyagdaSTi jIva jJAnI ja che kAraNa ke te abhiprAyapUrvakanA AzravothI nivaryo che. tene anya prakRtiono je Azrava tathA baMdha thAya che te abhiprAyapUrvaka nathI. samyagdaSTi thayA pachI svAmitvano abhAva che. mATe jyAM sudhI tene cAritramohano udaya che tyAM sudhI tenA udaya anusAra je Azrava-baMdha thAya che tenuM svAmIpaNuM tene nathI. abhiprAyamAM to te Azrava-baMdhathI sarvathA nivRtta thavA ja Icche che. tethI te jJAnI ja che. jJAnIne baMdha thato nathI tenuM kAraNa A pramANe che :- mithyAtva saMbaMdhI baMdha ke je anaMta saMsAranuM kAraNa che te ja ahIM pradhAnapaNe vivakSita che. avirati AdithI baMdha thAya che te alpasthiti - anubhAgavALo che. dIrgha saMsAranuM kAraNa nathI. tethI te pradhAna gaNavAmAM Avyo nathI. athavA to A pramANe kAraNa che :- jJAna samayasAra no sAra Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhanuM kAraNa nathI. jyAM sudhI jJAnamAM mithyAtvano udaya hato tyAM sudhI te ajJAna kahevAtuM hatuM ane mithyAtva gayA pachI ajJAna nathI, jJAna ja che. temAM je kAMI cAritramoha saMbaMdhI vikAra che teno svAmI jJAnI nathI tethI jJAnIne baMdha nathI, kAraNa ke vikAra je baMdharUpa che ane baMdhanuM kAraNa che te to baMdha paMktimAM che, jJAnanI paMktimAM nathI. para pariNatine choDatuM, bhedanA kathanone toDI pADatuM, A akhaMDa ane atyaMta pracaMDa jJAna pratyakSa udaya pAmyuM che. aho! AvA jJAnamAM kartAkarmanI pravRttino avakAza kema hoI zake? tathA paugalika karmabaMdha paNa kema hoI zake? zeyonA nimittathI tathA kSayopazamanA vizeSathI (taphAvatathI) jJAnamAM je aneka khaMDarUpa AkAro pratibhAsamAM AvatA hatA temanAthI rahita jJAnamAtra AkAra have anubhavamAM Avyo tethI "akhaMDa" evuM vizeSaNa jJAnane ApyuM che. matijJAna Adi je aneka bhedo kahevAtA hatA temane dUra karatuM udaya pAmyuM che tethI "bhedanA kathanone toDI pADatuM" ema kahyuM che. paranA nimitte rAgAdi rUpa pariNamatuM hatuM te pariNatine choDatuM udaya pAmyuM che tethI "para pariNati ne choDatuM" ema kahyuM che. paranA nimittathI rAgAdirUpa pariNamatuM nathI, baLavAna che tethI atyaMta pracaMDa" kahyuM che. karmabaMdha to ajJAnathI thayelI kartAkarmanI pravRttithI hato. have jyAre bhedabhAvane ane parapariNatine dUra karI ekAkAra jJAna pragaTa thayuM tyAre bhedarUpa kArakanI pravRtti maTI, to pachI have baMdha zA mATe hoya? arthAta na hoya. kaI vidhithI A AtmA AzravothI nivarte che? zuddha nayathI jJAnIe evo nizcaya karyo ke "huM eka chuM, zuddha chuM, paradravya pratye mamatArahita chuM, jJAna darzanathI pUrNa vastu chuM." jyAre te jJAnI AtmA potAnA AvA svarUpamAM lIna thAya tyAre krodhAdika Azravo kSaya pAme che. 10 samayasAra no sAra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna thavAno ane AzravonI nivRttino samakALa kaI rIte che? A Azravo jIvanI sAthe nibaddha che. ava che, anitya che, temaja azaraNa che, vaLI teo duHkharUpa che evuM jANIne jJAnI temanAthI nivRtti kare che. Ama AzravonuM ane jIvanuM bhedajJAna thatAMveta ja jenAmAM karmavipAka zithila thaI gayo che evo te AtmA sahajapaNe vikAsa pAmatI citzakti vaDe jema jema vijJAnaghanasvabhAva thato jAya che tema tema AzravothI nivRtta thato jAya che. A rIte jJAnane ane AzravonI nivRttine samakALapaNuM che. AtmA "vijJAnaghanasvabhAva thato jAya che'' eTale zuM? AtmA vijJAnaghanasvabhAva thato jAya che eTale AtmA jJAnamAM sthira thato jAya che. jyAM sudhI mithyAtva hoya tyAM sudhI jJAnane bhale jJAnano ughADa ghaNo hoya to paNa ajJAna kahevAmAM Ave che ane mithyAtva gayA pachI tene bhale jJAnano ughADa thoDo hoya to paNa vijJAna kahevAmAM Ave che. jema jema te vijJAna ghaTTa thatuM jAya che, sthira thatuM jAya che, tema tema AzravonI nivRtti thatI jAya che ane AtmA vijJAnaghana svabhAva thato jAya che. AtmA jJAnI thayo ema kaI rIte oLakhAya? je AtmA A karmanA pariNAmane temaja nokarma nA pariNAmane karato nathI paraMtu jANe che te jJAnI che. je sarva avasthAomAM vyApe te to vyApaka che. koI eka avasthAvizeSa te vyApakanuM vyApya che. Ama hovAthI dravya to vyApaka che ane paryAya vyApya che. dravya paryAya abheda rUpa che. je dravyano AtmA, svarUpa athavA sattva te ja paryAyano AtmA, svarUpa athavA sattva. Ama hoIne dravya paryAyamAM vyApe che ane paryAya dravya vaDe vyapAI jAya che. AvuM vyApyavyApakapaNuM tatsvarUpamAM ja (arthAt abhinna sattAvALA padArthamAM) hoya; atasvarUpamAM samayasAra no sAra -- 11 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (arthAt jemanI sattA, svarUpa ane sattva bhinna bhinna che evA padArthomAM) na ja hoya, jyAM vyApyavyApaka bhAva hoya tyAM ja kartAka bhAva hoya. vyAyavyApaka bhAva vinA kartAkarma bhAva na hoya. Avu je jANe te pugalane ane AtmAne kartAkSma bhAva nathI ema jANe che. Ama jANatAM te jJAnI thAya che, kartAkarmabhAvathI rahita thAya che ane jJAtAdraSTA - jagatano sAkSIbhUta - thAya che. pudgala karmane jANatAM evA jIvane pudgala sAthe kartAkarma bhAva che ke nathI? jJAnI aneka prakAranA pagalakarmane jANato hovA chatAM nizcayathI paradravyanA paryAyamAM pariNamato nathI, tene grahaNa karato nathI ane te rUpe upajato nathI. pudgala karma jIvanuM karma nathI ane jIva teno kartA nathI. jIvano svabhAva jJAtA hovAthI jJAnarUpe pariNamato pote pugalakarmane jANe che; pudgala karmane jANatA evA jIvano paranI sAthe kartAkarmabhAva kema hoI zake? na ja hoI zake. potAnA pariNAmane jANatA evA jIvane pudgala sAthe kartAkarmabhAva che ke nahi? jJAnI aneka prakAranA potAnA pariNAmane jANato hovA chatAM nizcayathI paradravyanA paryAyamAM pariNamato nathI, tene grahaNa karato nathI ane te rUpe upajato nathI. pulakarmanA phaLane jANatA evA jIvane pugala sAthe kartAkarmabhAva che ke nathI? jIvano svabhAva jJAtA hovAthI jJAtArUpe pariNamato pote pugalakarmanA phaLane jANe che; mATe pugalakarmanA phaLane jANatA evo jIvano paranI sAthe kartAkarmabhAva kema hoI zake? na hoI zake. jIvanA pariNAmane, potAnA pariNAmane ane potAnA pariNAmanA phaLane nahi jANatA evA pudagaladravyane jIva sAthe 12 samayasAra no sAra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartAkarmabhAva che ke nathI? jJAnI potAnI ane paranI pariNatine jANato pravarte che ane pudgala dravya potAnI ane paranI pariNati nahi jANatuM pravarte che ; Ama temanAmAM atyaMta bheda hovAthI banne paraspara aMtaraMgamAM vyApyavyApaka bhAvane pAmavA asamartha che. jIva pudgalane kartAkarmapaNuM che evI bhramabuddhi ajJAnane lIdhe tyAM sudhI bhAse che, jyAM sudhI bhedajJAna karanArI vijJAna jyoti prakAzita thatI nathI. bhedajJAna thayA pachI, jIvane ane pudgalane kartAkarmabhAva che evI buddhi rahetI nathI, kAraNake jyAM sudhI bhedajJAna thatuM nathI tyAM sudhI ajJAnathI kartAkarmabhAvanI buddhi thAya che. joke jIvanA pariNAmane ane pudgalanA pariNAmane anyoanya nimittamAtrapaNuM che to paNa temane kartAkarmapaNuM nathI, paranA nimittathI je potAnA bhAva thayA temano kartA to jIvane kadAcita kahI zakAya paraMtu parabhAvano kartA jIva kadI paNa nathI. tethI jIvane potAnA ja pariNAmo sAthe kartAkarmabhAva ane bhoktAbhogya bhAva che. pudgalakarmane paramArthe pudgaladravya ja kare che, jIva to pudgalakarmanI utpatine anukULa evA potAnA rAgAdika pariNAmone kare che. vaLI pudgaladravya ja pudgalakarmane bhogave che, jIva to pudgala karmanA nimittathI thatA potAnA rAgAdika pariNAmone bhogave che. paraMtu jIva ane pudgalano Avo nimittanaimittika bhAva dekhIne ajJAnIne evo bhrama che ke pudgalakarmane jIva kare che ane bhogave che. Avo anAdi ajJAna ne lIdhe anAdi kALathI prasiddha vyavahAra che. AtmA pudgalakarmane kare ane tene ja bhogave te sarvajJano mata nathI. je purUSa eka dravyane be kriyA karatuM mAne te mithyAdaSTi che. jaDanI kriyA cetana karatuM nathI ane cetananI kriyA jaDa karatuM samayasAra no sAra 13 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. eka dravyanA be kartA na hoya, vaLI eka dravya nA be karma na hoya, eka dravyanI be kriyA na hoya kAraNa ke eka dravya aneka dravyarUpa thAya nahIM. A jagatamAM mohI (ajJAnI) jIvono paradravyane huM karUM chuM, evA paradravyanA kartutvanA mahA ahaMkArarUpa ajJAnAMdhakAra ke je atyaMta durnivAra che te - anAdi saMsArathI cAlyo Ave che paraMtu paramArthanayanA grahaNathI darzanamohano nAza thaIne ekavAra kSAyika samyaktva upaje to pharI mithyAtva na Ave ane tethI baMdha paNa na thAya. mithyAtva be prakAre che : 1) jIva mithyAtva 2) ajIva mithyAtva. evI ja rIte ajJAna, avirati yoga, moha, krodhAdi kaSAyo A (sarva) bhAvo jIva ane ajIvanA bhedathI babbe prakAre che. mithyAtva, ajJAna, avirati Adi bhAvo je ajIvanA potAnA dravyasvabhAvathI ajIva vaDe bhAvavAmAM Ave che teo ajIva ja che ane mithyAdarzana, ajJAna avirati Adi bhAvo ke je caitanyanA vikAramAtrathI jIva vaDe bhAvavAmAM Ave che teo jIva ja che. jIva mithyAtvAdi ane ajIva mithyAtvAdi koNa che? mithyAdarzana, ajJAna, avirati ajIva che te to mUrtika pudgalakarma che ane je mithyAdarzana ajJAna, avirati ItyAdi jIva che te caitanya pariNAmano vikAra che. mithyAdarzanAdi caitanya pariNAmano vikAra kayAMthI thayo? anAdithI mohayukta hovAthI, upayoganA anAdithI mAMDIne traNa pariNAma che, te mithyAtva, ajJAna ane avirati bhAva (e traNa) jANavA. anAdithI A traNa prakAranA pariNAma vikAro hovAthI, AtmAno upayoga - jo ke te zuddha, niraMjana bhAva che to paNa traNa prakArano thayo thako te upayoga je bhAvane pote kare che te 14 - samayasAra no sAra Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvano kartA thAya che. AtmAne traNa prakAranA pariNAma vikAranuM kartApaNuM hoya tyAre pugaladravya potAnI meLe ja karmarUpe pariName che. AtmA to ajJAnarUpe pariName che. koI sAthe rAga kare che, koI sAthe dveSa kare che. te bhAvo nimitta mAtra thatAM, pugaladravya pote potAnA bhAvathI ja karmarUpe pariName che. paraspara nimittanaimittika bhAva mAtra che. kartA to banne potapotAnA bhAvanA che e nizcaya che. je parane potArUpa kare che ane potAne paNa para kare che te ajJAnamaya jIva karmono kartA thAya che. jyAre AtmA rAgadveSa sukhaduHkhAdi avasthAne jJAnathI bhinna jANe, rAgadveSAdi gugalanI avasthA che evuM bhedajJAna thAya, tyAre potAne jJAtA jANe ane rAgAdino kartA thato nathI. ajJAnathI karma kaI rIte utpanna thAya che? ajJAnarUpa eTale ke mithyAdarzana - ajJAna - avirati rUpa traNa prakAranuM je savikAra caitanya pariNAma te potAno ane parano bheda nahi jANIne huM krodha chuM, mAna chuM, dharmAstikAya Adi chuM, evo potAno vikalpa utpanna kare che, pote zuddha caitanya mAtra hovAnuM bhAna nahi rAkhatAM, ajJAnarUpa sopAdhika caitanya pariNAmano kartA thAya che. je sva-parano bheda jANe te jJAtA ja che, kartA nathI. ghaTa, paTa, karma, nokarma ItyAdine paradravyone AtmA kare che, te vyavahArI jIvonI bhrAMti che, ajJAna che. jo AtmA paradravyone kare to te niyamathI tanmaya arthAt paradravyamaya thaI jAya; paraMtu tanmaya nathI tethI te temano kartA nathI. eka dravyane anya dravyano kartA kahevo. ucita nathI. jIva ghaTa, paTa ke koI paNa dravyane karato nathI paraMtu jIvanA yoga ane upayoga ghaTAdine utpanna karanArA nimitta che, temano samayasAra no sAra 15 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartA jIva thAya che. yoga eTale mana-vacana-kAyAnA nimittavALu) AtmapradezonuM calana ane upayoga eTale jJAnanuM kaSAyo sAthe upayukta thavuM - joDAvuM. A yoga ane upayoga ghaTAdika tathA krodhAdikane nimitta che tethI temane to ghaTAdika tathA krodhAdikanA nimittakartA kahevAya paraMtu AtmAne temano kartA na kahevAya. AtmAne saMsAra avasthAmAM ajJAnathI mAtra yoga-upayogano kartA kahI zakAya. pugalakarmano udaya thatAM jJAnI tene jANe ja che. arthAt jJAnano ja kartA thAya che ane ajJAnI ajJAnane lIdhe karmodayanA nimitte thatA potAnA ajJAnarUpa zubhAzubha bhAvono kartA thAya che. A rIte jJAnI jJAnarUpa potAnA bhAvano kartA che ane ajJAnI potAnA ajJAnarUpa bhAvano kartA che; parabhAvano kartA to jJAnI ke ajJAnI koI nathI. parabhAvane koI dravya karI zake nahIM. je vastu je dravyamAM ane guNamAM varte che, te anya dravyamAM tathA guNamAM saMkramaNa pAmatI nathI. (arthAt badalAIne temAM bhaLI jatI nathI); anyarUpe saMkramaNa nahIM pAmI zakatI te vastu, anya vastune kema pariNamAvI zake? A kAraNe AtmA kharekara pagalakarmono akartA Tharyo. yoddhAo vaDe yuddha karavAmAM AvatAM rAjAe yuddha karyuM, ema kahevAya che, tevI rIte jIva nimittabhUta banatAM jJAnAvaraNAdi karma jIve karyuM ema kahevAya che. to pudagalakarmano kartA koNa che? - mithyAtva, aviramaNa, kaSAya tathA yoga-e cAra sAmAnya pratyayo (Azravo) baMdhanA kartA kahevAmAM Ave che ane mithyAdaSTithI mAMDIne sayogI kevaLI sudhI tenA tera prakAranA bheda kahevAmAM AvyA che. A guNasthAno nizcayathI acetana che. kAraNa ke pugalakarmanA udayathI utpanna thAya che. teo jo karma kare to 16 samayasAra no sAra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhale kare, temano bhoktA paNa AtmA nathI, ane kartA paNa AtmA nathI. Azrayone ane jIvane ekapaNuM nathI. mithyAtvAdi Azravo to jaDasvabhAva che ane jIva cetana svabhAva che. jo jaDa ane cetana eka thaI jAya to bhinna dravyano lopa thaI jAya e moTo doSa Ave. sarva dravyo pariNamana svabhAvavALA che tethI potapotAnA bhAvanA pote ja kartA che. pudgala dravya paNa potAnA je bhAvane kare che teno pote ja kartA che. krodhamAM upayukta (arthAta jeno upayoga krodhAkAre pariNamyo. che evo) AtmA krodha ja che, mAnamAM upayukta AtmA mAna ja che, mAyAmAM upayukta AtmA mAyA che ane lobhamAM upayukta AtmA lobha che. A rIte jIva pariNAma svabhAva che. tethI pote je bhAvarUpe pariName che teno kartA thAya che. A rIte AtmA svayameva pariNAma svabhAvavALo che to paNa potAnA je bhAvane kare che, te bhAvano ja kartA te thAya che arthAta te bhAva AtmAnuM karma che ane AtmA teno kartA che. jJAnIne sva-paranuM bhedajJAna thayuM che tethI tene potAnA jJAnamaya bhAvanuM ja kartApaNuM che ane ajJAnIne sva-paranuM bhedajJAna nathI tene ajJAnamaya bhAvanuM ja kartApaNuM che. AtmAne krodhAdika mohanIya karmanI prakRtino (arthAt rAgadveSano) udaya AvatAM potAnA upayogamAM teno rAgadveSarUpa malina svAda Ave che. ajJAnIne sva-paranuM bhedajJAna nahi hovAthI te ema mAne che ke "A rAgadveSarUpa malina upayoga te ja mArUM svarUpa che - te ja huM chuM." Ama rAgadveSamAM ahaMbuddhi karato ajJAnI potAne rAgIdveSI kare che, tethI te karmone kare che. A pramANe ajJAnamaya bhAvathI karmabaMdha thAya che. jJAnIne bhedajJAna hovAthI te ema jANe che ke jJAna mAtra zuddha samayasAra no sAra 17 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga che te ja mAruM svarUpa che, te ja huM chuM; rAgadveSa che te karmano rasa che - mAruM svarUpa nathI, Ama rAgadveSamAM ahaMbuddhi nahi karato jJAnI potAne rAgIdveSI karato nathI, kevaLa jJAtA ja rahe che. tethI jJAnamaya bhAvathI karmabaMdha thato nathI. avirata samyagdaSTine joke cAritramohanAM udaye krodhAdika bhAvo pravarte che, to paNa te bhAvomAM tene Atmabuddhi nathI, te temane paranA nimittathI thayelI upAdhi mAne che. tene krodhAdika karmo udayamAM AvIne kharI jAya che, AgAmI evo baMdha karatA nathI. ke jethI saMsAranuM bhramaNa vadhe, kAraNake (jJAnI) pote udyamI thaIne jJAtApaNuM cukIne pariNamato nathI; jJAnInuM svAmIpaNuM niraMtara jJAnamAM ja varte che. tethI te krodhAdika bhAvono anya zeyonI mAphaka jJAtA ja che, kartA nathI. A rIte jJAnInA sarva bhAvo jJAnamaya ja che. ajJAnabhAvanA bhedarUpa je mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoganA udayo te pugalanA pariNAma che ane temano svAda tattva-azraddhAna rUpe jJAnamAM Ave che. te udayo nimittabhUta thatAM, kArmaNavarmaNArUpa navA yugalo svayameva jJAnAvaraNAdi karmarUpa pariNAme che ane jIva sAthe baMdhAya che ane te samaye jIva paNa svayameva potAnA ajJAnabhAvathI tattva-azraddhAnAdi bhAvo rUpe pariName che ane e rIte potAnA ajJAnamaya bhAvonuM kAraNa pote ja thAya che. mithyAtvAdino udaya thavo, navA pudgalonuM karmarUpe pariNamavuM tathA baMdhAvu ane jIvanuM potAnA tattva-azraddhAnAdi bhAvorUpe pariNamavuM - e traNe ya eka samaye ja thAya che. sau svataMtrapaNe potAnI meLe ja pariName che, koI koIne pariNamAvatuM nathI. jIvathI judu ja pugaladravyanuM pariNAma che. jo pudgaladravya ane jIva bheLAM thaIne karmarUpe pariName to. bannene karmarUpa pariNAma Thare. paraMtu jIva to jaDa karmarUpe kadI 18 samayasAra no sAra Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNamI zakato nathI; tethI jIvanuM ajJAna pariNAma ke je karmane nimitta che tenAthI judu ja pugala dravyanuM karma pariNAma che. pugaladravyathI judu ja jIvanuM pariNAma che. jo jIva ane pudgalakarma bheLAM thaIne rAgAdirUpe pariName che ema mAnavAmAM Ave to bannene rAgAdirUpa pariNAma Thare. paraMtu pudgalakarma to rAgAdirUpe pariNamI zakatuM nathI. tethI pugalakarmano udaya ke je rAgAdi pariNAmane nimitta che tenAthI judu ja jIvanuM pariNAma che. jIvamAM karma baMdhAyeluM che tathA sparzAyeluM che evuM vyavahAra nayanuM kathana che ane jIvamAM karma aNabaMdhAyeluM, aNasparzAyeluM che, evuM zuddha nayanuM kathana che. paNa tethI zuM? je AtmA te banne nayapakSone oLaMgI gayo. che, te ja samayasAra che. arthAt nirvikalpa zuddha Atmatattva che. jyAM sudhI nayono pakSapAta rahe che tyAM sudhI cittano kSobha maTato nathI. nayono pakSapAta maTI jAya tyAre vitarAga dazA thaIne svarUpanI zraddhA nirvikalpa thAya che, svarUpamAM pravRtti thAya che ane atindriya sukha anubhavAya che. baddha-abaddha, mUDha-amUDha, rAgI-arAgI, dveSI-adveSI, kartA-akartA, bhoktA-abhoktA, jIva-ajIva, sukSma-dhULa, kAraNa-akAraNa, kArya-anArya, bhAva-abhAva, eka-aneka, sAnta-anaMta, nitya-anitya, vAcya-avAcya, nAnA-anAnA, cetya-acetya, dazya-adazya, vedha-avedya, bhAta-abhAta ItyAdi nayonA pakSapAta che. je purUSa nayonA kathana anusAra yathAyogya vivakSA pUrvaka tatvano vastusvarUpano nirNaya karIne nayonA pakSapAtane choDe che, te purUSane cisvarUpa jIvano cisvarUpe anubhava thAya che. jIvamAM aneka sAdhAraNa dharmo che paraMtu cisvabhAva tene pragaTa anubhavagocara asAdhAraNa dharma che, tethI tene mukhya karIne ahiM samayasAra no sAra 19 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvane cisvarUpa kahyo che. jemAM bahu vikalponI jALo ApoApa uThe che evI nayapakSanI bhUmine oLaMgI jaI aMdara ane bahAra samatArasa rUpI ekarasa ja jeno svabhAva che, te citmAtra teja:puMja huM chuM. pakSAMtikrAMtanuM (pakSane oLaMgI gayelAnuM) zuM svarUpa che? jema ke vaLI bhagavAna sadA nayapakSanA svarUpanA sAkSI (jJAtAdraSTA) che tema zrutajJAnI paNa jyAre samasta nayapakSothI rahita thaI zuddha caitanya mAtra bhAvanuM anubhavana kare che tyAre nayapakSanA svarUpano jJAtA ja che. eka nayano sarvathA pakSa grahaNa kare to mithyAtva sAthe maLelo rAga thAya. prayojana vaze eka nayane pradhAnA karI tene grahaNa kare to mithyAtva sivAya mAtra cAritryamohano rAga rahe; ane jyAre nayapakSane choDI vastusvarUpane kevaLa jANe tyAre te vakhate zrutajJAnI paNa kevaLInI mAphaka vitarAga jevo ja hoya che. nirvikalpa anubhava thatAM, jenA kevaLajJAnAdi guNono pAra nathI, evA samayasArarUpI paramAtmAno anubhava ja varte che, "huM anubhavuM chuM' evo paNa vikalpa hoto nathI. pakSAMtikrAMta ja samayasAra che, ema niyamathI Thare che. pahelAM AtmAne AgamajJAnathI jJAnasvarUpa nizcaya karIne pachI iMdriya buddhirUpa matijJAnane jJAnamAtramAM ja meLavI daIne, tathA zrutajJAna rUpI nayonA vikalpone maTADIne zrutajJAnane paNa nirvikalpa karIne, eka akhaMDa pratibhAsano anubhava karavo te ja "samyagdarzana" ane "samyajJAna" evA nAma pAme che. te samayasAra ja che. kartA ane karmanuM saMkSipta svarUpa :vikalpa karanAra ja kevaLa kartA che ane vikalpa ja kevaLa karma che. (bIjA koI kartA karma nathI). je jIva vikalpa sahita che tenuM kartAkarmapaNuM kadI nAza pAmatuM nathI. 20. samayasAra no sAra Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartA che te jJAtA nathI ane jJAtA che te kartA nathI. prazna - avirata samyagdaSTi Adine jyAM sudhI cAritramohano. udaya che tyAM sudhI te kaSAyarUpe pariName che to tene kartA kahevAya ke nahIM? uttara - avirata samyagdaSTi Adine zraddhA-jJAnamAM paradravyanA svAmIpaNArUpa kartApaNAno abhiprAya nathI, kaSAyarUpa pariNAmana che, te udayanI baLajorIthI che; teno te jJAtA che; tethI ajJAna saMbaMdhI kartApaNuM tene nathI. nimittanI baLajorIthI thatA pariNamananuM phaLa kiMcita hoya che. te saMsAranuM kAraNa nathI. jema vRkSanuM jaDa kApyA pachI te vRkSa kiMcita kALa rahe athavA na rahe - kSaNe kSaNe teno nAza ja thato jAya che. karma pudgala che, teno kartA jIvane kahevAmAM Ave te asatya che. te bannene atyaMta bheda che, jIva pudgalamAM nathI ane pudagala jIvamAM nathI. to pachI temane kartAkarmabhAva kema hoI zake? mATe jIva jJAtA che, pugalakarmano kartA nathI ane pudgalakarma jJAtAnuM karma nathI - Ama pragaTa bhinna dravyo che. (kartA-karma adhikAra samApta) samayasAra no sAra 21 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya-pApa adhikAra Saa che, puNya ane pApa banne vibhAva pariNatithI upajyAM hovAthI bane baMdharUpa ja che. vyavahAradaSTie bhramane lIdhe temanI pravRtti judI judI bhAsavAthI, sArUM ane kharAba-ema be prakAre teo dekhAya che. paramArthadaSTi to temane ekarUpa ja, baMdharUpa ja, kharAba ja jANe che. azubha karma kuzIla che ane zubha karma suzIla che ema tame mAno cho paraMtu te suzIla kema hoI zake, je saMsAramAM praveza karAve? hetu, svabhAva, anubhava ane Azraya - e cAra prakAre karmamAM bheda hovAthI koI karma zubha che ane koI karma azubha che ema mAnyatA che. paraMtu jIvanA zubha ane azubha pariNAma bane ajJAnamaya che tethI karmano hetu ajJAna ja che; mATe karma eka ja che. zubha ane azubha pugala pariNAmo bane pudgalamaya ja che tethI karmano svabhAva eka pudgala pariNAmarUpa ja che; mATe karma eka ja che. sukharUpa ane duHkharUpa anubhava banne pudgalamaya ja che; mATe karma eka ja che. mokSamArga ane baMdhamArgamAM, mokSamArga to kevaLa jIvanA pariNAmamaya ja che. tethI karmano Azraya kevaLa baMdhamArga che (arthAt karma eka baMdhamArganA Azraye ja thAya che - mokSamArgamAM thatA nathI); mATe karma eka ja che. A pramANe karmanA zubhAzubha bhedanA pakSane gauNa karI teno niSedha karyo kAraNake ahiM abheda pakSa pradhAna che ane abhedapakSathI jovAmAM Ave to karma eka ja che - be nathI. jema suvarNanI beDI paNa purUSane bAMdhe che ane lokhaMDanI beDI paNa bAMdhe che, tevI rIte zubha tema ja azubha karma jIvane avizeSapaNe bAMdhe che. sarvajJadevo samasta karmane (zubha temaja azubha) avizeSapaNe 22 samayasAra no sAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhanuM sAdhana kahe che, tethI samasta karmane niSedhyuM che ane jJAnane ja mokSanuM kAraNa pharamAvyuM che. prazna - sukRta ane duSkRta - banneno niSedha karavAmAM Avyo che to pachI munione kAMI paNa karavAnuM nahiM rahevAthI teo munipaNuM zAnA Azraye, zA AlaMbana vaDe pALI zake? uttara - sarva karmano tyAga thaye jJAnanuM mahAzaraNa che. te jJAnamAM lIna thatAM sarva AkuLatA rahita paramAnaMdano bhogavaTo hoya che - jeno svAda jJAnI ja jANe che. ajJAnI kaSAyI jIvA karmane ja sarvasva jANI temAM lIna thaI rahyo che, jJAnAnaMdano svAda nathI jANato. paramArthamAM asthita evo je jIva tapa kare che tathA vrata dhAraNa kare che, tenA te sarva tapa ane vratane sarvajJa bALatA ane bALavratA (arthAt ajJAnatapa tathA ajJAnavrata) kahyA che. mATe mokSanuM kAraNa jJAna ja che. keTalAka loko je paramArthathI bAhya che, teo sukSma evA AtmasvabhAvanI zraddhA, lakSa tathA anubhava nahi karI zakavAthI, sthUla lakSyavALA te jIvo pUla saMkaleza pariNAmone choDIne evA ja sthUla vizuddha pariNAmomAM rAce che. (saMkaleza pariNAmo temaja vizuddha pariNAmo bane atyaMta sthUla che; AtmasvabhAva ja sukSma che.) nizcayanayanA viSayane choDIne, vidvAno vyavahAra vaDe pravarte che, paraMtu paramArthane Azrita yatIzvarone ja karmano nAza AgamamAM kahyo che. (kevaLa vyavahAramAM pravartanArA paMDitone karmakSaya thato nathI.) samyagdarzana, jJAna, cAritra mokSamArga che. jJAnanuM samyakatvarUpa pariNamana mithyAtvakarmathI tirobhUta thAya che, jJAnanuM jJAnarUpa pariNAmana ajJAnakarma thI tirobhUta thAya che ane jJAnanuM cAritrarUpa pariNAmana kaSAyakarmathI tirobhUta thAya che. A rIte mokSanA samayasAra no sAra 23 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNone karma tirobhUta karatuM hovAthI teno niSedha karavAmAM Avyo che. (tirobhUta = AcchAdita) mokSArthIe karmamAtra tyAgavA yogya che, jyAM samasta karma choDavAmAM Ave che tyAM pUNya ke pApanI vAta ja zI? puNya sAruM ane pApa kharAba evI vAtane kayAM avakAza che? prazna - avirata samyagdaSTi vagere ne jyAM sudhI karmano udaya rahe tyAM sudhI jJAna mokSanuM kAraNa kema thaI zake? vaLI karma ane jJAna ane nimitte thatI zubhAzubha pariNati ane jJAnapariNati banne sAthe kema rahI zake? uttara - jyAM sudhI jJAnanI karmavirati barAbara paripUrNatA pAmatI nathI tyAM sudhI karma ane jJAnanuM ekaThApaNuM zAstramAM kahyuM che, temanA ekaThA rahevAmAM kAMI paNa virodha nathI. AtmAmAM avazapaNe je karma udaya thAya che, te baMdhanuM kAraNa thAya che ane mokSanuM kAraNa eka parama jJAna ja che, ke je jJAna svataH vimukta che - traNe kALe paradravyo parabhAvothI bhinna che. jyAM sudhI yathAkhyAta cAritra thatuM nathI tyAM sudhI samyagdaSTine be dhArA rahe che. jJAnadhArA ane karmadhArA, jeTalA aMze zubhAzubha karmadhArA che teTalA aMze karmabaMdha thAya che ane jeTalA aMze jJAnadhArA che teTalA aMze karmano nAza thato jAya che. viSayakaSAyanA vikalpo ke vrataniyamanA vikalpo - zuddha svarUpano vicAra suddhAM - karmabaMdhanuM kAraNa che; zuddha pariNatirUpa jJAnadhArA ja mokSanuM kAraNa che. keTalAka loko paramArthabhUta jJAnasvarUpa AtmAne jANatA nathI ane vyavahAra darzana-jJAna-cAritrarUpa kriyAkAMDane mokSanuM kAraNa jANI temAM tatpara rahe che. AvA karmanaya pakSapAtI loko saMsAramAM DUbe che. vaLI keTalAka loko AtmasvarUpane yarthAtha jANatA nathI ane 24 samayasAra no sAra Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvathA ekAMtavAdI mithyAdaSTionA upadezathI athavA potAnI meLe ja aMtaraMgamAM jJAnanuM svarUpa khoTI rIte kalpI temAM pakSapAta kare che. potAnI pariNatImAM jarAya phera paDyA vinA teo potAne sarvathA abaMdha mAne che ane vyavahAra darzana jJAna-cAritranA kriyAkAMDane nirarthaka pANI choDI de che. AvA jJAnanaya pakSapAtI loko jeo svarUpano kAMI purUSArtha karatA nathI ane zubha pariNAmone choDI svacchaMdI thaI viSaya-kaSAyamAM varte che, teo paNa saMsAra samudramAM DUbe che. mokSamArgI jIvo zuddha pariNatine ja upAdeya jANe che. teo saMpUrNa svarUpa sthiratA thatAM sudhI purUSArtha karyA ja kare che. AvA jIvo saMsArathI nivRta thAya che. (puNya-pApa adhikAra samApta) samayasAra no sAra 25 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azrava adhikAra mithyAtva, aviramaNa, kaSAya ane yoga - e Azravo saMjJA (arthAt cetananA vikAra) paNa che ane asaMjJa (arthAt pudgalanA vikAra) paNa che. vividha bheTavALA saMjJa Azravo, je jIvamAM utpanna thAya che, te jIvanA ja ananya pariNAma che. vaLI asaMjJa Azravo. jJAnavaraNAdi karmanuM nimitta bane che. ane temAM paNa rAgadveSAdi karanAro jIva nimitta bane che. jJAnIne rAgadveSamoha nahiM hovAthI navo baMdha thato nathI. jJAnI sadA akartA hovAthI navA karma bAMdhato nathI ane pUrve baMdhAyelA je karmo sattAmAM rahyA che temano jJAtA ja rahe che. avirata samyagdaSTine paNa ajJAnamaya rAgadveSamoha hotA. nathI. mithyAtva sahita rAgAdika hoya te ja ajJAnanA pakSamAM gaNAya che. samyagdaSTine niraMtara jJAnamaya pariNamana ja hoya che. tene cAritramohanA udayanI baLajorIthI je rAgAdika thAya che, tenuM svAmIpaNe tene nathI. te rAgAdikane roga samAna jANI pravarte che ane potAnI zakti anusAra tene kApato jAya che. mATe jJAnIne je rAgAdika vidyamAna hoya te avidyamAna jevAM che, te AgAmI sAmAnya saMsArano baMdha karatA nathI. mAtra alpa sthiti - anubhAgavALo baMdha kare che. AvA alpa baMdhane ahiM gaNavAmAM Avyo nathI. A rIte jJAnIne Azrava nahiM hovAthI baMdha thato nathI. jIve karelo rAgAdiyukta bhAva baMdhaka kahyo che. rAgAdithI vimukta bhAva baMdhaka nathI, kevaLa jJAyaka che. je jJAnamaya bhAva che, te bhAvAzravano abhAva che. saMsAranuM kAraNa mithyAtva che; tethI mithyAtva saMbaMdhI rAgAdikano abhAva thatAM sarva bhAvAzravano abhAva thAya che. jo jJAna ekavAra rAgAdikathI judu pariNAme to pharIne te 26 samayasAra no sAra Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadI rAgAdika sAthe bheLaseLa thaI jatuM nathI. A rIte utpanna thayelo, rAgAdika sAthe nahiM maLelo jJAnabhAva sadAkALa rahe che. tene mithyAtva sAthe rahenArI prakRtiono baMdha thato nathI ane anya prakRtio sAmAnya saMsAranuM kAraNa nathI; mULathI kapAyelA vRkSanAM lIlA pAMdaDA jevI te prakRtio zIghra sukAvA yogya che. jJAnIne pUrve ajJAnadazAmAM baMdhAyelA mithyAtvAdi dravyAzravabhUta pratyayo che, te mATInA DhephAnI mAphaka pudgalamaya che tethI teo svabhAvathI ja amUrtika caitanyasvarUpa jIvathI bhinna che. temano baMdha athavA saMbaMdha pudgalamaya kAryaNa zarIra sAthe che, cinmaya jIva sAthe nathI. mATe jJAnIne dravyAzravano abhAva svabhAvathI ja che. A rIte jJAnIne bhAvAzrava temaja dravyAzravano abhAva hovAthI te nirAzrava che. cAra prakAranA dravyAzravo (mithyAtva, aviramaNa, kaSAya ane yoga) jJAnadarzana guNo vaDe samaye samaye aneka prakAranuM karma bAMdhe che ane jJAnIne dravyAzrava che nahiM tethI jJAnI abaMdha che. prazna - jJAnadarzana guNa baMdhanuM kAraNa kaI rIte? uttara - jJAnaguNano jyAM sudhI jaghanya bhAva che (kSAyopazamika bhAva) che tyAM sudhI jJAnaguNa aMtamuhurtamAM vipariNAma pAmato hovAthI pharIpharIne tenuM anyapaNe pariNamana thAya che. yathAkhyAta cAritra-avasthAnI nIce rAgano sadbhAva hovAthI baMdhanuM kAraNa ja che. prazna A pramANe ja che to jJAnI nirAzrava kaI rIte? uttara jyAM sudhI kSAyopazamika jJAna che tyAM sudhI abuddhipUrvaka (arthAt cAritramohano) rAga hovA chatAM buddhipUrvaka rAganA abhAvanI apekSAe jJAnIne nirAzravapaNuM kahyuM ane abuddhipUrvaka rAgano abhAva thatAM ane kevaLajJAna pragaTatAM sarvathA nirAzravapaNuM kahyuM. dravyAzravonA udayane ane jIvanA rAgadveSamoha bhAvone - samayasAra no sAra 27 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimittanaimittika bhAva che. dravyAzrayono udaya vinA jIvane AzravabhAva thaI zake nahi ane tethI baMdha paNa thaI zake nahiM. dravyAzrayonA udaya thatAM jIva je prakAre temAM joDAya arthAt je prakAre tene bhAvAzrava thAya te prakAre dravyAzravo navIna baMdhanA kAraNa thAya che. jIva bhAvAzrava na kare to navo baMdha thato nathI. samyagdaSTine mithyAtvano ane anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya nahi hovAthI tene te prakAranA bhAvAzravo to thatA ja nathI ane mithyAtva tema ja anaMtAnubaMdhI kaSAya saMbaMdhI baMdha paNa thato nathI. kSAyika samyagdaSTine sattAmAMthI mithyAtvano kSaya thatI vakhate ja anaMtAnubaMdhI kaSAyano tathA te saMbaMdhI avirati ane yogabhAvano paNa kSaya thaI gayo hoya che. tethI tene te prakArano baMdha thato nathI; aupathamika samyagdaSTine mithyAtva temaja anaMtAnubaMdhI kaSAyo mAtra upazamamAM - sattAmAM - ja hovAthI sattAmAM raheluM dravya udayamAM AvyA vinA te prakAranA baMdhanuM kAraNa thatuM nathI, ane lAyopathamika samyagdaSTine paNa samyatva mohanIya sivAyanI cha prakRtio vipAka-udayamAM AvatI nathI tethI te prakArano baMdha thato nathI. samyagdaSTi cAritramohanA udayamAM svAmItvabhAve joDAto nathI, mAtra asthiratArUpe joDAya che; ane asthiratArUpa joDANa te nizcayadaSTimAM joDANa nathI. jyAM sudhI karmanuM svAmIpaNuM rAkhIne karmanA udayamAM jIva pariName che tyAM sudhI ja jIva karmano kartA che, udayano jJAtAdaSTA thaI paranA nimittathI mAtra asthiratArUpe pariName tyAre kartA nathI, jJAtA ja che. zuddha svarUpamAM lInA rahevAnA abhyAsa dvArA kevaLajJAna pragaTavAthI jyAre jIva sAkSAt saMpUrNajJAnI thAya che tyAre te sarvathA nirAzrava thaI jAya che. rAgadveSamohanA abhAva vinA samyagdaSTipaNe hoI zake nahiM, evo avinAbhAvI niyama kahyo tyAM mithyAtva saMbaMdhI rAgAdikano abhAva samajavo. cAritramoha saMbaMdhI rAga ahiM gauNa che. 28 samayasAra no sAra Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdaSTine bhAvAzravano abhAva hovAthI dravyAzravo baMdhanA hetu thatA nathI tethI jJAnIne baMdha thato nathI. jJAnI zabda traNa apekSAe vaparAya che. 1) sAmAnya jJAnanI apekSAe sarva jIvo jJAnI che. 2) samyajJAna ane mithyAjJAnanI apekSAe samyagdaSTi jJAnI che. 3) saMpUrNajJAna ane apUrNajJAnanI apekSAe kevaLI bhagavAna jJAnI che ane charbhastha ajJAnI che. "huM kevaLa jJAna svarUpa chuM" - evuM je AtmadravyanuM pariNAmanA te zuddhanaya. AvA pariNamanane lIdhe vRtti jJAnamAM vaLyA kare ane sthiratA vadhatI jAya te ekAgratAno abhyAsa. zuddhanaya zrutajJAnano aMza che. zuddhanaya parokSa che. zuddhanayA dvArA thato zuddha svarUpano anubhava paNa parokSa che. sAkSAt zuddhanayA kevaLajJAna thaye thAya che. jIva zuddha svarUpanA nirvikalpa anubhavathI chUTe paraMtu samyatvathI na chUTe to tene cAritramohanA rAgathI kAMIka baMdha thAya che. te baMdha ajJAnanA pakSamAM nathI to paNa baMdha to che ja. mATe jJAnIne zudhdhopayogamAM lIna rahevAno upadeza che. jJAnI zuddhanayathI chUTe tyAre tene rAgAdibhAvono sabhAva thatAM dravya pratyayo nimittabhUta thavAthI kArmaNavargaNA svayaM baMdharUpe pariName che. je purUSa aMtaraMgamAM caitanyamAtra parama vastune dekhe che ane zuddhanayanA AlaMbana vaDe temAM ekAgra thato jAya che te purUSane, tatkALa sarva rAgAdika AzravabhAvono sarvathA abhAva thaIne, sarva atIta, anAgata ne vartamAna padArthone jANanArUM nizcaLa, atulA kevaLajJAna pragaTa thAya che. (Azrava adhikAra samApta) samayasAra no sAra 29 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvara adhikAra jJAna to cetanA svarUpa che ane rAgAdika pudagala vikAra hovAthI jaDa che. paraMtu ajJAnathI jANe jJAna paNa rAgAdirUpa thaI gayuM hoya tema bhAse che. jyAre aMtaraMgamAM jJAna ane rAgAdino bheda pADavAno tIvra abhyAsa karavAthI bhedajJAna pragaTa thAya che tyAre ema jaNAya che ke jJAnano svabhAva to mAtra jANavAno ja che, jJAnamAM je rAgAdikanI kaluSatA - AkuLatArUpa saMkalpavikalpa - bhAse che te sarva pugala vikAra che, jaDa che. Ama jJAna ane rAgAdikanA bhedano svAda Ave che arthAta anubhava thAya che. je jIva akhaMDa dhArAvAhI jJAnathI AtmAne niraMtara zuddha anubhavyA kare che, tene rAgadveSamoharUpI bhAvAzravo rokAya che tethI te zuddha AtmAne pAme che. je jIva ajJAnathI AtmAne azuddha anubhave che tene rAgadveSamoharUpI bhAvAzravo rokAtA nathI tethI te azuddha AtmAne ja pAme che. A rIte zuddha AtmAnI upalabdhithI ja saMvara thAya che. je jIva prathama rAgadveSamoha sAthe maLelA manavacanakAyAnA zubhAzubha yogothI potAnA AtmAne bhedajJAnanA baLa vaDe caLavA na de, pachI tene zuddha darzanajJAnamaya AtmasvarUpamAM nizcaya kare ane samasta bAhya-atyaMtara parigrahathI rahita thaIne karma-nokarmathI bhinna potAnA svarUpamAM ekAgra thaI tene ja anubhavyA kare arthAta tenA ja dhyAnamAM rahe, te jIva AtmAne dhyAvAthI darzanajJAnamaya thayo thako ane paradravyapaNAne oLaMgIne alpakALamAM samasta karmathI mukta thAya che. A saMvara thavAnI rIta che. jyAM sudhI jIvane bheda vijJAna nathI tyAM sudhI mithyAtva, ajJAna, avirati ane yogasvarUpa adhyavasAno varte che. AthI rAgadveSamoharUpa AzravabhAva thAya che, AzravabhAvathI karma baMdhAya che, karmathI zarIrAdi nokarma utpanna thAya che ane nokarmathI saMsAra 30 samayasAra no sAra Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. paraMtu jyAre tene AtmA ane karmanuM bhedavijJAna thAya che, tyAre zuddha AtmAnI upalabdhi thavAthI mithyAtvAdi adhyavasAnono abhAva thAya che. adhyavasAnanA abhAvathI rAgadveSamoharUpa Azravano abhAva thAya che, AzravanA abhAvathI karma baMdhAtA. nathI. karmanA abhAvathI zarIrAdi nokarma utpanna thatA nathI ane nokarmanA abhAvathI saMsArano abhAva thAya che. A pramANe saMvarano. anukrama jANavo. zuddha AtmatatvanI upalabdhi bhedavijJAnathI ja thAya che. A bhedavijJAna acchinna dhArAthI (arthAt akhaMDa pravAharUpe) tyAM sudhI bhAvavuM ke jyAM sudhI parabhAvothI chUTI jJAna, jJAnamAM ja TharI jAya. - ahiM jJAnanuM jJAnamAM TharavuM be prakAre jANavuM. eka to mithyAtvano abhAva thaI samyakajJAna thAya ane pharI mithyAtva na Ave tyAre jJAna jJAnamAM TharyuM kahevAya. bIju, jyAre jJAna zuddhopayogarUpe sthira thaI jAya ane pharI anya vikArarUpe nA pariName tyAre te jJAnamAM TharI gayuM kahevAya. je koI siddha thayA che, te bhedavijJAnathI ja siddha thayA che; je koI baMdhAyA che te tenA abhAvathI ja baMdhAyA che. bhedavijJAna vinA koI siddhi pAmI zakatuM nathI. (saMvara adhikAra samApta) samayasAra no sAra 31 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjarA adhikAra dravyanirjarAnuM svarUpa virAgIno upabhoga nirjarA mATe che. rAgAdi bhAvonA sadbhAvathI mithyAdaSTine acetana tathA cetana dravyono upabhoga baMdhanuM nimitta ja thAya che. paraMtu samyagdaSTine bhoganI sAmagrI paradravya che, mAre ane tene nAto nathI; karmanA udayanA nimittathI teno ane mAro saMyoga-viyoga che. A rIte rAgadveSamoha vinA tenA phaLane bhogavato hovAthI tene karma AzravatuM nathI. ane udayamAM AveluM karma rasa daIne kharI jAya che. A rIte navo baMdha thato nathI ane udayamAM AveluM karma nirjarI gayuM. samyagdaSTinA bhogopabhogane nirjarAnuM nimitta kahevAmAM Avyo che. A dravyanirjarA che. bhAvanirjarAnuM svarUpa paradravyane bhogavavAmAM AvatAM, tenA nimitte sukharUpa athavA duHkharUpa jIvano bhAva niyamathI ja udaya thAya che. mithyAdaSTine rAgAdibhAvonA sadbhAvathI AgAmI baMdha thAya che, tethI tene nirjarA kahI zakAtI nathI. samyagdaSTine rAgAdikano abhAva hovAthI AgAmI baMdha karyA vinA ja paradravyane bhogavatAM nirjarA thAya che. A rIte samyagdaSTine bhAvanirjarA thAya che. e vairAgya athavA jJAnanuM sAmarthya che ke jJAnI viSayone sevato chatAM karmothI baMdhAto nathI. samyagdaSTi jIva svarUpanuM grahaNa ane parano tyAga karavAnI vidhi vaDe potAnA vastutvano abhyAsa karavA mATe A 'sva' che ane A 'para' che evo bheda paramArthe jANI rAganA yogathI sarva prakAre virame che. jyAre potAne jJAyakabhAva sukhamaya jANe ane karmanA udayathI samayasAra no sAra 32 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayelA bhAvone AkuLatArUpa duHkhamaya jANe tyAre jJAnarUpa rahevuM ane parabhAvothI virAgatA e banne avazya hoya ja che. A vAta pragaTa anubhavagocara che. e ja samyagdaSTinuM cihna che. prazna - avirata samyagdaSTine cAritramohanA udayathI rAgAdibhAva to hoya che, to samyaktva kevI rIte hoI zake? uttara - mithyAtva sahita anaMtAnubaMdhI rAga hoya tene paradravyamAM tathA paradravyathI thatA bhAvomAM AtmabuddhipUrvaka prItiaprIti thAya che, tene sva-paranuM jJAnazraddhAna nathI - bhedajJAna nathI ema samajavuM. jIva munipada laI vrata-samiti pALe to paNa jyAM sudhI parajIvonI rakSA, zarIra saMbaMdhI jatanAthI prarvatavuM ItyAdi paradravyanI kriyAthI tathA paradravyanA nimitte thatA potAnA zubha bhAvothI potAno mokSa mAne che ane parajIvono ghAta thavo, ayatnAcAra rUpe pravartavuM ItyAdi paradravyanI kriyAthI tathA paradravyanA nimitte thatA potAnA azubha bhAvothI ja potAne baMdha thato mAne che tyAM sudhI sva-paranuM jJAna nathI thayuM jANavuM, kAraNa ke baMdha-mokSa to potAnA azuddha-zuddha bhAvothI ja thatA hatA. zubhAzubha bhAvo baMdhanA kAraNa hatA ane paradravya to nimittamAtra hatuM. A rIte jyAM sudhI jIva paradravyathI ja bhaluburU mAnI rAgadveSa kare che tyAM sudhI te samyagdaSTi nathI. samyagdaSTi jIvane jyAM sudhI cAritramoha saMbaMdhI rAgAdika rahe che tyAM sudhI rAgAdikanI preraNAthI paradravya saMbaMdhI zubhAzubha kriyAmAM te pravarte che. te pravRttio viSe ema mAne che ke A karmanuM jora che. tenAthI nivRtta thaye ja mArUM bhalu che. te temane rogavat jANe che. A rIte samyagdaSTine rAga nathI. je jIvane paramANumAtra - lezamAtra paNa rAgAdika varte che te jIva bhale sarva Agama bhaNelo hoya to paNa AtmAne jANato nathI, ane AtmAne nahiM jANato thako anAtmAne paNa nathI jANato. je jIva ane ajIvane nathI jANato te samyagdaSTi kema hoI zake ? je jIvo anAdi saMsArathI mAMDIne rAgAdikane bhalA jANI, samayasAra no sAra - 33 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane ja potAno svabhAva jANI, temAM ja nizcita sUtA che - sthita che. zrI gurU temane jagADe che, sAvadhAna kare che ke tame je padamAM sUtA cho te pada tamArUM nathI. tamArUM pada to zuddha caitanya dhAtumaya che, bahAramAM anya dravyanA bheLa vinAnuM temaja aMtaraMgamAM vikAra vinAnuM zuddha che, sthAyI che. te padane prApta thAo, zuddha caitanyarUpa potAnA bhAvano Azraya karo. eka jJAna ja AtmAnuM pada che. AtmA sthAyI che ane jJAna paNa sthAyI che. tenI AgaLa anya sarva pado AkuLatAmaya ApattirUpa bhAse che. - A eka svarUpajJAnanA rasIlA svAda AgaLa anya rasa phikkA che. vaLI svarUpajJAnane anubhavatAM sarva bhedabhAvo maTI jAya che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna te jJAnanA sarva bhedo jJAna ja che. te A paramArtha che ke jene pAmIne AtmA nirvANane prApta thAya che. jJAnanuM AlaMbana laI AtmAnuM dhyAna dharavuM, tenAthI sarva siddhi prApta thAya che. jJAna che te sAkSAt mokSa che. te jJAnathI ja maLe che, anya koI kriyAkAMDathI tenI prApti thatI nathI. AtmAmAM lIna thavuM, tenAthI ja saMtuSTa thavuM, tenAthI tRpta thavuM - e parama dhyAna che, tenAthI vartamAna AnaMda anubhavAya che ane thoDA ja kALamAM jJAnAnaMda svarUpa kevaLajJAnanI prApti thAya - che. A jJAnamUrti AtmA anaMta zaktino dhAraka deva che, pote caitanyarUpI ciMtAmaNI hovAthI vAMchita kAryanI siddha karanAro che tethI te anya parigrahanuM sevana zA mATe kare? potAnA AtmAne ja niyamathI potAno parigraha jANato jJAnI potAnA svabhAve ja potAnuM dhana jANe che, paranA bhAvane potAnA jANato nathI, tene grahaNa - sevana karato nathI. jJAnI mAne che ke paradravya mAro parigraha nathI, huM to jJAtA samayasAra no sAra 34 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuM. jJAnIne paradravyanA sudharavAno ke bagaDavAno viSAda-harSa hoto nathI. anicchakane aparigrahI kahyo che. jene IcchA nathI, tene parigraha nathI. jJAnI dharmane paNa Icchato nathI. te dharmano parigrahI nathI, jJAyaka che. - jJAnIne AhArano paNa parigraha nathI. ahiM prazna thAya che - AhAra to muni paNa kare che, temane AhAranI IcchA che ke nahiM? samAdhAna :- azAtA vedanIya karmanA udayathI jaTharAgnirUpa sudhA upaje che, vIryaMtarAyanA udayathI tenI vedanA sahI zakAtI nathI ane cAritramohanA udayathI AhAragrahaNanI IcchA utpanna thAya che. tene ajJAnamaya icchAno abhAva che. parajanya IcchAnuM svAmIpaNuM jJAnIne nathI. mATe jJAnI IcchAno jJAyaka che. puNya, pApa, azana, pAna vagere sarva anya bhAvono jJAnIne parigraha nathI kAraNa ke sarva parabhAvone te heya jANe che. pUrva baMdhAyelA karmano udaya AvatAM upabhoga sAmagrI prApta thAya tene jo ajJAnamaya rAgabhAve bhogavavAmAM Ave to te upabhoga parigrahapaNAne pAme. karmanA udayano upabhoga traNa prakArano hoya, atIta (gayA kALano) pratyutpanna (vartamAna kALano) ane anAgata (bhaviSya kALano) atIta karmodaya-upabhoga to vItI gayo che. anAgata upabhoganI vAMchA nathI kAraNake je karmane jJAnI ahitarUpa jANe che tenA AgAmI udayanA bhoganI vAMchA te kema kare? e rIte ja vartamAna upabhoga pratye paNa tene rAga nathI. baMdha ane upabhoganA nimitta evA saMsArasaMbaMdhI ane dehasaMbaMdhI adhyavasAnanA udayomAM jJAnIne rAga upajato nathI. jJAnI ke je sarva dravyo pratye rAga choDanAro che te karma maLe rahelo hoya to paNa karmarUpI rajathI lapAto nathI. jema sonuM kAdava samayasAra no sAra 35 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhye raheluM hoya to paNa kAdavathI levAtuM nathI tema. ajJAnI ke je sarva dravyo pratye rAgI che te karma madhye rahyo thako karmarajathI lepAya che - jema lokhaMDa kAdava madhye rahyuM thayu lepAyA che tema. (arthAt lokhaMDane kATa lAge che) A jJAna-ajJAnano mahimA che. jema zaMkha ke je zveta che te paranA bhakSaNathI kALo thato nathI paraMtu jyAre pote ja kAlimArUpe pariNAme tyAre kALo thAya che, tevI rIte jJAnI paranA upabhogathI ajJAnI thato nathI paraMtu jyAre pote ja ajJAnarUpe pariName tyAre ajJAnI thAya che ane tyAre baMdha kare che. - ajJAnI sukha utpanna karanArA AgAmI bhogonI abhilASAthI vrata, tapa ItyAdi zubha karma kare che tethI te karma tene rAgAdi pariNAma utpanna karanArA bhogo Ape che. jJAnInI bAbatamAM AnAthI viparIta samajavuM. - A rIte ajJAnI phaLanI vAMchAthI karma kare che tethI te phaLane pAme che. ane jJAnI phaLanI vAMchA vinA karma kare che tethI te phaLane pAmato nathI. - avirata sagdaSTithI mAMDIne uparanA badhAya jJAnI samajavA. temAM avirata samyagdaSTi, dezavirata samyagdaSTi ane AhAra vihAra karatA munione bAhyakriyAkarma pravarte che, to paNa jJAnasvabhAvathI acalita hovAne lIdhe nizcacathI teo bAhyakriyAkarmanA kartA nathI, jJAnanA ja kartA che. aMtaraMga mithyAtvanA abhAvathI tathA yathAsaMbhava kaSAyanA abhAvathI temanA pariNAma ujjavaLa che. te ujjavaLatAne teo ja (jJAnIo ja) jANe che, mithyAdaSTio. te ujjavaLatAne jANatA nathI. mithyAdaSTi to bahirAtmA che, bahArathI ja bhalu burU mAne che, aMtarAtmAnI gati bahirAtmA zuM jANe? - vajapAtanA bhayathI traNe lokanA jIvo bhayathI kaMpI UThe che - 36 samayasAra no sAra Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaLabhaLI jAya che ane potAno mArga choDI de che paraMtu A samaye samyagdaSTi jIvo svabhAvathI nirbhaya hovAthI ane potAnuM jJAnarUpI zarIra avadhya che evuM jANatAM hovAthI jJAnathI Tyuta thatA nathI. AvuM parama sAhasa karavAne mAtra samyagdaSTio ja samartha che. samyagdaSTi jIvo saptabhaya rahita che. 1) Alokabhaya - A bhavamAM anukULa sAmagrI jIvana paryatA maLI raheze ke nahiM evI ciMtA rahe te Aloka no bhaya che. 2) paralokabhayaH- parabhavamAM mAruM zuM thaze evI ciMtA rahe te paralokabhaya che. jJAnI jANe che ke A caitanyasvarUpa loka ja mAro eka, nitya loka che, te koIthI bagADayo bagaDato nathI. AvuM jANatA jJAnIne A lokano ke paralokano bhaya kayAMthI hoya? 3) vedanAbhaya:- sukhaduHkhane bhogavavuM te vedanA che. jJAnIne potAnA ekamAtra jJAna svarUpano bhogavaTo che. te pudgalathI thayelI vedanAne vedanArUpe jANato nathI. mATe jJAnIne vedanAbhaya nathI. 4) arakSAbhaya:- sattAsvarUpa vastuno kadI nAza thato nathI. jJAna paNa sattAsvarUpa vastu che. te evuM nathI ke bIjAo vaDe rakSA karavAmAM Ave to ja rahe, nahiM to naSTa thaI jAya. jJAnI Ama jANato hovAthI tene arakSAno bhaya nathI. 5) aguptibhaya - gupti eTale jemAM cora vi. praveza nA karI zake evo killo, bhoMyaruM vagere. khullA pradezamAM rahenAra prANIne aguptapaNAne lIdhe bhaya rahe che. jJAnI jANe che ke vastunA nijasvarUpamAM koI bIjuM praveza karI zakatuM nathI. mATe vastunuM svarUpa ja vastunI parama gupti arthAt abhedya killo che. jJAnasvarUpa AtmAmAM bIjuM koI pravezI zakatuM nathI. AvuM jANatA jJAnIne aguptibhaya kayAMthI hoya? 6) maraNabhaya - IMdriyAdi prANo nAza pAme tene loko maraNa kahe che. paraMtu AtmAne paramArthe iMdriyAdi prANa nathI. tene jJAna samayasAra no sAra 37 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANa che. jJAna avinAzI che. tethI AtmAne maraNa nathI. tethI jJAnIne maraNabhaya kyAMthI hoya? 7) Akasmikabhaya:- kAMI aNadhAryu aniSTa ekAeka utpanna thaze to? evo bhaya rahe te Akasmika bhaya che. jJAnI jANe che ke AtmA svataH siddha che, anAdi che, anaMta che, acaLa che; temAM bIjAno udaya nathI. AvuM jANatAM jJAnIne akasmAtano bhaya nathI. A rIte jJAnIne sAta bhaya hotA nathI. prazna - avirata samyagdaSTi Adine jJAnI kahyA che paraMtu bhayaprakRtinA udayathI bhaya thato jovAmAM Ave che, to pachI jJAnI nibharyu kaI rIte ? uttara - bhayaprakRtinA udayathI jJAnIne bhaya upaje che. vaLI aMtarAyanA prabaLa udayathI nirbaLa hovAne lIdhe te bhayanI pIDA nahi sahI zakavAthI jJAnI te bhayano IlAja paNa kare che. paraMtu tene bhaya evo nathI hoto ke jethI jIva svarUpanA jJAna-zraddhAnathI vyuta thAya. vaLI je bhaya upaje che te mohakarmanI bhaya nAmanI prakRtino doSa che; teno pote svAmI thaIne kartA thato nathI, jJAtA ja rahe che. mATe jJAnIne bhaya nathI. samyagdaSTine niHzaMkita (saMdeha athavA bhaya rahita) Adi guNo vartatA hovAthI tene zaMkAdikRta (saMdeha, kalpita bhaya) baMdha thato nathI paraMtu pUrvakarmanI nirjarA thAya che. 1) niHzaMkitaH- je AtmA karmabaMdha saMbaMdhI moha karanArA mithyAtvAdi cAre pAyAne (mithyAtva, ajJAna, avirati yoga) chede che te niHzaMka samyagdaSTi jANavo. 2) niHkAMkSitaH- samyagdaSTine karmanA phaLanI vAMchA nathI, vaLI tene sarva dharmonI vAMchA nathI, eTale ke kanakapaNuM, pASANapaNuM vagere temaja niMdA, prazaMsA Adi vacano vagere vastudharmonI tema ja pudgala svabhAvanI vAMchA nathI. tene niHkAMkSita samyagdaSTi samayasAra no sAra 38 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANavo. 3) nirvicikitsA - samyagdaSTi vastunA dharmo pratye (arthAt sudhA, tRSA, zIta, uSNa Adi bhAvo pratye tathA viSTA Adi malina dravyo pratye) jugupsA karato nathI. tethI jugupsAkRta baMdha tene thato nathI. paraMtu prakRti rasa daIne kharI jAya che. tethI nirjarA thAya che. 4) amUdaSTi - samyagdaSTi sarva padArthonA svarUpane yarthAtha jANe, tene rAgadveSamohano abhAva hovAthI tenI koI padArtha para ayathArtha daSTi paDatI nathI. cAritramohanA udayathI ISTAniSTa bhAvo upaje to paNa te bhAvono te kartA thato nathI. tene mUDhadaSTikRtA baMdha thato nathI. ) upagRhana guNa - upagUhana eTale gopavavuM te. ahiM nizcayanayane pradhAna karIne kahyuM che ke samyagdaSTie potAno upayoga siddhabhaktimAM joDelo che tethI para vastunA dharmo para daSTi ja na rahI tethI te para vastunA sarva dharmone gopavanAra che ane Atmazakitano vadhAranAra che. 6) sthitikaraNa - je potAnA svasvarUpI mokSamArgathI cyatA thatA potAnA AtmAne mArgamAM sthita kare te sthitikaraNa guNA yukta che. tene mArgathI Tyuta thavAnA kAraNe baMdha thato nathI paraMtu udaya AvelA karma rasa daIne kharI jatAM hovAthI nirjarA thAya che. 7) vAtsalya guNa - je AtmA mokSamArgamAM rahelA samyagdarzana jJAna-cAritrarUpI traNa sAdhano pratye (athavA vyavahAre AcArya, upAdhyAya, muni, e traNa sAdhuo pratye) vAtsalya kare che te vatsalabhAvayukta samyagdaSTi jANavo. 8) prabhAvanAH- je vidyArUpI (jJAnarUpI) rathamAM AtmAne sthApI manarUpI (jJAnarUpI) mArgamAM bhramaNa kare che te jJAnanI prabhAvanAyukta samyagdaSTi che, te nizcita prabhAvanA karanAra che. A pramANe samyagdaSTi jJAnIne niHzakti Adi ATha guNo samayasAra no sAra 39 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjarAnA kAraNa kahyAM. jJAnI karmadravyane parAyuM jANato hovAthI tene te pratye mamatva nathI mATe te mojuda hovA chatAM nirjarA thayA samAna che. niHzaMkita Adi ATha guNo vyavahAra naye nIce pramANe che :1) jInavacanamAM saMdeha na karavo, bhaya Avye vyavahAra darzanajJAna-cAritrathI DagavuM nahiM, te niHzaMkitapaNuM che. 2) saMsAra-deha-bhoganI vAMchAthI tathA paramatanI vAMchAthI vyavahAra mokSamArgathI DagavuM nahiM te niSkokSitapaNuM che. 3) apavitra, durgadhavALI vastuonA nimitte vyavahAra mokSamArganI pravRtti pratye glAni na karavI te nirvicikitsA che. 4) deva, gurU, zAstra, lokanI pravRtti anya matAdikanA tatvArthanuM svarUpa - ItyAdimAM mUDhatA na rAkhavI, yathArtha jANI pravartavuM te amUDhadaSTi che. 5) dharmAtmAmAM karmanA udayathI doSa AvI jAya to tene gauNa karavo ane vyavahAra mokSamArganI pravRttine vadhAravI te upagRhana athavA upavRMhaNa che. 6) je svarUpathI zruta thavA AtmAne svarUpamAM sthApe, tene sthitikaraNa guNa hoya che. 7) je potAnA svarUpa pratye vizeSa anurAga rAkhe, tene vAtsalya. guNa hoya che. 8) je AtmAnA jJAnaguNane prakAzita kare, pragaTa kare, tene prabhAvanA guNa hoya che. A badhAya guNo temanA pratipakSI doSo vaDe je karmabaMdha thato hato tene thavA detA nathI. vaLI A guNonA sadabhAvamAM, cAritramohanA udayarUpa zaMkAdi pravarte to paNa temanI (zaMkAdinI) nirjarA thaI jAya che. | siddhAMtamAM guNasthAnonI paripATImAM avirata samyagdaSTi 40 samayasAra no sAra Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere ne baMdha kahevAmAM Avyo che. vaLI ghAtI karmonuM kArya AtmAnA guNono ghAta karavAnuM che tethI darzana, jJAna, sukha, vIrya - e guNono ghAta vidyamAna che. cAritramohano udaya navIna baMdha paNa kare che. jo mohanA udayamAM paNa baMdha na mAnavAmAM Ave to mithyAdaSTine anaMtAnubaMdhIno udaya hovA chatAM baMdha nathI. emAM paNa kema na manAya? samAdhAna :- baMdha thavAmAM mukhya kAraNa mithyAtvaanaMtAnubaMdhIno udaya ja che. ane samyagdaSTine temanA udayano abhAva che. cAritramohanA udayathI joke sukhaguNano ghAta che. tathA mithyAtva-anaMtAnubaMdhI sivAya ane temanI sAthe rahenArI anya prakRtio sivAya bAkInI ghAtikarmonI prakRtiono alpa sthiti anubhAgavALo baMdha temaja bAkInI aghAtikarmonI prakRtiono baMdha thAya che, to paNa jevo mithyAtva anaMtAnubaMdhI sahita thAya che tevo nathI thato. anaMta saMsAranuM kAraNa mithyAtva-anaMtAnubaMdhI che, temano abhAva thayA pachI temano baMdha thato nathI; ane AtmajJAnI thayo tyAM baMdhanI gaNatarI koNa kare? vRkSanI jaDa kapAyA pachI pAMdaDA lIlA rahevAnI avadhi keTalI? jJAnI thayA pachI je kAMI karma rahyAM hoya te sahaja ja maTatA javAnAM. (nirjarA adhikAra samApta) samayasAra no sAra 41 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdha adhikAra koI purUSa tela AdinA mardanayukta thayelo bahu rajavALI bhUmimAM rahelo, zastronA vyAyAmarUpa karma karato, aneka prakAranAM kAraNo vaDe sacitta tathA acitta vastuono ghAta karato, rajathI baMdhAya che - lepAya che. te purUSane baMdhanuM kAraNa kayuM che? bahu rajathI bharelI bhUmi rajabaMdhanuM kAraNa nathI, kAraNa ke jo ema hoya to jemaNe tela AdinuM mardana nathI karyuM, temane rajabaMdhano prasaMga Ave. zastronA vyAyAmarUpI karma paNa rajabaMdhanuM kAraNa nathI, kAraNa ke jo ema hoya to jemaNe tela AdinuM mardana nathI karyuM temane paNa rajabaMdhano prasaMga Ave. aneka prakAranA kAraNo paNa rajabaMdhanuM kAraNa nathI; kAraNa ke jo ema hoya to jemaNe tela AdinuM mardana nathI karyuM temane paNa aneka prakAranA kAraNothI rajabaMdhano prasaMga Ave. sacitta, acitta vastuono ghAta paNa rajabaMdhanuM kAraNa nathI; kAraNa ke jo ema hoya to jemaNe tela AdinuM mardana nathI karyuM, temane paNa rajabaMdhano prasaMga Ave. mATe ema phalita thayuM ke te purUSamAM sneha (tela) mardana karaNa ja baMdhanuM kAraNa che. tevI rIte mithyAdaSTi rAgAdika karato, je bahu karma yogya pugalothI bharelo che evA lokamAM kAyA-vacana-mananuM karma karato aneka prakAranAM kAraNo vaDe sacitta tathA acitta vastuono ghAta karato, karmathI baMdhAya che. upayogamAM rAgAdikaraNa ja baMdhanuM kAraNa che. samyagdaSTi upayogamAM rAgAdika (rAgadveSamoha) karato nathI, upayogano ane rAgAdikano bheda jANI rAgAdikano svAmI thato nathI, tethI tene pUrvokta ceSTAthI baMdha thato nathI. samyagdarzanano mahimA adbhuta che. loka, yoga, karaNa, caitanyaacaitanyano ghAta - e baMdhanA kAraNa nathI paraMtu jJAnIoe 42 samayasAra no sAra Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svacchede pravartavAnuM yogya nathI, kAraNake maryAdArahita pravartavuM te baMdhanuM ThekANuM che. jANavAmAM ane karavAmAM paraspara virodha che. jJAtA raheze to baMdha nahi thAya, kartA thaze to avazya baMdha thaze. "parajIvone huM hasuM chuM ane parajIvo mane haNe che" evo adhyavasAya ajJAna - mithyAtva che. jIvonuM maraNa AyukarmanA kSayathI thAya che, svaAyukarma bIjAthI harI zakAtuM nathI, te upabhogathI ja kSaya pAme che. tethI potAthI paranuM maraNa karI zakAtuM nathI ane parathI potAnuM maraNa karI zakAtuM nathI. paraspara nimittanaimittika bhAvathI paryAyanA utpAda vyaya thAya tene janma maraNa kahevAmAM Ave che; tyAM jenA nimittathI maraNa (paryAyano vyaya) thAya tyAre "ANe Ane mAryo" ema kahevAya che te vyavahAra che. je jIva ema mAne che ke huM parajIvone jivADuM chuM ane parajIvo mane jIvADe che te ajJAnI che, mUDha che kAraNa ke Ayukarma koIthI koIne ApI zakAtuM nathI. je ema mAne che parajIvone huM sukhI-duHkhI karUM che, te ajJAnI che; AnAthI viparIta te jJAnI che. kAraNake sarva jIvo karma udayathI sukhI duHkhI thAya che. parajIvone huM jivADuM chuM, sukhI karUM che evA zubha ahaMkArathI bharelo bhAva te zubha adhyavasAya che. mAruM chuM - duHkhI karuM chuM, evA azubha ahaMkArathI bharelo bhAva te azubha adhyavasAya che. aMhakArarUpa mithyAbhAva bannemAM che, tethI ajJAnamaya adhyavasAya ja puNya-pApanuM kAraNa che. hiMsAno adhyavasAya ja hiMsA che, potAnA vizuddha caitanyaprANano ghAta che ane te ja baMdhanuM kAraNa che. A nizcayanayano mata che. AvI ja rIte (hiMsAnI jema) asatya, adatta, abrahmacarya, parigrahamAM je adhyavasAna karavAmAM Ave tenAthI pApano baMdha thAya samayasAra no sAra 43 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tevI rIte satya, datta, brahmacarya, aparigrahamAM je adhyavasAna karavAmAM Ave tenAthI puyano baMdha thAya che. jIvone je adhyavasAna thAya che, te vastune avalaMbIne thAya che, to paNa vastuthI baMdha nathI, adhyavasAnathI ja baMdha thAya che. A AtmA mithyA abhiprAyathI caturgatisaMsAramAM jeTalI avasthAo - tiryaMca, nAraka, deva ane manuSya - che, tene potAnuM svarUpa mAne che; temanAmAM potApaNuM varte che. vizvathI (samasta dravyothI) bhinna hovA chatAM AtmA jenA prabhAvathI potAne vizvarUpa kare che evo A adhyavasAya - ke jenuM moha ja eka mULa che te jemane nathI te ja munio che. - traNa prakAranA adhyavasAno (mithyAjJAna, mithyAdarzana, mithyAcAritra) ajJAnarUpa hovAthI zubhAzubha karmabaMdhanA nimittA che. te adhyavasAno jemane nathI te munikuMjaro che. teo karmothI lepAtA nathI. adhyavasAnanuM svarUpa :- buddhi, vyavasAya, adhyavasAna, mati, vijJAna, citta, bhAva ane pariNAma - A ATha zabdo ekArya che. A sarva cetana AtmAnA pariNAma che. jyAM sudhI svaparanuM bhedajJAna na hoya tyAM sudhI jIvane je potAnA ane paranA ekapaNAnA nizcayarUpa pariNati varte che tene adhyavasAna, buddhi Adi ATha nAmothI oLakhavAmAM Ave che. - AtmAne paranA nimittathI je aneka bhAvo thAya che, te badhA vyavahAranA viSaya hovAthI vyavahAranaya to parAzrita che, je eka potAno svAbhAvika bhAva che te ja nizcayanayano viSaya hovAthI adhyavasAnano tyAga te vyavahAranayano tyAga che. nizcayanayane pradhAna karIne vyavahAra nayano tyAga karavAnuM kAraNa e che ke ekAMte vyavahAranA ja Azraye pravarte che teo karmathI kadI chUTatA nathI. nizcayanayane Azrita munio ja nirvANa pAme che. prazna - abhavya jIva vyavahAranayano Azraya kaI rIte kare 44 samayasAra no sAra Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che? uttara - abhavya jIva mahAvrata-samiti-guptirUpa vyavahAra cAritra pALe che to paNa nizcayajJAna zraddhAna vinA te mithyAdaSTi che. AcArAMgasutra Adi agiyAra aMgarUpa zratane bhaNato hovA chatAM zuddhAtmajJAnanA abhAve te ajJAnI che. abhavya jIva bhoganA nimittarUpa dharmane zraddhe che, tenI ja pratItI kare che, tenI ja rUci kare che ane tene ja sparze che. paraMtu karmakSayanA nimittarUpa dharmane zraddhato nathI, tenI pratItI karato nathI, tenI rUci karato nathI temaja tene sparzato nathI. prazna - vyavahAranaya ane nizcayanaya - e bane kevA che? uttara - AcAraMga Adi zAstronuM jJAna, te jJAna che; jIvA Adi tatvone jANavuM te darzana ane cha-jIva-nikAya te cAritra che - ema vyavahAra naya kahe che. mAro AtmA ja jJAna, mAro AtmA darzana ane cAritra che; mAro AtmA ja pratyAkhyAna che, mAro AtmA ja saMvara ane yoga che, ema nizcayanaya kahe che. prazna - rAgAdikane baMdhanA kAraNa kahyAM, temane zuddha caitanya jyotithI bhinna kahyA; to te rAgAdikanuM nimitta AtmA che ke bIjuM koI? uttara - jema sphaTikamaNi pariNamana svabhAvavALo hovA chatAM potAnI meLe lAlAza - Adi rUpe pariNAmato nathI paraMtu lAlA Adi paradravyanA nimitte lAla Adi rUpe pariNAme che, tevI rIte AtmA zuddha hovA chatAM ane pariNAmana svabhAva hovA chatAM paNa potAnI meLe rAgAdi rUpe pariNamato nathI paraMtu paradravyanA nimitte rAgAdirUpe pariName che. temAM nimitta paradravyano saMga ja che. Avo. vastuno svabhAva che. temAM anya tarkane avakAza nathI. rAga, dveSa, kaSAya karmono udaya thatAM je bhAvo thAya che te rUpe pariNamato ajJAnI rAgAdikane pharIne paNa bAMdhe che. te kaSAyo samayasAra no sAra 45 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pharIne AgAmI karmabaMdhanA kAraNe thAya che. prazna - AtmA rAgAdino akAraka zI rIte che? uttara - apratikramaNa ane apratyAkhyAna be prakAranuM che. dravya saMbaMdhI ane bhAvasaMbaMdhI. jyAM sudhI dravyanuM ane bhAvanuM apratikramaNa, apratyAkhyAna kare che tyAM sudhI kartA thAya che, ema jANavuM. atIta kALamAM je paradravyonuM grahaNa karyuM hatuM temane vartamAnamAM sArA jANavA, temanA pratye mamatva rAkhavuM, te dravya apratikramaNa che. tevI rIte AgAmI kALa saMbaMdhI paradravyonI vAMchA rAkhavI, mamatva rAkhavuM, te dravya apratyAkhyAna che. paradravyo pratye je rAgAdibhAvo atItamAM thayA hatA, temane vartamAnamAM bhalA jANavA, temanA pratye mamatva rahevuM, te bhAva apratikramaNa che. paradravyonA nimitte AgAmI kALamAM thanArA je rAgAdi bhAvo temanI vAMchA rAkhavI, mamatva rAkhavuM, te bhAva apratyAkhyAna che. Ama dravya ane bhAva apratikramaNa tathA dravya apratyAkhyAna ane bhAva apratyAkhyAna - evo je be prakArano upadeza che te dravya-bhAvanA nimittanaimittika bhAvane jaNAve che. mATe ema TharyuM ke paradravya nimitta che ane rAgAdi bhAvo naimittika che. A rIte AtmA rAgAdibhAvone svayameva nahi karato hovAthI te rAgAdibhAvono akartA ja che, ema siddha thayuM, to paNa jyAM sudhI tene nimittabhUta paradravyanA apratikramaNa-apratyAkhyAna che tyAM sudhI tene rAgAdibhAvonA apratikramaNa-apratyAkhyAna che, ane jyAM sudhI rAgAdibhAvonA apratikramaNa-apratyAkhyAna che tyAM sudhI rAgAdibhAvono kartA che; jyAre te nimittabhUta paradravyanAM pratikramaNa-pratyAkhyAna kare tyAre tene naimittika rAgAdibhAvonAM paNa pratikramaNa-pratyAkhyAna thaI jAya che ane jyAre rAgAdi bhAvonA pratikramaNa-pratyAkhyAna thaI jAya che tyAre te sAkSAta akartA ja che. je pApakarmathI AhAra upaje che, tene adhaHkarma kahevAmAM 46 samayasAra no sAra Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che. je AhAra, grahaNa karanAranA nimitte ja banAvavAmAM Avyo hoya, tene uzika kahevAmAM Ave che. AvA (adhaHkarma ane udezika) AhArane jeNe pacakhyo nathI, teNe tenA nimitte thatA bhAvane pacakhyo nathI ane jeNe tattvajJAnapUrvaka te AhArane pacakhyo che, teNe tenA nimitte thatA bhAvane pacakhyo che. A rIte samasta dravya ane bhAvane nimitta-naimittika bhAva jANavo. paradravyanuM ane potAnA bhAvanuM nimitta-naimittikapaNe jANI samasta paradravyane tyAgavAmAM Ave tyAre samasta rAgAdibhAvonI saMtati kapAI jAya che, ane jJAna pragaTa thAya che. tyAre jJAnane AvaraNa karanAra baMdha raheto nathI. jJAna sadAya prakAzamAna rahe che. (baMdha adhikAra samApta) samayasAra no sAra 47 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa adhikAra mokSanI prApti kaI rIte thAya che? je jIva baMdhano cheda karato nathI, paraMtu mAtra baMdhanA svarUpane jANavAthI ja saMtuSTa che, te mokSa pAmato nathI. AtmA ane baMdhane judA karavA te mokSa che. karmabaMdhanI ciMtAmAM mana lAgyuM rahe to paNa mokSa thato nathI. karmasaMbaMdhI vicArazRMkhalA mokSanuM kAraNa nathI. e to dharmadhyAna rUpa zubha pariNAma che. kevaLa zubha pariNAmathI mokSa thato nathI. AtmA ane baMdhanuM dvidhAkaraNa te mokSa che. AtmA ane baMdha kayA sAdhana vaDe dvidhA (judA) karAya che? prajJArUpI karaNa vaDe AtmA ane baMdhane judA karAya che. AtmA ane baMdha jeo atyaMta nikaTatAne lIdhe ekarUpa thaI rahyA che, temane prajJArUpe kaI rIte chedI zakAya? AtmA ane baMdhanA niyata svalakSaNonI sukSma aMtaHsaMdhimAM prajJAchINIne sAvadhAna thaIne paTakavAthI temane chedI zakAya che. AtmAnuM svalakSaNa caitanya che, kAraNa ke te samasta zeSa dravyothI asAdhAraNa che; anya dravyomAM te nathI. baMdhanuM svalakSaNa AtmadravyathI asAdhAraNa evA rAgAdika che. Ama hovA chatAM caityacetaka bhAva vaDe atyaMta nikaTatAne lIdhe, bhedavijJAna nA abhAve anAdi kALathI ekapaNAno vyAmoha (bhrama) che. te vyAmoha prajJA vaDe avazya chedAya che. prazna - AtmA ane baMdhane dvidhA karIne zuM karavuM? uttara - baMdha ane AtmAne prajJA vaDe bhinna karyA bAda baMdhane chedavo ane AtmAne grahaNa karavo. bannemAM karaNa eka ja che. prazna - AtmAne grahaNa zA vaDe karAya? uttara - jema prajJA vaDe AtmAne bhinna karyo tevI ja rIte prajJA vaDe ja AtmAne grahaNa karavo. 48 samayasAra no sAra Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna - AtmAne prajJA vaDe grahaNa kaI rIte karavo ? uttara - 1) prajJA vaDe ema grahaNa karavo ke je cetanAro che te nizcayathI huM chuM, bAkInA je bhAvo che, te mArAthI para che. arthAta potAne cetanAra tarIke anubhavavo. huM mAtra zuddhacaitanyasvarUpa chuM - ema zuddhanayathI abhedarUpe AtmAne grahaNa karavo. 2) prajJA vaDe ema grahaNa karavo ke - je jANanAro che te huM chuM, bAkInA je bhAvo che te mArAthI para che. 3) prajJA vaDe ema grahaNa karavo ke - je dekhanAro che, te nizcayathI huM chuM, bAkInA je bhAvo che, te mArAthI para che. cetanA darzanajJAnarUpa bhedone ullaMghatI nahi hovAthI, cetakapaNAnI mAphaka darzanapaNuM ane jJAtApaNuM AtmAnuM svalakSaNa ja che. A traNa gAthAomAM prajJA vaDe AtmAne grahaNa karavAnuM kahyuM che. "grahaNa karavuM" eTale anya koI vastune grahavAnI-levAnI nathI. cetanAno anubhava karavo, te ja AtmAnuM "grahaNa karavuM? che. prathamanI gAthAmAM sAmAnya cetanAno anubhava karAvyo ane AtmAne eka zuddha caitanya mAtra kahyo hato. have A be gAthAomAM jJAtA-draSTAno anubhava karAvyo che. kAraNake cetanA darzanajJAna vizeSone ullaMghatI nathI. prazna - cetanA darzanajJAna bhedone kema ullaMghatI nathI ke jethI cetanAro draSTA tathA jJAtA hoya che? uttara - samasta vastuo sAmAnya vizeSAtmaka che tethI temane pratibhAsanArI cetanA paNa sAmAnya pratibhAsarUpa (darzanarUpa) ane vizeSa pratibhAsarUpa (jJAnarUpI hovI joIe. jo cetanA potAnI darzanajJAnarUpatAne choDe to cetanAno abhAva ja thAya. cetanA AtmA sarva avasthAomAM vyApatI hovAthI vyApaka che ane AtmA cetana hovAthI cetanAnuM vyApya che. tethI cetanAno abhAva thatAM samayasAra no sAra 49 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAno paNa abhAva thAya. mATe cetanA darzanajJAna rUpa ja mAnavI. sarva bhAvone pArakA jANIne koNa jJAnI potAne zuddha jANato. thako "A mArUM che' (A bhAvo mArA che) evuM vacana bole? je purUSa paranA ane AtmAnA niyata svalakSaNonA vibhAgamAM paDanArI prajJA vaDe jJAnI thAya, te kharekhara eka citmAtra bhAvane potAno jANe che. lokamAM paNa nyAya che - je subuddhi hoya, nyAyavAna hoya, te paranAM dhanAdikane potAnA na kahe. mokSArthIoe A siddhAMtanuM sevana karavuM joIe :- huM zuddha caitanyamaya eka parama jyoti sadAya chuM, ane bhinna lakSaNavALA vividha prakAranA bhAvo pragaTa thAya che, te huM nathI. te sarva paradravya che. je paradravyanuM grahaNa kare che, te aparAdhI che, tethI baMdhamAM paDe che. je svadravyamAM savRta che te niraparAdhI che, tethI baMdhAto nathI. aparAdha eTale zuM? saMsiddhi, rAdha, siddhi, sAdhita ane ArAdhita - e zabdono artha eka ja che. ahiM zuddha AtmAnI siddhi athavA sAdhanAnuM nAma "rAdha' che. jene te rAdha nathI te AtmA aparAdha che mATe te svayaM azuddha hovAthI anArAdhaka che. je niraparAdha che te potAnA upayogamAM lIna hoya che, tethI tene baMdhanI zaMkA nathI. zuddha "AtmA te ja huM chuM', evA nizcayapUrvaka vartato thako samyagdarzana, jJAna, cAritra ane tapanA eka bhAvarUpa nizcaya ArAdhanAno ArAdhaka ja che. vyavahAranaya kahe che :- zuddha AtmAnI upAsanAno prayAsa karavAnuM zuM kAma che? kAraNa ke pratikramaNa AdithI ja AtmA niraparAdha thAya che; kema ke aparAdhane apratikramaNa Adi che te, aparAdhane dUra karanArA nahiM hovAthI viSakuMbha che, mATe pratikramaNa Adi che te, aparAdhane dUra karanArA hovAthI amRtakuMbha che. - vyavahArAcAra sUtramAM kahyuM che ke apratikramaNa, apratisaraNa, pa0 samayasAra no sAra Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparihAra, adhAraNA, aniMdA, agarbhA ane azuddhi - e. viSakuMbha arthAt jherano ghaDo che. pratikramaNa, pratisaraNa, parihAra, dhAraNA, nivRtti, niMdA, garlA, zuddhi - e ATha prakAranA amRtakuMbha che. uparanA tarkanuM AcArya bhagavAna samAdhAna kare che :pratikramaNa, pratisaraNa, parihAra, dhAraNA, nivRti, niMdA, gartA, zuddhi - e ATha prakAranA viSakuMbha che; kAraNa ke temAM kartApaNAnI buddhi saMbhave che. apratikramaNa, apratisaraNa, aparihAra, adhAraNA, anivRtti, aniMdA, agaha, azuddhi-e ATha amRtakuMbha che kAraNa ke emAM kartApaNAno niSedha che. kAMI karavAnuM ja nathI, mATe baMdha thato nathI. 1) pratikramaNa - karelA doSonuM nirAkaraNa karavuM te 2) pratisaraNa - samyavAdi guNomAM preraNA 3) parihAra - mithyAtvAdi doSonuM nivAraNa 4) dhAraNA - paMcanamaskAra Adi maMtra, pratimA Adi bAhya dravyonA AlaMbana vaDe cittane sthira karavuM te 5) nivRtti - bAhya viSaya kaSAyAdi IcchAmAM vartatA cittane pAchuM vALavuM te 6) niMdA - AtmasAkSIe doSonuM pragaTa karavuM te 7) gartA - gurusAkSIe doSonuM pragaTa karavuM te 8) zuddhi - doSa thatAM prAyazcita laIne vizuddhi karavI te aneka prakAranA vistAravALA je pUrve karelAM zubhAzubha karmo che temanAthI potAnA AtmAne nivartAve che te AtmA pratikramaNa che. vyavahAranayAlaMbIone samajAvavAmAM Ave che ke je dravyapratikramaNAdi che te doSane maTADanArA che to paNa zuddha AtmAnuM svarUpa ke je pratikramaNAdithI rahita che tenA AlaMbana vinA to samayasAra no sAra 51 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyapratikramaNAdi doSasvarUpa che, doSa maTADavAne samartha nathI. kAraNa ke nizcayanayanI apekSA sahita vyavahAranaya mokSamArgamAM che, kevaLa vyavahArano ja pakSa mokSamArgamAM nathI, baMdhano ja mArga che. mATe ajJAnIne je apratikramaNAdika che te to viSakuMbha che ja paraMtu vyavahAra cAritramAM je pratikramaNAdika kahyA che te paNa nizcayanaye viSakuMbha ja che kAraNa ke AtmA to pratikramANadithI rahita, zuddha, apratikramaNAdi svarUpa che. vyavahAranA AlaMbanathI aneka pravRttiomAM citta bhamatuM hatuM tene zuddha caitanya mAtra AtmAmAM ja lagADavAnuM kahyuM che, te ja mokSanuM kAraNa che. pratikramaNa-apratikramaNAdithI rahita evI trIjI bhUmi je zuddha AtmasvarUpa che, temaja pratikramaNAdithI rahita hovAthI apratikramaNAdirUpa che, mATe tene amRtakuMbha kahI che. jyAM pratikramaNane viSakuMbha kahyuM tyAM tenA niSedharUpa apratikramaNa ja amRtakuMbha hoI zake paraMtu ajJAnInuM nahiM. je apratikramaNAdi amRtakuMbha kahyA che te ajJAnInA nahi paraMtu trIjI bhUminA zuddha Atmamaya jANavA. pramAda kaSAyanA bhArathI thAya che, pramAdIne zuddha bhAva hoya nahiM, je muni udyamathI svabhAvamAM varte che te zuddha thaIne mokSane pAme che. je purUSa samasta paradravyono tyAga karI nijadravyamAM (AtmasvarUpamAM) lIna thAya che, te purUSa sarva rAgAdika aparAdhothI rahita thaI AgAmI baMdhano nAza karI mokSane pAme che. (mokSa adhikAra samApta) 52 samayasAra no sAra Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvavizuddha jJAna adhikAra zuddhanayano viSaya je jJAnasvarUpa AtmA che te kartAbhoktApaNAnA bhAvothI rahita che. baMdhamokSanI racanAthI rahita che, paradravyathI ane paradravyanA sarva bhAvothI rahita hovAthI zuddha che, potAnA svarasanA pravAhathI pUrNa dedIpyamAna jyotirUpa che ane TaMkotkIrNa (pratyakSa anubhavagocara) mahimAvALo che. prathama to jIva kramabaddha evA potAnA pariNAmothI upajato thako jIva ja che, ajIva nathI. tevI ja rIte ajIva paNa kramabaddha potAnA pariNAmothI upajatu thaka ajIva ja che, jIva nathI. kAraNa ke jema suvarNane kaMkaNa Adi pariNAmo sAthe tAdAbhya che tema sarva dravyone potAnA pariNAmo sAthe tAdAtma che. potapotAnA pariNAmonA sau dravyo kartA che; teo te pariNAmanA kartA che, te pariNAmo temanA karma che. nizcayathI koIno koInI sAthe kartAkarma saMbaMdha nathI. A rIte jIva bIjAnA pariNAmono akartA che. jenuM jJAna sarva jJayomAM vyApanArU che evo A jIva zuddha nayathI paradravyano kartA nathI, to paNa tene karmabaMdha thAya che; te ajJAnano gahana mahimA che - jeno pAra pamAto nathI. jyAM sudhI AtmA prakRtinA nimitte upajavuM-viNasavuM na choDe tyAM sudhI te ajJAnI, mithyAdaSTi, asaMyata che. jyAre AtmA anaMta karmaphaLane choDe che tyAre te jJAyaka che, darzaka che, muni che, vimukta arthAt baMdhathI rahita che. kartApaNAnI jema bhoktApaNuM paNa A caitanyano svabhAva nathI. ajJAnathI ja te bhoktA che. ajJAnIne zuddha AtmAnuM jJAna nathI tethI je karma udayamAM Ave tene ja potArUpa jANIne bhogave che ane jJAnIne zuddha AtmAno anubhava thaI gayo che. tethI te prakRtinA udayane potAno svabhAva samayasAra no sAra 53 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahi jANato thako teno jJAtA ja rahe che, bhoktA thato nathI. abhavya jIva prakRtisvabhAvane choDato nathI tethI dravyazrutanuM jJAna hovA chatAM zuddhAtmajJAnanA abhAvane lIdhe niyamathI te bhoktA ja che. jJAnI bhAvazrutajJAnanA sadbhAvane lIdhe, parathI atyaMta virakta hovAthI prakRtisvabhAvane svayameva choDe che. tethI udayamAM kaDavA mIThA karmaphaLane kevaLa jANe che, vedato nathI. avedaka, abhoktA che. prazna jJAnI kartA-bhoktA nathI mAtra jJAtA ja che e kaI rIte? - uttara - jema netra dRzya padArthone karatuM nathI, bhogavatuM nathI, mAtra dekhe ja che tema jJAna akAraka tathA avedaka che ane baMdha, mokSa, karmodaya tathA nirjarAne jANe ja che. prazna - AvuM to kevaLajJAna ja che. bAkI jyAM sudhI mohakarmano udaya che tyAM sudhI to sukhaduHkha rAgAdirUpe pariNamana thAya che, temaja jyAM sudhI darzanAvaraNa, jJAnAvaraNa tathA vIryaMtarAyano udaya che tyAM sudhI adarzana, ajJAna tathA asamarthapaNuM hoya ja che; to pachI jJAtA-dRSTApaNuM kema kahevAya? uttara - svataMtrapaNe kare-bhogave tene kartA-bhoktA kahevAya che. jyAM mithyAdaSTi rUpa ajJAnano abhAva thayo tyAM paradravyanA svAmIpaNAno abhAva thayo ane tyAre jIva jJAnI thavAthI koIno kartA-bhoktA thato nathI. karmanA udayanI baLajorIthI te kArya thAya che, te nimitte kAMIka navIna karmaraja lAge che to paNa tene baMdhamAM gaNavAmAM AvatI nathI. mithyAtva che te ja saMsAra che. mithyAtva gayA pachI saMsArano abhAva ja thAya che. 54 kevaLajJAnI zuddhAtmasvarUpa che ane zrutajJAnI paNa zuddhanayanA AlaMbanathI AtmAne evo ja anubhave che. pratyakSa-parokSano bheda che. zrutajJAnIne jJAna zraddhAnanI apekSAe jJAtAdraSTApaNuM che ane samayasAra no sAra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritranI apekSAe pratipakSI karmano jeTalo udaya che teTalo ghAta che tathA teno nAza karavAno udyama paNa che. jyAre te karmano abhAva thaze tyAre sAkSAta yathAkhyAta cAritra thaze ane tyAre kevaLajJAna thaze. ahiM samyagdaSTine jJAnI kahevAmAM Ave che te mithyAtvanA abhAvanI apekSAe kahevAmAM Ave che. jJAnasAmAnyanI apekSA laIe to sarva jIva jJAnI che ane vizeSa jJAnanI apekSA laIe to jyAM sudhI kiMcitmAtra paNa ajJAna rahe tyAM sudhI jJAnI kahI. zakAya nahiM - jema siddhAMtamAM bhAvonuM varNana karatAM, jyAM sudhI kevaLajJAna na upaje tyAM sudhI arthAt bAramA guNasthAna sudhI ajJAnabhAva kahyo che. mATe jJAnI-ajJAnIpaNuM kahyuM te samyakatvamithyAtvanI apekSAe ja jANavuM. jeo AtmAne kartA mAne che, teo bhale muni thayA hoya to paNa laukika jana jevA ja che, kAraNa ke loka Izvarane kartA mAne che ane munio AtmAne kartA mAne che - ema bannenI mAnyatA samAna thaI. tethI laukika janone jema mokSa nathI, tema munione paNa mokSa nathI. je kartA thaze te kAryanA phaLane bhogavaze ja ane je phaLa bhogavaze tene mokSa kevo? prazna - paradravyane ane AtmAne kAMI paNa saMbaMdha nathI, to pachI temane kartAkarmasaMbaMdha kaI rIte hoya? uttara - jemaNe pardAthanuM svarUpa jANyuM nathI evA purUSo vyavahArathI mohI thaIne paradravyanuM kartApaNuM mAne che te laukika jana ho ke muni ho mithyAdiSTI ja che. jJAnI paNa jo vyavahAramUDha thaIne paradravyane mAruM mAne to mithyAdaSTi thAya che. e rIte potAnA bhAvakarmano kartA ajJAnI ja che. prazna - je jIvane mithyAtva bhAva thAya che teno kartA koNa che? uttara - bhAvakarmano kartA jIva ja che. paramArthe anya dravya anya dravyanA bhAvanuM kartA hoya nahiM, tethI je cetananA bhAvo che temano samayasAra no sAra papa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kartA cetana ja hoya. A jIvane ajJAnathI mithyAtvAdi bhAvarUpa pariNAmo che te cetana che, jaDa nathI. tethI temano kartA cetana ja che. abhedraSTimAM jIva zuddha cetanA mAtra che. paraMtu jyAre te karmanA nimitte pariName che tyAre te pariNAmothI yukta thAya che ane tyAre pariNAma-pariNAmInI bhedadaSTimAM potAnA ajJAnabhAvarUpa pariNAmono kartA jIva ja che. abhedadaSTimAM kartAkarma bhAva nathI, zuddhacetanA mAtra jIvavastu che. keTalAka jaina munio paNa syAdvAda vANIne barAbara nahi samajIne sarvathA ekAMtano abhiprAya kare che ane vivakSA palaTIne kahe che ke - "AtmA bhAva karmano akartA che, karmaprakRtino udaya bhAvakarmane kare che; ajJAna, jJAna, suvuM, jAgavuM, sukha, duHkha, mithyAtva, asaMyama, cAra gatiomAM bhramaNa - e badhAne tathA zubha-azubha bhAvo che te badhAne karma ja kare che; jIva to akartA che." vaLI te munio zAstrano paNa evo artha kare che ke - "vedanA udayathI strI-purUSano vikAra thAya che ane upaghAta ane paraghAta prakRtinA udayathI paraspara ghAta pravarte che. paraMtu AtmAnA kartApaNA-akartApaNA viSe satyArtha syAdvAda-prarUpaNa A pramANe che : AtmA sAmAnya apekSAe jJAnasvabhAve sthita che, paraMtu mithyAtvAdi bhAvone jANatI vakhate, anAdi kALathI oNya ane jJAnanA bhedavijJAnanA abhAvane lIdhe, zeyarUpa mithyAvAdi bhAvone AtmA tarIke jANe che, tethI e rIte vizeSa apekSAe ajJAnarUpa jJAnapariNAmane karato hovAthI kartA che ane jyAre bhedavijJAna thavAthI AtmAne AtmA tarIke jANe che tyAre vizeSa apekSAe paNa jJAnarUpa jJAna pariNAme ja pariNamato thako kevaLa jJAtA rahevAthI sAkSAta akartA che. jyAM sudhI sva-paranuM bhedavijJAna na hoya tyAM sudhI tene samayasAra no sAra Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgAdikano-potAnA cetanarUpa bhAvakarmono - kartA mAno ane bheda vijJAna thayA pachI zuddha vijJAnaghana, samasta kartApaNAnA bhAvathI rahita, eka jJAtA ja mAno. Ama eka ja AtmAmAM kartApaNuM tathA akartApaNuM - e banne bhAve siddha thAya che. kSaNikavAdI bauddhamatI kartA-bhoktAmAM bheda mAne che, arthAt pahelI kSaNe je AtmA hato te bIjI kSaNe nathI - ema mAne che. AvI ekAMta mAnyatA mithyA che. vastuno svabhAva jinavANImAM dravya paryAya svarUpa kahyo che, mATe syAdavAdathI evo anekAMta siddha thAya che ke paryAya apekSAe vastu kSaNika che ane dravya apekSAe nitya che. paryAya daSTie jovAmAM Ave to kArya kare che eka paryAya ane bhogave che anya paryAya; jema ke manuSya paryAye zubhAzubha karma karyA ane tenuM phaLa devAdi paryAye bhogavyuM. dravyadaSTie jovAmAM Ave to je kare che te ja bhogave che; jema ke - manuSya paryAyamAM je jIvadravya zubhAzubha karma karyA, te ja jIvadravya devAdi paryAyamAM pote karelA karmanuM phaLa bhogavyuM. je jIva ema mAne che ke je kare che te bhogavato nathI, anya bhogave che; ane je bhogave che te karato nathI, anya kare che te mithyAdaSTi che - ahaMtanA matano nathI. kAraNa ke paryAyonuM kSaNikapaNuM hovA chatAM dravya rU5 caitanyacamatkAra anubhavagocara nitya che. tene je na mAne te mithyAdaSTi che. - kevaLa vyavahAradaSTithI ja bhinna dravyomAM kartA-karmapaNuM gaNavAmAM Ave che, nizcaya daSTithI eka ja dravyamAM kartA-karmapaNuM ghaTe che. kharekhara pariNAma che te ja nizcayathI karma che ane pariNAmo potapotAnA dravyanA Azraye che, anyanA pariNAmano anya Azraya nathI. vaLI karma karyA vinA hotu nathI. temaja vastunI ekarUpe sthiti hotI nathI kAraNa ke vastu dravyaparyAya svarUpa hovAthI sarvathA samayasAra no sAra pa7 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nityapaNuM bAdhAsahita che. mATe vastu pote ja potAnA pariNAma rUpa karmano kartA che, e nizcaya siddhAMta che. vastu svabhAvano evo niyama che ke eka vastumAM anya vastu pravezI zake nahiM kAraNa ke samasta vastuo potapotAnA svabhAvamAM nizcita che ema mAnavAmAM Ave che. Ama hovA chatAM mohita jIva parajJeyo sAthe potAne pAramArthika saMbaMdha che, ema mAnIne kleza pAme che, te moTuM ajJAna che. vastuno svabhAva evo che ke eka vastu anya vastune palaTAvI zake nahiM. cetana-vastu sAthe eka kSetrAvagAha rUpe pudgalo rahelAM che to paNa cetanane jaDa karIne potArUpe pariNamAvI zakyA nahiM. vastunA paryAya svabhAvane lIdhe vastunuM potAnuM eka avasthAthI bIjI avasthArUpa pariNamana thAya che. temAM anya vastu potAnuM kAMI bheLavI zakatI nathI. vyavahAre paradravyone ane AtmAne jJeyajJAyaka saMbaMdha hovA chatAM paradravyo jJAyakane kAMI karatA nathI ane jJAyaka paradravyone kAMI karato nathI. zuddhanayathI AtmAno eka cetanA mAtra svabhAva che. tenA pariNAma jANavuM, dekhavuM, zraddhavuM, nivRtta thavuM ItyAdi che. tyAM nizcayanayathI vicAravAmAM Ave to AtmAne paradravyano jJAyaka nathI kahI zakAto, darzaka nathI kahI zakAto, zraddhAna karanAro nathI kahI zakAto, tyAga karanAro nathI kahI zakAto. kAraNa ke paradravyane ane AtmAne nizcayathI kAMI paNa saMbaMdha nathI. je jJAna, darzana, zraddhAna, tyAga ItyAdi bhAvo che, te pote ja che bhAva-bhAvakano bheda kahevo te paNa vyavahAra che. nizcayathI bhAva ane bhAva karanArano bheda nathI. vyavahAranayathI AtmAne paradravyano jJAtA, draSTA, zraddhA karanAra, tyAga karanAra kahevAmAM Ave che kAraNa ke nimittanaimittaka bhAva che. jJAnAdi bhAvone paradravya nimitta thatuM hovAthI vyavahArI samayasAra no sAra 58 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jano kahe che - AtmA paradravyane jANe che, paradravyane dekhe che, paradravyanuM zraddhAna kare che, paradravyane tyAge che. e pramANe nizcaya-vyavahAranA prakArane jANI yathAvat zraddhAna karavuM. zuddha nayathI tattvanuM svarUpa vicAratAM eka dravyano anya dravyamAM praveza dekhAto nathI. jJAnamAM anya dravyo pratibhAse che te to A jJAnanI svacchatAno svabhAva che. jJAna temane sparzatuM nathI ke teo jJAnane sparzatA nathI. Ama hovA chatAM jJAnamAM anya dravyono pratibhAsa dekhIne A loko 'jJAnane paraNeyo sAthe paramArtha saMbaMdha che evuM mAnatA thakA jJAnasvarUpathI Tyuta thAya che, te temanuM ajJAna che. AtmAne ajJAnamaya pariNAmarUpa rAgadveSamoha utpanna thatAM AtmAnA jJAna-darzana-cAritrAdi guNo haNAya che, paraMtu te guNo haNAtAM chatAM acetana mugala dravya haNAtuM nathI. vaLI pugala dravya haNAtAM darzana-jJAna-cAritrAdi haNAtAM nathI, mATe jIvanA koI guNo pugala dravyamAM nathI. AvuM jANatAM samyagdaSTine acetana viSayomAM rAgAdi thatA nathI. rAgadveSamoha pudgala dravyamAM nathI, jIvanA ja astitvamAM ajJAnathI upaje che; rAgadveSamoha ajJAnadazAmAM rahelA jIvanA pariNAma che. AtmAne rAgadveSa upaje che te potAnA ja azuddha pariNAma che. nizcayanayathI vicAravAmAM Ave to anya dravya rAgAdikanuM upajAvanAra nathI. anya dravya temanuM nimitta mAtra che. kAraNa ke anya dravyane anya dravya guNaparyAya upajAvatuM nathI e niyama che. to rAgadveSanI utpattimAM anya dravya para zA mATe kopa karavo? rAgadveSanuM upajavuM to potAno ja aparAdha che. ajJAnI jIva rAgadveSanI utpatti paradravyathI thatI mAnIne paradravya upara kopa kare che ke, "A paradravya mane rAgadveSa upajAve che, tene dUra karuM." paraMtu rAgadveSanI utpatti ajJAnathI AtmAmAM samayasAra no sAra 59 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja thAya che, mATe ajJAnano nAza karo. samyajJAna pragaTa karo. AtmA jJAnasvarUpa che ema anubhava karo, paradravyane rAgadveSane upajAvanAru mAnIne tenA para kopa na karo. zuddha nayano viSaya AtmA anaMta zaktivALo, caitanya camatkAra mAtra, nitya, abhedaka, eka che. te potAnA ja aparAdhathI rAgadveSa rUpe pariName che. evuM nathI ke nimitta bhUta paradravya pariNamAve tema AtmA pariName che. ane temAM AtmAno koI purUSArtha nathI. AtmAnA svarUpanuM jemane jJAna nathI teo mAne che ke paradravya AtmAne jema pariNamAve tema AtmA pariName che. Ama mAnanArA moha rUpI nadI pAra karI zakatA nathI. rAgadveSa potAnA karyA thAya che ane potAnA maTADayA maTe che - ema kathaMcit mAnavuM te samyajJAna che. sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabdAdirUpe pariNamatAM pugalo AtmAne kAMI kahetA nathI ke "tuM amane jANa" ane AtmA paNa potAnA sthAnethI chUTIne temane jANavA jato nathI. banne svataMtrapaNe potapotAnA svabhAvathI ja pariName che. Ama AtmA para pratye udAsIna, taTastha che, to paNa ajJAnI jIva sparzAdikane sArA narasA mAnIne rAgI-dveSI thAya che, te tenuM ajJAna che. bahu prakAranA niMdAnA ane stutinA vacanorUpe pudagalo. pariName che, temane sAMbhaLIne ajJAnI jIva roSa tathA toSa kare che. (gusse thAya che athavA khuza thAya che.) pugala dravya zabdapaNe pariNamyuM che, teno guNa tArAthI jo anya che, to he ajJAnI jIva! tane kAMI paNa kahyuM nathI. tuM ajJAnI thaIne roSa zA mATe kare che? zabdAdika jaDa pugaladravyanA guNone AtmA potAnA sthAnethI cuta thaIne grahavA (jANavA) temanA pratye jato nathI. jema potAnA svarUpathI prakAzatA dIvAne ghaTapaTAdi padArtho vikAra karatA nathI, tema potAnA svarUpane ja jANatA AtmAne potapotAnA svabhAvathI 60 samayasAra no sAra Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pariNamatA zabdAdika kiMcitamAtra paNa vikAra karatAM nathI; Avo vastusvabhAva che, to paNa jIva zabdane sAMbhaLI, rUpane dekhI, gaMdhane sUMghI, rasane AsvAdI, sparzane sparzI, guNa-dravyane jANI, temane sArA-narasA mAnI rAgadveSa kare che, te ajJAna che. jema dIvo prakAzya padArthothI vikriyA pAmato nathI tema pUrNa, eka, ayyata ane zuddha (vikAra rahita) evuM jJAna jeno mahimA che evo A jJAyaka AtmA jJeya padArthothI jarA paNa vikriyA pAmato nathI. jemane rAgadveSa gayA, potAnA caitanya svabhAvano aMgIkAra thayo; atIta-anAgata tathA vartamAna karmanuM mamatva gayuM evA jJAnIo sarva paradravyathI judA thaIne cAritra aMgIkAra kare che. te cAritranA baLathI karmacetanA ane karmaphaLacetanAthI judI je potAnI caitanyanA pariNamana svarUpa jJAnacetanA tenuM anubhavana kare che. jIva pahelAM karmacetanA ane karmaphaLacetanAthI bhinna potAnI jJAnacetanAnuM svarUpa Agama-pramANa, anumAna-pramANa ane svasaMvedana pramANathI jANe che ane tenuM zraddhAna kare che. e avirata, dezavirata ane pramatta avasthAmAM paNa thAya che ane jyAre apramatta avasthA thAya che tyAre jIva potAnA svarUpanuM ja dhyAna kare che; te vakhate, je jJAna-cetanAnuM teNe prathama zraddhAna karyuM hatuM temAM te lIna thAya che ane zreNi caDI kevaLajJAna upajAvI sAkSAta jJAnacetanArUpa thAya che. kevaLajJAnI jIvane sAkSAta jJAnacetanA hoya che. kevaLajJAna thayA pahelAM paNa nirvikalpa anubhava vakhate jIvane upayogAtmaka jJAnacetanA hoya che. jJAnacetanAnA upayogAtmakapaNAne mukhya na karIe to, samyagdaSTine jJAnacetanA niraMtara hoya che, karmacetanA ane karmaphaLacetanA nathI hotI, kAraNa ke tene niraMtara jJAnanA svAmitvabhAve pariNamana hoya che, karmanA ane karmaphaLanA samayasAra no sAra 61 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmitvabhAve pariNamana nathI hotuM. atIta karma pratye mamatva choDe te AtmA pratikramaNa che, anAgata karma na karavAnI pratijJA kare (arthAt je bhAvathI AgAmI karma baMdhAya te bhAvonuM mamatva choDe) te AtmA pratyAkhyAna che ane udayamAM AvelA karmanuM mamatva choDe te AtmA AlocanA che; sadAya AvA pratikramaNa, pratyAkhyAna, AlocanApUrvaka vartato. AtmA cAritra che. koI vastu pratye ekAgra thaIne teno ja anubhavarUpa svAda lIdhA karavo te tenuM saMcetana kahevAya. jJAna pratye ja ekAgra upayukta thaIne tenA tarapha ja cetanA rAkhavI te jJAnanuM saMcetana arthAt jJAnacetanA che, tenAthI jJAna atyaMta zuddha thaI prakAze che arthAt kevaLajJAna upaje che tyAre saMpUrNa jJAnacetanA kahevAya che. - ajJAnarUpa arthAt karmarUpa ane karmaphaLarUpa upayogane karavo, tenA tarapha ja ekAgra thaI anubhava karavo, te ajJAna cetanA che. tenAthI karmano baMdha thAya che je jJAnanI zuddhatA thavA deto nathI. karmanA phaLane vedato je AtmA karmaphaLane potArUpa kare che, karmaphaLa meM karyuM ema jANe che, sukhI duHkhI thAya che; te AtmA pharIne paNa ATha prakAranA karmane - duHkhanA bIjane bAMdhe che. bhUtakALamAM karelA karmane mithyA karanAruM pratikramaNa karIne jJAnI jJAnasvarUpa AtmAmAM lIna thaIne niraMtara caitanya svarUpa AtmAno anubhava kare che. bhUtakALamAM jIve karma bAMdhyuM hatuM, pachI jyAre tene ahita rUpa jANIne tenA pratye mamatva choDayuM ane tenA phaLamAM lIna na thayo tyAre bhUtakALamAM je karma bAMdhyuM hatuM te nahiM bAMdhyA samAna che, mithyA che. vartamAna kALamAM karmano udaya Ave tenA viSe jJAnI ema vicAre che ke pUrve je karma bAMdhyuM hatuM tenuM A kArya che, A mArU kArya nathI. huM Ano kartA nathI, huM zuddha caitanya mAtra AtmA chuM. mArI darzanajJAnarUpa pravRtti che. te darzana jJAna pravRtti vaDe huM A 6ra samayasAra no sAra Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayamAM AvelA karmano dekhanAra-jANanAra chuM, mArA svarUpamAM ja huM vartu chuM. AvuM anubhavana karavuM e ja nizcaya cAritra che. nizcaya cAritramAM pratyAkhyAnanuM evuM vidhAna che ke samasta AgAmI karmothI rahita, caitanyanI pravRttirUpa potAnA zuddhopayogamAM vartavuM te pratyAkhyAna. vyavahAra cAritramAM pratijJAmAM je doSa lAge tenuM pratikramaNa, AlocanA tathA pratyAkhyAna hoya che. ahiM nizcaya cAritranuM pradhAnapaNe kathana hovAthI zuddhopayogathI viparIta sarva karmo AtmAnA doSasvarUpa che. te sarva karmacetanAsvarUpa pariNAmonuMtraNe kALanA karmonuM - pratikramaNa, AlocanA tathA pratyAkhyAna karIne jJAnI sarva karmacetanAthI judA potAnA zuddhopayoga rUpa AtmAnA jJAnazraddhAna vaDe ane temAM sthira thavAnA vidhAna vaDe niSkramAda dazAne prApta thaI, zreNI caDI, kevaLajJAna upajAvavAnI sanmukha thAya che. jJAnI kahe che je karma udayamAM Ave che tenA phaLane huM mArA caitanya svarUpa AtmAmAM lIna thayo thako teno jJAtAdraSTA banIne rahuM, teno bhoktA thato nathI, mATe mArA bhogavyA vinA ja te karma kharI jAo. avirata, dezavirata tathA pramattasaMyata dazAmAM AvuM jJAnazraddhAna pradhAna che ane jyAre jIva apramatta dazAne pAmIne zreNI caDe che tyAre A anubhava sAkSAt hoya che. ahiM bhAvanA eTale vAraMvAra ciMtavana karIne upayogano abhyAsa karavo te. jyAre jIva samyagdaSTi thAya che, tyAre tene jJAna-zraddhAna thayuM ke huM zuddhanaye samasta karmathI ane karmanA phaLathI rahita chuM. paraMtu pUrve bAMdhelA karma udayamAM Ave temanAthI thatA bhAvonuM kartApaNuM choDIne, karmacetanA nA tyAganI bhAvanA karIne tathA sarva karmanuM phaLa bhogavavAnA tyAganI bhAvanA karIne eka caitanya svarUpa AtmAne ja bhogavavAnuM bAkI rahyuM. avirata, dezavirata, pramatta avasthAvALA jIvane jJAna samayasAra no sAra 63 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAnamAM niraMtara e bhAvanA che ja ane jIva jyAre apramatta dazA prApta karIne ekAgra cittathI dhyAna kare, kevaLa caitanya mAtra AtmAmAM upayoga lagAve ane zuddhopayoga rUpa thAya, tyAre nizcaya cAritrarUpa zuddhopayogathI zreNI caDIne kevaLajJAna upajAve che. te vakhate te bhAvanAnuM phaLa je karma cetanAthI ane karmaphaLacetanAthI rahita sAkSAt jJAnacetanA rUpa pariNamana thAya che. pachI AtmA anaMta kALa sudhI jJAnacetanA rUpa raheto thako paramAnaMdamAM magna rahe che. sakaLa karmonA phaLano tyAga karIne jJAnacetanAnI bhAvanA karanAra jJAnI kahe che - pUrvokta rIte samasta karmanA phaLano sanyAsa karavAthI huM, caitanya jenuM lakSaNa che evA Atmatattvane atizayapaNe bhogavuM chuM ane e sivAyanI anya sarva kriyAmAM vihArathI mArI vRtti nivRtta che arthAt AtmatatvanA bhogavaTA sivAyanI anya je upayoganI kriyAvibhAvarUpa kriyA - temAM mArI pariNati vihAra karatI nathI, pravartatI nathI; ema AtmatatvanA bhogavaTAmAM acaLa evA mane A kALanI AvalI ke je pravAharUpe anaMta che te, AtmatatvanA bhogavaTAmAM ja vaho. upayoganI vRtti anyamAM kadI paNa na jAo. pUrve ajJAna bhAvathI karelA karmarUpI viSavRkSanAM phaLane je purUSa teno svAmI thaIne bhogavato nathI ane potAnA AtmasvarUpathI ja tRpta che, te purUSa, je vartamAna kALe ramaNIya che ane bhaviSyamAM paNa jenuM phaLa ramaNIya che evI niSkarma, svAdhIna sukhamaya dazAne pAme che. A sarvavizuddha jJAna adhikAra che, tethI jJAnane kartAbhoktApaNAthI bhinna batAvyuM. have anya dravyo e anya dravyanA bhAvothI jJAnane bhinna batAvaze. zruta jJAna nathI kAraNa ke zruta acetana che, mATe jJAnane ane zratane vyatireka arthAt bhinnatA che. zabda jJAna nathI kAraNa ke samayasAra no sAra Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda pudgala dravyano paryAya che, acetana che mATe jJAnane ane zabdane vyatireka che arthAt bheda che. AvI ja rIte rUpa jJAna nathI, varNa jJAna nathI, gaMdha jJAna nathI, rasa jJAna nathI, sparza jJAna nathI, karma jJAna nathI, dharma jJAna nathI kAraNa ke dharma acetana che mATe jJAnane ane dharmadravyane vyatireka che. adharma (adharmadravya) jJAna nathI, kALa jJAna nathI, AkAza jJAna nathI, adhyavasAna jJAna nathI kAraNa ke adhyavasAna acetana che mATe jJAnane ane karmanA udayanI pravRttirUpa adhyavasAnane vyatireka che. A rIte jJAnano samasta paradravyo sAthe vyatireka nizcaya vaDe siddha thayelo samajavo. have jIva ja eka jJAna che, kAraNa ke jIva cetana che, mATe jJAnane ane jIvane ja avyatireka che - abhinnatA che. vaLI jJAnano jIvanI sAthe vyatireka jarA paNa zaMkanIya nathI arthAt jJAnanI sAthe jIvane bhinnatA haze ke nahi hoya ema zaMkA karavA yogya nathI kAraNa ke jIva pote ja jJAna che. A pramANe jJAna jIvathI abhinna hovAthI jJAna ja samyagdarzana che, jJAna ja saMyama che, jJAna ja aMgapUrvarUpa sUtra che, jJAna ja dharma-adharma che (arthAt puNya-pApa) che, jJAna ja pravarjayA (dIkSA, nizcaya cAritra) che - ema jJAnano jIvaparyAyonI sAthe atireka nizcayasAdhita samajavo. - ahiM jJAnane sarva paradravyothI bhinna ane potAnA paryAyothI abhinna batAvyuM, tethI ativyApti ane avyApti nAmanAM je lakSaNanA doSo te dUra thayA. AtmAnuM lakSaNa upayoga che ane upayogamAM jJAna pradhAna che. te jJAna anya acetana dravyamAM nathI tethI te ativyApti vALu nathI ane potAnI sarva avasthAomAM che tethI avyApti vALu nathI. A rIte jJAnalakSaNa kahevAthI ativyApti ane avyApti doSo AvatA nathI. ahiM jJAnane ja pradhAna karIne AtmAno adhikAra che, kAraNa ke jJAnalakSaNathI ja AtmA sarva paradravyothI bhinna anubhavocara samayasAra no sAra 65 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. jo ke AtmAmAM anaMta dharmo che to paNa temAMnA keTalAka to chamasthane anubhavagocara nathI, te dharmone kahevAthI charmastha jJAnI AtmAne kaI rIte oLakhe? vaLI keTalAka dharmo anubhavagocara che paraMtu temAMnA keTalAka to astitva, vasutva, prameyatva Adi anya dravyo sAthe samAna che. mATe temane kahevAthI judo AtmA jANI zakAya nahiM ane keTalAka dharmo paradravyanA nimittathI thayelA che temane kahevAthI paramArtha bhUta AtmAnuM zuddha svarUpa kevI rIte jaNAya? mATe jJAnane kahevAthI ja chatmastha jJAnI AtmAne oLakhI zake che. ahiM jJAnane AtmAnuM lakSaNa kahyuM che eTaluM ja nahiM paNa jJAnane ja AtmA kahyo che, kAraNa ke bhedavivakSAmAM guNaguNIno abheda hovAthI, jJAna che te ja AtmA che. abheda vivakSAmAM jJAna kaho ke AtmA kaho - kAMI virodha nathI, mATe ahiM jJAna kahevAthI AtmA samajavo. jJAnanuM "dekhavuM' traNa prakAre samajavuM. zuddhanayanuM jJAna karIne pUrNa jJAnanuM zraddhAna karavuM, te pahelA prakAranuM "dekhavuM' che. te avirata avasthAmAM paNa hoya che. jJAna-zraddhAna thayA pachI bAhya sarva parigrahano tyAga karIne teno (pUrNa jJAnano) abhyAsa karavo, upayogane jJAnamAM ja thaMbhAvavo, jevuM zuddhanayathI potAnA svarUpane siddha samAna jANyuM, zradhyuM hatuM tevuM ja dhyAnamAM laIne cittane ekAgra-sthira karavuM, pharI pharI teno ja abhyAsa karavo, te bIjA prakAranuM "dekhavuM' che. A "dekhavuM" apramata dazAmAM hoya che. jyAM sudhI evA abhyAsathI kevaLajJAna na upaje tyAM sudhI te abhyAsa niraMtara rahe. A dekhavA' no bIjo prakAra thayo. ahiM sudhI to pUrNa jJAnanuM zuddhanayanA Azraye parokSa "dekhavuM' che. kevaLajJAna upaje tyAre sAkSAt "dekhavuM" thAya che, te trIjA prakAranuM dekhavuM che. te sthitimAM jJAna sarva vibhAvothI rahita thayuM samayasAra no sAra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayuM sarvanuM jANanAra-dekhanAra che, tethI A trIjA prakAranuM dekhavuM te pUrNa jJAnanuM pratyakSa dekhavuM che. te sthitimAM jJAna sarva vibhAvothI rahita thaIne sarvane dekhe che - jANe che. tethI A trIjA prakAranuM dekhavuM' te pUrNa jJAnanuM pratyakSa dekhavuM che. pUrNa jJAna svarUpa, sarva zaktionA samuharUpa AtmAne AtmAmAM dhAraNa karI rAkhavo te ja. tyAgavA yogya je kAMI hatuM te badhuM ya tyAkhyuM ane grahaNa karavA yogya je kAMI hatuM te badhuM grahaNa karyuM. e ja kRtakRtyapaNuM che. Ama, pUrvokta jJAna paradravyathI judu nizcaLa raheluM che. te jJAna AhAraka (arthAt karma-nokarmarUpa AhAra karanAruM) kema hoya ke jethI tene dehanI zaMkA karAya? jJAnane deha hoI zake nahiM kAraNa ke tene karma-nokarmarUpa AhAra ja nathI. jJAnasvarUpa AtmA amUrtika che. AhAra karma-nokarmarUpa pugalamaya mUrtika che. tethI paramArthe AtmAne pugalamaya AhAra nathI. vaLI vizuddha AtmA paradravyane grahato nathI tathA choDato nathI. bahu prakAranA muniliMgone athavA gRhIliMgone grahaNa karIne mUDha jano ema kahe che ke A dehamaya dravyaliMga mokSamArga che. paraMtu dehamaya dravyaliMga mokSamArga nathI kAraNa ke ahaMta devo deha pratye nirmama vartatA thakA dehaliMgane choDIne darzana-jJAnacAritrane ja seve che. kAraNa ke te AtmAzrati hovAthI svadravya che. dravyaliMga zarIrAzrita hovAthI paradravya che. mATe sAgAro vaDe ane aNagAro vaDe grahAyelA dravyaliMgone choDIne darzana-jJAna-cAritramAM AtmAne joDavo. kAraNa ke bhekhamAtrathI ke bAhyavrata mAtrathI mokSa nathI. paramArtha mokSamArga to AtmAnA pariNAma je darzana-jJAna-cAritra te ja che. vyavahAra AcArasUtramAM kahyA anusAra je muni-zrAvakanAM bAhyavrato che te vyavahArathI nizcaya mokSamArganA sAdhaka che. te vratonuM paNa samayasAra no sAra 67 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamatva choDI paramArtha mokSamArgamAM joDAvAthI mokSa thAya che. kevaLa bhekhamAtrathI - vratamAtrathI mokSa nathI. paramArtha rUpa AtmAnA pariNAma darzana-jJAna-cAritra che, te ja mokSamArga che. temAM ja (darzana-jJAna-cAritramAM ja) AtmAne sthApavo, tenuM ja dhyAna dharavuM, teno ja anubhava karavo ane temAM ja viharavuM-pravartavuM, anya dravyomAM na pravartavuM. ahiM paramArthe e ja upadeza che ke nizcaya mokSamArganuM sevana karavuM. kevaLa vyavahAramAM ja mUDha na rahevuM. nizcaya mokSamArganuM sevana karanAra purUSa thoDA kALamAM samayasArane avazya pAme che arthAt paramAtmAnA rUpane pAme che. anAdi kALathI paradravyanA saMyogathI thayelA vyavahAramAM je je purUSo mUDha che, arthAt mohita che, teo ema mAne che ke, "A bAhya mahAvratAdi rUpa bhekha che te ja amane mokSa prApta karAvaze." paraMtu jenAthI bhedajJAna thAya che, evA nizcayane teo jANatA nathI. evA purUSo munIo satyArtha, paramAtma rUpa, zuddhajJAna maya samayasArane dekhatA nathI. jeo dravyaliMgamAM mamakAra vaDe mithyA ahaMkAra kare che, teo samayasArane jANatA nathI. kAraNa ke dravyaliMga anya dravyathI thAya che, A jJAna ja eka AtmadravyathI thAya che. jeo photarAmAM mugdha thaI rahyA che, photarAne ja kuTayA kare che, temaNe teMDulane jANyA nathI. jeo zarIrAdinI kriyAmAM mamatva kare che, temaNe zuddhAtma anubhavana rUpa paramArthane jAyo nathI. vyavahAra naya muniliMga ane zrAvakaliMgane mokSamArga kahe che. nizcayanaya koI paNa liMgane mokSamArgamAM gaNato nathI. vyavahArano viSaya bhedarU5 azuddha dravya che, tethI te paramArtha nathI. nizcayanayano viSaya abhedarUpa zuddhadravya che, tethI te paramArtha che. pUrNa jJAna svarUpa AtmAno anubhava karavo. A uparAMta bIjuM kAMI sArabhUta nathI. samayasAra no sAra Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdamaya, vijJAnaghana, zuddha paramAtmA samayasArane pratyakSa karatuM A eka advitIya, akSaya jagata-cakSa-samaya prAbhRtapUrNatAne pAme che. je AtmA A samaya-prAbhUtane bhaNIne, artha ane tattvathI jANIne, tenA arthamAM sthita thaze, te uttama saukhyasvarUpa thaze. A zAstranuM nAma samayaprAbhRta che. samaya eTale padArtha. athavA samaya eTale AtmA. tene kahenAruM A zAstra che. vaLI AtmA samasta padArthono prakAzaka che. AvA vizvaprakAzaka AtmAne pratyakSa karatuM hovAthI A samayaprAbhRta zabdabrahma samAna che; kAraNa ke samasta padArthonuM kahenAra hovAthI tene zabdabrahma kahevAmAM Ave che. dvAdazAMga zAstra zabdabrahma che ane samayaprAbhRta zAstrane paNa zabdabrahmanI upamA che. A zabdabrahma-samayaprAbhRta zAstra - parabrahmane (arthAt zuddha paramAtmAne) sAkSAta dekhADe che. je A zAstrane bhaNIne tenA yarthAtha arthamAM Tharaze, te parabrahmane pAmaze ane jene "paramAnaMda' kahevAmAM Ave che evA uttama, svAtmika, svAdhIna, bAdhArahita, avinAzI, sukhane pAmaze. mATe he bhavya jIvo! tame potAnA kalyANane arthe Ano abhyAsa karo, AnuM zravaNa karo. niraMtara AnuM ja smaraNa ane dhyAna rAkho ke jethI avinAzI sukhanI prApti thAya. Avo zrI gurUono upadeza che. - A rIte AtmAnuM tatva jJAnamAtra nakkI thayuM. te jJAnamAtra tattva akhaMDa che. arthAt aneka zeyAkArothI ane pratipakSI karmothI jo ke khaMDa khaMDa dekhAya che to paNa jJAnamAtramAM khaMDa nathI. akhaMDa hovAthI ekarUpa che, acaLa che, svasaMvedya che ane abAdhita che. - Ama zrI samayasAranI - zrImad bhagavakuMdakuMdAcAryadeva praNIta zrI samayasAra paramAgamanI - zrImad amRtacaMdrAcArya devaviracita AtmakhyAti nAmanI TIkAmAM sarva vizuddha jJAnano prarUpaka aMka samApta thayo. (sarva vizuddhajJAna adhikAra samApta) samayasAra no sAra 69